Վիկտոր Օրբան
| Վիկտոր Օրբան հունգ.՝ Orbán Viktor | |
| |
| Կուսակցություն՝ | Ֆիդես |
|---|---|
| Կրթություն՝ | Teleki Blanka high school and junior high school? (1981), Բուդապեշտի համալսարան (1987) և Փեմբրուք քոլեջ (1990) |
| Մասնագիտություն՝ | իրավաբան, ֆուտբոլիստ, փաստաբան և քաղաքական գործիչ |
| Դավանանք | Կալվինականություն[1] |
| Ծննդյան օր | մայիսի 31, 1963[2][3] (61 տարեկան) |
| Ծննդավայր | Սեկաշֆեհերվար, Հունգարական Ժողովրդական Հանրապետություն |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} Հունգարիա
|
| Ի ծնե անուն | հունգ.՝ Orbán Viktor Mihály |
| Հայր | Győző Bálint Orbán? |
| Մայր | Erzsébet Sípos? |
| Ամուսին | Anikó Lévai? |
| Զավակներ | Ráhel Orbán?, Gáspár Orbán?, Sára Orbán?, Róza Orbán? և Flóra Orbán? |
| Կայք՝ | miniszterelnok.hu miniszterelnok.hu/en |
| Ինքնագիր | 
|
| Պարգևներ | |
Վիկտոր Օրբան (հունգ.՝ Orbán Viktor, մայիսի 31, 1963[2][3], Սեկաշֆեհերվար, Հունգարական Ժողովրդական Հանրապետություն), Հունգարիայի վարչապետը 1998-2002 թվականներին և 2010 թվականից մինչ այժմ։ «Ֆիդես» կուսակցության առաջնորդը։
Կրթություն և ընտանիք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Միջնակարգ դպրոցն ու զինվորական ծառայությունը ավարտելուց հետո (1981-1982) ընդունվել է Բուդապեշտի համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետ։ 1987 թվականին ավարտել է համալսարանը և երկու տարվա ընթացքում սոցիոլոգ է աշխատել գյուղատնտեսության և սննդարդյունաբերության նախարարությանն առընթեր ինստիտուտում։ 1989 թվականին ստացել է Սորոսի հիմնադրամի կրթաթոշակը և մեկ տարվա ընթացքում վերապատրաստվել Օքսֆորդի Պեմբրուք քոլեջում։
Կինը իրավաբան Անիկո Լևաին է (ծնված 1963 թվականի օգոստոսի 15-ին)։
Քաղաքական գործունեություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Դպրոցի կոմերիտական կազմակերպության վերջին քարտուղար Օրբանը «Ֆիդես» (Fidesz, Fiatal Demokraták Szövetsége, «Երիտասարդ Դեմոկրատների Միություն») կուսակցության հիմնադիրներից մեկն էր, որը ստեղծվել է 1988 թվականի մարտի 30-ին։ Նա համազգային ճանաչում է ստացել 1989 թվականի հունիսի 16-ին Իմրե Նադյայի և Հունգարիայի այլ քաղաքական գործիչների վերահուղարկավորման արարողության ժամանակ ելույթից հետո, որոնք մահապատժի են ենթարկվել 1958 թվականին։ Օրբանն իր ելույթում պահանջել է ազատ ընտրությունների անցկացում և հունգարական տարածքից խորհրդային զորքերի դուրս բերում։
1990 թվականին հետկոմունիստական Հունգարիայի առաջին ընտրություններում Օրբանն ընտրվել է խորհրդարանի պատգամավոր (վերընտրվել է 1994, 1998, 2002, 2006 թվականներին)։ 1990 թվականին դարձավ «Ֆիդես»-ի առաջնորդը, որը նրա ղեկավարությամբ լիբերալ կազմակերպությունից (և Լիբերալ Ինտերնացիոնալի անդամ) վերափոխվեց աջ պահպանողական կուսակցության։ 1995 թվականից Օրբանի կուսակցությունը պաշտոնապես կոչվում է Fidesz-MPP (Հունգարական քաղաքացիական կուսակցություն)։ 2002 թվականի հոկտեմբերից Օրբանը, «Ֆիդես»-ի ղեկավարության հետ մեկտեղ, Եվրոպական ժողովրդական կուսակցության (Եվրախորհրդարանի Պահպանողական կուսակցությունների միավորում) փոխնախագահն է։
