Ալեքսանդր I Մակեդոնացի
| Ալեքսանդր I Մակեդոնացի Աքեմենյանների կայսրության վասալ Պարսկաստանի աքեմենյանների ստորադաս թագավորը հունարեն՝ Ἀλέξανδρος ὁ Μακεδών | |||
._Struck_circa_460-450_BC._Young_male_head_right,_wearing_petasos.jpg)
| |||
| Ալեքսանդր I-ի մետաղադրամը՝ հատված գահակալման վերջում՝ մ.թ. ա. 460-450 թվականներ | |||
| |||
|---|---|---|---|
| Մ․թ․ա․ 498–454 | |||
| Նախորդող | Ամյունտաս I | ||
| Հաջորդող | Ալկետաս II | ||
| Մասնագիտություն՝ | մարզիկ | ||
| Ազգություն | մակեդոնացի | ||
| Դավանանք | բազմաստվածությունը | ||
| Ծննդյան օր | մ.թ.ա. 5-րդ դար | ||
| Վախճանի օր | մ. թ. ա. 454 | ||
| Վախճանի վայր | Հին Մակեդոնիա | ||
| Դինաստիա | Արգեադոսների հարստություն | ||
| Քաղաքացիություն | Հին Մակեդոնիա | ||
| Հայր | Ամյունտաս I | ||
| Մայր | Էվրիդիկե թագուհի | ||
| Զավակներ | Ալկետաս II Պերդիկկաս II Փիլիպոս Մենելայոս Ամյունտաս Ստրատոնիկե | ||
Ալեքսանդր I Մակեդոնացի (հուն․՝ Ἀλέξανδρος ὁ Μακεδών), հայտնի նաև որպես Ֆիլհելլեն (հուն․՝ φιλέλλην, բառացի՝ «հույներին սիրող»), մոտ մ․թ․ա 498 թվականից մինչև իր մահը՝ մ․թ․ա․ 454 թվականը եղել է Մակեդոնական թագավորության արքա։ Նրանից հետո գահը ժառանգել է իր ավագ որդին՝ Ալկետաս II-ը։
Կենսագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ալեքսանդրը Ամյունտաս I-ի և Էվրիդիկա թագուհու (հունարեն՝ Εὐρυδίκη) որդին էր։ Նա ուներ մի քույր, որի անունն է Գյուգայա (հունարեն՝ Γυγαίη)[1]։
Նա մ․թ․ա․ 6-րդ դարի վերջին իր քրոջն ամուսնացրել է պարսից զորավար Բուբարեսի հետ, որպեսզի կանգնեցնի վերջինիս, որը եկել էր Մակեդոնիա՝ գտնելու Ալեքսանդրի հրամանով նրա մարդկանց կողմից սպանված պարսիկ զինվորներին[1][2]։
Ալեքսանդր I-ը գահ է բարձրացել այն ժամանակ, երբ Մակեդոնիան Աքեմենյան Պարսկաստանից գտնվում էր վասալային կախվածության վիճակում, ինչը սկսվել էր դեռևս նրա հոր՝ Ամյունտաս I-ի օրոք, չնայած երկիրը պահպանել է լայն ինքնավարություն[3]։ Մ․թ․ա․ 492 թվականին՝ Մարդոնիուսի արշավանքի ժամանակ, Մակեդոնիան դարձել է Աքեմենյաններին ամբողջական հպատակ տարածք՝ առանց որևէ ինքնավարության[4]։ Այդ ժամանակ Ալեքսանդրը գտնվում էր նոմինալ մակեդոնական գահին։ Հետագայում Ալեքսանդրը հանդես է եկել որպես Մարդոնիոսի պարսկական կուսակալի ներկայացուցիչ խաղաղ բանակցությունների ժամանակ, երբ մ.թ.ա. 480 թվականին Սալամինի ճակատամարտում պարսիկները պարտություն են կրում հույներից։ Ավելի ուշ իրադարձություններում Հերոդոտոսը մի քանի անգամ Ալեքսանդրին հիշատակում է որպես մարդ, որը գտնվում է Քսերքսեսի կողմում և կատարում է առաջադրված խնդիրները[5]։
._Struck_circa_480-470_BC.jpg)
Մարդոնիոսի կողմից Մակեդոնիայի նվաճումից ի վեր Ալեքսանդր I-ը Հերոդոտոսի կողմից հիշատակվում է որպես հիպարքոս, որով անվանվում էին ստորադաս տիրակալները[5]։ Չնայած Պարսկաստանի հետ համագործակցությանը՝ Ալեքսանդր I-ը հաճախ է մթերք և խորհրդատվություն տրամադրել հունական քաղաք-պետություններին և մ․թ․ա․ 479 թվականին մարտից առաջ զգուշացրել է նրանց Մարդոնիոսի ծրագրերի մասին։ Օրինակ, Ալեքսանդր I-ը Տեմպեում գտնվող հույներին զգուշացրել է, որ նրանք հեռանան մինչև Քսերքսեսի զորքերի ժամանումը, ինչպես նաև նրանց տեղեկացրել է Վերին Մակեդոնիայի միջոցով Թեսալիա այլընտրանքային ճանապարհի մասին[6]։ Պլատեյներում պարտվելուց հետո Արտաբազոսի հրամանատարության տակ կռվող պարսկական բանակը փորձել է նահանջել դեպի Փոքր Ասիա։ Ճակատամարտում ողջ մնացածների մեծ մասը՝ 43 000-ը, Ստրիմոն գետի գետաբերանում հարձակման են ենթարկվել և սպանվել Ալեքսանդրի զորքերի կողմից։ Ալեքսանդրը ի վերջո Հույն-պարսկական պատերազմների ավարտից հետո վերականգնել է Մակեդոնիայի անկախությունը։
Ալեքսանդրը պնդում էր, որ ինքը ծագում է Արգիվյան հույներից և Հերակլեսից։ Այն բանից հետո, երբ դատարանը նրա պնդումները ճշմարիտ է ճանաչել, նրան մ․թ․ա․ 504 թվականին[7] թույլատրել են մասնակցել Օլիմպիական խաղերին[8][9][10], թերևս այդ պատիվ նախատեսված է միայն հույների համար։ Նա իր արքունիքը ստեղծել է Աթենքի օրինակով և հովանավորել է բանաստեղծներ Պինդարոսին և Բակքիլիդեսին, որոնք երկուսն էլ Ալեքսանդրին բանաստեղծություններ են նվիրել[11]։ Հույն-պարսկական պատերազմների ժամանակ ապրած Աթենական պրոքսենոսի վերաբերյալ ամենահին հիշատակությունը վերաբերում է Ալեքսանդր I-ին (մ․թ․ա․ 490)[12]։ Ալեքսանդրին տրվել է նաև «Ֆիլհելլեն» տիտղոսը, որը նշանակում է «հույներին սիրող»․ տիտղոս, որը տրամադրվում է հույն հայրենասերներին[13][14]։
