Podłaźniczka: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
przecz było zarychtykowane!!! Znaczniki: Anulowanie edycji Wycofane |
wstawienie {{Kontrola autorytatywna}} |
||
| (Nie pokazano 15 wersji utworzonych przez 10 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
[[Plik: |
[[Plik:Bozicni obicaji u Hrvatskoj EMZ 300109.jpg|mały|Podłaźniczka wykonana podczas nocy muzeów ([[Muzeum Etnograficzne w Zagrzebiu]])]] |
||
'''Podłaźniczka''' – polska i słowacka ozdoba świąteczna. Na ogół podłaźniczkę robiono z wierzchołka [[Iglaste|choinki]] odwróconego do góry nogami, który następnie zostawał przyozdabiany bibułą, cukierkami, jabłkami, orzechami, czy typowo polskimi ''[[Świat (ozdoba)|światami]]'', lub ze słomy. Taką ozdobę wieszano następnie nad stołem wigilijnym, lub w kącie. Podłaźniczka miała zapewniać domownikom szczęście i dobrobyt. Podłaźniczka wywodzi się z tradycji ''[[Połazy|podłazów]]''. |
|||
'''Podłaźniczka''' (też: '''podłaźnik''', '''jutka''', '''sad rajski''', '''boże drzewko''', '''wiecha''') – czubek [[jodła|jodły]], [[świerk]]u, [[sosna|sosnowa]] gałąź lub obręcz [[przetak]]a opleciona zielonymi gałązkami<ref name=wme/> wieszane pod sufitem jako ozdoba w czasie [[Boże Narodzenie|Bożego Narodzenia]]{{r|Gałąź na podłaźnik ścinano}}. Podłaźniczka i późniejsza choinka związana jest z rajskim drzewem „drzewo poznania dobra i zła” w misteriach o Adamie i Ewie, wystawianych w wigilię Bożego Narodzenia. Jest to związek bardzo luźny i trudny do ustalenia, podobnie jak odwoływanie się do drzewa [[Krzyż Prawdziwy|Krzyża z Golgoty]], które, jak głosi legenda, zbito z rajskiego drzewa życia. Symbolizowały czas pokoju, niebo na ziemi, więź z przodkami, z gwiazd, z nieba, dlatego szczyty drzew wieszano skierowane do ziemi; odwrotnie niż rosły cały rok - do nieba. |
|||
W [[Serbia|Serbii]] na taką gałązkę mówiono, {{tooltip|''šumka od položenjca''|шумка од положења}}, lub {{tooltip|''polaznikova šumka''|полȁзникова шумка}}{{odn|Rocznik|1966|s=124}}. |
|||
Podłaźniczkę wieszano w [[Święto Godowe]]{{r|Janota E Lud i jego zwyczaje}}. Zawsze zawieszał ją gospodarz, na [[Podhale|Podhalu]] obowiązkowo ubrany w [[Czuha (płaszcz)|cuchę]] przewiązaną [[powrósło|powrósłem]] uplecionym ze słomy{{r|R Hryń Kuśmierek Zuzanna|Polityka}}. |
|||
== Historia == |
== Historia == |
||
{{Główny artykuł|Podłaźnik}} |
|||
[[Plik:Bozicni obicaji u Hrvatskoj EMZ 300109.jpg|thumb|180px|Podłaźniczka wykonana podczas nocy muzeów ([[Muzeum Etnograficzne w Zagrzebiu]])]] |
|||
Zwyczaj ''podłaźniczki'' związany jest ze zwyczajem ''[[podłaźnik]]a''. ''Podłaźnikiem'' był pierwszy gość, gość obrzędowy, który odwiedzał dom w dzień [[Boże Narodzenie|Bożego Narodzenia]]. Przybycie do domu zdrowego, młodego, szczęśliwego gościa miało przysporzyć szczęście domownikom. Podłaźnik często przynosił ze sobą zielone gałązki, które w Polsce nazywane były właśnie ''podłaźniczkami''. Podobny zwyczaj przynoszenia roślin zimozielonych przez podłaźnika istniał także w [[Słowacja|Słowacji]] i [[Bułgaria|Bułgarii]]; u [[Łemkowie|Łemków]] przynoszono do domu ''[[Diduch|didoka]]'', a w Bułgarii, oprócz gałązek, przynoszono także słomę{{odn|Usaczowa|2009|s=128–131}}. |
|||
