Zerrenda:Zeruko izarrik distiratsuenak

Zeruan milaka izar ikus ditzakegu begi hutsez, badira ordea zenbait bereziki distiratsuak direnak.

Lurretik ikusita gaueko izarrik distiratsuenak zein diren adierazten du zerrenda honek. Hemen ageri diren izar guztiek +2.50 puntuko itxurazko magnitudea baino baxuagoa dute eta itxurazko magnitude hori euren magnitude maximoa, guztizkoa eta konbinatua elkartuta zehaztu da. Izar-sistemen kasuan, beheko zerrendan sistemak orotara duen distira hartzen da kontuan. Nazioarteko Astronomia Elkartearen Izarren Izenetarako Lantaldeak hobetsitako izenak hartu dira aintzat. Gainera, entzutetsuak diren beste izenak baina NAEk onartu ez dituenak ere adierazi dira, ohar moduan.

Neurketa

Lurretik ikusita, izarrik distiratsuena Eguzkia da. Izarrik distiratsuenen distira izarrak ez diren gorputzen distirarekin aldera daiteke gure eguzki-sisteman. Gure planetatik ikusita objekturik distiratsuenak Eguzkia alboratuta hurrengoak dira, hurrenez hurren: Ilargia (-12.7), Artizarra (-4.89), Jupiter (-2.94), Marte (-2.91), Merkurio (-2.45), Sirius (-1.46), Canopus (-0.74) eta Saturno (-0.49).

Alabaina, izarrak euren distiraren arabera ezin dira zehaztasun osoz ordenatu, hurrengo lau arrazoi hauengatik:

• Izarren distira gizakiaren pertzepzioaren araberako itxurazko magnitudean oinarrituta definitu izan da tradizionalki, izarrik distiratsuenak 1 magnitudekoak direlarik eta ahulenak 6 magnitudekoak. Teleskopio optikoaren asmakuntzak eta izar bitar eta izar-sistemak aurkitu izanak hasierako definizio hori aldatu zuen eta ordutik izarren distira azterketa motaren araberakoa da. Bi azterketa mota egin dakizkioke izar bati, indibiduala edo guztizkoa; hau da, izar-sistemako osagai den izar bakarra aztertu (indibiduala) edo izar-sistemak orotara duen distira aintzat hartu (guztizkoa) daiteke. Taula honetan guztizko magnitudea hartu da kontuan eta hortaz, begi hutsez ikusita distiratsuenak diruditen gorputzak ordenatu dira, denak izar bakarrak balira bezala. Ñabardurak emate aldera, izar-sistemetan parentesiak erabili dira beren osagai bakoitzaren magnitudea adierazteko, baldin eta horiek begi hutsez ikusten den argiari ekarpen esanguratsua egiten badiote. Adibidez, Alpha Centaurik -0.27ko guztizko magnitudea du, bere osagai diren izarrek +0.01 eta +1.33ko magnitudeak edukitzeari esker.

• Fotometria berri edo zehatzagoak, iragazki estandarrek edo izar estandarrak erabilita metodo berriak baliatzeak izarren magnitudeen neurketan eragin du eta zenbaiti azken urteotan magnitude apur bat desberdinak neurtu zaizkie. Berritasun horiek azpiko taularen ordena aldatu dezakete gaur edo etorkizunean. Taulak V magnitudeen neurketa erakusten du, zeinak giza begira asko hurbiltzen diren iragazki zehatzak erabiliz lortu diren. Haatik, badira beste uhin-luzerak erabiliz izarren distira neurtzen duten magnitude motak, asko argi ikusgaitik nabarmen urruntzen direnak eta magnitude horietan zerrenda honetako ordena erabat aldatzen da. Adibidez, Betelgeusek K bandan (argi infragorrian) -4.05eko itxurazko magnitudea du.
• Zenbait izar, Betelgeuse eta Antares kasu, izar aldakorrak dira, egun, hilabete edo urte jakin batzuen buruan euren magnitudea aldatzen duten izarrak. Beheko taulan aldakortasuna ald.-en bidez zehaztuta dago. Aldakortasunak zail egiten du izar hauentzat magnitude zehatz eta bakar bat ipintzea, horregatik, zein iturritan begiratu, datuak halakoak. Taula honetan izar aldakorren magnitude maximoa hartu da aintzat, zeina ziklo bakoitzean behin lortzen duten. Adibidez, Algol izarra eklipsatzaile bitarra da eta periodikoki haren distirak gora eta behera egiten du, baina beti maximo eta minimo berera iristen da. Alabaina, izar gorri aldakorretan kontua zaildu egiten da, ziklo bakoitzean euren distira maximo eta minimoa aldatu egiten delako eta aldakortasun hori gaur gaurkoz ez da oso ondo ulertzen, jakina bada ere izarren eboluzioko zati bat dela eta pultsazio ezegonkorren bidez gertatzen dela. Kasu horietan batez besteko itxurazko magnitude maximoa hartzen da kontuan, zeina izar horien hainbat ziklo behatu ondoren lortzen den, euren argi-kurbak nola aldatzen diren ikusiz. Zenbat eta ziklo gehiago behatu, orduan eta zehatzagoak izan ohi dira batez bestekoak, baina ziklo kopuru esanguratsu bat behatzeko mendeak behar izaten dira sarritan. Aipatu beharra dago literatura astronomikoan mota horretako izarrei buruz aipatzen diren datuak ez direla oso sinpleak izaten eta sarritan, elkarrekiko ñabardurak izaten dituztela, prozesu luze eta zailaren ondorio.
• Badira zenbait izar haien magnitudea, ustez, erabat edo ia erabat uniformea dena. Izar hauek magnitudeak urteetan zehar neurtu eta zehaztasun maila oso altuetara iritsi dira, eta horrek baliagarri egiten ditu beste izarren magnitudeak edo parametro fisikoak zehazteko, batez ere eskala alderatzaileen bidez.

