Прејди на содржината

Преднонепчена носна согласка

Од Википедија — слободната енциклопедија
Преднонепчена носна согласка
ɲ
МФА-бр.118
Шифрирање
Единица (дек.)ɲ
Уникод (хекс.)U+0272
X-SAMPAJ
Киршенбаумn^

 

Преднонепчена носна согласка (палатален назал) — вид на согласка што се јавува во некои јазици. Меѓународната фонетска азбука (МФА) ја бележи со симболот ⟨ ɲ⟩,[1] (мало n со налево свртено опавче што излегува од долната лева ногарка на буквата). X-SAMPA ја користи буквата J. Симболот на МФА е сличен на симболите ⟨ɳ ⟩ (свиена носна согласка, и ⟨ŋ⟩ (заднонепчена носна согласка), но нивните опавчиња се поинакви.

Пренонепчените носни согласки се почести од преднонепчените избувни согласки како [c] и [ ɟ] (македонскиот ги има сите три).[2] Во македонскиот јазик, овој глас е претставен со буквата њ. Во шпанскиот и оние под влијание на шпанскиот правопис, се користи буквата ñ, додека италијанскиот и францускиот ја претставуваат согласката со диграмата gn.

Српскохрватската буква њ/nj не го претставува овој глас, туку венечно-преднонепчената носна согласка n̠ʲ. Некои јазици што го имаат овој глас напати го користат симболот ⟨ ɲ⟩, бидејќи за него нема посебен (единечен) симбол по МФА, а покрај тоа, ниеден јазик не ги разликува обете во својот гласовен систем.

Особености

[уреди | уреди извор]

Преднонепчена носна согласка:

Многу јазици што велат дека имаат преднонепчена носна согласка (како португалскиот), всушност имаат венечн-преднонепчена носна согласка. Ова може да важи за неколку од наведените јазици. Многу малку јазици ги разликуваат овие две можности (пример се извесни дијалекти на малајалскиот).[3]

Јазик Збор МФА Значење Белешки
албански një [ ɲə] 'еден'
баскиски andereño [an̪d̪eɾeɲo] 'учителка'
галисиски leña [ˈleɲa] 'огрев'
динкански nyɔt [ ɲɔt] 'мошне'
грчки πρωτοχρονιά [pro̞to̞xro̞ˈɲa] 'Нова Година'
западнофризиски njonken [ˈɲoŋkən] 'до'
ерменски источен[4] անջատ [ɑɲdʒɑt] 'посебен' Алофон на /n/ пред задновенечни слеани согласки.
индонезиски banyak [ˈbaɲaʔ] 'многу'
италијански[5] bagno [ˈbaɲːo] 'бања' Вистински преднонепчен глас.
кечуански ñuqa [ˈɲɔqɑ] 'јас'
латвиски mākoņains [maːkoɲains] 'облачно'
македонски чешање [ˈt͡ʃɛʃaɲɛ] 'чешање' Погл. Фонологија на македонскиот јазик
малајски banyak [baɲaʔ] 'многу'
малајалски[6] [ ɲäːn] 'јас'
норвешки северно наречје[7] mann [mɑɲː] 'маж' Дијалектен изговор.[7]
јужно наречје[7]
окситански северно наречје Polonha [puˈluɲo̞] 'Полска'
јужно наречје
гасконско наречје banh [baɲ] 'бања'
севернофризиски бекингхардски fliinj [ˈfliːɲ] 'лета'
кечуански pečeň [ˈpɛtʃɛɲ] 'црн дроб'
унгарски[8] anya [ˈɒɲɒ] 'мајка' Вистински преднонепчен глас.
француски[9] agneau [aɲo] 'јагне' Вистински преднонепчен глас.
холандски[10] oranje [oˈrɑɲə] 'портокал' Не во сите дијалекти. Погл. Фонологија на холандскиот јазик
чешки ň [kuːɲ] 'коњ' Може да биде на средина помеѓу преднонепчена и венечно-преднонепчена.[3]
шпански[11] enseñar [ẽ̞nse̞ˈɲär] 'подучува' Вистински преднонепчен глас.

