Прејди на содржината

Устав на Белорусија

Од Википедија — слободната енциклопедија
Уставот што им бил поделен на граѓаните од страна на владата. Името на документот е дадено на белоруски, а потоа на руски.

Уставот на Република Белорусија (белоруски: Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь; руски: Конституция Республики Беларусь) — највисок правен закон на Белорусија.[1] Уставот е составен од преамбула и девет дела поделени во 146 членови.

Уставот бил увоен во 1994 година, три години откако земјата ја прогласила својата независност од Советскиот Сојуз, овој формален документ ја утврдува рамката на белоруската држава и влада и ги набројува правата и слободите на нејзините граѓани. Сепак, Обединетите нации и различни набљудувачи го оспоруваат тоа дека се почитува владеењето на правото или дека судството е независно во Белорусија, нагласувајќи ја консолидацијата на власта од страна на актуелниот претседател.[2][3]

Уставот бил изготвен од Врховниот совет на Белорусија, поранешното законодавно тело на земјата и е под големо влијание на западните устави. Уставот бил изменет трипати под контроверзни околности од првичното усвојување, во 1996 година, во 2004 и во 2022 година. Двата референдуми кои биле оспорени од независни набљудувачи и лидери на владината опозиција ја зголемиле моќта на претседателството над владата и ги елиминирале ограничувањата на мандатот за претседателство.

Историја

[уреди | уреди извор]

Белоруската Демократска Република го усвоила својот прв привремен устав неколку месеци по прогласувањето независност од Руското Царство, на 11 октомври 1918 година [4] Во 1919 година, по окупацијата на земјата од страна на руските болшевици, Белорусија станала Советска Република (СССР) и бил усвоен нов устав.[5] Белорусија продолжила да го користи овој устав додека - заедно со Русија, Украина и Закавказ - не потпишале договор за формирање на Советскиот Сојуз.[6] Потоа, Белоруската Советска Социјалистичка Република (Белоруска ССР) го усвоила својот прв устав од советската ера во 1927 година, дополнувајќи го неодамна усвоениот советски устав.[5] По повторното усвојување во 1937 година, Белоруската ССР го усвои својот последен устав од советската ера во 1978 година,[5] главно за да ги одрази промените направени во советскиот устав од 1977 година.[7]

Современ устав

[уреди | уреди извор]
Насловна страница на Уставот на Белорусија од 1994 година со симболиката Пахонија.

Кога Белорусија станала независна од Советскиот Сојуз во 1991 година, Врховниот совет на Белорусија ја донел Декларацијата за државен суверенитет на Белоруската Советска Социјалистичка Република, прогласувајќи ги актите на белоруската ССР за правен приоритет над оние на СССР (според член 7 од Декларацијата, но оваа одредба била вметната во Уставот од 1978 година дури во август 1991 година) и формално започнување на уставен процес во Република.[8]

Набргу потоа, владата формирала Уставна комисија за да го олесни усвојувањето на постсоветскиот устав. Во ноември 1991 година, комисијата го испратила првиот од трите нацрти до Врховниот совет. По одобрение од Врховниот совет, првиот нацрт бил објавен во декември 1991 година со цел белоруското население да даде коментари и предлози.[9] Професорите Гери М. Шо од Колеџот „Туро“, Њујорк и Расел Л. поминале време во Белорусија во 1993 година советувајќи за изготвување на уставот во име на Правната иницијатива на Средна и Источна Европа (CEELI), проект на Адвокатска комора.[10][11] Комисијата го поднела третиот и последен нацрт до Врховниот совет, каде што бил потпишан на 15 март 1994 година од претседателот на Врховниот совет и шеф на државата, Мјечислав Хриб.

