ഇന്ത്യയിലെ സംരക്ഷിത ജൈവമണ്ഡലങ്ങൾ

ഇന്ത്യാ ഗവണ്മെന്റ് രാജ്യത്ത് 18 സംരക്ഷിത ജൈവമണ്ഡലങ്ങൾ (ഇംഗ്ലീഷ് : Biosphere reserves of India) സ്ഥാപിച്ചിട്ടുണ്ട്, (categories roughly corresponding to IUCN Category V Protected areas), വളരെ വിശാലമായ പ്രദേശമാകെ വ്യാപിച്ചിരിക്കുന്ന വനമേഖലകൾ ഇങ്ങനെ സംരക്ഷിക്കപ്പെടുന്നു (ഇത് ദേശീയോദ്യാനത്തേക്കാളും വന്യജീവി സങ്കേതത്തേക്കാളും എല്ലാം വിസ്തൃതിയിൽ വലുതായിരിക്കും). ഒന്നോ ഒന്നിലിഅധികമോ ദേശീയോദ്യാനങ്ങളും, വന്യജീവി സങ്കേതങ്ങളും സംരക്ഷിത ജൈവമേഖലയ്ക്കുള്ളിൽ വരാം. ഇത്തരത്തിലുള്ള ജൈവമണ്ഡലങ്ങൾ വഴി അവിടത്തെ സസ്യജാലത്തെയും ജന്തുജാലത്തേയും മാത്രമല്ല സംരക്ഷിക്കുന്നത്, അവിടെ അധിവസിക്കുന്ന് മനുഷ്യ സമൂഹങ്ങൾക്കും ഇതുവഴി സംരക്ഷണം നൽകുന്നു.

അന്തർദേശീയ സംരക്ഷിത ജൈവമണ്ഡലങ്ങൾ

പതിനെട്ട് ജൈവമണ്ഡലങ്ങളിൽ പത്തെണ്ണം അന്താരാഷ്ട്ര സംരക്ഷിത ജൈവമണ്ഡലങ്ങളുടെ ശൃംഖലയിൽ ഭാഗമാണ്. യുനെസ്കോയുടെ മനുഷ്യനും ജൈവമണ്ഡലവും (MAB) എന്ന പദ്ധതി പ്രകാരമാണിത്. ഇത്തരത്തിൽ അന്തർദേശീയ സംരക്ഷിത ജൈവമണ്ഡലങ്ങൾ ഇവയാണ്

പേര്	സംസ്ഥാനങ്ങൾ	വർഷം
നീലഗിരി സംരക്ഷിത ജൈവമണ്ഡലം	തമിഴ് നാട്, കേരളം, കർണാടകം	2000
മന്നാർ ഉൾക്കടൽ സംരക്ഷിത ജൈവമണ്ഡലം	തമിഴ് നാട്	2001
സുന്ദർബൻസ് സംരക്ഷിത ജൈവമണ്ഡലം	പശ്ചിം ബംഗ	2001
നന്ദാ ദേവി സംരക്ഷിത ജൈവമണ്ഡലം	ഉത്തരാഖണ്ഡ്	2004
നോക്രെക് സംരക്ഷിത ജൈവമണ്ഡലം	മേഘാലയ	2009
പഞ്ച്മാരി സംരക്ഷിത ജൈവമണ്ഡലം	മധ്യപ്രദേശ്	2009
സിമ്ലിപാൽ സംരക്ഷിത ജൈവമണ്ഡലം	ഒഡീഷ	2009
ഗ്രേറ്റ് നിക്കോബാർ സംരക്ഷിത ജൈവമണ്ഡലം	ഗ്രേറ്റ് നിക്കോബാർ	2013
അചനക്മാർ-അമർകണ്ഡക് സംരക്ഷിത ജൈവമണ്ഡലം	ഛത്തീസ്ഗഢ്, മധ്യപ്രദേശ്	2012
അഗസ്ത്യമല സംരക്ഷിത ജൈവമണ്ഡലം	കേരളം and തമിഴ് നാട്	2016

