Фулк Ерусалимски
| Фулк (V) | |
|---|---|
 Кралот Фулк (на престол) како е крунисуван | |
| Крал на Ерусалим | |
| На престол | 1131–1143 |
| Претходник | Балдуин II |
| Наследник | Мелисенда и Балдуин III |
| совладетел | Мелисенда |
| Анжујски гроф | |
| На престол | 1109–1129 |
| Претходник | Фулк IV |
| Наследник | Џефри V |
| Роден(а) | ок. 1089/1092 Анже, Кралство Франција |
| Починал(а) | 13 ноември 1143 Аке, Ерусалимско Кралство |
| Почивалиште | |
| Сопружник | Ерембурга Менска Мелисенда Ерусалимска |
| Деца | Џефри V Сибила Анжујка Матилда Анжујска Елијас II Менски Балдуин III Ерусалимски Амалрик Ерусалимски |
| Династија | Анжујци-Шатодановци |
| Татко | Фулк IV Ерусалимски |
| Мајка | Бертрада Монфортска |
Фулк (латински: Fulco, француски: Foulque или Foulques; ок. 1089/1092 – 13 ноември 1143), познат и како Фулк Помладиот, бил гроф на Анжу (како Фулк V) од 1109 до 1129 година и крал на Ерусалим со неговата сопруга од 1131 година до неговата смрт. За време на нивното владеење, Ерусалимското Кралство го достигнало својот најголем територијален опсег.
Гроф на Анжу
[уреди | уреди извор]Фулк е роден во Анже, помеѓу 1089 и 1092 година, како син на грофот Фулк IV Анжујски и Бертрада Монфортска. Во 1092 година, Бертрада го напуштила својот сопруг и бигамно се омажила за кралот Филип I Француски. Фулк V станал гроф на Анжу по смртта на неговиот татко во 1109 година. Во следната година, тој се оженил со грофицата Ерембурга (или Ерменгарда) Менска, зацврстувајќи ја анжевинската контрола над Грофовијата Мен.
Фулк првично бил противник на кралот Хенри I и поддржувач на кралот Луј I, но во 1118 или 1119 година се здружил со Хенри кога договорил неговата ќерка Матилда Анжујска да се омажи за синот на Хенри, Вилијам Аделин. Фулк отишол на аџилак во Ерусалим во 1119 или 1120 година и се приклучил на темпларите. Тој се вратил, доцна во 1121 година, по што почнал да ги субвенционира темпларите, задржувајќи двајца витези во Светата Земја една година. Многу подоцна, Хенри договорил неговата ќерка Матилда да се омажи за синот на Фулк, Џефри V, што таа го направила во 1127 или 1128 година.
Крстоносец и крал
[уреди | уреди извор]До 1127 година, Фулк се подготвувал да се врати во Анжу кога добил пратеници од кралот Балдуин II Ерусалимски. Балдуин II немал машки наследници, но веќе ја назначил својата ќерка Мелисенда да го наследи. Балдуин II сакал да го заштити наследството на својата ќерка така што ќе ја омажи за моќен господар. Фулк бил богат крстоносец и искусен воен командант и вдовец. Неговото искуство на терен би се покажало непроценливо во погранична држава која секогаш е во канџите на војната.
Сепак, Фулк се држел за подобри услови отколку да биде само фигуративен сопруг на кралицата. Тој сакал да биде крал покрај Мелисенда. Балдуин II, размислувајќи за богатството и воените подвизи на Фулк, се согласил. Фулк абдицирал како гроф на Анжу и го предал на својот син Џефри и заминал за Ерусалим, каде што се оженил со Мелисенда на 2 јуни 1129 година. Подоцна Балдуин II ја зајакнал положбата на Мелисенда во кралството со тоа што ја направил неа единствен старател на нејзиниот син со Фулк, Балдуин III, роден во 1130 година.