Весникот Звезда и официјално го објавил Уставот петнаесет дена подоцна.[12] Врховниот совет донел втор закон заедно со Уставот, насловен како Закон за донесување, со што Уставот на ССР на Белорусија од 1978 година и Декларацијата за државен суверенитет на Белоруската Советска Социјалистичка Република се неважечки, со неколку исклучоци. Законот, усвоен за време на тринаесеттата седница на Врховниот совет, предвидува и преодни фази за носителите на функции и владините органи да се формираат во рок од две години.[13] Секоја година од 1994 година, 15 март во Белорусија се одбележува како Ден на Уставот, државен празник.[14]

Уставот воведува поделба на власта. Според белорускиот закон, секоја канцеларија е посебна, но мора да работи заедно за да им служи на луѓето. Уставот, исто така, ја прави Белорусија претседателска демократија, значително намалувајќи ја улогата на премиерот.[15] Од петнаесетте поранешни советски републики, Белорусија била една од последните што создала и донела нов устав по распадот на СССР. Доцнењето се случило поради дебатите меѓу пратениците на Врховниот совет, кои исто така се обидувале да ја одбијат опозицијата и демократските сили кои сакале да го затворат Врховниот совет засекогаш.[16] Борбата за моќ за одредување на односот помеѓу новата извршна власт и законодавната власт предизвикал големи дебати во 1992 и 1993 година. Поранешниот претседател на Врховниот Совет, Станислав Шушкевич, ги критикувал раните нацрти поради обемот на моќта доделена на претседателот. Опозицискиот Белоруски народен фронт ги критикувал конечните нацрти поради недостатокот на рамнотежа меѓу двете партии и поради тоа што му дозволил на Вјачаслау Кебич да се кандидира за претседателските избори во јуни истата година и покрај тоа што ја извршувал истата улога со ССР.[9]

При изготвувањето на уставот на Белорусија, пратениците на Врховниот совет биле под влијание на уставите на различни земји, вклучувајќи ги Австрија, Белгија, Данска, Франција, Германија, Италија, Шведска и САД. Внатрешно, Уставот бил под влијание на периодот на советска доминација и желбата да се вратат традициите настрана од советската влада. Структурата на Уставот е слична на Руската Федерација: на пример, канцеларијата на претседателот има овластувања аналогни на оние што му се дадени на претседателот на Русија.[16] Генерално, Уставот настојувал да ја зачува државноста на Белорусија од проруските движења за единство, да обезбеди силен шеф на државата кој би можел да ги излечи болестите што Белорусија би ги претрпела во постсоветската ера и да постави компромис меѓу политичките фракции во Белорусија.[9]

Содржина

[уреди | уреди извор]

Уставот е поделен на следниов начин.

Преамбула

[уреди | уреди извор]

Во преамбулата на Уставот, Белорусија ја презема одговорноста за својата судбина како членка на меѓународната заедница. За извршување на оваа одговорност, владата се обврзува да покаже „придржување кон вредностите заеднички за целото човештво, засновајќи се на нашето неотуѓиво право на самоопределување“, кое е „поддржано од вековната историја на развојот на белоруската државност“. Белорусија, исто така, ветила дека ќе ги почитува правата и слободите на своите граѓани и ќе одржува стабилна влада што ќе ја води народот и ќе се заснова на владеењето на правото[17].

Прв дел: Принципи на уставниот систем

[уреди | уреди извор]

Првиот дел е составен од членовите од 1 до 20. Тие пропишуваат суверена, повеќепартиска претставничка демократија, управувана од народот на Белорусија, која формира своја надворешна политика. Првиот дел, исто така, утврдува дека државата ги штити правата и слободите на своите граѓани, но содржи одредба дека граѓанинот на Белорусија „сноси одговорност кон државата непоколебливо да ги извршува должностите што му се наметнати со Уставот“[1].

Самата влада има систем на проверки и рамнотежи за секоја гранка на власта, но сите гранки треба да бидат независни од влијанието на другите гранки. Владата е овластена да донесува закони кои се во согласност со одредбите на Уставот, до кои се очекува да се придржува. Ако законите не се во согласност со Уставот, тогаш тие можат да бидат прогласени за неважечки. Самите закони се предмет на меѓународното право и Белорусија е подготвена да ја „признае надмоќта на универзално признатите принципи на меѓународното право и да обезбеди дека нејзините закони се усогласени со таквите принципи“[1].

