Ուիլյամ Հայդ Վոլլաստոն

Ուիլյամ Հայդ Վոլլաստոն
Ծնվել է	օգոստոսի 6, 1766[…]; Նորֆոլկ, Անգլիա, Մեծ Բրիտանիայի թագավորություն
Մահացել է	դեկտեմբերի 22, 1828[…] (62 տարեկան); Լոնդոն, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն
Քաղաքացիություն	Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն
Մասնագիտություն	քիմիկոս, ֆիզիկոս, ճարտարագետ, մետաղագործ և աստղագետ
Հաստատություն(ներ)	Քեմբրիջի համալսարան
Գործունեության ոլորտ	քիմիա
Պաշտոն(ներ)	Թագավորական միության նախագահ
Անդամակցություն	Լոնդոնի թագավորական ընկերություն, Շվեդիայի թագավորական գիտությունների ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա և Բավարիական գիտությունների ակադեմիա
Ալմա մատեր	Գոնվիլ և Քիիզ քոլեջ և Չարտերհաուս դպրոց
Տիրապետում է լեզուներին	անգլերեն և գերմաներեն
Պարգևներ	Լոնդոնի թագավորական ընկերության անդամ Թագավորական մեդալ Քրունի լեկցիա Բեյքերյան լեկցիա Էդինբուրգի թագավորական միության պատվավոր անդամ Բեյքերյան լեկցիա Բեյքերյան լեկցիա Բեյքերյան լեկցիա Ամերիկայի արվեստների և գիտությունների ակադեմիայի անդամ և Բեյկերյան մեդալ
Հայր	Francis Wollaston?
Մայր	Althea Hyde?
	William Hyde Wollaston Վիքիպահեստում

Ուիլյամ Հայդ Վոլլաստոն կամ Ուոլլաստոն (անգլ.՝ William Hyde Wollaston, օգոստոսի 6, 1766(1766-08-06)^[1]^[2]^[3]^[…], Նորֆոլկ, Անգլիա, Մեծ Բրիտանիայի թագավորություն - դեկտեմբերի 22, 1828(1828-12-22)^[1]^[2]^[3]^[…], Լոնդոն, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն), անգլիացի գիտնական։ Հայտնագործել է պալադիումը (1803) և ռոդիումը (1804), 1803 թվականին առաջին անգամ ստացել մաքուր պլատին։ 1801 թվականին, անկախ Յ. Ռիտտերից, հայտնագործել է ուլտրամանուշակագույն ճառագայթումը, նախագծել ռեֆրակտոմետրը (1802) և գոնիմետրը (1809)։

Կենսագրությունը

Ուիլյամ Հայդ Վոլլաստոնը ծնվել է 1766 թվականի օգոստոսի 6֊ին Նորֆոլկում։ Սովորել է բժշկություն Օքսֆորդում և Լոնդոնում, ստացել բժշկի կոչում և իրականացրել պրակտիկ գործունեություն Լոնդոնում։ Այստեղ նա ջանք է գործադրել Սուրբ Գեորգիի հոսպիտալում աշխատանք ստանալու համար։ Բայց, քանի որ, նրան նշանակել են, իր կարծիքով պակաս արժանի, այլ տեղ, ուստի Ուիլիամը ընդհանրապես թողել է բժշկությունը և սկսել զբաղվել ֆիզիկայով և քիմիայով։ 1793 թվականին ընտրվել է Լոնդոնի թագավորական ընկերության անդամ, հետագայում այդ հաստատության քարտուղար և պրեզիդենտ։ Վոլլաստոնի դերը քիմիայում նշանավորվել է նրանով, որ նա «կրճատ հարաբերությունների օրենքը» ցուցադրել է պարզ և բնորոշ օրինակների վրա։