Zanim w okresie bożonarodzeniowym w domach pojawiła się [[choinka]], tradycyjną ozdobą była podłaźniczka. Obyczaj ten zachował się na wsiach jeszcze do lat 20. XX w., szczególnie w Polsce południowej: na [[Śląsk]]u, [[Podhale|Podhalu]], [[Pogórze|Pogórzu]], [[Sądecczyzna|ziemi sądeckiej]] i [[Ziemia krakowska|krakowskiej]]. |
|||
Nazwa osoby obrzędowej została przeniesiona na przedmiot związany z tym obrzędem, proces ten jednak rzadko zachodził u [[Słowianie południowi|Słowian południowych]]{{odn|Rocznik|1966|s=124}}. |
|||
Podstawą powstania nazwy mogło być zarówno wyrażenie przyimkowe: miejsce „pod łazem” (staropol. pod lasem) lub [[derywat (językoznawstwo)|derywatem]] od [[nazwa pospolita|apelatywu]] „łaz” (las). |
|||
== W Polsce == |
|||
W południowej Polsce podłaźnikami nazywano osoby przychodzące z życzeniami w [[Dzień Świętego Szczepana|dniu św. Szczepana]]{{r|Rocznik Kraków Muzeum Etnograficzne}}. W dawnej Polsce podłaźnikiem była osoba, która zawodowo zajmowała się [[Bartnictwo|bartnictwem]]{{r|Bartnictwem trudnili się}}. Historia podłaźników nie jest dokładnie rozpoznana. Nie jest wiadomo jaki był zasięg obszarowy podłaźników w Polsce. Obecnie znana jest tylko tradycja w południowej części Polski, od [[Dolny Śląsk|Dolnego Śląska]] do granicy wschodniej. W północnych [[Karpaty|Karpatach]]{{r|Rok karpacki obrzędy doroczne}}. W [[Małopolska Wschodnia|Małopolsce Wschodniej]] od zachodu po [[Lwów]], na [[Słowacja|Słowacji]], rzadko w Niemczech i Anglii{{r|Maria Ginalska Polskie Boże}}. |
|||
[[Plik:Podlaznik.jpg|mały|Podłaźnik z ziemi krakowskiej]] |
|||
Na podłaźniczkę mówiono także ''polaźniczka''{{odn|Usaczowa|2008|s=42}}, ''polaźnik''{{odn|Usaczowa|2008|s=42}}, ''podłaźnik''{{odn|Rocznik|1966|s=124}}, ''podłaźnica''{{odn|Ogrodowska|2000|s=164}}, ''jutka''{{odn|Ogrodowska|2000|s=164}}, ''sad''{{odn|Ogrodowska|2000|s=164}}, ''sad rajski''<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Paulina Suchecka |tytuł = Światy nieznane i żelazka niezbędne |data = 2020-12-21 |data dostępu = 2021-12-29 |opublikowany = [[Muzeum Narodowe we Wrocławiu]] |url = https://mnwr.pl/swiaty-nieznane-i-zelazka-niezbedne/ |język = pl}}</ref>, ''boże drzewko''<ref name=":0" />, ''rajskie drzewk''o{{odn|Ogrodowska|2000|s=164}}, ''wiecha''{{odn|Prace etnograficzne|1985|s=124}}, ''gaik''{{odn|Prace etnograficzne|1985|s=124}}. |
|||
W Polsce podłaźniczka znana była głównie na [[Podhale|Podhalu]] i na terenie [[Beskidy|Beskidów]]{{odn|Lebeda|2002|s=169}}. Podłaźniczkę wykonywano na różne sposoby, może nią być choinka{{odn|Fischer|1934|s=195}}, lub wierzchołek choinki<ref name=":1">{{Cytuj |autor = Małgorzata Dziura, Kinga Kędziora-Palińska |tytuł = Dekoracje bożonarodzeniowe – podłaźnik, pająk, światy, choinka |data dostępu = 2021-12-31 |opublikowany = [[Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego]] |url = https://www.gov.pl/web/kultura/dekoracje-bozonarodzeniowe---podlaznik-pajak-swiaty-choinka |język = pl}}</ref> odwrócony do góry nogami, gałązka [[Iglaste|drzewka iglastego]]<ref name=":1" />, lub obręcz [[przetak]]a, do której przyczepiano zielone gałązki<ref name=":0" />. Tak przygotowaną dekorację przywiązywano do belki stropowej{{odn|Fischer|1934|s=195}}, często bezpośrednio nad stołem wigilijnym{{odn|Fischer|1934|s=195}}, lub w [[Święty kąt|świętym kącie]]<ref name=":1" />. Podłaźniczka uznawana jest za pierwowzór [[Choinka|współczesnej choinki]] w Polsce{{odn|Michalikowa|Chrząstowska|s=168|Chrząstowski|1974}}. |
