Matemático, matemática

Un matemático é unha persoa cuxa área primaria de estudo e investigación é a matemática. Deste xeito, os que unicamente aplican teorías matemáticas non son considerados matemáticos, por exemplo, enxeñeiros, economistas etc.

Os matemáticos son empregados en compañías privadas ou como profesores en universidades, institutos, organizacións de investigación ou axencias do goberno. Para pór un exemplo, nos Estados Unidos o principal empregador de matemáticos é a Axencia de Seguridade Nacional^[1].

Debido a que a matemática é útil en varias áreas, moitos matemáticos están involucrados coa física e a informática.

Personalidades das matemáticas

Grecia

Tales de Mileto (625 a.C.-547 a.C.): considerado un dos Sete sabios de Grecia, estableceu o seu famoso teorema.
Pitágoras (582 a.C.-496 a.C.): aínda que non hai certeza, atribúeselle o que é o máis universal dos resultados matemáticos, o teorema que leva o seu nome.
Euclides (360 a.C.-295 a.C.): o seu libro Os Elementos, en trece volumes, é un compendio de todo o saber matemático da antigüidade. Dá nome a unha rama da xeometría: a xeometría euclidiana.
Arquímedes (287 a.C.-212 a.C.): a pesar de ser máis coñecido polos seus traballos no campo da física e o seu famoso principio, foi tamén un gran matemático, chegando a ser considerado como o máis grande da Antigüidade. Ideou un método para obter unha aproximación do número π cun número tan grande de cifras como se queira. Está considerado como un precursor do cálculo moderno por usar o método exhaustivo para achar áreas e volumes.
Hipatia (c. 370-415): a primeira muller matemática coñecida. Viviu en Alexandría, onde seu pai era director da biblioteca e foi quen a indroduciu nas matemáticas. As súas obras perdéronse, mais coñécense grazas a algúns dos seus discípulos que as divulgaron. Destacan os seus comentarios aos libros da Aritmética de Diofanto, ás Seccións cónicas de Apolonio e aos Elementos de Euclides. Elaborou tamén unhas táboas astronómicas, revisión das de Tolomeo.

Oriente

Li Hui (século III): matemático chinés, conseguiu unha boa aproximación de π (3,14159) cun algoritmo semellante ao usado por Arquimedes. O seu libro Os nove capítulos da arte matemática é un clásico da matemática chinesa.
Brahmagupta (589–668): matemático e astrónomo indio, está considerado como o pai da aritmética, da álxebra e da análise numérica. Popularizou o uso do número cero e descubriu unha fórmula para resolver unha ecuación de segundo grao. Un teorema de xeometría leva o seu nome.

Mundo islámico

Al-Khwarizmi (c. 780-850): introduciu o número cero, invención da matemática india, no mundo islámico. Recolleu o seu traballo na resolución de ecuacións no libro Al-jabr wa 'l-muqābala, isto é, Compendio do cálculo mediante restitución e redución, que traducido ao latín por Xerardo de Cremona, foi usado como libro de texto nas universidades europeas ata o século XVI. Da súa importancia dá fe o feito de que a palabra álxebra deriva da árabe al-jabr (restitución) que aparece no título do libro. Outro termo matemático, algoritmo, deriva do seu propio nome, Al-Khwarizmi.
Omar Khayyam (1048-1131): é máis coñecido por atribuírselle o poemario Rubaiyat, obra sobranceira da literatura islámica. Porén o seu labor como matemático nas ecuacións tamén deixou pegada como o testemuña o feito de debérselle a el o uso da letra $x$ para nomear a incógnita das ecuacións.

Idade Media

Fibonacci (1170-1250): a súa principal contribución foi a introdución en Europa do sistema de numeración decimal usado polos matemáticos islámicos, quen á súa vez tomárano dos hindús. A súa obra principal é o Liber abaci ou Libro do ábaco onde expón numerosos asuntos relacionados coa aritmética e a álxebra. O seu nome está inmortalizado na sucesión de Fibonacci, importante sucesión numérica relacionada co número áureo, e que aparece en numerosas situacións reais.

Renacemento

Nicolo Fontana, máis coñecido por Tartaglia, retratado na portada do seu libro *Quesiti et inventioni diverse*.

Tartaglia (c. 1500-1557): achou unha fórmula para a resolución de ecuacións cúbicas: fórmula de Cardano-Tartaglia, e outra para o volume dun tetraedro: fórmula de Tartaglia. A disposición dos números combinatorios en forma de triángulo leva o seu nome, se ben tamén é coñecido como triángulo de Pascal.
Gerolamo Cardano (1501-1576): médico e matemático italiano. Como médico foi o primeiro en describir a febre tifoide. Sen desmerecer o seu traballo na resolución de ecuacións, no campo das matemáticas destaca por ser un dos precursores do cálculo de probabilidades co seu Liber de ludo aleae sobre os xogos de azar.
Galileo Galilei (1564-1642): como matemático adiantouse 250 anos aos traballos co infinito de Georg Cantor co establecemento do paradoxo de Galileo o cal afirma que existen tantos números impares (e pares) como números naturais. Tamén contribuíu a crear un nexo de unión entre as matemáticas e a mecánica clásica da que foi precursor. Destacou tamén en astronomía e na construción de aparatos científicos.

