Էտիթ Փիաֆ

Էտիթ Փիաֆ ֆրանսերէն՝ Édith Piaf
Ծննդեան անուն	ֆրանսերէն՝ Édith Giovanna Gassion
Նաեւ յայտնի է իբրեւ	Édith Piaf
Ծնած է	19 Դեկտեմբեր 1915(1915-12-19)[…]
Ծննդավայր	Փարիզ, Ֆրանսա
Մահացած է	10 Հոկտեմբեր 1963(1963-10-10)[…] (47 տարեկանին)
Մահուան վայր	Կրաս
Քաղաքացիութիւն	Ֆրանսա
Մայրենի լեզու	Ֆրանսերէն
Երկեր/Գլխաւոր գործ	La vie en Rose, Milord եւ Non, je ne regrette rien
Տեսակ	Երգ, իրապաշտ երգ եւ Գեղօն
Մասնագիտութիւն	երգչուհի, դերասանուհի, ստուդիական երաժիշտ, Շանսոնիե, փողոցային կատարող, Երգահան
Անդամութիւն	Ռոզա Քրուսիզ առեղծուածային հին օրէնք
Ամուսին	Ժագ փիլս եւ Թէոֆանիս Լամպուքաս
Ծնողներ	հայր՝ Լուի Կասիոն, մայր՝ Լին Մարսա
Երեխաներ	Marcelle Dupont
Ստորագրութիւն

Էտիթ Փիաֆ (19 Դեկտեմբեր 1915(1915-12-19)^[…], Փարիզ, Ֆրանսա - 10 Հոկտեմբեր 1963(1963-10-10)^[…], Կրաս), բուն անունով՝ Էտիթ Ճիովաննա Կասիոն (Édith Giovanna Gassion), ֆրանսացի երգչուհի եւ դերասանուհի։

Մանկութիւն

Ըստ ընդունուած վարկածի մը, Էտիթ Փիաֆ ծնած է Պելվիլ քաղաքին փողոցի լապտերներէն մէկուն տակ։ Մայրը՝ Անիթա Մայար, անյաջող դերասանուհի մը, հանդէս կու գար Լինա Մարսա բեմական անունով։ Հայրը՝ Լուի Կասոն, փողոցի աճպարար էր։ Ա.Համաշխարհային պատերազմին սկիզբը, ան կամաւոր կը զինուորագրուի եւ կը մեկնի ճակատ։ Առաջին անգամ արձակուրդ կը ստանայ 1915-ի վերջերուն՝ իր նորածին աղջիկը տեսնելու համար։

Երկու տարի ետք, Լուի Կասիոն կ'իմանայ, որ կինը զինք լքած է, իսկ աղջիկը ձգած է իր ծնողքին քով։ Տեսնելով, որ Էտիթ կ'ապրէր չափազանց վատ պայմաններու մէջ, Լուի զինք կը տեղափոխէ իր մօր քով, որ հասարակաց տուն մը կը պահէր։

Նորմանտիի մէջ կը բացայայտուի, որ Էտիթ կոյր է։ Կեանքին առաջին ամիսներուն անոր մօտ կը յառաջանայ աչքի եղջերաթաղանթի բորբոքում (keratitis), սակայն Մայար զոյգը չի նկատեր հիւանդութեան զարգացումը։ Երբ այլեւս բուժման որեւէ յոյս չի մնար, մեծ մայրը աղջնակը կը տանի Լիզիէ քաղաք՝ Ս. Թէրէզայի գերեզմանը, որ նշանաւոր ուխտավայր մըն էր։ Ուխտագնացութենէն գրեթէ անմիջապէս ետք՝ 19 Օգոստոս 1921-ին, 6 տարեկան Էտիթ կը սկսի տեսնել։