Територијата на Белорусија е поделена на дискретни региони, наречени области. Областите понатаму се поделени на области кои пак се поделени на градови. Уставот, исто така, дозволува да се создадат посебни региони, кои треба да бидат контролирани со законодавство. На граѓаните на Белорусија, исто така, им се ветува заштита и спонзорство, без разлика дали се во границите на Белорусија или во странска земја. Со некои исклучоци, на оние кои немаат државјанство и на странците, според Уставот, им се доделуваат исти статуси и права како и граѓаните на Белорусија. Белорусија, исто така, има моќ да даде азил на оние кои биле предмет на прогон поради нивното етничко потекло, политичка идеологија или верска припадност[1].

Уставот, исто така, ги утврдува белорускиот и рускиот како официјални јазици на земјата, ветува неутралност и ненуклеарно ширење, усвојува национални симболи и го воспоставува Минск како главен град (Минск претходно бил главен град на Белоруската Советска Социјалистичка Република).

Втор дел: Поединецот, општеството и државата

[уреди | уреди извор]

Вториот дел ги опишува правата што владата им ги доделува на граѓаните. Според документот, обезбедувањето и заштитата на овие основни права, кои го вклучуваат „правото на достоинствен животен стандард, вклучувајќи соодветна храна, облека, домување и слично, континуирано подобрување на неопходните услови за живот“, е врвен приоритет на владата. Овие права им се доделени на сите граѓани на Белорусија и секој Белорус треба да се третира подеднакво според белорускиот закон. Сепак, овие права може да се отстранат поради национална безбедност или ако Белорусија е во вонредна состојба. Никој не смее да „ужива во предности и привилегии што се спротивни на законот“. Вонредна состојба, која може да ја прогласи претседателот на Белорусија според член 84, треба да ја одобри Советот на Републиката во рок од три дена од нејзиното објавување, според член 98[1].

Уставот предвидува дека животот е право и дека владата ќе ги штити животите на своите граѓани од други граѓани кои сакаат да им наштетат на нив или на нивниот имот. Уставот, исто така, дозволува смртна казна да се извршува за тешки кривични дела, но само во согласност со националното право. Доколку граѓаните бидат уапсени, тие добиваат соодветна законска постапка и не мора да сведочат против себе или против членовите на своето семејство. Граѓаните исто така добиваат право на глас, домување, надоместок за нивниот дел од работата и имаат можност да се движат каде сакаат во Белорусија и имаат право да протестираат против владата[1].

Трет дел: Изборен систем. Референдум

[уреди | уреди извор]

Третиот дел е поделен на две поглавја кои се однесуваат на организацијата и одржувањето на изборите. Првото поглавје се занимава со белорускиот изборен систем, а во второто поглавје е детално организирано националните референдуми.

Во Белорусија правото на глас на избори и плебисцити им се проширува на оние кои се постари од осумнаесет години. За време на избори и плебисцити, граѓанинот може да гласа или да не гласа без никакви последици од власта. Уставот опишува два начина за спречување граѓанин да гласа. Прво, судот може да издаде наредба дека граѓанинот нема ментален капацитет да разбере и да гласа. Второ, лице кое се држи во притвор или затворено во затвор за време на избори не може да гласа. Уставот не кажува ништо за избирачкото право на оние кои ја одлежале затворската казна, ниту пак е наведено како тие граѓани ги добиваат правата.

Националните референдуми или плебисцити се избори на кои граѓаните можат да одредат дали одреден правен текст може да стане официјален закон или не. За да се случи тоа, мора да се исполни еден од следниве услови: Претседателот сака да одржи еден, двата дома на Националното собрание бараат да се одржи или граѓаните поднесат петиција за тоа. Доколку Националното собрание повика на плебисцит, потребно е мнозинство во двата дома за тој да биде официјализиран. Доколку граѓаните побараат референдум, мора да соберат 430.000 потписи од гласачи низ целата земја. Дополнително, преку 30.000 луѓе од секој регион мора да ја потпишат петицијата, вклучувајќи го и главниот град Минск. Откако ќе се исполни било кој услов, претседателот мора да издаде декрет за одредување на датумот на националниот плебисцит. Референдумот мора да се одржи помалку од три месеци по потпишувањето на декретот. Локалните градови можат да одржат свои референдуми доколку тоа го побараат десет проценти од локалното население[1].