Idade moderna

René Descartes (1596-1650): matemático francés cun traballo tan importante na xeometría que o sistema de posicionamento de puntos no plano e no espazo leva o seu nome: sistema de coordenadas cartesiano.
Pierre de Fermat (1601-1665): xurista de profesión, tiña ás matemáticas como un pasatempo no seu tempo libre. Iso non foi obstáculo para que destacase en varios campos da matemática, sobre todo en teoría de números, sendo mundialmente coñecido polo famoso último teorema de Fermat que, inda ter un enunciado simple, non foi demostrado ata 350 anos despois por Andrew Wiles usando avanzadas ferramentas matemáticas.
Blaise Pascal (1623-1662): contribuíu á creación da xeometría proxectiva, levando o seu nome un teorema; e ao cálculo de probabilidades, onde é de grande aplicación o triángulo de números combinatorios que leva o seu nome. Foi o inventor da primeira calculadora, a Pascalina.
Isaac Newton (1643-1727): físico e matemático inglés, autor da Philosophiae naturalis principia mathematica, onde enuncia a lei da gravitación universal e as coñecidas como leis de Newton. Como matemático está considerado, xunto con Leibniz, o pai do cálculo infinitesimal.
Gottfried Leibniz (1646-1716): matemático alemán que desenvolveu, independente e simultaneamente a Newton, o cálculo infinitesimal. A notación usada por Leibniz, moito máis sinxela cá de Newton, séguese a usar hoxe en día. A el se debe o concepto de función.
Émilie du Châtelet (1706-1749): matemática e física francesa que traduciu a Philosophiae naturalis principia mathematica de Newton ao francés. Mantivo unha extensa correspondencia cos personaxes máis destacados da época.
Leonhard Euler (1707-1783): prolífico matemático suízo que fixo importantes contribucións en varios campos da matemática. Un dos números máis importantes das matemáticas leva o seu nome, o número e ou número de Euler. A identidade de Euler relaciona nunha soa igualdade cinco das constantes matemáticas fundamentais: o número 0, o número 1, o número $e$ , o número $\pi$ , e a unidade imaxinaria $i$ . En teoría de grafos foi o primeiro en demostrar a non existencia de solución do problema das sete pontes de Königsberg.
Maria Gaetana Agnesi (1718-1799): matemática, lingüista e filósofa italiana, foi membro honorario da universidade de Boloña. Os seus traballos na análise de cantidades finitas e na análise infinitesimal reuniunos na súa obra "Instituzioni analitiche ad uso della gioventu italiana", traducido posteriormente ao francés e o inglés.
Joseph Louis Lagrange (1736-1813): matemático franco-italiano que realizou contribucións importantes na teoría de números, na teoría de grupos e na análise matemática. Varios teoremas destes campos levan o seu nome, sendo moi coñecido polos alumnos do bacharelato científico-tecnolóxico o seu teorema do valor medio.
Pierre Simon Laplace (1749-1827): fixo importantes achegas á teoría de probabilidades. Desenvolveu a ecuación de Laplace e ideou a transformada de Laplace, que ten importantes aplicacións en electrónica. Foi un fervente defensor do determinismo científico.