പട്ടിക

2009-ൽ, ഹിമാചൽ പ്രദേശിലെ ശീത മരു പ്രദേശത്തെ ഭാരത സർക്കാർ സംരക്ഷിത ജൈവമണ്ഡലത്തിൽ പെടുത്തിയിരുന്നു. 2010 സെപ്റ്റംബർ 20-ന് കേന്ദ്ര വനം പരിസ്ഥിതി മന്ത്രാലയം ആന്ധ്രാ പ്രദേശിലെ ശേഷാചല പർവ്വതനിരകളെ ഇന്ത്യയുടെ 17-ആമത്തെ സംരക്ഷിത ജൈവമണ്ഡലമായി പ്രഖ്യാപിച്ചു. ഏറ്റവും അവസാനമായി ഈ പദവി ലഭിച്ചത് മധ്യപ്രദേശിലെ പന്ന വനഭൂമിയ്ക്കാണ്. 2011 ഓഗസ്റ്റ് 25-നായിരുന്നു അത്.

ഇന്ത്യയുടെ സംരക്ഷിത ജൈവമണ്ഡലങ്ങൾ (വിസ്തൃതി അനുസരിച്ച്)

	വർഷം	പേര്	സ്ഥാനം	സംസ്ഥാനം	തരം	പ്രധാന ജീവികൾ	വിസ്തൃതി (km2)
1	1986	നീലഗിരി സംരക്ഷിത ജൈവമണ്ഡലം	വയനാട്, നാഗർഹോളെ, ബന്ദിപ്പൂർ മുതുമലൈ, നിലംബൂർ, സൈലന്റ് വാലി എന്നിവയുടെ ഭാഗങ്ങൾ	തമിഴ് നാട്, കേരളം, കർണാടകം	പശ്ചിമഘട്ടം	വരയാട്, സിംഹവാലൻ കുരങ്ങ്	5520
2	1988	നന്ദാ ദേവി ദേശീയോദ്യാനവും സംരക്ഷിത ജൈവമണ്ഡലവും	ചമോലി ജില്ല, പിത്തോർഗഡ് ജില്ല & ബാഗേഷ്വർ ജില്ല	ഉത്തരാഖണ്ഡ്	പടിഞ്ഞാറൻ ഹിമാലയം	ഹിമപ്പുലി, ഹിമാലയൻ കരടി	5860
3	1989	മന്നാർ ഉൾക്കടൽ	വടക്ക് രാമേശ്വരം മുതൽ തെക്ക് കന്യാകുമാരി വരെയുള്ള മന്നാർ ഉൾക്കടലിന്റെ ഇന്ത്യൻ ഭാഗവും ശ്രീലങ്കയുടെ സമുദ്ര ഭാഗവും	തമിഴ് നാട്	തീരമേഖല	കടൽപ്പശു	10500
4	1988	നോക്രെക്	പടിഞ്ഞാറൻ ഗാരോ കുന്നുകൾ	മേഘാലയ	കിഴക്കൻ ഹിമാലയം	ചെമ്പൻ പാണ്ട	820. Parth tution
5	1989	സുന്ദർബൻസ്	ഗംഗ, ബ്രഹ്മപുത്ര നദികളുടെ ഡെൽറ്റാ പ്രദേശം	പശ്ചിം ബംഗ	ഗംഗാ ഡെൽറ്റ	രാജകീയ ബംഗാൾ കടുവ	9630
6	1989	മാനസ്	Part of Kokrajhar, Bongaigaon, Barpeta, Nalbari, Kamrup and Darrang Districts	ആസാം	കിഴക്കൻ ഹിമാലയം	സ്വർണ്ണ കുരങ്ങ്, ചെമ്പൻ പാണ്ട	2837
7	1994	സിമ്ലിപാൽ	നയൂർഭഞ്ജ് ജില്ലയുടെ ഭാഗം	ഒഡീഷ	ഡെക്കാൻ ഉപദ്വീപ്	കാട്ടുപോത്ത്, രാജകീയ ബംഗാൾ കടുവ, ഏഷ്യൻ ആന	4374
8	1998	Dihang-Dibang	സിയാങ്, ദിബാങ് താഴ്വരകൾ	Arunachal Pradesh	കിഴക്കൻern ഹിമാലയം	Mishmi Takin, കേഴമാൻ	5112