Фулк и Мелисенда станале заеднички владетели на Ерусалим во 1131 година со смртта на Балдуин II. Од самиот почеток Фулк ја презел единствената контрола над власта, целосно исклучувајќи ја Мелисенда. Тој ги претпочитал сонародниците од Анжу наместо домородните благородници. Другите крстоноски држави на север се плашеле дека Фулк ќе се обиде да ја наметне власта на Ерусалим над нив, како што направил Балдуин II. Но, бидејќи Фулк бил многу помалку моќен од неговиот починат свекор, северните држави го отфрлиле неговиот авторитет. Сестрата на Мелисенда, Алиса Антиохиска, протерана од Кнежевството од страна на Балдуин II, ја презела контролата над Антиохија уште еднаш по смртта на нејзиниот татко. Таа се здружила со Понс Триполиски и Жослен II Едеска за да го спречи Фулк да маршира на север во 1132 година. Фулк и Понс воделе кратка битка пред да се постигне мир и Алиса повторно да биде протерана.
И во Ерусалим, Фулк бил огорчен од втората генерација ерусалимски христијани кои пораснале таму од Првата крстоносна војна. Оваа група благородници се насочила на братучедот на Мелисенда, популарниот Иго II Јафански, кој бил посветено верен на Мелисенда. Фулк го гледал Иго како соперник и не помогнал кога самиот посинок на Иго го обвинил за неверност. Во 1134 година, за да го разоткрие Иго, Фулк го обвинил за неверство со Мелисенда. Иго се побунил во знак на протест. Иго се обезбедил во Јафа и се здружил со муслиманите од Аскалон. Тој можел да ја победи војската што ја поставил против него Фулк, но оваа ситуација не можел да се одржи. Патријархот Вилам Малински посредувал во судирот, можеби по налог на Мелисенда. Фулк се согласил на мир и Иго бил протеран од кралството на три години, што е блага казна.
Сепак, бил направен обид за атентат против Иго. Фулк, или неговите поддржувачи, вообичаено биле сметани за одговорни, иако никогаш не се појавиле директни докази. Скандалот бил сè што било потребно за партијата на кралицата да ја преземе власта, што претставувало државен удар во дворецот. Авторот и историчар Бернард Хамилтон напишал дека приврзаниците на Фулк „отишле во ужас за нивните животи“ во дворецот. Современиот автор и историчар Вилијам од Тир напишал за Фулк: „Тој никогаш не се обидел да преземе иницијатива, дури и во тривијални работи, без согласност (на Мелисенда). Исходот бил дека Мелисенда имала директна и несомнена контрола над власта од 1136 година наваму. Некаде пред 1136 година, Фулк се смирил со својата сопруга и бил роден вториот син, Амалрик.
Обезбедување на границите
[уреди | уреди извор]Северната граница на Ерусалим предизвикувала голема загриженост. Фулк бил назначен за регент на Кнежеството Антиохија од страна на Балдуин II. Како регент, тој го натерал Рајмонд Поатуски да се ожени со принцезата Констанца Антиохиска, неговата и внуката на Мелисенда. Сепак, најголемата грижа за време на владеењето на Фулк бил подемот на Зенги, атабег на Мосул.
Во 1137 година, Фулк бил поразен во битка кај Баарин, но се здружил со Муин ад-Дин Унур, везирот од Дамаск. На Дамаск му се заканувал и Зенги. Фулк ја зазел тврдината Банијас, северно од Галилејското Езеро и на тој начин ја обезбедил северната граница.
Фулк ја зајакнал и јужната граница на кралството. Неговиот батлер Паганус ја изградил тврдината Керак на исток од Мртвото Море и за да му помогне на кралството да пристапи до Црвеното Море, Фулк ги изградил Бланшегард, Ибелин и други тврдини на југозапад за да ја совлада египетската тврдина во Аскалон. Овој град бил седиште од која египетските Фатимиди започнувале чести напади кон Ерусалимското Кралство и Фулк се обидел да ја неутрализира оваа закана.