Շուտով Էտիթ դպրոց կը յաճախէ, սակայն քաղաքին բնակիչները չեն ընդունիր, որ հասարակաց տան մէջ ապրող փոքրիկ մը իրենց զաւակներուն դասընկերը ըլլայ։ Ուստի, Էտիթ կը ստիպուի ուսումը կիսատ ձգել։ 1924-ին հայրը Էտիթը իրեն հետ Փարիզ կը տանի, ուր հրապարակներու վրայ ինք աճպարարութիւն կ'ընէ, իսկ իննամեայ Էտիթ կ'երգէ։ Էտիթ փողոցին մէջ երգելով կը շահի իր ապրուստը մինչեւ այն պահը, երբ «Ժուան-լը-Փեն» ճաշարանէն կը ստանայ հոն երգելու առաջարկ մը։

Երիտասարդութիւն

1932-ին, Փիաֆ կը ծանօթանայ Լուի Տիւփոնի (Louis Dupont)։ Մէկ տարի ետք զոյգը կ'ունենայ դուստր մը՝ Մարսէլ (Marcelle)։ Սակայն Լուի չի համակերպիր Էտիթին աշխատանքային երկար ժամերուն եւ անկէ կը խնդրէ լքել ասպարէզը։ Էտիթ կը մերժէ եւ զոյգը կը բաժնուի։ Սկզբնական շրջանին դուստրը կ'ապրի մօրը հետ, սակայն օր մը, երբ Էտիթ տուն կը վերադառնայ, կը տեսնէ, թէ աղջնակը տունը չէ։ Լուի Տիւփոն առած էր աղջիկը՝ յուսալով, որ սիրելին կը վերադառնայ իրեն։ Սակայն, հօրը քով կեցութեան ընթացքին Մարսէլ հարբուխով կը վարակուի եւ կը մահանայ (1935)։ Մարսէլ Էտիթին միակ զաւակն էր։

1915-էն 1931 Փիաֆ գլխաւորաբար կ'ապրի հօրը հետ, Պելվիլի մէջ։

1934-էն 1941 կը բնակի «45 rue de Chézy»։

1935-ի Էտիթին տաղանդը կը նկատէ «Ժերնիս» ճաշարանին տէրը՝ Լուի Լեփլէ (Louis Leplée) եւ զինք կը հրաւիրէ իր ծրագիրին մէջ հանդէս գալու։ Անոր կը սորվեցնէ նուագակցողի հետ աշխատիլ, ընտրել եւ բեմականացնել երգերը, կը բացատրէ, թէ ինչ մեծ կարեւորութիւն ունին արուեսագէտի մը բեմական հագուստը, մարմինին շարժումները, դիմախաղերը եւ բեմական կեցուածքը։ Լեփլէ Էտիթին կու տայ Փիաֆ բեմական անունը (փարիզեան ժողովրդախօսակցական բարբառով՝ ճնճղուկ)։ «Ժերնիսի» որմազդերուն վրայ անոր անունը կը տպուի իբրեւ «Փոքրիկ Փիաֆ»: Առաջին իսկ ելոյթներէն Փիաֆի յաջողութիւնը շռնդալից կը դառնայ։

17 Փետրուար 1936-ին Փիաֆ ֆրանսական էսթրատային հանրածանօթ աստղերու հետ, ինչպէս՝ Մորիս Շէօվալիէ, Միսթինկետ եւ Մարի Տիւբան, հանդէս կու գայ Մեթրանօ կրկէսին մէջ։ Սակայն անոր յաջող սլացքը կ'ընդհատուի ողբերգութեամբ մը՝ Լուի Լեփլէն գլխուն ատրճանակի կրակոցով մը կը սպաննուի։ Էտիթ Փիաֆ կը յայտնուի կասկածեալներու ցուցակին մէջ, քանի որ Լեփլէ փոքր գումար մը կտակած էր իրեն։ Թերթերը կ'ուռճացնեն այդ պատմութիւնը եւ ճաշարանին այցելուները թշնամական աչքով կ'ընդունին Էտիթին ելոյթները՝ համոզուած ըլլալով, որ իրենք իրաւունք ունին «յանցաւորը պատժելու»: Սակայն շուտով Էտիթ արդար կը կացուցուի։ Լեփլինը սպաննած էին աւազակախումբեր, որոնք նախապէս կապ ունեցած էին Փիաֆին հետ։