Четврт дел: Претседателот, Парламентот, Владата, Судовите

[уреди | уреди извор]

Четвртиот дел, кој е поделен во четири поглавја, ги прикажува функциите на белоруската влада, главно претседателот на Република Белорусија, Советот на министри, Парламентот на Белорусија и судовите. Иако е избран од белорускиот народ, претседателот не смее да биде член на политичка партија кога ќе ја преземе функцијата. Уставот, исто така, наведува официјални должности за различни позиции, како што е претседателот да биде врховен командант на белоруските вооружени сили. Делот, исто така, ги опишува процедурите за ситуации кога претседателот не може да продолжи со должноста или ако претседателот умре на функцијата.

Четвртото поглавје ги наведува овластувањата и должностите на Парламентот на Белорусија, кој се нарекува Национално собрание. Самото Национално собрание е поделено на два дома: Долниот Претставнички дом и Горниот Совет на Републиката. Иако секој дом има свои правила со кои се регулира начинот на кој се избираат членовите, членовите одлучуваат за различните нацрт-закони кои би можеле да станат белоруски закон и ги одобруваат номинациите за шефови на кабинети што ги избира претседателот[1].

Советот на министри на Република Белорусија, предводен од премиерот, е тело на функционери кои се раководители на различни министерства на белоруската влада. Претседателот го назначува секој член на советот, но и Националното собрание мора да го одобри секој член. Членовите на Советот остануваат на функцијата додека не им заврши мандатот како министер или не биде сменет претседателот.

Уставниот суд на Република Белорусија е највисокиот суд во Белорусија. Додека другите судови се занимаваат со граѓански или кривични прашања, Уставниот суд се занимава со прашања кои се однесуваат на Уставот и законитоста на одредени закони донесени од владата. Судот има овластување секој закон да го прогласи за неуставен. Од април до мај 2007 година, Уставниот суд разгледал 101 закони и уредба; тие се сметале за уставни. Судот кој се занимава со казнено-правни прашања е Врховниот суд на Белорусија[1].

Дел пет: Локална самоуправа и самоуправа

[уреди | уреди извор]

Петтиот дел дозволува формирање на локални власти. Локалните власти се избираат од локалното население и тие имаат моќ да управуваат со локалните работи, како што се буџетите, социјалните услуги и економскиот развој. Тие исто така имаат овластување да собираат даноци. Претседателот може да ги именува и разрешува шефовите на локалните самоуправи по одобрение од соодветниот локален совет на пратеници[1].

Шести дел: Канцеларијата на обвинителот. Државниот надзорен комитет

[уреди | уреди извор]

Шестиот дел ги наведува функцијата и должностите на јавниот обвинител (Главниот обвинител во официјалниот превод) и Државниот надзорен комитет. Главниот обвинител и неговите назначени помошници обвинители имаат задача да рамномерно спроведување на националните, регионалните и локалните закони за сите сектори на владата и јавното општество. Јавниот обвинител го именува претседателот со дозвола од Советот на Републиката[1].

Државниот надзорен комитет има задача да го следи националниот буџет, да ја спроведува економската политика на претседателот и да го регулира користењето на државниот имот. Како и кај јавниот обвинител, Државниот надзорен комитет го назначува претседателот.

Седми дел: Финансиски и кредитен систем на Република Белорусија

[уреди | уреди извор]

Седмиот дел ги специфицира фискалните одговорности на Белорусија. Мора да се создаде национален буџет, заедно со буџетите за локалните региони и градови. Парите што се користат во националниот буџет се добиваат од националните даноци и казни, како и од исплатите на Белорусија од странски влади. На крајот на фискалната година, Националното собрание мора да го разгледа буџетот за следната фискална година во рок од пет месеци. По прегледот и усвојувањето на националниот буџет, тој е објавен за јавно гледање. Локалните буџети ги следат истите процедури. Народната банка на Република Белорусија е државна банка на Белорусија и е канцеларија одговорна за издавање на националната валута, белоруската рубља[1].