Во 1137 и 1142 година, римскиот император Јован II Комнин пристигнал во Сирија во обид да наметне византиска контрола над крстоносните држави. Намерата на Јован да направи аџилак, придружуван од неговата впечатлива војска, во Ерусалим го вознемирило тоа Фулк, кој му напишал на Јован укажувајќи дека неговото кралство е сиромашно и не може да го поддржи преминувањето на голема војска. Овој млак одговор го одврати Јован да ја исполни својата намера и тој го одложи својот аџилак. Јован умрел пред да може да го исполни предложеното патување во Ерусалим.[1]
Смрт
[уреди | уреди извор]Во 1143 година, додека кралот и кралицата биле во Аке, Фулк бил убиен во несреќа при лов.[2] Неговиот коњ се сопнал, паднал, а черепот на Фулк бил смачкан од седлото, „и неговиот мозок излегол и од ушите и од ноздрите“, како што опишува Гијом Тирски. Тој бил однесен назад во Аке, каде што лежел без свест три дена пред да умре. Тој бил погребан во Црквата на Светиот гроб во Ерусалим. Иако нивниот брак започнал во судир, Мелисенда тагувала по него приватно и јавно. Фулк го оставил неговиот син Џефри од неговата прва сопруга, а Балдуин и Амалрик од Мелисенда.
Мермерен панел од неговиот гроб (или гробот на Балдуин III) се наоѓа во Музејот „Света Земја“ (Tera Sancta), Ерусалим. [3] Панелот вклучува розети, од кои едната има темпларски крст во средината.
Наследство
[уреди | уреди извор]Прикази
[уреди | уреди извор]Според Гијом Тирски, Фулк бил „румен човек, како Давид... верен и нежен, приврзан и љубезен... искусен воин полн со трпение и мудрост во воените работи“. Неговата главна грешка била неможноста да запомни имиња и лица.
Вилијам го опишал Фулк како способен војник и способен политичар, но забележал дека Фулк не се грижел соодветно за одбраната на крстоносните држави на север. Ибн ал-Каланиси (кој го нарекува ал-Кунд Анџур, арапски превод на грофот на Анжу) вели дека „тој не бил здрав во своето расудување ниту бил успешен во неговата администрација“. Зенгидите го продолжиле својот марш кон крстоносните држави, кулминирајќи со падот на грофовијата по Опсадата на Едеса во 1144 година, што довело до Втората крстоносна војна.
Семејство
[уреди | уреди извор]- Џефри Плантагенет (1113–1151),[4] татко на Хенри II.
- Сибила Анжујска (1112–1165, Витлеем), се омажила во 1123 година за Вилијам Клито (разв. 1124), [4] се омажила во 1134 година Тјери Фландриски.
- Матилда Анжујска (околу 1111–1154, Фонтевро), се омажила за Вилијам Аделин; по неговата смрт на катастрофата на „Белиот брод“ во 1120 година, таа станала калуѓерка, а подоцна и игумена на Фонтевро[4]
- Елијас II Менски (починал во 1151 година)[4]
Неговата втора сопруга била Мелисенда, кралица на Ерусалим. Тие се венчале во 1129 година и имале две деца:
Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ Runciman (1952), A History of the Crusades, Vol. II: The Kingdom of Jerusalem, Cambridge University Press. pp. 212–213, 222–224
- ↑ Life among the Europeans in Palestine and Syria in the Twelfth and Thirteenth Centuries, Urban Tignor Holmes, A History of the Crusades: The Art and Architecture of the Crusader States, Volume IV, ed. Kenneth M. Setton and Harry W. Hazard, (University of Wisconsin Press, 1977), 19.
- ↑ Boehm, Barbara Drake; Holcomb, Melanie (2016). Jerusalem, 1000–1400. Metropolitan Museum of Art. стр. 155. ISBN 978-1-58839-598-6.
Portion of a Transenna Panel […] CTS-SB-09460
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 LoPrete 2007.
Извори
[уреди | уреди извор]- Ордерик Виталис
- Роберт Торињски
- Гијом Тирски
- LoPrete, Kimberly A. (2007). Adela of Blois: Countess and Lord (c.1067-1137). Four Courts Press.
- Стивен Рансиман (1952) A History of the Crusades, Vol. II: The Kingdom of Jerusalem, Cambridge University Press.
- Medieval Women, edited by Derek Baker, the Ecclesiastical History Society, 1978
- Роберт Пејн. The Dream and the Tomb, 1984
- The Damascus Chronicle of Crusades, превод Х.А.Р. Гиб, 1932.
| ||||||||
.svg)