Փիաֆ՝ 1939-ին

1940-ին Փիաֆ կը նկարահանուի Ժան Քոքթոյի (Jean Cocteau) յաջող գործի մը մէջ՝ Le Bel Indifférent։ Փարիզի գերմանական գրաւումը չի դադրեցներ անոր ասպարէզը։ Փիաֆ կը սկսի բարեկամանալ նշանաւոր մարդոց հետ, որոնցմէ էր բանաստեղծ Ժագ Պուրկաթ (Jacques Bourgeat)։ Փիաֆ ինք կը գրէր իր երգերէն մեծ մասին բառերը, իսկ երաժշտութեան համար կը համագործակցէր երգահաններու հետ ։

1944-ի Գարնան Մուլեն Ռուժի (Moulin Rouge) մէջ կը համագործակցի եւ սիրային յարաբերութիւն կ'ունենայ Իվ Մոնթանի (Eve Montagne) հետ։

Փիաֆ եւ իր երգչախումբը, 1946

1947-ին Փիաֆ Իվ Մոնթանի համար կը գրէ «Mais qu’est-ce que j’ai» երգին բառերը, որուն երաժշտութեան հեղինակն էր Հենրի Փետտի։ Մէկ տարուան ընթացքին Փիաֆ կը դառնայ Ֆրանսայի ամէնէն նշանաւոր երգչուհին։ Փիաֆի եւ Մոնթանի յարաբերութիւնները կը խզուին, երբ վերջինս կը դառնայ այնքան նշանաւոր, որքան Փիաֆը։ Այս ընթացքին Փիաֆ՝ իբրեւ Ֆրանսայի ամէնէն նշանաւոր աստղ, մեծ յաջողութիւններ կը գտնէ Փարիզի մէջ։ 1947-ին Նիւ Եորքի ազդեցիկ քննադատ Թոմսըն Վիրճիլի New York Herald Tribune-ի մէջ կատարած գրառումէն ետք Փիաֆի հեղինակութիւնը այնքան կը մեծնայ , որ ան ութ անգամ կը մասնակցի The Ed Sullivan Show հաղորդումին եւ երկու անգամ ելոյթ կ'ունենայ Քարնեգի սրահին մէջ (1956 եւ 1957)։

Փիաֆ՝ 1950-ին

Պատերազմէն ետք ան միջազգային ճանաչում կ'ունենայ, կը ճամբորդէ Եւրոպա, Միացեալ Նահանգներ եւ Հարաւային Ամերիկա։ Փարիզի մէջ ան Atahualpa Yupanqui-ին (Héctor Roberto Chavero) հնարաւորութիւն կ'ընծայէ բեմ բարձրանալու։ Վերջինիս առաջին համերգը տեղի կ'ունենայ 1950-ին։ Վաղ 1950-ական թուականներուն Փիաֆ կ'օգնէ Շարլ Ազնաւուրին, վերջինս իրեն հետ տանելով Ֆրանսայի եւ Միացեալ նահանգներու մէջ կատարած իր շրջագայութիւններուն եւ ձայնագրելով Շարլի երգերէն մէկ քանին։ Ազնաւուր նաեւ Էտիթ Փիաֆի քարտուղարն էր: Անոր քոնսերները կը կարգադրէր եւ բեմական գործերը կը վարէր։Սկիզբը ան մեծ յաջողութիւններ չ'ունենար Միացեալ նահանգներուն մէջ, ուր հանդիսատեսը շքեղ ներկայացում կը սպասէր եւ հիասթափած էր Փիաֆի պարզագոյն ցուցադրումէն։

Փիաֆի ամէնէն նշանաւոր երգը՝ La Vie en rose գրուած է 1945-ին, 1998-ին երգը կը դառնայ «Կրեմմի մրցանակի փառքի դահլիճ»ին դափնեկիրը։

1951-ին Փիաֆ եւ Շարլ Ազնաւուր ինքնաշարժի արկածի կ'ենթարկուին եւ Փիաֆ ծանրօրէն կը վիրաւորուի։ Այնուհետեւ ան գինեմոլ կը դառնայ։ Իրավիճակը աւելի կը բարդանայ գրեթէ մահացու երկու արկածներէ ետք։ Երգիչ Ժագ Փիլս Փիաֆին երեք տարբեր առիթներով վերականգնողական կեդրոն կը տանի, սակայն ի զուր ։