Осми дел: Примената на Уставот

[уреди | уреди извор]

Осмиот дел ги опишува процесите за спроведување и измена на Уставот. Уставот е врховен закон на земјата, затоа другите закони и едикти не можат да се спротивстават на него. Ако дојде до конфликт, се применува Уставот. Ако Уставот не е во конфликт, туку закон и уредба, законот би се спроведувал.

За да се измени Уставот, мора да се случи една од двете работи пред Националното собрание да ја разгледа мерката: Претседателот мора да ја предложи промената или 150.000 гласачи со право на глас мора да испратат петиција до Националното собрание. Двата дома на Националното собрание мора да расправаат за предложените амандмани најмалку три месеци. Два услова можат да спречат дискусија да се одржи: Или има вонредна состојба или има помалку од шест месеци во тековниот мандат на Претставничкиот дом. За да стапи на сила амандманот, тој мора да биде одобрен од две третини од двата дома на Националното собрание или од просто мнозинство од населението на Белорусија со право на глас на национален референдум. Единственото ограничување е дека Деловите еден, два, четири и осум може да се менуваат само со национален референдум.[18] Правилата за спроведување на национален референдум се наведени во поглавјата 22 до 25 од Изборниот законик на Република Белорусија. Од првичното усвојување на Уставот во 1994 година, тој бил изменет двапати; еднаш во 1996 година и еднаш во 2004 година[1].

Девети дел: Завршни и преодни клаузули

[уреди | уреди извор]

Деветтиот и последен дел од Уставот бил додаден по усвојувањето на ревизијата на Уставот од 1996 година и се однесува на законите донесени пред 1996 година. Ако законите што се донесени пред донесувањето на Уставот не се во спротивност со Уставот, тие сепак се спроведуваат. Сите измени на Уставот стапуваат на сила кога ќе бидат официјално издадени од претседателот, освен ако не е поинаку наведено. Со усвојувањето на ревизијата на Уставот од 1996 година, законот од 1994 година „За процедурата за стапување во сила на Уставот на Република Белорусија“ престанал да се применува. Како преодна мерка, Деветиот дел наведува дека сегашното (од ноември 1996 година) раководство на Белорусија може да продолжи да работи додека не заврши нивниот мандат. Кога Уставот ќе се спроведе, на националната влада и е дозволено да ги извршува своите доделени должности. Освен ако не е поинаку наведено во член 143, Дел 3, националното раководство мора да формира државни органи на власт два месеци по влегувањето во сила на Уставот[1].

Амандмани

[уреди | уреди извор]

Откако Лукашенко ја презел претседателската функција во 1994 година, тој ја изјавил својата намера да го измени неодамна донесениот Устав. Амандманите, според Лукашенко, ќе ја прошират моќта на неговата канцеларија, означувајќи пресвртница во политиката во постсоветската ера во Белорусија.[9] Националниот референдум во мај 1995 година бил првиот чекор во процесот на измени. Од четирите прашања, едното прашање било дали претседателот може да го распушти парламентот доколку членовите го прекршуваат националното право.[19] Гласањето, на кое протестирале неколку пратеници на Врховниот совет,[9] резултирало со 77% во корист на одредбата за разрешување на законодавниот дом од страна на претседателот. Другите прашања на гласачкото ливче, како што се државното знаме и националниот амблем, не влијаеле на Уставот како целина, но нивниот статус бил одлучен со Уставот.[20] Две години подоцна, Лукашенко го закажал првиот референдум кој потенцијално ќе го промени Уставот. Последниот референдум за Уставот се одржал во 2022 година, исто така закажан од Лукашенко.