9	1999	പഞ്ച്മാർഹി സംരക്ഷിത ജൈവമണ്ഡലം	ബേതുൽ ജില്ല, ഹൊസൻഗാബാദ് ജില്ല, ഛിന്ദ്വാര ജില്ല	മധ്യപ്രദേശ്	Semi-Arid	മലയണ്ണാൻ, പാറാൻ	4981.72
10	2005	Achanakmar-Amarkantak സംരക്ഷിത ജൈവമണ്ഡലം	Part of Annupur, Dindori and Bilaspur districts	മധ്യപ്രദേശ്, ഛത്തീസ്ഗഢ്	Maikala Hills	ഉല്ലമാൻ, ഇന്ത്യൻ കാട്ടു നായ, സാരസ കൊക്ക്, White-rumped vulture, Philautus sanctisilvaticus (Sacred grove bush frog)	3835
11	2008	ഗ്രേറ്റ് റാൻ ഒഫ് കച്ച്	Part of Kutch, Rajkot, Surendranagar and Patan Districts.	ഗുജറാത്ത്	മരുഭൂമി	ഇന്ത്യൻ കട്ടുകഴുത	12454
12	2009	ശീത മരുഭൂമി	Pin Valley National Park and surroundings;Chandratal and Sarchu & Kibber Wildlife Sancturary	ഹിമാചൽ പ്രദേശ്	പടിഞ്ഞാറൻ ഹിമാലയം	ഹിമപ്പുലി	7770
13	2000	കാഞ്ചൻജംഗ	കാഞ്ചൻജംഗ	സിക്കിം	കിഴക്കൻ ഹിമാലയം	ഹിമപ്പുലി, ചെമ്പൻപാണ്ഡ്	2620
14	2001	അഗസ്ത്യമല സംരക്ഷിത ജൈവമണ്ഡലം	നെയ്യാർ, പേപ്പാറ ചെന്തുരുണി വന്യജീവി സങ്കേതങ്ങളുടെ ഭാഗങ്ങൾ	കേരളം, തമിഴ് നാട്	പശ്ചിമഘട്ടം	വരയാട്, ആനകൾ	3500.08
15	1989	ഗ്രേറ്റ് നിക്കോബാർ സംരക്ഷിത ജൈവമണ്ഡലം	ആന്റമാൻ നിക്കോബാർ ദ്വീപുകളുടെ തെക്കേ അറ്റം	Andaman and Nicobar Islands	Islands	കായൽ മുതല	885
16	1997	ദിബ്രു-സൈഖോവ	ദിബ്രുഗഢ്, തിൻസുകിയ ജില്ലകൾ	ആസാം	കിഴക്കൻ ഹിമാലയം	സ്വർണ്ണ കുരങ്ങൻ	765
17	2010	ശേഷാചലഗിരി	ചിറ്റൂർ, കഡപ്പ ജില്ലകൾ	ആന്ധ്രാ പ്രദേശ്	പൂർവ്വഘട്ടം	Slender Loris	4755
18	2011	പന്ന	പന്ന, ഛത്തർപുർ ജില്ലകൾ	മധ്യപ്രദേശ്	Catchment Area of the Ken River	കടുവ, പുള്ളിമാൻ, ചിങ്കാരമാൻ, മ്ലാവ്, കരടി	2998.98

പുറത്തേക്കുള്ള കണ്ണികൾ

• Wildlife Institute of India webpage on India's സംരക്ഷിത ജൈവമണ്ഡലംs
• United Nations List of National Parks and Protected Areas: India (1993)
• Ministry of Environment and Forests Archived 2006-07-20 at the Wayback Machine.

|}