Փիաֆ եւ Փիլս (իսկական անունը՝ René Ducos) կ'ամուսնանան 1952-ին։ Փիլս անոր առաջին ամուսինն էր։ 1957-ին զոյգը կը բաժնուի։

1962-ին Փիաֆ կ'ամուսնանայ Թէօ Սարափոյին հետ, որ Փիաֆէն 20 տարի փոքր էր։ Թէօ յոյն վարսայարդար էր, դարձած էր երգիչ եւ դերասան։ Փիաֆի վերջին քանի մը ելոյթներուն ամուսինները միասին երգած են։

Էտիթ Փիաֆ իր երկրորդ ամուսինին՝ Թէօ Սարափոյին հետ

1941-1956 թուականներուն առանձին կ'ապրի, իսկ 1952-1956 ՝ Ժագ Փիլսին հետ։ Այնուհետեւ 1959-էն մինչեւ 1962 մինակ, ապա Թէօ Սարափոյին հետ «23 rue Édouard Nortier» մինչեւ իր մահը՝ 1963։

Վերելք

Երբ Էտիթ կը ծանօթանայ Ռայմոն Ասսոյի, ան վերջնականապէս կ'ապահովէ վերջինիս յաջողութիւնները։ Ան Էտիթին կը սորվեցնէ ոչ միայն մասնագիտական նոր հմտութիւններ, այլեւ՝ վարք, հագուստ ընտրելու շնորհք եւ այլն։

Հիմնուելով Էտիթին անհատականութեան վրայ՝ Ռայմոն Ասսօ կը ստեղծէ «Փիաֆի ոճը», կը գրէ երգեր, որոնք կը յարմարին միայն իրեն, ինչպէս՝ «Փարիզ - Միջերկրական ծով», «Ան Կ'ապրէր Փիկալ Փողոցին Մէջ», «Իմ Լեգէոններս», «Լեգէոնին համար դրօշակ»:

Փիաֆ՝ 1951-ին, ABC համերգասրահին մէջ

Էտիթ կը սկսի հանդէս գալ Փարիզի ամէնէն յայտնի «АВС» համերգասրահին մէջ։ Ասսօ կը համոզէ երգչուհին, որ իր բեմական անունը փոխէ «Փոքրիկ Փիաֆ»-էն «Էտիթ Փիաֆ»-ի: «АВС»-ի ելոյթին յաջորդ օրը մամուլը կը գրէ. «Երէկ «АВС»-ի բեմին վրայ Ֆրանսայի մէջ ծնաւ մեծ երգչուհի մը»: Էտիթ Փիաֆին երգերը յաճախ ինքնակենսագրական բնոյթ ունէին. անոնք նուիրուած էին սիրոյ, կորուստի եւ վիշտի:Իր իւրայատուկ ձայնը, թատերական իսկական տաղանդը, աշխատասիրութիւնը եւ փողոցը մեծցած աղջկան մը նպատակասլացութիւնը զինք կը հասցնեն յաջողութեան բարձունքներ։

Բ. Համաշխարհային Պատերազմի Տարիներուն

Բ. Համաշխարհային պատերազմին, ան յաճախ հանդէս կու գայ գերմանական ուժերու հաւաքոյթներուն՝ գրաւեալ Ֆրանսայի մէջ, ինչ որ շատերու կողմէն դաւաճանութիւն կը համարուի։ Սակայն Փիաֆ պատերազմէն ետք կը յայտարարէ, որ ան համագործակցած է ֆրանսական ընդդիմութեան հետ։ Հակառակ ստոյգ ապացոյցներ չըլլալուն, կը կարծուի, թէ Փիաֆ օգնած է շատերու (ինչպէս հրեայի մը) խուսափելու նացիստական հալածանքներէն, ինչ որ կը համապատասխանէ իրականութեան։