1998 թվականին խորհրդարանական ընտրություններում «Ֆիդեսի» հաղթանակից հետո (կուսակցությունը ստացել է ընտրողների ձայների 44%-ը) ձևավորվել է աջակենտրոն կառավարություն։ 35 տարեկան հասակում նա դարձել է ամենաերիտասարդ վարչապետը ժամանակակից Հունգարիայում (և երկրորդ 20-րդ դարում, երիտասարդ էր միայն Անդրաշ Հեգեդյուշը, ով ղեկավարում էր կառավարությունը 1955-1956 թվականներին)։ Տնտեսական ոլորտում հանդես է եկել հարկերի և սոցիալական վճարների նվազեցման, գործազրկության և գնաճի դեմ պայքարի օգտին։ Նրա կառավարության աշխատանքի ընթացքում գնաճը 1999 թվականին 10 %-ից նվազել է մինչև 7,8 % 2001 թվականին (1998 թվականին այն կազմել է 15 %)։ Բյուջեի դեֆիցիտը 1999 թվականին 3,9 %-ից կրճատվել է մինչև 3,4 % 2001 թվականին։ Տնտեսական աճը կազմել է 4,4% 1999 թվականին, 5,2% 2000 թվականին, և 3,8% 2001 թվականին չեղյալ է հայտարարվել բուհերում ուսման վարձը, վերականգնվել են մայրերին տրվող ունիվերսալ նպաստները։
Օրբանը հանդես է եկել որպես կառավարման գերմանական մոդելի կողմնակից, որը նախատեսում է վարչապետի առաջատար դերը իշխանության համակարգում։ Նա ուժեղացրել է վարչապետի գրասենյակի դերը, պետական ապարատի արմատական բարեփոխում է իրականացրել, որը, մասնավորապես, հանգեցրել է տնտեսության սուպերնախարարության ստեղծմանը։ Օրբանի՝ քաղաքական գործընթացների վրա Խորհրդարանի ազդեցությունը նվազեցնելու ձգտումը վարչապետի անձնական ազդեցությունն ուժեղացնելու դեպքում կտրուկ քննադատության է արժանացել ընդդիմության կողմից, որը նրան մեղադրել է ավտորիտար միտումների և ԶԼՄ-ների վրա ազդեցություն գործելու ձգտման մեջ։ Օրբանի վարչապետության շրջանում Հունգարիան Լեհաստանի և Չեխիայի հետ 1999 թվականին պաշտոնապես ընդունվել Է ՆԱՏՕ-ում։
2002 թվականի ընտրություններում Օրբանի կուսակցությունը պարտություն է կրել, և նա հրաժարական է տվել։ «Ֆիդեսը» ձայների վերահաշվարկ էր պահանջում։ ԿԸՀ-ն մերժել է այդ պահանջը։ Սակայն միջազգային դիտորդները ընտրարշավի վերաբերյալ միակ լուրջ դիտարկումն են արել. պետական հեռուստատեսությունը հիմնվել է հենց «Ֆիդեսի» օգտին։ Միևնույն ժամանակ, ձախ և լիբերալ մամուլը մշտապես կոշտ քննադատության է ենթարկել Օրբանին։
2006 թվականի ընտրություններում Օրբանը կրկին գլխավորել է «Ֆիդեսը», իսկ հետո հանդես է եկել որպես ընդդիմության հիմնական ֆիգուր սոցիալ-լիբերալ կոալիցիայի կառավարությանը։ Քաղաքական փորձագետների կարծիքով՝ նա իր քաղաքական գործունեության մեջ ձգտում է համադրել պահպանողական գաղափարախոսությունն ու պոպուլիստական պրակտիկան։
2009 թվականին Վիկտոր Օրբանը Սլովակիայում ապրող էթնիկ հունգարացիների առջև իր ելույթներից մեկում նրանց անվանել է Հունգարիայի «պետականորեն ձևավորված ընդհանրություն», ինչը մտահոգություն և մտավախություններ է առաջացրել Սլովակիայի ղեկավարության շրջանում[7]։
2010 թվականի ընտրություններում Վիկտոր Օրբանը հասկացավ և գիտակցեց 1998-2002 թվականների իր սխալները։ 2010 թվականի ապրիլին կայացած խորհրդարանական ընտրություններում նրա Ֆիդես կուսակցության ցուցաբերած հաղթանակից հետո 2010 թվականի մայիսին Օրբանը կրկին նշանակվեց վարչապետ։ Պաշտոնն ստանձնել է մայիսի 29-ին։ Այժմ ձայնի իրավունք են ստացել բոլոր էթնիկ հունգարացիները, նույնիսկ նրանք, ովքեր Հունգարիայում երբեք չեն ապրել։ Ընտրատարածքների թիվը 176-ից կրճատվել է մինչև 106, այդ թվում՝ միավորվել են «ձախ» շրջանները՝ այն շրջաններով, որտեղ միշտ պահել են «Ֆիդեսը» և «Յոբբիկը»։ Նրա կուսակցությունը պահպանել է բացարձակ մեծամասնությունը խորհրդարանում, իր դիրքերն ամրապնդել են նաև սոցիալիստները, իսկ «յոբբիկների» վարկանիշը սրընթաց աճել է։ Նոր սահմանադրության ընդունման կապակցությամբ խորհրդարանում պատգամավորների թիվը 386-ից նվազել է 199-ի։