1996 година

[уреди | уреди извор]

Повеќе повици за уставни реформи пристигнале во 1996 година Претседателот Лукашенко еднострано го воспоставил референдумот откако Врховниот совет одбил да ги поддржи мерките или да одреди датум за гласање. Референдумот го изменил Уставот најмногу за зајакнување на моќта на претседателството.[21] Меѓу направените промени биле следните:

1- Врховниот совет, еднодомниот парламент на Белорусија, бил укинат. Врховниот совет бил заменет со Националното собрание, дводомен парламент;[22]

2- Мандатот на претседателот Александар Лукашенко бил продолжен од 1999 до 2001 година

За време на референдумот, 84 отсто од околу 7,5 милиони гласачи ги одобриле амандманите.[23] На 28 ноември истата година, претседателот Лукашенко ги потпишал измените во законот.[1]. Други резултати кои не се директно поврзани со гласањето ја вклучувале проширената улога на Советот на министри, што му овозможило да се занимава со прашања поврзани со развојот на економската, социјалната и политичката сфера во Белорусија.[5] Меѓутоа, референдумот од 1996 година не бил првиот повик за распуштање на Врховниот совет. Во 1991 и 1992 година, по августовскиот пуч во Москва од страна на високи функционери на КПСС, демократските сили во владата сакале трајно да го распуштат Врховниот совет. Членовите на Белорускиот народен фронт извршиле притисок за референдум, и покрај тоа што го постигнале бројот на потписи барани со законот во тоа време, Врховниот совет ја укинал мерката.[15]

Резултатите од референдумот во 1996 година довеле до исклучување на опозициските партии од новиот парламент. Поради проблеми поврзани со транспарентноста и полнењето на гласачките ливчиња, Европската Унија, Соединетите Американски Држави и неколку други нации не ги признале резултатите од гласањето.[24]

2004 година

[уреди | уреди извор]

Заедно со изборот на членови за Националното собрание, на белоруските гласачи им бил презентиран референдум во врска со ограничувањата на претседателскиот мандат. Пред гласањето, на претседателот Александар Лукашенко му било дозволено да служи само два мандата пред Уставот да бара од него да се повлече.[25] Излезноста на гласачите на референдумот била речиси 90%, при што 77,3% од гласачите се согласиле да се елиминираат ограничувањата на мандатот.[26] Промените биле спроведени на 17 октомври 2004 година [27] Како и референдумот во 1996 година, валидноста на гласањето била доведена во прашање. Според Организацијата за безбедност и соработка во Европа (ОБСЕ), многу избирачки места поминале без независни набљудувачи. ОБСЕ смета дека стандардите за гласање не ги исполнуваат барањата на ОБСЕ за „слободни и фер избори“. Податоците од други невладини организации (НВО) посочуваат дека 50 отсто од гласачите не учествувале на референдумот, па затоа тврдат дека резултатите што ги објавила Владата биле погрешни.[28] Две години подоцна, Лукашенко се кандидирал на изборите во 2006 година и освоил 83 отсто од гласовите на првото гласање.[29] Без ограничување на мандатот, Лукашенко наведува дека, во зависност од неговото здравје, нема да се повлече од политиката и може да се кандидира за реизбор во 2011 година [30]

2022 година

[уреди | уреди извор]

Критика за уставните измени

[уреди | уреди извор]

И двата референдуми биле жестоко критикувани од политичката опозиција во Белорусија, како и од меѓународните набљудувачи како што е ОБСЕ. Набљудувачите наведуваат дека двата референдуми биле нетранспарентни и дека вистинските резултати не биле објавени. На набљудувачите не им биле дозволено да го видат процесот на пребројување на гласачките ливчиња.[31] Поточно, демократската опозиција на претседателот Лукашенко одлучила да го бојкотира референдумот за Уставот во 1996 година. За време на истите избори, меѓународните набљудувачи констатирале проблеми со процесот на гласање или пронашле провладини реклами или известувања на гласачките места. Опозициските партии тврдат дека гласањето за распуштање на Врховниот совет во 1996 година го отстранил последниот демократски избран парламент на Белорусија и го поставил парламентот избран од страна на Лукашенко.[32] И покрај тврдењата за манипулација со изборите и со самиот Устав, има неколку делови од сегашниот устав одобрени од клучните лидери на белоруската демократска опозиција.