Поврзано

[уреди | уреди извор]
  1. Ladefoged (2005:xviii)
  2. Ladefoged (2005:163)
  3. 3,0 3,1 Ladefoged, Peter; Maddieson, Ian (1996). The Sounds of the World's Languages. Oxford: Blackwell. стр. 33. ISBN 978-0-631-19815-4.
  4. Dum-Tragut (2009:27)
  5. Rogers & d'Arcangeli (2004:117)
  6. Ladefoged (2005:165)
  7. 7,0 7,1 7,2 Skjekkeland (1997:105–107)
  8. Ladefoged (2005:164)
  9. Fougeron & Smith (1993:73)
  10. Gussenhoven (1992:46)
  11. Martínez-Celdrán, Fernández-Planas & Carrera-Sabaté (2003:255)

Библиографија

[уреди | уреди извор]
  • Carbonell, Joan F.; Llisterri, Joaquim (1992), „Catalan“, Journal of the International Phonetic Association, 22 (1–2): 53–56, doi:10.1017/S0025100300004618
  • Dum-Tragut, Jasmine (2009), Armenian: Modern Eastern Armenian, Amsterdam: John Benjamins Publishing Company
  • Cruz-Ferreira, Madalena (1995), „European Portuguese“, Journal of the International Phonetic Association, 25 (2): 90–94, doi:10.1017/S0025100300005223
  • Fougeron, Cecile; Smith, Caroline L (1993), „Illustrations of the IPA:French“, Journal of the International Phonetic Association, 23 (2): 73–76, doi:10.1017/S0025100300004874
  • Gussenhoven, Carlos (1992), „Dutch“, Journal of the International Phonetic Association, 22 (2): 45–47, doi:10.1017/S002510030000459X
  • Jassem, Wiktor (2003), „Polish“, Journal of the International Phonetic Association, 33 (1): 103–107, doi:10.1017/S0025100303001191
  • Ladefoged, Peter (2005), Vowels and Consonants (Second. изд.), Blackwell
  • Martínez-Celdrán, Eugenio; Fernández-Planas, Ana Ma.; Carrera-Sabaté, Josefina (2003), „Castilian Spanish“, Journal of the International Phonetic Association, 33 (2): 255–259, doi:10.1017/S0025100303001373
  • Rogers, Derek; d'Arcangeli, Luciana (2004), „Italian“, Journal of the International Phonetic Association, 34 (1): 117–121, doi:10.1017/S0025100304001628
  • Skjekkeland, Martin (1997), Dei norske dialektane: Tradisjonelle særdrag i jamføring med skriftmåla, Høyskoleforlaget (Norwegian Academic Press)
  • Thompson, Laurence (1959), „Saigon phonemics“, Language, 35 (3): 454–476, doi:10.2307/411232, JSTOR 411232
Табела на белодробни согласки по МФА аудио
По место → Уснени Преднојазични Среднојазични Заднојазични Гласилни
↓ По начин Дво​уснени Уснено-​забни Заб​ни Венеч​ни Задно-​венеч. Свие​ни Предно-​непчени Задно​непчени Ресич​ни Голтни​чки Надгла​сил​ни Гласил​ни
Носни m ɱ n ɳ ɲ̥ ɲ ŋ̊ ŋ ɴ
Избувни p b t d ʈ ɖ c ɟ k ɡ q ɢ ʡ ʔ
Струјни ɸ β f v θ ð s z ʃ ʒ ʂ ʐ ç ʝ x ɣ χ ʁ ħ ʕ ʜ ʢ h ɦ
Приближни ʋ ɹ ɻ j ɰ
Трепетни ʙ r ɽ͡r ʀ я *
Едноударни ⱱ̟ ɾ ɽ ɢ̆ ʡ̯
Стран. струј. ɬ ɮ ɭ˔̊ ʎ̥˔ ʎ˔ ʟ̝̊ ʟ̝
Стран. прибл. l ɭ ʎ ʟ
Стран. едноуд. ɺ ɺ̠ ʎ̯
Небелодробни согласки
Чкрапави ʘ ǀ ǃ ǂ ǁ
ʘ̃ ʘ̃ˀ ʘ͡q ʘ͡qʼ
Уфрлени ɓ ɗ ʄ ɠ ʛ
Исфрлени ʈʼ
θʼ ɬʼ χʼ
tsʼ tɬʼ cʎ̝̥ʼ tʃʼ ʈʂʼ kxʼ kʟ̝̊ʼ
Слеани согласки
p̪f b̪v ts dz ʈʂ ɖʐ
ɟʝ cʎ̥˔ ɟʎ˔ kʟ̝̊ ɡʟ̝
Сложени согласки
Незаградни ʍ w ɥ ɧ
Заградни k͡p ɡ͡b ŋ͡m
Табелава содржи фонетски симболи што може да не се прикажат правилно кај некои прелистувачи. [Помош]
Онаму кајшто симболите се дадени во парови, „лев—десен“ претставува „безвучна—звучна“ согласка.
Исенчените полиња претставуваат неизводливи гласовни творби.
* Симболот го нема во МФА.