1962

Ըստ տարածուած պատմութիւններէն մէկուն, Փիաֆ գերմանացի բարձրաստիճան զինուորականներու համար «Մէկ- Երկու» ակումբներու մէջ երգելուն շնորհիւ, իրաւունք կը ստանայ այցելելու ֆրանսացի ռազմագերիներու ճամբար, հոն ելոյթ ունենալու եւ լուսանկարուելու անոնց հետ։ Հետագային, ֆրանսացի ռազմագերիներէն մէկ քանին կ'օգտագործեն Փիաֆին հետ իրենց լուսանկարները՝ կեղծ անցագիրներ պատրաստելու եւ ճամբարէն փախուստի դիմելու համար։

Փիաֆի դամբարանը՝ Փեր Լաշէզ գերեզմանատան մէջ

Երգերը

Էտիթ Փիաֆի երգերու ոչ լրիւ անուանացանկը՝ ըստ այբբենական կարգի.

1. À l’enseigne de la fille sans cœur (1951)
2. À quoi ça sert l’amour ? (1962)
3. Adieu mon cœur (1946)
4. Au bal de la chance (1952)
5. Avant l’heure (1951)
6. Avant nous (1956)
7. Avec ce soleil (1954)
8. Bal dans ma rue
9. Boulevard du crime
10. Bravo pour le clown (1953)
11. Browning
12. C’est à Hambourg
13. C’est d’la faute à tes yeux
14. C’est l’amour
15. C’est lui que mon cœur à choisi
16. C’est merveilleux
17. C’est peut-être ça
18. C’est pour ça
19. C’est toi le plus fort
20. C’est un gars
21. C’est un homme terrible
22. C’est un monsieur très distingué
23. C'était pas moi
24. C'était un jour de fête
25. C'était une histoire d’amour
26. Ça fait drôle
27. Carmen’s story
28. Céline
29. Celui qui ne savait pas pleurer
30. 'Chand d’habits
31. Chanson bleue
32. Chanson de Catherine
33. Comme moi
34. Comme un moineau
35. Corrèque et réguyer
36. Coup de grisou
37. Cri du cœur
38. Dans leur baiser
39. Dans ma rue
40. Dans un bouge du vieux port
41. De l’autre côté de la rue
42. Demain (il fera jour)
43. Des histoires
44. Ding din dong
45. Du matin jusqu’au soir
46. Eden blues
47. Elle a dit
48. Elle fréquentait la rue Pigalle
49. Embrasse-moi
50. Emporte-moi
51. Enfin le printemps
52. Entre Saint-Ouen et Clignancourt
53. Escale
54. Et ça gueule ça madame
55. Et moi
56. Et pourtant
57. Exodus
58. Fais comme si
59. Fais-moi valser…
60. Fallait-il
61. Faut pas qu’il se figure
62. Heureuse
63. Hymne à l’amour (1949)
64. Il a chanté
65. Il fait bon t’aimer
66. Il n’est pas distingué
67. Il pleut
68. Il y avait
69. Inconnu, excepté de Dieu
70. J’m’en fous pas mal
71. J’ai dansé avec l’amour
72. J’ai qu'à l’regarder…
73. J’en ai tant vu
74. J’entends la sirène
75. J’suis mordue
76. Je m’imagine
77. Je me souviens d’une chanson
78. Je n’en connais pas la fin
79. Je sais comment
80. Je suis à toi
81. Je t’ai dans la peau
82. Jean et Martine
83. Jérusalem
84. Jézabel
85. Jimmy c’est lui
86. Johnny, tu n’es pas un ange
87. Kiosque à journaux
88. L’accordéoniste (1940)
89. L’effet qu' tu m' fais
90. L’escale
91. L'étranger
92. L’homme à la moto
93. L’homme au piano
94. L’homme de Berlin
95. L’homme des bars
96. L’homme que j’aimerai
97. L’orgue des amoureux
98. La belle histoire d’amour
99. La demoiselle du cinquième
100. La fête continue
101. La foule (1957)
102. La goualante du pauvre Jean
103. La java de Cézigue
104. La Julie jolie
105. La p’tite marie
106. La petite boutique
107. La rue aux chansons
108. La sérénade du pavé
109. La valse de l’amour
110. La vie en rose (1946)
111. La vie, l’amour
112. La ville inconnue
113. Le ballet des cœurs
114. Le billard électrique
115. Le bleu de tes yeux
116. Le bruit des villes
117. Le brun et le blond