Idade contemporánea

Paolo Ruffini (1765-1822): matemático italiano inventor da regra de Ruffini, que permite achar os coeficientes do cociente e o resto da división dun polinomio calquera entre o binomio $(x-a)$ .
Jean-Baptiste Joseph Fourier (1768-1830): matemático francés que estudou a transmisión de calor, para o cal desenvolveu as series de Fourier. A transformada de Fourier recibe o nome na súa honra.
Sophie Germain (1776-1831): matemática, física e filósofa francesa. Traballou na teoría de números, levando o seu nome un certo tipo de números primos, os números primos de Sophie Germain. Mantivo correspondencia con Lagrange e con Gauss.
Carl Friedrich Gauss (1777-1855): coñecido como "o príncipe das matemáticas", este matemático alemán contribuíu notabelmente a diversas áreas das matemáticas como son a teoría de números, a análise matemática, a xeometría diferencial e a estatística. Foi o primeiro en demostrar rigorosamente o teorema fundamental da álxebra. Inventou o que se coñece como método de Gauss para resolver sistemas de ecuacións lineais. A campá de Gauss é a gráfica da distribución normal, moi frecuente en estatística. Numerosos teoremas levan o seu nome.
Augustin Louis Cauchy (1789-1857): a principal contribución deste matemático francés é a de darlle bases sólidas ao cálculo infinitesimal ao dar as primeiras definicións formais de función, límite e continuidade. Traballou tamén na teoría de determinantes, probabilidade, cálculo complexo e series. Numerosos teoremas levan o seu nome.
Évariste Galois (1811-1832): o traballo deste matemático francés na teoría de ecuacións marcou o camiño da álxebra abstracta moderna. Morreu nun duelo cando tiña 20 anos.
Ada Augusta Lovelace (1815-1852): matemática británica, filla de Lord Byron. Está considerada como a primeira programadora, tarefa coa que axudou ao deseño das máquinas de Charles Babbage. A linguaxe de programación Ada, chámase así na súa honra.
George Boole (1815-1864): o traballo "As leis do pensamento" deste matemático inglés supuxo o inicio da lóxica matemática.
Bernhard Riemann (1826-1866): matemático alemán que sentou as bases xeométricas da teoría da relatividade xeral de Einstein. Ampliou o campo de estudo da xeometría ao liberala dos conceptos físicos de lonxitude, largura e altura.
Florence Nightingale (1820-1910): enfermeira británica que durante a guerra de Crimea fixo notábeis avances na estatística descritiva. A ela débese o gráfico de sectores.
Sofia Kovalewska (1850-1891): considerada a matemática europea máis prestixiosa, foi tamén unha loitadora pola igualdade de sexos. Destacou no estudo das ecuacións diferenciais e na teoría de funcións. En 1884 abandonou a súa Rusia natal para establecerse en Estocolmo onde foi profesora da súa universidade.
Georg Cantor (1845-1918): matemático alemán creador da teoría de conxuntos. Traballou tamén en números irracionais e en series infinitas.
Henri Poincaré (1854-1912): matemático francés polifacético con importantes contribucións en topoloxía, ecuacións diferenciais, probabilidade e física matemática. Foi tamén un divulgador do método científico. A súa conxectura non foi demostrada ata o século XXI.
David Hilbert (1862-1943): alemán. Creou unha escola formalista de matemática axiomática e a súa obra dos "Fundamentos da Xeometría" encheu as lagoas lóxicas de Euclides. No Congreso Internacional de Matemáticos de 1900 propuxo 23 problemas para resolver ao longo do século que comezaba, estando sen resolver aínda un bo número deles. Fixo importantes contribucións á Álxebra, á teoría dos espazos abstractos (espazos de Hilbert) e á Análise Matemática.
Mileva Marić (1875-1948): matemática serbia, foi a primeira muller de Albert Einstein a quen coñeceu no Instituto Politécnico Federal de Zürich, institución na que foi a primeira muller en ingresar. O seu traballo estivo sempre eclipsado polo do seu marido e discútese sobre a súa contribución nos traballos de Einstein.
Emmy Noether (1882-1935): matemática alemá, o seu pai foi tamén matemático e profesor na universidade de Erlangen. Traballou en teoría de invariantes, teoría de aneis, álxebras non conmutativas, e en física teórica na que o teorema de Noether é parte fundamental da física moderna.
Bertrand Russell (1872-1970): matemático inglés que, xunto con Alfred North Whitehead, é o autor dos "Principia Mathematica", inxente obra que reescribe a matemática a partir da lóxica. Enunciou o seu famoso paradoxo. Foi tamén un importante filósofo e divulgador.
Andrei Nikolaevich Kolmogorov (1903-1987): matemático ruso que estableceu a definición axiomática de probabilidade.
Emma Castelnuovo (1913-2014): matemática italiana que destacou no campo da didáctica das matemáticas, especialmente da xeometría. Como recoñecemento ao seu importante traballo neste eido, a International Commission on Mathematical Instruction (ICMI) instaurou o "Premio Emma Castelnuovo" para recoñecer os logros na práctica da educación matemática^[2].

Actividades

Outras ocupacións dos matemáticos son os analistas de investigación operativa, os estatísticos e os estatísticos aplicados, os técnicos matemáticos e os actuarios.^[3]

Autobiografías de matemáticos

Algúns matemáticos célebres escribiron autobiografías que en parte explican ao público xeral que fai que lles fixo dedicar as súas vidas ao estudo. Dan lugar a algnhas miradas sobre que significa ser matemático. A seguinte listaxe contén algúns traballos que non son estritamente autobiografías senón ensaios sobre as matemáticas e os matemáticos con fortes elementos autobiográficos.

