Sofòcles
Sofòcles (en grèc: Σοφοκλῆς (Sophoklễs)), nascut a Colonos (actual quartièr popular d'Atenas) en 496 o 495 ab. C. e mòrt en 406 o 405 ab. C. es un dels tres grands tragedians grècs que lor òbra es en partida coneguda, amb Esquil (526-456) e Euripides (480-406). Es subretot l'autor de cent vint-e-doas pèças (que una centena de tragedias), mas se ne coneis pas que sèt uèi. Citat coma paradigma de la tragedia par Aristòtel, subretot per l'usatge que fa del còr[1] e per sa pèça Edip rei[2], ganhèt tanben lo pus grand nombre de victòrias al concors tragic de las grandas Dionisias (dètz e uèit), e jamai foguèt darrièr.
Son teatre rompèt amb la trilogia « ligada » e aprigondiguèt los aspèctes psicologics dels personatges. Sas pèças metent en scèna d'eròis, sovent solitaris o fòragetats (Aias, Antigòna, Edip, Electra), e confrontats a de problèmas morals que venon de la situacion tragica. Comparat amb Esquil, Sofòcles met pas o pauc en scèna los dieus, qu'intervenon solament amb los oracles que lor caractèr escur engana sovent los òmes, sul mòde de l'ironia tragica.
Elements biografics
[modificar | Modificar lo còdi]Los detalhs de la vida de Sofòcles son coneguts, pasmens fòrça mal, mercé a una compilacion anonima[3][4], la Soda (Σοῦδα)[5] e a d'autres coma Plutarc o Atenèa[6]. Foguèt lo filh de Sofilòs e nasquèt en 496 (segon la cronica de Paros[7]) o en 495 (segon son biograf anonim[8]), a Colonos, vilatge près d'Atenas, ont situèt sa darrièra pèça Edipe a Colonos. Seguèt una fòrt bona educacion, subretot en musica, avent per mèstre lo celèbre Lampros, e en gimnastica: a setze ans, foguèt el que conduguèt lo còr del trionf de Salamina[9][10]. Contemporanèu de Pericles, Sofòcles coneguèt l'apogèu atenenc, e participèt a la vida politica: foguèt designat entre los elenotames (tresorièrs de la Liga de Delos) en 443 442, e entre los estrategias dos còps[11]. A uechanta tres ans, foguèt tanben un dels dètz conselhièrs designats aprèp lo desastre de Sicília.
La carrièra de tragedian de Sofòcles comencèt en 468. Aquela annada, la trilogia, e en particular son Triptolèm, es coronada del primièr prèmi, davant Esquil. Sofòcles foguèt lo rival d'aquel pendent dotze ans, abans qu'Euripides lo concurrencièsse a son torn a partir de 455.
Sofòcles moriguèt en 406 o 405. Foguèt lo paire de Iofon, filh de l'atenenca Nicostrata, e d'Ariston, filh de la sicioniana Toris[12]. E tanben Leostenès, Stefanos e Menecleidès[13]. Ariston es lo paire de Sofòcles lo Jove, tanben dramaturg
Òbras
[modificar | Modificar lo còdi]Sofòcles es l'autor de cent vint-e-tres tragedias[14][15], e mai de dramas satirics[16]. Fòrça son perdudas: demòran cent catòrze títols[17] e solament sèt pèças, amb los fragments importants del drama satiric Los Limièrs, trobats en 1912[18]. Sofòcles ganhèt en 468 sa primièra victòria, per la trilogia que Triptolèm, vencent Esquil. Ganhèt en tot dètz e uèit victòrias a las grandas Dionisias[19] e sièis autras a las Leneanas, per un total de vint-e-quatre victòrias, jamai egalat dins la Grècia classica[20]. Ganhèt la darrièra en 409, a uechanta sèt ans, per Filoctetes[21].
