Төле

Төле Тулуй
Лауазымы
Моңғол империясының регенті
1227-1229
Ізашары	Шыңғыс хан
Ізбасары	Үгедей хан
Өмірбаяны
Дүниеге келуі	1186/1190 немесе шам. 1193
Қайтыс болуы	1232 Моңғолия
Династия	Шыңғыс хан әулеті
Әкесі	Шыңғыс хан
Анасы	Бөрте
Жұбайы	Сорхахтани-бегім
Балалары	Мөңке Құбылай Хулагу Арықбұға

Төле, Толи, Толуй (1186/1190 немесе шам. 1193 - 1232) – түркі-моңғол ханзадасы, Шыңғыс ханның 4-ұлы. Шешесі Бөрте – қоңырат тайпасынан шыққан. Төле жас кезінен бастап үнемі әкесінің жанында болып, моңғолдардың негізгі жорықтарының бәріне дерлік қатысқан. Кейіннен Шыңғыс хан өзі билеген аймақтарды Бөртеден туған 4-ұлына бөліп бергенде, Төлеге қарашаңырақ иесі – кенже бала ретінде моңғол үстірті мен түркі-моңғолдардың негізгі әскер күші мұраға қалдырылған. Әкесі қайтыс болғаннан кейін ол тақ мұрагері – ағасы Үгедейге бағынды және мемлекеттегі аса беделді адамдардың бірі ретінде елдің ішкі-сыртқы саясатында үлкен рөл атқарды.

Негізгі әскер күшін өз қолында шоғырландырған ол моңғолдардың 1235 – 1242 ж. Қытайға, Шығыс Еуропаға, Иранға жасаған жорықтарына белсене араласып, көмекке балаларын жіберіп отырды. Жазба деректерге қарағанда Төле ағалары Шағатай хан мен Үгедейден бұрын қайтыс болған. Балаларының ішіндегі тарихта қалғандары Батудың көмегімен Шыңғыс хан империясының билеушісі болған Мөңке, Қытайды жаулап алып, Юань әулетінің негізін қалаған Құбылай хан және Иран мен Иракты жаулап алған Хулагу хан.

Сілтемелер

«Родоводта» бұл тұлғаға қатысты шежіре бар: Төле

«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том.