|||
== Zdobienie == |
|||
Podłaźniczki zdobione były [[jabłko|jabłkami,]] [[Orzech (botanika)|orzechami]], [[ciastko|ciasteczkami]], kolorową [[bibuła (papier)|bibułą]], [[słoma|słomianymi]] gwiazdkami, [[Wstążeczka|wstążkami]] i przede wszystkim [[Świat (ozdoba)|„światami”]], jak nazywano kolorowe krążki [[opłatek|opłatków]]. Lud wierzył w ich magiczną moc przyczyniania się do [[urodzaj]]u i zapewniania powodzenia. |
|||
Podłaźniczka miała przynosić domownikom dobrobyt{{odn|Rocznik|1966|s=126}}, zapewniać miała ochronę przed chorobami, urokami, a zwierzęta przed wilkami i pomorem{{odn|Ogrodowska|1996|s=25}}. |
|||
Podłaźniczki były dodatkowo ozdabiane różnymi dekoracjami, na ogół były to ozdoby własnoręcznie zrobione przez domowników z [[Bibuła (papier)|bibuły]], lub kolorowego papieru{{odn|Michalikowa|Chrząstowska|s=168|Chrząstowski|1974}}. Ozdabiano je także tzw. ''[[Świat (ozdoba)|światami]]'', które były łączonymi ze sobą kawałkami [[Opłatek|opłatka]] – z takiego opłatka tworzono różnego rodzaju kształty, np. krzyże, słońca, półksiężyce itp.; były one też często barwione. Wykonywano je w dzień [[Wigilia Bożego Narodzenia|wigilii]], z czego wzięła się inna nazwa tej ozdoby: ''wilijki''<ref name=":0" />. Czasami świat zostawał samodzielną ozdobą{{odn|Fischer|1934|s=195}}, wtedy także wieszano je pod belką stropową<ref name=":0" />. Podłaźniczki ponadto były ozdabiane także cukierkami, jabłkami, ciastkami{{odn|Michalikowa|Chrząstowska|s=168|Chrząstowski|1974}}, orzechami, czy złoconymi nasionami [[Len|lnu]]<ref name=":0" />, a po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]] także [[bombka]]mi{{odn|Michalikowa|Chrząstowska|s=168|Chrząstowski|1974}}. Podobną dekoracją sprzed pojawienia się współczesnej choinki był też słomiany ''[[Pająk (dekoracja)|pająk]]''<ref name=":1" />. |
|||
<blockquote>Cobyście mieli wszystkiego dości, jak na połaźnicy ości{{odn|Rocznik|1966|s=124}}.</blockquote> |
|||
== Na Słowacji == |
|||
Na [[Słowacja|Słowacji]] także znano ozdobę nazywaną ''polazňička'' – była to słomiana kura (np. rejony górnego [[Spisz]]u, gdzie wieszano ją nad stołem wigilijnym), która pod względem symbolicznym odpowiadała zielonej podłaźniczce{{odn|Usaczowa|2009|s=131}}, drzewko świąteczne{{odn|Horák|1955|s=62}}, lub gałązka drzewka iglastego przyniesiona przez podłaźnika{{odn|Usaczowa|2008|s=42}}. Nazywano tak także rytualny chleb bożonarodzeniowy{{odn|Usaczowa|2008|s=42}}. Na pograniczu słowacko-morawskim podłaźniczka była nazywana ''szczęściem'', co wiąże się z polskim wierzeniem, że podłaźniczka przynosi szczęście{{odn|Rocznik|1966|s=126}}. |
|||
== Galeria == |
|||
<gallery mode="packed" heights="200"> |
|||
Plik:Podlazniczka317.jpg |
|||
Plik:Podlazniczka 2 A 321.jpg |
|||
Plik:GOK Podegrodzie - podłaźniczka.jpg |
|||
Plik:Podłaźniczka 1.jpg |
|||
Plik:Podłaźniczka 2.jpg |
|||
Plik:Podłaźniczka.jpg |
|||
</gallery> |
|||
== Zobacz też == |
== Zobacz też == |
||
| Linia 20: | Linia 40: | ||
|słownik = podłaźniczka |
|słownik = podłaźniczka |
||
}} |
}} |
||
* [[ |
* [[Diduch]] |
||
* [[Badnjak]] |
|||
* [[Szczodre Gody]] |
|||
* [[Saturnalia]] |
|||
* [[Jul]] |
|||
== Przypisy == |
== Przypisy == |
||
{{Przypisy |
{{Przypisy}} |
||