En mai de sas pèças, Sofòcles es l'autor d'òbras divèrsas, coma una òda a Erodòt[22] o, segon Plutarc, un tractat Sul còr (Περὶ χοροῦ), ont expliquèt son pròpri estil e son evolucion[23]. On lui attribue aussi un Παιάν (pean) [24] per Asclepiòs, que Sofòcles participèt a n'introduire lo culte.[25]
Aias
[modificar | Modificar lo còdi]Ben lèu representada vèrs 445, çò que ne fariá la pus anciana de las pèças conservadas de Sofòcles[26], Aias (Αἴας) conta l'episòdi de la foliá d'Aias: lo guerrièr massacrèt lo bestial de l'armada en cresent d'assassinar los caps Atrides. Davant lo còr dels marins de Salamina, Aias revengut, desesperat, refusa d'èsser consolat per sa companha Tecmessa, exòrta son filh Eurisaces a l'onor e anóncia que se va purificar, se suicidant sus la scèna meteissa, solament amagat per un bartàs. Los pròches constatant sa mòrt se ploran, e Agamemnon accèpta aprèp las suplicacions de Teucros la sepultura d'Aias.
Antigòna
[modificar | Modificar lo còdi]Antigòna (Ἀντιγόνη, Antigónê) es datada amb precision de 442[27]. Per aver enterrat son fraire rebèl Polinices, tuat dins sa luta amb son fraire Eteocles, Antigòna qu'enfrangís la lei de Creon deu èsser punida de mòrt. Lo tiran refusa de cambiar sa decision malgrat los plors del còr dels aujòls de Tebas e las suplicacions de son pròpri filh Emon, promés d'Antigòna. Son los presagis de Tiresias que lo fan cambiar d'avís, mai èra tròp tard: Antigòna e Emon se tuèron l'un l'autre, e la femna del prince, Euridice, se suicidèt tanben.
Las Traquínias
[modificar | Modificar lo còdi]De datacion imprecisa mas considerada coma una de las pus ancianas tragedias de Sofòcles, Las Traquínias (Tραχίνιαι, Trakhíniai) an per subjècte la mòrt d'Eracles. A Traquis, sa femna Deianèira (Δηϊάνειρα), prevenguda per son filh Illos (Ὕλλος) del retorn d'Eracles, mas inquieta de veire aquel davançat per la jove Iòla (Ἰόλη) que desira, aquela fa enviar per Illos una tunica banhada dins lo sang del centaure Nessos (Νέσσος). Pensant atal de garantir l'afeccion d'Eracles, de fach lo tua. Quand apren l'eveniment, se suicida mentre que son espós arriba a Traquis e, ausent de la boca d'Illos la novèla d'aquela mòrt, aquel darrièr compren que morís per l'engana d'un mòrt, Nessos, coma o aviá predich un oracle.
Edip rei
[modificar | Modificar lo còdi]Modèl, cap d'òbra de l'ironia tragica, Edip rei (Οἰδίπoυς τύραννoς, Oidípous Týrannos) seriá anterior a 425, objècte d'una brèva citacion dins Los Acarnians (Ἀχαρνεῖς) d'Aristofanes, e posterior a l'epidemia atenenca de pèsta de 430-429, la pèça ne remembrarà lo sovenir[28]. A Tebas ravajada per la pèsta, Edip alara rei cèrca de conéisser l'identitat del murtrièr de Laïos (Λάϊος), a causa de la malediccion. Lo devinaire Tiresias (Τειρεσίας), sollicitat, apren la terribla vertat a Edip: serà murtrièr de son paire e espós de sa maire Iocasta (Ἰοκάστη), mas aquel i vei una injúria inspirada per Creon (Κρέων) . Mas los revelaments successius venon alara refortir la revelacion, e Edip deu admetre qu'en temptant de desjogar l'oracle, en fach lo compliguèt. La pèça s'acaba amb lo suicidi de Iocasta e l'aparicion d'Edip mutilat aprèp que se crebèt los uèlhs, lo visatge ensagnosit, reclamant l'exili.
Electra
[modificar | Modificar lo còdi]La question de l'anterioritat entre l’Electra de Sofòcles (Ἠλέκτρα, Êléktra) e la d'Euripides demòra dubèrta[29][30]. Sul tèma de Los Coefores (Χοηφόρες) d'Esquil (e conservant lo còr de las femnas joves), Sofòcles descriu lo retorn a Micenas d'Orestes (Ὀρέστης), venjador de son paire Agamemnon (Ἀγαμέμνων). Torna veire sa sòrre Electra, que son totjorn mai desesperava son retour e projectava se venjar d'esperela. La scèna de reconeissença interven dins lo darrièr episòdi e lo murtre de Clitemnestra (Κλυταιμνήστρα), e aquel d'Egistos (Αἴγισθος), son complits dins l'exodos (darrièra partida de la pèça).