«Չեզոք և թթու աղերի մասին» հետազոտությունում (1808), Վոլլաստոնը ցույց է տվել, որ եթե միևնույն քանակի հիմքի վրա ավելացվում են թթվի տարբեր քանակներ, ապա վերջիններս իրար հարաբերում են ինչպես 1։2։4։ Այս աշխատության մեջ Վոլլաստոնը առաջին անգամ արտահայտել է նաև իր տեսակետները ատոմների տարածական դասավորվածության մասին։ 1800 թվականին հայտնագործել է բնածին, կոփածո պլատինի ստացման եղանակը, որը հսկայական նշանակություն է ունեցել ծծմբական թթվի տեխնոլոգիական արտադրության զարգացման գործում։ Չնայած, մինչև 1828 թվականը, Վոլլաստոնը այն գաղտնի է պահել։ 1802 թվականին անգլիացի ֆիզիկոս և քիմիկոս Վոլլաստոնի կողմից բացահայտվել են Ֆրաունգոֆերյան գծերը (կլանման գծեր, որոնք տեսանելի են աստղերի անընդհատ սպեկտրի ֆոնի վրա)։

1803 թվականին Ուիլյամ Հայդ Վոլլաստոնը հայտնաբերել է պալադիումը, 1804֊ին՝ ռոդիումը։

1807 թվականին Վոլլաստոնը հայտնագործել է լյուցիդի խցիկը։

Հետաքրքրվել է և զբաղվել բյուրեղագիտությամբ, որի արդյունքում հայտնագործել է անդրադարձիչ գոնիմետր սարքը։ Այն ժամանակ, երբ, ամբողջ գիտական աշխարհը տարված էր Ալեսանդրո Վոլտայի և Գալվանիի միջև էլեկտրական հոսանքի («գալվանական») ծագման համար վեճով, Վոլլաստոնը ևս երկարատև մասնակցություն է ունենում վեճի մեջ ու ստեղծում մինչ այսօր իր անունը կրող գալվանական էլեմենտը (կամ զույգը)։

1814 թվականին, Վոլլաստոնը, տարբեր փորձնական տվյալների հիման վրա, կազմել է «ատոմային» զանգվածների ավելի ճշգրիտ աղյուսակ, քան Դալթոնը։ Այն քիչ է տարբերվել հետագայում Բերցելիուսի կողմից կազմած աղյուսակից։

Պարգևները

Կոպլի մեդալ (1802)
Բեյկերյան մեդալ և դասախոսություն (1802, 1805, 1812, 1828)
Թագավորական մեդալ (1828)

Ի հիշատակ

Ի պատիվ Վոլլաստոնի անվանվել են.

Հանքանյութ վոլաստոնիտ (կալցիումի սիլիկատ).
Խառնարան Լուսնի տեսանելի կողմում, անվանակոչվել է 1935 թվականին։

1831 թվականից Բրիտանական երկրաբանական ընկերությունը շնորհում է Վոլլաստոնի անվան մեդալ, պատրաստված նրա իսկ կողմից հայտնաբերած պալադիումից։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Usselman M. C. Encyclopædia Britannica
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 RKDartists (նիդերլ.)
↑ CONOR.Sl
↑ Award winners : Copley Medal — Royal Society.
↑ ^6,0 ^6,1 Kindred Britain

Աղբյուրներ

Гольдштейн М. Ю. (1890–1907). «Волластон, Вильям Хайд». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)

Գրականություն

Pearson, Tilmon H.; Ihde, Aaron J. (1951), «Chemistry and the Spectrum Before Bunsen and Kirchhoff», Journal of Chemical Education 28: 267—271
Hinde, P. T. (1966). «William Hyde Wollaston: The Man and His „Equivalents“». Journal of Chemical Education 243: 673—676.
Kipnis, Alexander. (1993) «The Man Who Discovered Rhodium». Rhodium Express. No 0: 30 — 34; «Discovery of Rhodium». Loc. cit. No 1: 30 — 34. ISSN 0869 — 7876 Արխիվացված 2022-06-23 Wayback Machine

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ուիլյամ Հայդ Վոլլաստոն» հոդվածին։

[_9f93eea5fdd4ed32-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_54bfbed73732efc6-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Usselman M. C. Encyclopædia Britannica

[_d8854bc14ac6a31a-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 RKDartists (նիդերլ.)

[_cc9c9fb7cb3763ec-4] CONOR.Sl

[_5024ad2648f36760-5] Award winners : Copley Medal — Royal Society.

[_e16619eb1c5fc22c-6] 6,0 ^6,1 Kindred Britain

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]