Beleza

A cidade de Venecia nunha pintura de Canaletto, considerada, un exemplo de beleza segundo os cánones pictóricos imperantes

A beleza, definida como o conxunto de características dunha persoa, animal, lugar, obxecto ou idea que proporcionan unha experiencia de percepción de pracer ou satisfacción, é unha noción abstracta vinculada a numerosos aspectos da existencia humana. Este concepto é estudado principalmente pola disciplina filosófica da estética, mais esténdese, se ben en distintos graos, noutros terreos tal que a historia, a socioloxía ou a psicoloxía.

A experiencia da "beleza" a miúdo implica unha interpretación dalgunha entidade que está en equilibrio e harmonía coa natureza , o que pode conducir a sentimentos de atracción e benestar emocional. Debido a que esta pode ser unha experiencia subxectiva, a miúdo dise que "a beleza está no ollo do espectador.

Hai probas de que a percepción da beleza determínase evolutivamente, que as cousas, os aspectos da xente e as paisaxes consideradas fermosos atópanse típicamente en situacións que poidan dar unha maior supervivencia dos xenes da percepción humana.

Así mesmo, trátase dun concepto variábel segundo a época e a sociedade e mesmo dentro dunha mesma sociedade os cánones de beleza non teñen por que seren forzosamente os mesmos, mudando dun a outro individuo sen maior problema. Especial relevancia cobra o concepto de beleza dentro das artes, onde, ao igual que no resto de disciplinas, tamén foi mudando a súa concepción co correr do tempo.

Etimoloxía

En grego clásico "belo" chamábase κάλλος, kallos e o adxectivo era καλός, kalos. En cambio, na koiné grega era ὡραῖος, hōraios, que desde o punto de vista etimolóxico provén da palabra ὥρα, hora, xa que a beleza estaba relacionada co momento de chegar a madurar o froito, ou da sazón da terra. Considerábase, por este motivo, como unha condición para posuír a beleza que unha persoa non quixese aparentar nada menos que a idade cronolóxica que tivese.

Historia

A beleza foi obxecto de culto desde que xurdiu o Homo sapiens. Naquel tempo xa empezaban a decorar as súas covas, creaban pequenos artefactos que simplemente servíanlles para decorar e non tiñan outro fin útil.

Da antigüidade clásica atópanse datos máis concluíntes sobre a beleza, así como estudos e reflexións sobre a mesma. Naquel tempo a beleza constituía unha calidade que facía que algo nos parecese fermosa. A esta calidade díxoselle harmonía. Tamén apareceron os primeiros canons de beleza que indicaban cales tiñan que ser as proporcións idóneas para que un corpo se vise belo. En xeral, a beleza percibíase desde un punto de vista obxectivo. A beleza é unha das ideas fundamentais de Platón na xerarquía ontolóxica, pois realizou unha abstracción do concepto e considerou a beleza unha idea, de existencia independente á das cousas belas. Segundo a concepción platónica, a beleza no mundo é visible por todos; no entanto, dita beleza é tan só unha manifestación da beleza verdadeira, que reside na alma e á que só poderemos acceder se penetramos no seu coñecemento. Consecuentemente, a beleza terreal é a materialización da beleza como idea, e toda idea pode converterse en beleza terreal por medio da súa representación.

Proporcións ideais do corpo humano esquematizadas no Home de Vitruvio, de Leonardo da Vinci.

O canon sobre as proporcións humanas máis antigo que se coñece atopouse nas pirámides de Menfis cara ao 3000 a.C.. Desde entón houbo varios canons coñecidos: o dos faraóns, o de Policleto de Argos, o de Tolomeo (90 - 160 d. C.), o de Vitruvio (século I a. C.), o de Durero (1471 - 1528), o do home de Vitruvio de Leonardo da Vinci (1452 - 1519), e, máis recentemente o de Adolf Zeising e o de Le Corbusier (1887 - 1965 ).

Esta percepción da beleza seguiuse mantendo na idade media. Como consecuencia do auxe do cristianismo daquela época, a beleza dependía da intervención de Deus. De modo que, se se consideraba bela algo, é porque fora unha creación divina. Seguindo as teses platónicas, había unha equivalencia entre o belo e o ben.

A beleza material era externa, física ou sensible. Esta calidade múrchase co tempo. En cambio, a beleza espiritual non se murcha co tempo, senón que permanecía no interior do individuo. Son calidades como a bondade, o amor, a simpatía etc. Co paso do tempo chegou outra nova etapa na historia da beleza, o Renacemento. Moitos autores están de acordo en que o concepto de beleza volveu ser o da antigüidade clásica, porque se empezaron a tomar valores daquela época que xa se perderon na Idade Media. Un destes valores foi a concepción máis naturalista da beleza, que serviu de inspiración aos artistas da época.