Filoctetes
[modificar | Modificar lo còdi]Precisament datada de 409, los Filoctetes (Φιλοκτήτης, Philoktḗtēs) ganhèt aquel an lo primièr prèmi[31]. Mandat per Ulisses per tornar menar a Tròia Filoctetes, ferit e abandonat alara per el e los Atridas sus una illa desèrta, amb son arc, lo jove Neoptolemos (Νεοπτόλεμος), filh d'Aquiles, es confrontat a una causida morala delicada. Sa mission es indispensabla segon l'oracle, mas lo jovent pòt pas se resòlvre a traïr l'infortunat. Neoptolemos rend l'arc aprèp l'aver raubat, e tempta d'utilizar la persuasion onèsta; mas Filoctetes testut refusa de seguir e de perdonar als Atridas, pasmens que li foguèt assegurat que seriá curat a Tròia. Es l'aparicion d'Eracles que salva la situacion e fa cambiar d'avís Filoctetes.
Edip a Colonos
[modificar | Modificar lo còdi]Pèça jogada a títol postum en 401 dirigida pel seu pichon filh, Sofòcles le Jove, e primièr prèmi aquel an[32], Edip a Colonos (Οἰδίπoυς ἐπὶ Κολωνῷ Oidípous epì Kolônỗi) descriu l'arribada del faidit, cec e maudit, a Colonos, prèp d'Atenas. Foragetat, podent comptar solament sus sas filhas Antigona e Ismèna, (Ἀντιγόνη e Ἰσμήνη) s'esfòrça de se disculpar dels crimes qu'es acusat. Edip deu tanben defendre sa libertat fàcia a sos filhs: Creon (Κρέων), mandat per Eteocles (Ετεοκλής), ven per lo prendre el e las filhas, mas l'ajuda preciosa de Tesèu (Θησεύς), rei d'Atenas, los salva. Puèi es Polinices (Πολυνείκης) que ven demandar son sosten per la guèrra dels sèt que se prepara. Fòragetant sos filhs, Edip se prepara a morir: acompanhat de Tesèu, desapareis en un luòc secret en prometent sa proteccion a Atenas. A l'apèl dels dieus, lo maudit es elevat al reng dels eròis.
Los Limièrs
[modificar | Modificar lo còdi]De fragments de Los Limièrs (Ἰχνευταί, Ikhneutaí) foguèron descobèrts en Egipte en 1912[33]. Representan una mitat. Los critèris estilistics e metrics fan que Los Limièrs datan probablament d'abans 440[34].
Los fragments permeton de ne reconstituir lo resumit. Lo subjècte es lo meteis qu'aquel de l’Imnes omerics a Ermes, es a dire la raubariá dels tropèls d'Apollon per Ermès novèl nascut. La pèça comença pel planh d'Apollon, que lo còr del satires prepausa d'ajudar contra la promessa d'èsser liberats de l'esclavatge. Las pesadas los conduson a la balma de la ninfa Cillèna (Κυλλήνη), que velha sus l'enfant. La fin del drama deuriá presentar la reconciliacion entre Apollon e Ermés mercé a la lira d'aquel[35].
Pèças perdudas
[modificar | Modificar lo còdi]Sus las cent vint-e-tres pèças escritas per Sofòcles se coneis cent catòrze títols[36].
|
Fragments de qualques pèças son conservadas.
|
|
|
Lo teatre de Sofòcles
[modificar | Modificar lo còdi]Aspèctes formals
[modificar | Modificar lo còdi]L'innovacion mai remarcabla de Sofòcles, se se compara son òbra a la Esquil, es l'abandon de la tragedia « ligada », perque amb çò que sabèm compausèt pas una[38]. Aquel cambiament accentua los enjòcs individuals, l'analisi psicologica[39], a l'escala d'una pèça, al delà de las decisions divinas e las malediccions pertocant los òmes sus plusors generacions.
