Темүлен
Темүлен (моңғ. Тэмүлэн; 1170 [1] — ?) - Есугей баһадүр мен оның бәйбішесі Өелүннің қызы, Шыңғыс ханның қарындасы.
Өмірбаяны
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Темүленнің ағалары: Темучин, Хасар, Хачиун және Темуге; олардан басқа, Темулунның Есугей Сочихелдің басқа әйелінен туған екі ағасы – Бектер мен Белгітай. «Моңғолдардың құпия тарихына» сәйкес, Темучин 9 жаста болғанда, Темулун «әлі бесікте жатқан» [2]. 1171 жылы Есугей қайтыс болғаннан кейін оның көптеген ізбасарлары отбасын тастап, оларды үйлерінен қуып жіберді, ал оның жесірлері мен балалары бірнеше жыл бойы толық жоқшылықта өмір сүрді. Бір күні Тайшуыт басшысы Тарғұтай Кирлтухтың қарулы отряды Бектерді өлтіргені үшін Темучинді жазалағысы келіп, олардың лагеріне шабуыл жасайды; Хасар жауларға оқ атып, Белгутей құлаған ағаштардан бекініс жасап жатқанда, кіші балалары – Темулун, Хачиун, Темуге шатқалда жасырынды; Темүжін қашып құтылды, бірақ бірнеше күннен кейін оны тайшуыттар тауып алып, тұтқынға алды. Темужіннің меркіттердің қосынына шабуыл жасағанда қашып құтылғандар қатарында Темулун да айтылады.
Біраз уақыттан кейін, болжам бойынша, он төрт-он бес жасында Темучин Темүленді анасының туысы, екірес тайпасынан шыққан Бутуға үйлендіреді; үйленгеннен кейін Буту гүрген деген атқа ие болды, оның мағынасы «күйеу бала» [3] дегенді білдіреді. Джек Уэзерфордтың айтуынша, Темулунның балалары болмаған [3]. Шамамен 1202 жылы Темүлен қайтыс болғаннан кейін [3] Темучин өзінің үлкен қызы Хожин бегіні [4] Буту-Гүргенге үйлендірді.
Отбасы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]| Сочихэл | Есугей | Оелүн | Негун | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Бектер | Белгүдей | Темүжін (Шыңғыс хан) | Хасар | Хачиун | Темуге | Темүлен | Буту-гүрген | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| см. Шыңғысидтер | Ходжин-бэги | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Гумилёв Л. Н. Монголы и меркиты в XII веке(қолжетпейтін сілтеме)//Ученые записки Тартуского гос. ун-та, 1977. — N 416: Studia orlentalla et Antiqua: П. — C. 74—116.
- ↑ {{{тақырыбы}}}. Мұрағат көшірмесі Wayback Machine мұрағатында
- ↑ a b c {{{тақырыбы}}}.
- ↑ {{{тақырыбы}}}. Мұрағат көшірмесі Wayback Machine мұрағатында