Na modernidade desaparece esta visión obxectiva da beleza e empézase subxectivizar. No século XVIII xa se percibe a beleza de algo non por como é o obxecto por si mesmo, senón polo que este esperta na persoa. Esta concepción tíñana moi clara os empiristas e ilustrados da época.

Con Alexander Gottlieb Baumgarten xorde a teoría específica da estética que analiza conceptos co gusto persoal, ou facultade que permite xulgar algo como belo. O gusto relaciónase coa intuición e non só coa razón (Benedetto Croce), aínda que parte de xuízos argumentados que buscan a máxima xeneralización posible.

Orixe da beleza

Yangshuo, República Popular da China.

Podería remontarse á propia existencia do home como unha das súas cualidades mentais. A beleza atópase en traballos de filósofos gregos, como Pitágoras, a partir do período presocrático. A escola pitagórica observou unha forte conexión entre as matemáticas e a beleza. En particular, decatáronse que os obxectos que posuían simetría son máis vistosos. A arquitectura grega clásica está baseada nesta imaxe de simetría e proporción. A investigación moderna tamén suxire que as persoas cuns trazos faciais máis simétricos e que teñen as proporcións máis equilibradas, son máis atractivas.

A beleza, xeralmente, estivo asociada co ben. Do mesmo xeito, o atributo contrario á beleza é a fealdade e a miúdo se asocia coa maldade. As meigas, por exemplo, acotío son representadas con trazos físicos desagradables e personalidades maliciosas. Este contraste personificouse en historias clásicas como A bela dormente. Do mesmo xeito, Johann Wolfgang von Goethe, na súa obra Les afinitats electives (1809), manifesta que a beleza é "un convidado que sempre é benvido". Goethe declarou que a "beleza humana" actúa con moita máis forza sobre os sentidos interiores que sobre os externos, de forma que o que a contempla está exento do mal e séntese en harmonía con ela e co mundo.

A simetría é importante porque dá a impresión que a persoa puido medrar con saúde, sen defectos visibles. Na percepción da xente bela danse certas concordancias: ollos grandes e pel clara, por exemplo, son considerados fermosos tanto en homes como en mulleres de moitas culturas. Algúns investigadores suxeriron que trazos neonatais son intrinsecamente atractivos. A xuventude en xeral asóciase coa beleza.

Hai pistas que fan intuír un rostro belo no desenvolvemento infantil, e que as normas de atractivo son semellantes en culturas diferentes. A media, a simetría, e o dimorfismo sexual poden ter unha base evolutiva para determinar a beleza. As metanálises da investigación empírica indican que os trazos son atractivos tanto en caras masculinas como femininas e a través dunha variedade de culturas. O atractivo facial pode ser unha adaptación para a escolla de compañeiro porque a simetría e a ausencia de defectos sinalan os aspectos importantes de calidade de compañeiro, como a saúde. É posible que estas preferencias sexan simplemente instintos.

Os artistas gregos e romanos tamén tiñan o stándar de beleza masculina na civilización occidental. O romano ideal definiuse como alto, muscular, de pernas longas, coa testa con cabelo groso, unha alta e ampla fronte, un sinal de intelixencia, ollos amplos, un fociño forte e perfil perfecto, boca pequena, e un bico pronunciado. Esta combinación de factores produciría unha mirada de bela masculinidade. Coas excepcións do peso e os estilos da moda, as normas de beleza son bastante constantes no tempo.

Clases de beleza

Dentro da primeira clasificación podemos atopar dúas clases de beleza, a que provocan os obxectos naturais, ou beleza natural e a que nos suscitan as creacións artificiais, ou beleza artística.

Ó longo da historia, a relación entre ámbolos tipos de beleza foi irregular, xa que a beleza artística pasou de ter unha relación de dependencia coa beleza natural, a independizarse dela, a medida que avanzaba o curso da historia.

Kant distingue dous tipos de beleza:

• Beleza libre: é a que se percibe sen que se saiba nada do obxecto a contemplar. É unha beleza pura, non sen ten ningún tipo de idea que nos faga cuestionar a súa beleza.
• Beleza adherente: é a que depende do concepto que se teña sobre o obxecto que se analiza.

Véxase tamén

Bibliografía

• Langlois, J.H.; Roggman, L. (1990). Attractive faces are only average (PDF). Psychological Science (en inglés). pp. 115–121. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 01 de outubro de 2013. Consultado o 16 de outubro de 2015. 
• Symons, Donald (1995). "Beauty is in the Eye of the Beholder. The Evolutioanry Psychology of Human Female Attractiveness". En University of Chicago Press. Sexual Nature, Sexual Culture (en inglés). pp. 80–120.