A aquela evolucion correspond tanben amb la creacion d'un tresen actor (tritagonista), atribuida a Sofòcles per Aristòtel (coma tanben l'utilizacion del decòr) : «Amb Sofòcles, aguèt tres actors e de decòrs pintats sus la scèna[40]». Aquela innovacion, que permet d'enriquir las interaccions e oposicions entre los personatges[41], e a tanben per consequéncia de reduire significativament la part del còr dins lo debanar de la tragedia. L'exemple del títol de la pèça sul retorn d'Orestes es parlant: alara qu'Esquil met en abans lo còr (Los Coefòres), la sòrre d'Orestes passa al primièr plan per Sofòcles: la tragedia pren lo nom de l'eroïna, Electra, e los eròis coma ela donan lor nom a totas las pèças conservadas de Sofòcles, levat una (Las Traquínias).
La tension morala
[modificar | Modificar lo còdi]Levat las doas pèças de Sofòcles consacradas a Edip (ont l'obstinacion del eròis a pas de justificacion morala, e concernís pas una oposicion de valors[42]), lo primièr punt comun entre las pèças conservadas es la plaça centrala ocupada pels enjòcs morals jos forma de causida[43]. Antigòna es l'exemple pus frapant, per l'oposicion entre plusors «cobles de devèrs» que recensèt Jacqueline de Romilly[44]: familha e Estat, umanitat e autoritat, religion e respècte de las leis. Coma o remarca Jean-Pierre Vernant, lo conflicte se resumís pas a aquel de la lei dels òmes e de la lei divina, «opausa pas la pura religion [...] a l'irreligion complèta, mas dos tipes diferents de religiositat: d'una banda, una religion familiala, purament privada, [...] de l'autra, una religion publica ont los dieus tutelars de la ciutat tendon finalament a se confondre amb las valors suprèmas de l'Estat[45]». Lo tòrt d'Antigòna es de privilegiar una religiositat a respècte de l'autra, la «Dice (Δίκη) dels mòrts» a la «dice celèsta»[46].
L'autre grand exemple es Electra: lo murtre de Clitemnestra e d'Egistos interven a la darrièra fin de la tragedia, que desvolopa subretot la psicologia de l'eroïna, e lo tèma de la venjança del paire a travèrs lo murtre de la maire[47].
Las oposicions del meteis òrdre travèrsan las tres autras pèças consideradas. Dins Aias, pel contrast entre l'eròi inflexible dins sa concepcion de l'onor e los plors fidèls de Tecmessa, puèi per l'enjòc de la reabilitacion de l'eròi per Agamemnon, fin finala per l'oposicion entre la moderacion d'Ulisses e l'orguèlh d'Aias; dins Las Traquínias, pel contrast entre Eracles e sa femna, Deianèira de caractèr somés, e mai entre Aias e Tecmessa[48]. Fin finala, lo Filoctetes es tot entièr consacrat al dilemna de Neoptolemos, del qual Ulisses reclama al nom de l'interès dels Grècs lo vòl de l'arc de Filoctetes, ferit e aflaquit. L'eròi se refusa a la fin a tota compromission : «L'onestetat aquí val fòrça melhor que l'agilitat[49].»
Lo ròtle dels dieus
[modificar | Modificar lo còdi]Alara que pesan de tot lor pes sul teatre d'Esquil, los dieus an un ròtle fòrça diferent per Sofòcles. Son mai alunhats dels eveniments : «lo clima de sas pèças banha pas mai dins lo ritualisme religiós de las originas del teatre[50].» Levat Atena al començament d’Aias, los dieus apareisson pas dins las pèças conservadas. Mas aquela distància a per consequéncia de soslinhar lo contrast entre lo monde dels òmes, qu'evoluan sus la scèna, e lo dels dieus, coma o soslinha lo còr d’Antigòna[51] o aquel d’Edip rei[52][53]. Al contrari, Sofòcles qualifica l'òme d'«efemèr[54]» e soslinha son sòrt derisòri davant lo temps que passa[55] : coma o cantan los marins del còr d’Aias, «I a pas res qu'esface lo temps tot poderós[56].»