De vita propria - Girolamo Cardano^[4]
A Mathematician's Apology - G.H. Hardy^[5]
A Mathematician's Miscellany (editado tamén como Littlewood's miscellany) - J. E. Littlewood^[6]
I Am a Mathematician - Norbert Wiener^[7]
I want to be a Mathematician - Paul R. Halmos
Adventures of a Mathematician - Stanislaw Ulam^[8]
Enigmas of Chance - Mark Kac^[9]
Random Curves - Neal Koblitz
Love & Math - Edward Frenkel
Mathematics without apologies - Michael Harris^[10]

Notas

↑ Ann Finkbeiner (8 de outubro de 2013). Scientific American, ed. "Mathematicians and Computer Scientists Shrug over the NSA Hacking" (en inglés). Consultado o 15 de xaneiro de 2023.
↑ Federación española de sociedades de profesores de matemáticas (FESPM), ed. (26 de xullo de 2014). "El ICMI convoca el Premio Emma Castelnuovo a la excelencia en el desarrollo de la educación Matemática". Arquivado dende o orixinal o 13/08/2017. Consultado o 6/6/2017.
↑ "020 OCCUPATIONS IN MATHEMATICS". Dictionary Of Occupational Titles. Consultado o 20-1-2013.
↑ Cardano, Girolamo (2002). The Book of My Life (De Vita Propria Liber). The New York Review of Books. ISBN 1-59017-016-4.
↑ Hardy 1992
↑ Littlewood, J. E. (1990) [orixinalmente A Mathematician's Miscellany publicado en 1953]. Béla Bollobás, ed. Littlewood's miscellany. Cambridge University Press. ISBN 0-521-33702 X.
↑ Wiener, Norbert (1956). I Am a Mathematician / The Later Life of a Prodigy. The M.I.T. Press. ISBN 0-262-73007-3.
↑ Ulam, S. M. (1976). Adventures of a Mathematician. Charles Scribner's Sons. ISBN 0-684-14391-7. Existe edición en castelán: Ulam, Stalisnaw M. (2002). Aventuras de un matemático. Ricardo García-Pelayo Novo (trad.). Madrid: Nivola. ISBN 84-95599-43-0.
↑ Kac, Mark (1987). Enigmas of Chance / An Autobiography. University of California Press. ISBN 0-520-05986-7.
↑ Harris, Michael (2015). Mathematics without apologies / portrait of a problematic vocation. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-15423-7.

Véxase tamén

Bibliografía

Krantz, Steven G. (2012). A Mathematician comes of age. The Mathematical Association of America. ISBN 978-0-88385-578-2.

Ligazóns externas

Occupational Outlook: Mathematicians. Information on the occupation of mathematician from the US Department of Labor.
Sloan Career Cornerstone Center: Careers in Mathematics. Although US-centric, a useful resource for anyone interested in a career as a mathematician. Learn what mathematicians do on a daily basis, where they work, how much they earn, and more.
The MacTutor History of Mathematics archive. A comprehensive list of detailed biographies.
The Mathematics Genealogy Project. Allows to follow the succession of thesis advisors for most mathematicians, living or dead.
Middle School Mathematician Project Short biographies of select mathematicians assembled by middle school students.
Career Information for Students of Math and Aspiring Mathematiciansfrom

[1] Ann Finkbeiner (8 de outubro de 2013). Scientific American, ed. "Mathematicians and Computer Scientists Shrug over the NSA Hacking" (en inglés). Consultado o 15 de xaneiro de 2023.

[2] Federación española de sociedades de profesores de matemáticas (FESPM), ed. (26 de xullo de 2014). "El ICMI convoca el Premio Emma Castelnuovo a la excelencia en el desarrollo de la educación Matemática". Arquivado dende o orixinal o 13/08/2017. Consultado o 6/6/2017.

[3] "020 OCCUPATIONS IN MATHEMATICS". Dictionary Of Occupational Titles. Consultado o 20-1-2013.

[4] Cardano, Girolamo (2002). The Book of My Life (De Vita Propria Liber). The New York Review of Books. ISBN 1-59017-016-4.

[5] Hardy 1992

[6] Littlewood, J. E. (1990) [orixinalmente A Mathematician's Miscellany publicado en 1953]. Béla Bollobás, ed. Littlewood's miscellany. Cambridge University Press. ISBN 0-521-33702 X.

[7] Wiener, Norbert (1956). I Am a Mathematician / The Later Life of a Prodigy. The M.I.T. Press. ISBN 0-262-73007-3.

[8] Ulam, S. M. (1976). Adventures of a Mathematician. Charles Scribner's Sons. ISBN 0-684-14391-7. Existe edición en castelán: Ulam, Stalisnaw M. (2002). Aventuras de un matemático. Ricardo García-Pelayo Novo (trad.). Madrid: Nivola. ISBN 84-95599-43-0.

[9] Kac, Mark (1987). Enigmas of Chance / An Autobiography. University of California Press. ISBN 0-520-05986-7.

[10] Harris, Michael (2015). Mathematics without apologies / portrait of a problematic vocation. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-15423-7.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]