Երկրի պաշտոնական անվանումը «Հունգարիայի Հանրապետությունից» փոխարինվել է պարզապես «Հունգարիայի»։ Անվանման փոփոխությունը նպատակ ուներ ընդգրկվելու հունգարական հանրությանը ոչ միայն երկրի քաղաքացիների, այլև հունգարացիների, ապրում է իր սահմաններից դուրս։ Սկսվել է երկրի կղերականացումը. Սահմանադրության մեջ դրույթ է մտցվել, որ Հունգարիայի ժողովրդին միավորում են Աստվածն ու քրիստոնեությունը։ Դա դարձել է նախադրյալ այն բանի համար, որ օրենսդրորեն արգելվել են աբորտներն ու միասեռ ամուսնությունները։ Օրինագծի ընդունման օգտին քվեարկել են բոլոր ներկաները, բացի «Յոբբիկ» կուսակցությունից (այն, ընդհանուր առմամբ, պաշտպանել է Օրբանին, սակայն աբորտների արգելքը համարել են չափազանց կոշտ որոշում՝ ծայրահեղ հազվադեպ դեպքերում հանդես գալով աբորտների օգտին, ինչպիսին բռնաբարությունն է). ընդդիմադիր սոցիալիստները լքել են խորհրդարանի շենքը՝ ի նշան բողոքի։
2014 թվականի ապրիլին կայացած խորհրդարանական ընտրությունների արդյունքում նա մնաց երկրի վարչապետի պաշտոնում[8]։
2013 թվականի աշնանը Օրբանը ելույթ է ունեցել հունգարական սփյուռքի երրորդ Կոնգրեսում և հայտարարել է. «Հնարավոր է, մենք ստիպված լինենք կառուցել նոր տնտեսական և սոցիալական համակարգեր, ինչպես նաև մշակութային մոդել, որը տարբերվում է ժամանակակից եվրոպականից»։
2014 թվականի գարնանը նա դիմել էր ուկրաինական իշխանություններին՝ պահանջելով Զակարպատյեում ապրող էթնիկ հունգարացիներին ինքնավարություն տրամադրել[9]։ Չնայած Բրյուսելի կողմից Մոսկվային «ավելորդ լոյալություն» ցուցաբերելու հաճախակի մեղադրանքներին, բազմիցս հայտարարել Է Ուկրաինայի տարածքային ամբողջականությանը սատարելու մասին, ինչպես նաև հավանություն է տվել ԵՄ-ին Ուկրաինայի անդամակցության ձգտմանը, ընդ որում՝ հավելելով, որ դրա համար Ուկրաինան պետք է կայուն պետություն դառնա և լիարժեք վերահսկողություն ունենա իր սահմանների նկատմամբ[10]։
Ազատական քաղաքագետների գնահատումների համաձայն՝ Վիկտոր Օրբանը և «Ֆիդես» կուսակցությունը 2010 թվականից Հունգարիայում կառուցել են «մաֆիոզ պետություն», որտեղ իշխանության ամբողջ ամբողջականությունը պատկանում է կուսակցության և անձամբ Օրբանի հետ կապված խմբին[11]։
Հայացքներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]_02.jpeg)
Օրբանը դեմ է Ռուսաստանի դեմ ԱՄՆ-ի և ԵՄ-ի սահմանած պատժամիջոցներին։ Բացասաբար է վերաբերվել «Հարավային հոսք» նախագծի փակմանը[12]։ Օրբանը անօրինական միգրացիայի հակառակորդ է։ Նա կարծում է, որ ներգաղթը Եվրոպա ոչ եվրոպական երկրներից պետք է վերահսկել և բաշխել ներգաղթյալներին ըստ կատեգորիաների։ Փախստականների մի մասին նա զգուշությամբ է վերաբերվում և կողմնակից է հենց Հունգարիայի կողմից ներգաղթյալների համար քվոտաներ սահմանելուն, բայց ոչ ԵՄ-ի կողմից[13]։ Դրա պատճառը Հունգարիայի տարանցիկ դիրքն է, որտեղից Դեբրեցենի փախստականների ճամբարից Արևմտյան Եվրոպա են տեղափոխվում անօրինական ներգաղթյալներ, հիմնականում Աֆղանստանից, Իրաքից և Սիրիայից։ Օրբանը դեմ է քվեարկել Մեծ Բրիտանիայի, Դանիայի, Իռլանդիայի, Իսպանիայի, Լեհաստանի, Ֆրանսիայի և Չեխիայի ներկայացուցիչների հետ ներգաղթյալների համար բաշխիչ քվոտաներ սահմանելուն։ Օրբանը բազմիցս հայտարարել է, որ չի պաշտպանում Ղրիմի անեքսիան։