E la distància atal establida empacha pas l'intervencion divina. Solament aquela interven per d'oracles e lo teatre de Sofòcles pòrta pas mai sus la « justícia divina » coma per Esquil, mas sul sens d'aqueles oracles, que son lo sol indici que los òmes dispausan de la decision divina[57]. Al començament de las Traquínias, Deianaire anóncia l'oracle que concernís Eracles: «Se trobarà aquí lo tèrme de sa vida, ont trionfarà e dempuei alara par jamai passarà dins lo calme lo rèsta de sos jorns[58]»; dins Aias, lo presagi de Calchas es raportat pel messatgièr, la colèra d'Atena deu perseguir l'eròi qu'«un sol jorn»: «subreviu pasmens a aquel jorn, benlèu lo salvarem, amb l'ajuda de qualque dieu[59]». Segon los mots d'Eracles, Filoctetes pòt èsser garit a Tròia solament: mas va i arribar[60]? Coma se pòt veire, los oracles son sovent imprecís, escurs, «daissan doncas plaça a l'esperança e a l'error[61].» A vegadas, es la comparason entre mai d'un oracles que dona la solucion, coma o constata Eracles al moment de morir: coma se foguèt profetizat a son paire, morís pel fach d'un mòrt, Nessos, que lo baume mortal foguèt aplicat per Deianaire sus sa tunica[62]. Per aquela plaça daissada a l'error arriban la suspresa e la peripecia, mas subretot l'espectacle del destin de l'òme se jogant: «tota la dramaturgia de Sofòcles repausa sus l'idèa que l'òme es lo joguet de çò que se poiriá nomenar l'ironia del sòrt[63]», una «ironia tragica, que son sens s'inscriu en clar jos los uèlhs dels espectators, alara que los personatges ne distinguisson pas totjorn lo sens[64]», e pròpri a Sofòcles. Aquela ironia que fa de Deianaire l'instrument de la mòrt d'Eracles, que fa intervenir la mòrt aprèp los cants d'esper e de jòia del còr dins Las Traquínias [65], dins Aias[66], dins Antigòna[67]. Per Esquil[68] o Euripides[69], l'ironia tragica pòt far d'un personatge lo candid d'un autre, mas per Sofòcles los òmes s'enganan pas entre eles, levat escassas excepcions.
Aquela distància e aquela ironia tragica tròban lor illustracion mai abotida dins Edip rei, «cèrca tragica» d'Edip qu'apren çò qu'es, es a dire murtrièr de son paire e espós de sa maire, e que, avent tot fach per fugir l'oracle prononciat contra el, lo realizèt dins l'ignorància complèta de la portada de sos actes. La portada religiosa d'aquela perfeccion de l'ironia, particularament dins Edip rei, deu pasmens pas èsser considerada coma lo fach de dieus crusèls o indiferents (Edip ven lo protegit dels dieus dins Edip a Colonos[70]). Pel piós Sofòcles, «los òmes an pas de comprendre, mas d'adorar[71].» Creon, Edip o Iocasta pagan lor manca de respècte dels devinaires e dels oracles, la tragedia es lo fach de l'error dels òmes.
L'eròi sofoclesan
[modificar | Modificar lo còdi]Alara, se pòt rapelar que l'òme es al centre del teatre de Sofòcles, coma o atèstan las evolucions formalas. L'eròi dona generalament son nom a la pèça e se tròba en oposicion a d'autres personatges: es aquò meteis que definís son estatut d'eròi, son «isolament progressiu de tota ajuda e de tot sosten umans[72].» Antigòna envita en primièr sa sorre a una accion conjunta, mas lo refús d'Ismena l'enfèrra dins lo reget de tota assisténcia, atal quand s'agís per Ismena de se jónher a aquela davant la colèra de Creon: «as pas volgut, tu, me seguir, e ai pas, ieu, associat tu a mon acte[73]». Antigòna es doncas alara sola, «sens amics, sens espós[74]». Lo còr constatant son acte la crei fòla[75], d'una foliá comparabla a aquela d'Aias al començament de sa tragedia: malgrat lo còr del marins, malgrat Tecmessos e son filh, refusa tot consolament, «fa paréisser dins son còr la solitud[76]», e la pèça s'articula a l'entorn de la scèna ela meteissa solitària de son monològ e de son suicidi. Los adieus d'Aias son efectuats sens pas degun per los entendre, e se donan a pas cap d'òme mas al Solelh, a Salamina, a Atenas, al païsatge troian[77].