Ընտանիք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ալեքսանդր I-ը ուներ 4 որդի և 1 դուստր․
- Ալկետաս II, Մակեդոնիայի ապագա արքա
- Պերդիկկաս II, Մակեդոնիայի ապագա արքա
- Փիլիպոս, Ամյունտաս II-ի հայր[15]
- Մենելայոս
- Ամյունտաս, որի որդի Արգիդայոսը եղել է Ամյունտաս III-ի հայր[15]։ Նա համարվում է նաև Բալակրուսի ու Մելեագրայի հայրը, ինչպես նաև Արսինոյի Մակեդոնացու պապը[16]։
- Ստրատոնիկե, իր եղբոր՝ Պերդիկկաս II-ի կողմից ամուսնացվել է Սևթես II-ի հետ[17]։
Տես նաև
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 Herodotus, Book 5: Terpsichore, 21
- ↑ Joseph Roisman,Ian Worthington. "A Companion to Ancient Macedonia" p136
- ↑ Joseph Roisman,Ian Worthington. "A companion to Ancient Macedonia" John Wiley & Sons, 2011. 144435163X pp 343
- ↑ Joseph Roisman,Ian Worthington. "A companion to Ancient Macedonia" John Wiley & Sons, 2011. 144435163X pp 135-138
- ↑ 5,0 5,1 Joseph Roisman,Ian Worthington. "A Companion to Ancient Macedonia" p138
- ↑ Herodotus (1954). The Histories. Aubrey De Selincourt (trans.). Penguin Group. էջ 477. ISBN 9780140449082.
- ↑ A History of Macedonia. Volume 2 Review: John Cole
- ↑ Malcolm Errington, "A History of Macedonia", University of California Press, 1993, p.4: "Ancient allegations that the Macedonians were non-Greeks all had their origin in Athens at the time of the struggle with Philip II. Then as now, political struggle created the prejudice. The orator Aeschines once even found it necessary, in order to counteract the prejudice vigorously fomented by his opponents, to defend Philip on this issue and describe him at a meeting of the Athenian Popular Assembly as being 'Entirely Greek'. Demosthenes' allegations were lent an appearance of credibility by the fact, apparent to every observer, that the life-style of the Macedonians, being determined by specific geographical and historical conditions, was different from that of a Greek city-state. This alien way of life was, however, common to western Greeks of Epiros, Akarnania and Aitolia, as well as to the Macedonians, and their fundamental Greek nationality was never doubted. Only as a consequence of the political disagreement with Macedonia was the issue raised at all."
- ↑ Herodotus 5.22
- ↑ Justin-7.2.14
- ↑ Thucydides and Pindar: Historical Narrative and the World of Epinikian Poetry Page 180 By Simon Hornblower 0-19-924919-9
- ↑ Conrad Lashley; Paul Lynch; Alison J. Morrison, eds. (2006). Hospitality : a social lens (1st ed.). Amsterdam: Elsevier. էջ 25. ISBN 0-08-045093-8.
- ↑ φιλέλλην, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, on Perseus
- ↑ Plato, Republic, 5.470e, Xenophon Agesilaus, 7.4 (in Greek)
- ↑ 15,0 15,1 Roisman, Joseph (2010), «Classical Macedonia to Perdiccas III», in Roisman, Joseph; Worthington, Ian (eds.), A Companion to Ancient Macedonia, Blackwell Publishing, էջեր 145–165, ISBN 978-1-4051-7936-2
- ↑ Satyrus the Peripatetic, FGrH 631 fr 2
- ↑ Carney, Elizabeth (2000). Women and Monarchy in Macedonia. University of Oklahoma Press. ISBN 0-8061-3212-4.
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Smith, William (1867). «Alexander I». In William Smith (ed.). Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology. Vol. 1. Boston: Little, Brown and Company. էջ 118.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ալեքսանդր I Մակեդոնացի» հոդվածին։ |
| ||||||
| Նախորդող: Ամյունտաս I |
Մակեդոնիայի արքա մ․թ․ա․498–454 |
Հաջորդող: Ալկետաս II |