Судска ревизија

[уреди | уреди извор]

Во едно списание од 1998 година, Правниот факултет на Универзитетот во Њујорк забележал дека белоруските правни научници дошле до нова теорија за справување со јуриспруденцијата. Законите се уставни ако ја следат волјата на претседателот Лукашенко и народот а истите се неуставни доколку не му се допаѓаат на претседателот и на народот. Законите кои спаѓаат во последната категорија се сметаат за „игнорирани“ од правните научници. Во јуни 1999 година, специјален известувач за независноста на судиите и адвокатите од Обединетите нации ја посетиле Белорусија и забележале недоследност меѓу националните закони, уредби и Уставот. Известувачот на ОН, Дато Парам Кумарасвами, особено истакнал дека привремените уредби издадени од националните власти сè уште се во сила, дури и ако тие биле истечени или се во спротивност со Уставот.[33]

Наводи

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 CONSTITUTION OF THE REPUBLIC OF BELARUS OF 1994 (with changes and additions adopted at the republican referenda of November 24, 1996* and of October 17, 2004), The National Legal Internet Portal of the Republic of Belarus, Архивирано од изворникот на 2020-03-04, Посетено на 2021-06-08
  2. ↑ Lukashuk, Alexander (1998). „Yesterday as Tomorrow: Why It Works in Belarus“. Eastern Europe Constitutional Review. 7 (3). Архивирано од изворникот на 2008-05-18. Посетено на 2008-03-16.
  3. ↑ Burkhardt F. (2016). „Belarus“. Во Fruhstorfer A.; Hein M. (уред.). Constitutional Politics in Central and Eastern Europe. Vergleichende Politikwissenschaft. Springer VS. стр. 463–493. doi:10.1007/978-3-658-13762-5_19. ISBN 978-3-658-13761-8.
  4. ↑ „12 фактаў пра БНР“. Архивирано од изворникот на 2018-05-26. Посетено на 2016-03-19.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 House of Representatives of the Republic of Belarus History of Constitutionalism in Belarus Архивирано на 3 април 2007 г.. Retrieved March 25, 2007. (на руски)
  6. ↑ British Broadcasting Corporation Timeline of the Soviet Union. Published March 2006. Retrieved June 5, 2007.
  7. ↑ Kremlin.ru The Constitutional Process in Russia Архивирано на 10 август 2007 г.. Retrieved June 5, 2007.
  8. ↑ според член 12 од Декларацијата, неговите одредби ќе бидат „имплементирани од страна на Врховниот совет на Белоруската ССР преку усвојување на новиот Устав (Основен закон) на Белоруската ССР, законите на белоруската ССР“, слична клаузула постоела и во други декларации, како што е руската (чл. 15: „Оваа декларација ќе биде основа за развој на новиот Устав на РСФСР, склучување на Договорот за Унијата и подобрување на националното законодавство“) и украинската („Декларацијата ќе биде основа за нова уставот и законите на Украина, како и да се утврдат ставовите на Републиката во однос на склучувањето меѓународни договори. Принципите на Декларацијата за суверенитет ќе се користат за потпишување на Договорот за Унијата") оние.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 Gönenç, Levent (2002-06-18). Prospects for Constitutionalism in Post-Communist Countries. Turkey: Martinus Nijhoff. стр. 190–191. ISBN 90-411-1836-5.
  10. ↑ Shaw, G. M. (1995). „The Constitution of Belarus: Good First Step towards the Rule of Law“. Touro International Law Review. 6: 125–152.
  11. ↑ Weaver, R. L.; Knechtle, J. C. (1993). „Constitution drafting in the former soviet union: The Kyrghyzstan and Belarus constitutions“. Wisconsin International Law Journal. 12 (1): 29–57.