118. Le chacal
119. Le chant d’amour
120. Le chant du pirate
121. Le chasseur de l’hôtel
122. Le chemin des forains
123. Le chevalier de Paris
124. Le ciel est fermé
125. Le contrebandier
126. Le diable de la Bastille
127. Le disque usé
128. Le droit d’aimer
129. Le Fanion de la Légion
130. Le gitan et la fille
131. Le grand voyage du pauvre nègre
132. Le mauvais matelot
133. Le métro de Paris
134. Le petit brouillard
135. Le petit homme
136. Le petit monsieur triste
137. Le prisonnier de la tour
138. Le rendez-vous
139. Le roi a fait battre tambour
140. Le vagabond
141. Le vieux piano
142. Légende
143. Les amants
144. Les amants d’un jour (1956)
145. Les amants de demain
146. Les amants de Paris
147. Les amants de Teruel
148. Les amants de Venise
149. Les amants merveilleux
150. Les bleuets d’azur
151. Les blouses blanches
152. Les deux copains
153. Les deux ménétriers (galop macabre)
154. Les deux rengaines
155. Les flon-flons du bal
156. Les gars qui marchaient
157. Les gens
158. Les grognards
159. Les hiboux
160. Les marins, ça fait des voyages
161. Les mômes de la cloche (1936)
162. Les mots d’amour
163. Les neiges de Finlande
164. Les prisons du roy
165. Les trois cloches (1946)
166. Madeleine qui avait du cœur
167. Margot cœur gros
168. Mariage
169. Marie la française
170. Marie-trottoir
171. Mea culpa
172. Milord (1959)
173. Miséricorde
174. Mon amant de la coloniale
175. Mon ami m’a donné
176. Mon apéro
177. Mon Dieu
178. Mon homme
179. Mon légionnaire (1937)
180. Mon manège à moi
181. Mon vieux Lucien
182. Monsieur Ernest a réussi
183. Monsieur et madame
184. Monsieur Incognito
185. Monsieur Lenoble
186. Monsieur Saint-Pierre
187. Musique à tout va
188. N’y vas pas, Manuel
189. Non, je ne regrette rien (1960)
190. Non, la vie n’est pas triste
191. Notre-Dame de Paris
192. On cherche un Auguste
193. On danse sur ma chanson
194. Opinion publique
195. Où sont-ils, tous mes copains ?
196. Ouragan
197. Padam… Padam… (1951)
198. Paris
199. Paris-Méditerranée
200. Pleure pas
201. Plus bleu que tes yeux
202. Polichinelle
203. Pour moi tout' seule
204. Pour qu’elle soit jolie, ma chanson
205. Qu’as-tu fait, John ?
206. Qu’il était triste, cet anglais
207. Quand même
208. Quand tu dors
209. Quatorze juillet
210. Regarde-moi toujours comme ça
211. Reste
212. Retour
213. Rien de rien
214. Roulez tambours
215. Salle d’attente
216. Si si si
217. Si tu partais
218. Simple comme bonjour
219. Soeur Anne
220. Soudain une vallée
221. Sous le ciel de Paris (1954)
222. Sur une colline
223. T’es beau, tu sais
224. T’es l’homme qu’il me faut
225. Tant qu’il y aura des jours
226. Tatave
227. Télégramme
228. Tiens v’là un marin!
229. Toi qui sais
230. Toi, tu l’entends pas
231. Toujours aimer
232. Tous les amoureux chantent
233. Tout fout l’camp
234. Traqué
235. Tu es partout
236. Un coin tout bleu
237. Un étranger
238. Un grand amour qui s’achève
239. Un homme comme les autres
240. Un jeune homme chantait (1937)
241. Un monsieur me suit dans la rue
242. Un refrain courait dans la rue
243. Une chanson à trois temps (1947)
244. Une dame
245. Une enfant
246. Une valse
247. Va danser
248. Y a pas d’printemps
249. Y avait du soleil
250. Y en a un d’trop