Միևնույն ժամանակ Օրբանը մշտապես երկարացնում է Ռուսաստանի դեմ 2014 թվականի գարնանը սահմանված պատժամիջոցները ԵՄ-ի և ԱՄՆ-ի կողմից Ղրիմի միացման և Ուկրաինայի արևելքում պատերազմի մեջ Ռուսաստանի մեղադրանքների պատճառով։ 2018 թվականի դեկտեմբերի 15-ին ԵՄ-ի վեհաժողովում Կերչի միջադեպի և Մայդանի հինգերորդ տարելիցի ֆոնին ԵՄ-ի բոլոր 28 երկրները պետությունների և կառավարությունների ղեկավարների մակարդակով հայտարարել են Ուկրաինայի հետ համերաշխության մասին և Ռուսաստանի գործողություններն անթույլատրելի են համարել։ Այդ թվում նաև Վիկտոր Օրբանը։
2019 թվականի հունվարի վերջին, ի պատասխան Ռուսաստանի և Չինաստանի նկատմամբ ավելի կոշտ դիրքորոշում որդեգրելու ԱՄՆ-ի պահանջին, Վիկտոր Օրբանը հանդես եկավ ճնշման դեմ՝ պատասխանելով, որ Հունգարիան ձգտում է ավելի չեզոք դիրք զբաղեցնել[14]։
Պարգևներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Պարգևատրվել է Արժանիքների շքանշանի մեծ խաչով (Հունգարիա, 2001) և Սուրբ Գրիգոր Մեծի շքանշանի մեծ խաչով (Վատիկան, 2004)։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ http://hetek.hu/belfold/200702/orban_hite
- ↑ 2,0 2,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
- ↑ 3,0 3,1 Munzinger Personen (գերմ.)
- ↑ https://balkans.aljazeera.net/opinions/2022/9/11/orden-svetog-save-za-viktora-orbana-kad-crkva-oboli-od-desnila
- ↑ https://abouthungary.hu/news-in-brief/pm-orban-to-be-presented-with-serbian-order-of-merit
- ↑ https://www.slobodnaevropa.mk/a/25191317.html
- ↑ Orban-Rhetorik sorgt in Slowakei für düstere Vorahnungen Արխիվացված 2009-06-05 Wayback Machine(գերմ.)
- ↑ «ФИДЕС и Йоббик — лица венгерского национализма — Русская планета». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ դեկտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 31-ին.
- ↑ Виктор Орбан вновь призвал Киев предоставить украинским венграм автономию
- ↑ Lenta.Ru: Плохо мы мадьяр знаем
- ↑ Мадьяр, Балинт. Анатомия посткоммунистического мафиозного государства: На примере Венгрии / Балинт Мадьяр; пер. с венг. П. Борисова. (Библиотека журнала «Неприкосновенный запас») — М.: Новое литературное обозрение, 2016. — 392с.; Twenty-Five Sides of a Post-Communist Mafia State. Edited by Bálint Magyar and Júlia Vásárhelyi. — Budapest: Central European University Press; Noran Libro, 2017. — 660 p.
- ↑ Вести. Ru: Строптивый Виктор Орбан стал головной болью для США
- ↑ Magyarország kiáll a véleménynyilvánítás szabadságának európai eszméje mellett(չաշխատող հղում)
- ↑ «Премьер Венгрии отказался проводить жесткую линию в отношении России» (ռուսերեն). Interfax.ru. 2019 թ․ հունվարի 28. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 29-ին.
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Վիկտոր Օրբանի պաշտոնական կայքը
- Հունգարիայի քաղաքական մշակույթի կազմակերպում // Спільне
- Հունգարիայի ընտրությունները. ինչ գիտի Օրբանը, որ չգիտեն իր թշնամիները // Спільне
- Ազատ, բայց անազնիվ, որպես նախկին լիբերալ Վիկտոր Օրբանը կառավարում է Հունգարիան // Meduza
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վիկտոր Օրբան» հոդվածին։ |
| ||||||||||||||||||||||||
