اوبیخی

Ubykh
tʷaχəbza
زبان بومی در	ترکیه
منطقه	مانیاس, استان بالیکسیر
منقرض‌شده	October 1992 when Tevfik Esenç died
تبار	زبان‌های قفقازی شمال غربی Ubykh
کدهای زبان
ایزو ۳–۶۳۹	uby
Ubykh (extinct)

زبان اوبیخی یک زبان قفقازی از خانواده زبان‌های قفقازی شمالی و گروه زبان‌های قفقازی شمال غربی است که تا پایان قرن پیش نیز در کشور ترکیه تکلم می‌شد. این زبان امروزه از میان رفته است.

ریشه زبان اوبیخی

اوبیخی یک زبان پیوندی است که از زبان نیا قفقازی ریشه گرفته‌است. این زبان با زبان‌های آدیغی، کاباردی و آبخازی هم‌ریشه است.

پراکندگی گویشوران

اوبیخ‌ها از اهالی قفقاز بودند که در کناره دریای سیاه و منطقه سوچی به‌سر می‌بردند. در سال ۱۸۶۴ اوبیخ‌ها توسط روس‌ها از سرزمین پدری خود رانده شدند و پس از آن طی یک مهاجرت اجباری به سرزمین‌های امپراتوری عثمانی پناهنده شده و در مناطق غربی آن ساکن شدند.

پدیده مرگ زبان اوبیخی

طی سال‌ها زندگی در آن‌جا بسیاری واژگان از زبان‌های چرکسی و ترکی استانبولی وارد زبان آنان شد و در نهایت در سال ۱۹۹۲ بدنبال مرگ توفیق اسنچ که آخرین گویشور اوبیخی ترکیه بود پرونده این زبان بسته شد و زبان اوبیخی با پدیده مرگ زبان از صحنه زبان‌های جهان کنار رفت. پیش از مرگ اسنچ، بسیاری از زبانشناسان نظیر گئورگس چاراچیدزه، ژرژ دومزیل و هانس ووخت شمار زیادی از واژگان این زبان را جمع آوری کرده و ضمن ثبت این زبان پرونده‌های صوتی متعددی را از این آخرین گویشور اخذ کرده بودند. امروزه زبان اوبیخ‌های ترکیه ترکی استانبولی است.

نوشتار اوبیخی

زبان اوبیخی هیچگاه مکتوب نشد و همیشه در حد زبان محاوره بود. با این حال ژرژ دومزیل الفبایی برای این زبان ترتیب داد و به توفیق اسنچ نیز آن را آموخت تا زبان مادری خود را به آن بنویسد و برای همین زبان اوبیخی در مقام زبان‌های مکتوب از میان رفت. از زبان اوبیخی هیچ متن یا دست نوشته‌ای هیچگاه یافت نشده اما در کتاب سیاحت نامه اولیا چلبی و نیز در کتاب حماسه نرت واژگان و جملات اوبیخی گاهی نقل شده‌است.

جستارهای وابسته

• زبان‌های قفقازی
• زبان چرکسی

منابع

• Ubykh language

پیوند به بیرون

• ویدئوی آخرین درس زبان اوبیخی توسط توفیق اسنچ آخرین بازمانده اوبیخی زبان در یوتیوب