  12. ↑ Belconstitution.narod.ru Constitution of 1994. Retrieved March 25, 2007. (на белоруски)
  13. ↑ Republic of Belarus Enactment Law. Passed March 15, 1994. Retrieved July 10, 2007.
  14. ↑ Embassy of the Republic of Belarus to Mexico and the United States National Holidays. Retrieved March 25, 2007.
  15. ↑ 15,0 15,1 Library of Congress Country Studies Belarus - Prelude to Independence. Library of Congress. Retrieved March 21, 2007.
  16. ↑ 16,0 16,1 Virtual Guide to Belarus. Belarus Politics Архивирано на 5 ноември 2017 г.. Retrieved July 11, 2007.
  17. ↑ Preamble of the Constitution Архивирано на 4 март 2020 г.. Published 1994, amended in 1996
  18. ↑ Law of the Republic of Belarus Electoral Code of the Republic of Belarus Архивирано на 27 декември 2010 г.. Passed in 2000, amended in 2006. Retrieved July 14, 2007.
  19. ↑ „National Referendum of the Republic of Belarus - Official list of questions“ (руски). Central Election Committee of the Republic of Belarus. 1995-05-14. Архивирано од изворникот на 2008-04-05. Посетено на 2008-03-12.
  20. ↑ „National Referendum of the Republic of Belarus - Official results“ (руски). Central Election Committee of the Republic of Belarus. 1995-05-14. Архивирано од изворникот на 2007-10-16. Посетено на 2008-03-12.
  21. ↑ Human Rights Watch Republic of Belarus - Background. Published in 1999. Retrieved June 7, 2007.
  22. ↑ CNN Belarus president convenes new parliament Архивирано на {{{2}}}.. Published November 26, 1996. Retrieved June 7, 2007.
  23. ↑ CNN Belarus president poised for victory in constitution re-write Архивирано на 16 февруари 2007 г.. Published November 24, 1996. Retrieved March 28, 2007.
  24. ↑ „Republic of Belarus - Background“. World Report 1999. Human Rights Watch. 1999. Посетено на 2008-03-12."Republic of Belarus - Background". World Report 1999. Human Rights Watch. 1999. Retrieved 2008-03-12.
  25. ↑ Constitution of Belarus (1994). Published in 1994. Retrieved June 5, 2007.
  26. ↑ British Broadcasting Corporation Observers deplore Belarus vote. Published October 18, 2004. Retrieved March 28, 2007.
  27. ↑ Legal Portal of the Republic of Belarus 2004 Text of the Constitution of Belarus Архивирано на 6 јуни 2009 г.. Published 2004. Retrieved July 13, 2007.
  28. ↑ „Belarus“ (PDF). Country Report. Freedom House. 2006. Архивирано од изворникот (PDF) на 2007-07-14. Посетено на 2008-03-12.
  29. ↑ Xinhua Lukashenko confirmed as winner in Belarus presidential vote Архивирано на 13 октомври 2012 г.. Published March 23, 2006.
  30. ↑ MosNews. Rightist Group Promote Belarus Dictator Lukashenko as Russian Presidential Candidate. Published February 28, 2007. Retrieved July 11, 2007.
  31. ↑ „COUNCIL COMMON POSITION 2004/848/CFSP“ (PDF). Official Journal of the European Union. 2004-12-13. Архивирано од изворникот (PDF) на 2008-02-16. Посетено на 2008-02-13.
  32. ↑ Balmaceda, Margarita Mercedes; Kevin Rosner (2006). Belarus: Oil, Gas, Transit Pipelines and Russian Foreign Energy Policy. GMB Publishing Ltd. стр. 4. ISBN 1-905050-83-6.
  33. ↑ „Constitution Watch“ (PDF). Eastern Europe Constitutional Review. New York University School of Law. 2000. стр. 6. Архивирано од изворникот (PDF) на 2009-02-25. Посетено на 2008-03-21.

Надворешни врски

[уреди | уреди извор]
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Устав_на_Белорусија&oldid=5249790“