Aqueles elements existisson dins Electra: fòragetada per sa familha e per lo còr, sa solitud culmina quand crei Orestes mòrt e que, coma dins Antigòna, sa sòrre Crisotemis li refusa son ajuda. Alara Electra pren sa decision : «E ben ! soi ieu que, de ma man e tota sola, acabarai l'entrepresa[78].» Coma o nòta Jacqueline de Romilly, es doncas de la solitud que nais l'estatut eroïc[79]. Filoctetes fin finala es sol, abandonat, e a pas mai que son arc que Neoptolemos ven lo ne privar.
Es encara un còp dins Edip que Sofòcles tròba la melhora aplicacion d'aquelas causidas. Dins Edip a Colonos, l'eròi es un vagabond cec, fòragetat per sos filhs e fugit dels òmes. Una solitud de fach (agravada pendent de la pèça per Creon, que priva Edip de sas filhas), ont s'apond una solitud morala, Edip afirmant atal mai d'un còp d'aver subit fòrça mai que comés sos actes[80]. Sofòcles càmbia pas fondamentalament aquela solitud: Edip morís sol e sens testimònis, demòra en marge[81]. Mas aquela solitud ven un signe de superioritat, de privilègi divin[82]. «Es coma los eròis de las autres tragedias, un èsser a despart. Mas es un pauc mai que los autres: es a despart dels òmes[83].»
Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]Nòtas
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ Aristòtel, Poetica (XVIII), 1456a 26
- ↑ Tragedia pus sovent citada dins la Poetica
- ↑ la Soda, una enciclopedia grèga de la fin del sègle IX
- ↑ La Soda (Σοῦδα) Βίος Σοφοκλέους, ed. Westermann in Vitarum Scriptores Graeci Minores, Brunswick, 1845, pp. 126-132 legir en linha. Aquel obratge se referís a d'escrits perduts de Doris de Samos, Ister, Aristoxèna, Neanta, Satiros e mai.
- ↑ « Σοφοκλῆς », Adler sigma,815 legir en linha
- ↑ Smith lire en ligne
- ↑ Cronica de Paros, 56 legir en linha
- ↑ id: La Souda
- ↑ Atenèa I, 20, f
- ↑ La Soda
- ↑ id: La Soda
- ↑ id: La Soda
- ↑ id: soda
- ↑ id: soda
- ↑ Romilly 1970, p. 82-91
- ↑ Romilly 1980, p. 87
- ↑ Demont & Lebeau, p. 97
- ↑ Romilly
- ↑ Inscriptiones Graecae II², 2325, I, col. 1, l.5 legir en linha
- ↑ id: La Soda
- ↑ id: Romilly
- ↑ Romilly
- ↑ Demont & Lebeau, p. 99
- ↑ cant collectiu e solemne
- ↑ Romilly
- ↑ Demont & Lebeau, p. 100
- ↑ Romilly
- ↑ Demont & Lebeau, p. 104
- ↑ Romilly 1980, p. 89
- ↑ Demont & Lebeau, p. 106
- ↑ Romilly
- ↑ Demont & Lebeau, p. 108
- ↑ Romilly
- ↑ Demont & Lebeau, p. 110-111
- ↑ Demont & Lebeau
- ↑ Demont & Lebeau, p. 97
- ↑ De fragments dels Epigòns foguèron descobèrts en abril de 2005 per d'ellenistas de l’Universitat d'Oxford. La tragedia raconta lo sètge de Tebas. Matthew Murray, « Newly Readable Oxyrhynchus Papyri Reveal Works by Sophocles, Lucian, and Others », Theatermania, 18 d'avril de 2005.