Taula nagusia

Postua	Itxurazko magnitudea (mI)	Izen propioa	Bayer iz. 1 zatia	2 zatia	Distantzia (arg)	Espektro mota
1	0.000−26.74	Eguzkia			0.000015813	G2 V
2	−1.46	Sirius	α	CMa	0008.6	A0mA1 Va, DA2
3	−0.74	Canopus	α	Car	0310	A9 II
4	−0.27 (0.01 + 1.33)	Rigil Kentaurus & Toliman	α	Cen	0004.4	G2 V, K1 V
5	−0.05	Arturo	α	Boo	0037	K0 III
6	0.03 (−0.02–0.07ald.)	Vega	α	Lyr	0025	A0 Va
7	0.08 (0.03–0.16ald.)	Capella	α	Aur	0043	K0 III, G1 III
8	0.13 (0.05–0.18ald.)	Rigel	β	Ori	0860	B8 Ia
9	0.34	Procyon	α	CMi	0011	F5 IV-V
10	0.46 (0.40–0.46ald.)	Achernar	α	Eri	0139	B6 Vep
11	0.50 (0.2–1.2ald.)	Betelgeuse	α	Ori	0700	M1-M2 Ia-ab
12	0.61	Hadar	β	Cen	0390	B1 III
13	0.76	Altair	α	Aql	0017	A7 V
14	0.76 (1.33 + 1.73)	Acrux	α	Cru	0320	B0.5 IV, B1 V
15	0.86 (0.75–0.95ald.)	Aldebaran	α	Tau	0065	K5 III
16	0.96 (0.6–1.6ald.)	Antares	α	Sco	0550	M1.5 Iab-Ib, B2.5 V
17	0.97 (0.97–1.04ald.)	Spica	α	Vir	0250	B1 III-IV, B2 V
18	1.14	Polux	β	Gem	0034	K0 III
19	1.16	Fomalhaut	α	PsA	0025	A3 V
20	1.25 (1.21–1.29ald.)	Deneb	α	Cyg	2,615	A2 Ia
21	1.25 (1.23–1.31ald.)	Mimosa	β	Cru	0280	B0.5 III, B2 V
22	1.39	Regulus	α	Leo	0079	B8 IVn
23	1.50	Adhara	ε	CMa	0430	B2 II
24	1.62	Shaula	λ	Sco	0570	B2 IV
25	1.62 (1.98 + 2.97)	Castor	α	Gem	0052	A1 V, Am
26	1.64	Gacrux	γ	Cru	0088	M3.5 III
27	1.64	Bellatrix	γ	Ori	0240	B2 III
28	1.65	Elnath	β	Tau	0130	B7 III
29	1.69	Miaplacidus	β	Car	0110	A1 III
30	1.69 (1.64–1.74ald.)	Alnilam	ε	Ori	2,000	B0 Ia
31	1.72 (1.81–1.87ald. + 4.27)	Regor	γ1,2	Vel	0840	WC8, O7.5III
32	1.74	Alnair	α	Gru	0100	B6 V
33	1.77	Alioth	ε	UMa	0081	A1 III-IVp kB9
34	1.77	Alnitak	ζ	Ori A	0820	O9.5 Iab, B1 IV, B0 III
35	1.79	Dubhe	α	UMa	0120	K0 III, F0 V
36	1.80	Mirfak	α	Per	0590	F5 Ib
37	1.82	Wezen	δ	CMa	1,800	F8 Ia
38	1.84	Sargas	θ	Sco	0270	F0 II
39	1.85	Kaus Australis	ε	Sgr	0140	B9.5 III
40	1.86	Avior	ε	Car	0630	K3 III, B2 Vp
41	1.86	Alkaid	η	UMa	0100	B3 V
42	1.90 (1.89–1.94ald.)	Menkalinan	β	Aur	0100	A1mIV+A1mIV
43	1.91	Atria	α	TrA	0420	K2 IIb-IIIa
44	1.92	Alhena	γ	Gem	0100	A1.5 IV+
45	1.94	Peacock	α	Pav	0180	B3 V
