Historio di Mali: Diferi inter la revizi

Deskripto interagiva pri la kronologio dil artiklo

← Plu anciena versiono Plu recenta versiono →

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita

Lineo-formo

Versiono ye 22:58, 26 jan. 2020

Homi ja habitis la nuna Mali cirkume 150.000 yari ante nun, ma lua skribita historio nur komencis kun l'arivo di la religio Mohamedana, de la 8ma til la 11ma yarcenti. Komercala treki trairis la regiono, e l'urbo Timbuktu, sude de Sahara, esis importanta komercala centro pos la 13ma yarcento. La lando-nomo, unesme uzita dal Afrikani inter la 11ma e la 15ma yarcenti, forsan devenas del Madingo-vorto mali, signfikante 'hipopotamo'.

L'imperio Mali (c. 1230 til c. 1670) fondesis da Sundiata Keita ed adoptis la religio Mohamedana. Djenné e Timbuktu esis importanta urbi dil imperio. L'imperio Mali dekadis konseque de interna disputi, ed konquestesis dal imperio Songhai, qua establisesis la bordo dil fluvio Nijer. Askia Muhammad la 1ma, unesma imperiestro Songhai, rapide expansis l'imperio e lua komerco kun Europa ed Azia, kreis multa skoli ed expansis Islamo tra l'imperio.

Parto ek l'imperio Songhai - inkluzite l'urbi Gao, Timbuktu e Djenné, qua nun apartenas a Mali - okupesis dal sultanio Saadi, de Maroko, dum la 16ma e 17ma yarcenti. Pos la batalio di Tondibi ye la 13ma di marto 1591 Marokani kontrolis la tri urbi e la chosei inter li, malgre granda desfacilesi. Pokope, kun la developo di marala komerco en westal Afrika, la komercala centri doplanda perdis importo.

Pos la krulo dil imperio Songhai, nula rejio kontrolis la regiono komplete. Marokani kontrolis feble nur mikra teritorii. Diversa mikra rejii aparis en la regiono: l'imperio Bambara, la rejii di Kaarta, Kenedougou e Maasina, e l'imperii Toucouleur e Wassoulou. La rejio Kenedugu formacesis cirkume 1650 sude de la nuna Mali, e duris til 1898, kande ol konquestesis dal Franci.

Dum la 18ma yarcento eventis forta sikeso en la regiono. On kalkulas ke cirkume la duimo dil habitanti di Timbuktu mortis pro famino.

La regiono divenis Franca kolonio en 1898. En 1959 formacis federuro kun Senegal, ed divenis nedependanta di Francia ye la 20ma di junio 1960. Modibo Keïta esis l'unesma prezidanto dil stato. Keïta rapide establisis guvernerio di singla partiso kun socialista ideologio.

En 1968 sequante ad ekonomiala dekado eventis nesangoza stato-stroko komandita da Moussa Traoré^[1]. Traoré probis reformar ekonomio, ma lia esforci ne havis suceso pro politikala agitadi e devastanta sikeso de 1968 til 1974^[1] qua viktimigis mili di personi. Dum lua guvernerio probesis stato-stroki, ma la represo kontre opozanti duris til la yari 1980ma.

En 1991 protesti kontre guvernerio instigis un stato-stroko qua revokis Traoré, kreis transitala guvernerio e nova konstituco. En 1992 Alpha Oumar Konaré demokratiale elektesis en l'unesma plurpartisal elekto. Konaré facis ekonomiala e politikala reformi e kombatis korupto. En 2002 ilu sucedesis demokratiale da Amadou Toumani Touré.

Nun, Mali esas un ek la maxim stabila landi de Afrika, ma ye la 16ma di januaro 2012 komencis konfilkto militala pri la nedependo di la regiono Azawad, jacante norde de la lando ed habitata dal populo tuareg. La Nacionala Movado por la Nedependo di Azawad prenis kompleta kontrolo di la regiono en aprilo 2012. Pos kaptar l'urbo Douentza ye la 5ma di aprilo 2012, li proklamis la nedependo di Azawad ye la sequanta dio.

Referi

↑ ^1,0 ^1,1 http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Mali.pdf

Historio di Afrika

[Profile-1] 1,0 ^1,1 http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Mali.pdf

[1]

@@ Lineo 21: / Lineo 21: @@
 En [[1991]] protesti kontre guvernerio instigis un stato-stroko qua revokis Traoré, kreis transitala guvernerio e nova [[konstituco]]. En [[1992]] [[Alpha Oumar Konaré]] demokratiale elektesis en l'unesma plurpartisal elekto. Konaré facis ekonomiala e politikala reformi e kombatis [[korupto]]. En [[2002]] ilu sucedesis demokratiale da [[Amadou Toumani Touré]].
-Nune Mali esas un ek la maxim stabila landi di Afrika, ma ye la [[16ma di januaro]] [[2012]] komencis konfilkto militala pri la nedependo di la regiono [[Azawad]], jacante norde de la lando ed habitata dal [[Tuarego|populo ''tuareg'']]. La Nacionala Movado por la Nedependo di Azawad prenis kompleta kontrolo di la regiono en aprilo 2012. Pos kaptar l'urbo Douentza ye la 5ma di aprilo 2012, li proklamis la nedependo di Azawad ye la sequanta dio.
+Nun, Mali esas un ek la maxim stabila landi de Afrika, ma ye la [[16ma di januaro]] [[2012]] komencis konfilkto militala pri la nedependo di la regiono [[Azawad]], jacante norde de la lando ed habitata dal [[Tuarego|populo ''tuareg'']]. La Nacionala Movado por la Nedependo di Azawad prenis kompleta kontrolo di la regiono en aprilo 2012. Pos kaptar l'urbo Douentza ye la 5ma di aprilo 2012, li proklamis la nedependo di Azawad ye la sequanta dio.
 == Referi ==