- ↑ Demont & Lebeau, 111
- ↑ Romilly 1970, p. 37-39
- ↑ Poetica (IV, 14), 1449a, trad. Michel Magnien, LGF, 1990
- ↑ Romilly
- ↑ Jean-Pierre Vernant, « Ambiguïté et renversement. Sur la structure énigmatique d'Œdipe-roi », Vernant & Vidal-Naquet, I, p. 104
- ↑ Romilly
- ↑ Romilly 1970, p. 84
- ↑ Jean-Pierre Vernant
- ↑ Jean-Pierre Vernant, « Tensions et ambiguïtés dans la tragédie grecque », Vernant & Vidal-Naquet, I, p. 33
- ↑ Romilly
- ↑ Romilly
- ↑ V. 1246, trad. Paul Mazon
- ↑ Baldry, p. 136
- ↑ «Insensible a l'edat e al temps, demòras lo mèstre absolut de l'Olimp de l'esbleugissenta clartat» (v. 609-610, trad. Paul Mazon)
- ↑ «A! faga lo Destin que totjorn consèrvi la santa puretat dins totes los meus mots, dins totes los meus actes. Las leis que los comandan sèson dins las nautors: nasquèron dins l'etèr celèst, e l'Olimp es lor sol paire; pas cap d'èsser mortal lor donèt lo jorn; jamai l'oblit los endormirà: un dieu poderós es en aquela, un dieu que vielhís pas.» (v. 863-971, trad. Paul Mazon)
- ↑ Romilly 1970, p. 97-113
- ↑ Aias, 399 ; Antigòna, 790
- ↑ Las Traquínias, 126-135 ; Antigòna, 1155-1160 ; Edip rei, 1186-1192
- ↑ V. 713, trad. Paul Mazon
- ↑ Romilly
- ↑ V. 166-168, trad. Paul Mazon
- ↑ V. 747-782, trad. Paul Mazon
- ↑ V. 1014-1015
- ↑ Romilly
- ↑ V. 1159-1163
- ↑ Romilly 1970, p.102
- ↑ Romilly 1970, p. 104
- ↑ V. 633-662
- ↑ V. 692-717
- ↑ V. 1140-1152
- ↑ Agamemnon, v. 973-974
- ↑ Ecuba, v. 1021-1022
- ↑ Romilly
- ↑ Romilly 1970, p. 112
- ↑ Romilly 1970, p. 91-97
- ↑ V. 539, trad. Paul Mazon
- ↑ V. 876, trad. Paul Mazon
- ↑ V. 383
- ↑ V. 614, trad. Paul Mazon
- ↑ V. 855-864
- ↑ V. 1019-1020, trad. Paul mazon
- ↑ Romilly
- ↑ V. 267-273, 538-539, 964, 977, 987
- ↑ Pierre Vidal-Naquet, « Œdipe entre deux cités », Vernant & Vidal Naquet, II, p. 204
- ↑ Romilly
- ↑ Romilly 1970, p. 97
Vejatz tanben
[modificar | Modificar lo còdi]Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]- Fonts
- (fr)Aristote, Poétique
- Βίος Σοφοκλέους, éd. Westermann in Vitarum Scriptores Graeci Minores, Brunswick, 1845, pp. 126-132 lire en ligne
- Suidas, « Σοφοκλῆς », Adler sigma, 815 lire en ligne
- Estudis sus Sofòcles
- (it) Vincenzo di Benedetto, Sofocle, Florence, La Nuova Italia, 1983
- Gabriel Germain, Sophocle, Paris, Le Seuil, 1969
- (de) Karl Reinhardt, Sophokles, Berlin, 1933, 2en éd., Francfort, 1941, (fr) trad. française, Sophocle, Paris, Minuit, 1971, (en) trad. anglaise, Sophocles, Oxford, 1979
- Jacques Jouanna, Sophocle, Paris, Fayard, 2007
- Gilberte Ronnet, Sophocle poète tragique, Paris, De Boccard, 1969
- William Smith, article « Sophocle » du Dictionnaire des auteurs grecs et latins, 1844-1880, trad. Caroline Carrat lire en ligne
- Obratges generals
- (en) Harold Caparne Baldry, The Greek Tragic Theatre, Cambridge University Press, 1951, (fr) trad. en français : Le Théâtre tragique des Grecs, Paris, Maspero/La Découverte, 1975, éd. revue et corrigée Presses Pocket, coll. « Agora », 1985
- Paul Demont et Anne Lebeau, Introduction au théâtre grec antique, Livre de Poche, coll. « Références », Paris, 1996
- Jacqueline de Romilly, La Tragédie grecque, PUF, 1970, 8en éd., coll. « Quadrige », 2006
- Jacqueline de Romilly, Précis de littérature grecque, PUF, 1980, 2en éd., coll. « Quadrige », 2007
- Jean-Pierre Vernant et Pierre Vidal-Naquet, Mythe et tragédie en Grèce ancienne (2 vol.), Maspero, 1972, rééd. La Découverte, coll. « La Découverte/Poche », 1986, 1995, 2001