46	1.96 (1.99–2.39ald. + 5.57)	Alsephina	δ	Vel	0080	A1 Va(n), F7.5 V
47	1.98	Mirzam	β	CMa	0500	B1 II-III
48	2.00	Alphard	α	Hya	0180	K3 II-III
49	1.98 (1.86–2.13ald.)	Polaris	α	UMi	0430	F7 Ib
50	2.00	Hamal	α	Ari	0066	K1 IIIb
51	2.08 (2.37 + 3.64)	Algieba	γ1	Leo	0130	K0 III, G7 IIIb
52	2.02	Diphda	β	Cet	0096	K0 III
53	42.04	Mizar	ζ	UMa	0078	A2 Vp, A2 Vp, Am
54	2.05	Nunki	σ	Sgr	0220	B2.5 V
55	2.06	Menkent	θ	Cen	0061	K0 III
56	2.05 (2.01–2.10ald.)	Mirach	β	And	0200	M0 III
57	2.06	Alpheratz	α	And	0097	B8 IVpMnHg, A3 V
58	2.07	Rasalhague	α	Oph	0047	A5 III
59	2.08	Kochab	β	UMi	0130	K4 III
60	2.09	Saiph	κ	Ori	0720	B0.5 Ia
61	2.11	Denebola	β	Leo	0036	A3 Va
62	2.12 (2.1–3.39ald.)	Algol	β	Per	0093	B8 V, K0 IV, A7m
63	2.15 (2.0–2.3ald.)	Tiaki	β	Gru	0170	M5 III
64	2.17	Muhlifain	γ	Cen	0130	A0 III, A0 III
65	2.21	Aspidiske	ι	Car	0690	A9 Ib
66	2.21 (2.14–2.30ald.)	Suhail	λ	Vel	0570	K4 Ib
67	2.23 (2.21–2.32ald.)	Alphecca	α	CrB	0075	A0 V, G5 V
68	2.23 (2.23–2.35ald.)	Mintaka	δ	Ori	0900	O9.5 II, B1 V, B0 IV
69	2.23	Sadr	γ	Cyg	1,500	F8 Iab
70	2.23	Eltanin	γ	Dra	0150	K5 III
71	2.24	Schedar	α	Cas	0230	K0 IIIa
72	2.25	Naos	ζ	Pup	1,080	O4 If(n)p
73	2.26	Almach	γ	And	0350	K3 IIb, B9.5 V, B9.5 V, A0 V
74	2.28 (2.25–2.31ald.)	Caph	β	Cas	0054	F2 III
75	2.29	Izar	ε	Boo	0202	K0 II-III, A2 V
76	2.30 (2.29–2.34ald.)	–	α	Lup	0550	B1.5 III
77	2.30 (2.29–2.31ald.)	–	ε	Cen	0380	B1III
78	2.31 (1.6–2.32ald.)	Dschubba	δ	Sco	0400	B0.3 IV, B1-3 V
79	2.31	Larawag	ε	Sco	0065	K1 III
80	2.35 (2.30–2.41ald.)	–	η	Cen	0310	B1.5 Vne
81	2.37	Merak	β	UMa	0079	A1 IVps
82	2.38	Ankaa	α	Phe	0077	K0.5 IIIb
83	2.39	Girtab	κ	Sco	0460	B1.5 III
84	2.40 (0.7–3.0ald.)	Enif	ε	Peg	0670	K2 Ib
85	2.42 (2.31–2.74ald.)	Scheat	β	Peg	0200	M2.5 II-IIIe
86	2.43	Sabik	η	Oph	0088	A1 IV, A1 IV
87	2.44	Phecda	γ	UMa	0084	A0 Ve
88	2.45	Aludra	η	CMa	2,000	B5 Ia
89	2.46	Markeb	κ	Vel	0540	B2 IV
90	2.47 (1.6–3.0ald.)	Navi	γ	Cas	0610	B0.5 IVe
91	2.48	Markab	α	Peg	0140	A0 IV
92	2.48	Aljanah	ε	Cyg	0072	K0 III-IV
93	2.50	Acrab	β	Sco	0404	B0.5 IV-V, B1.5 V, B2 V