<ref name="Bartnictwem trudnili się">Bartnictwem trudnili się zawodowo bartnicy i podłaźnicy. Trudno rozstrzygnąć kwestię czy podłaźnicy byli zwierzchnikami bartników, jak to przypuszcza O. Hedemann, czy też zwykłymi bartnikami, którzy zawiadywali pańskimi barciami prace. w: Instytut Badawczy Leśnictwa, Warszawa, 1938, s. 278</ref> |
|||
== Bibliografia == |
|||
<ref name="Gałąź na podłaźnik ścinano">"Gałąź na podłaźnik ścinano bardzo wcześnie rano w lesie, w wigilię Bożego Narodzenia i pospiesznie wracano z nią do domu, ponieważ gospodarzowi, który szybko przyniósł z lasu gałąź na podłaźnik, miało najwcześniej wzejść" w: Barbara Ogrodowska. Zwyczaje, obrzędy i tradycje w Polsce, 2001, s. 165</ref> |
|||
* {{Cytuj książkę |nazwisko = Lebeda |imię = Agnieszka |tytuł = Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego |inni = Anna Drożdż (red.) |rok = 2002 |wydawca = Polskie Towarzystwo Ludoznawcze |isbn = 9788387266851 |tom = 6 |tytuł tomu = Wiedza i wierzenia ludowe |odn = tak}} |
|||
<ref name="Janota E Lud i jego zwyczaje">Janota E. Lud i jego zwyczaje. Lwów, 1878, str. 41–42</ref> |
|||
* {{Cytuj książkę |autor = [[Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie|Muzeum Etnograficzne]] |tytuł = Rocznik |rok = 1966 |wydawca = Polskie Towarzystwo Ludoznawcze |tom = I-III |miejsce = Kraków |odn = {{odn/id|Rocznik|1966}}}} |
|||
<ref name="Maria Ginalska Polskie Boże">Maria Ginalska Polskie Boże Narodzenie 1961 s. 248 "Pod względem zewnętrznym podłaźniki różnią się od siebie bardzo, identyczną jest natomiast ich treść obrzędowa i wierzeniowa."</ref> |
|||
* {{Cytuj pismo |autor = [[Uniwersytet Jagielloński]] |tytuł = Prace etnograficzne |czasopismo = Zeszyty naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego |rok = 1985 |wydawca = Państwowe Wydawnictwo Naukowe |miejsce = Kraków |wolumin = 20 |wydanie = 1 |issn = 0083-4327 |odn = {{odn/id|Prace etnograficzne|1985}}}} |
|||
<ref name="Polityka">{{Cytuj stronę |url=http://www.polityka.pl/historia/1501569,2,ukryte-pod-choinka.read |tytuł=Agnieszka Krzemińska – Ukryte pod choinką, Polityka 22.12.2009 |data dostępu=2013-12-25 |archiwum=https://web.archive.org/web/20131225233924/http://www.polityka.pl/historia/1501569,2,ukryte-pod-choinka.read |zarchiwizowano=2013-12-25 }}</ref> |
|||
* {{Cytuj książkę |nazwisko = Ogrodowska |imię = Barbara |tytuł = Zwyczaje, obrzędy i tradycje w Polsce |rok = 2000 |wydawca = Verbinum |miejsce = |isbn = 8371921098 |odn = tak}} |
|||
<ref name="R Hryń Kuśmierek Zuzanna">R. Hryń- Kuśmierek, Zuzanna Śliwa, Encyklopedia tradycji polskich, podsiedlik-Raniowski i s-ka</ref> |
|||
* {{Cytuj książkę |nazwisko = Ogrodowska |imię = Barbara |tytuł = Święta polskie: tradycja i obyczaj |rok = 1996 |wydawca = Alfa |miejsce = |isbn = 837001948X |odn = tak}} |
|||
<ref name="Rocznik Kraków Muzeum Etnograficzne">Rocznik. Kraków Muzeum Etnograficzne, 1966 T.1 s. 124. "Nazwę „podłaźnik" nosi również młody mężczyzna, rzadziej dziecko, przychodzący z życzeniami dla domowników o północy lub nad ranem w dniu św. Szczepana (27 XII).</ref> |
|||
* {{Cytuj książkę |nazwisko = Michalikowa |imię = Lidia |tytuł = Folklor Lachów Sądeckich |rok = 1974 |tom = 2 |wydawca = Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury |nazwisko2 = Chrząstowska |nazwisko3 = Chrząstowski |imię2 = Zofia |imię3 = Stanisław |autor link2 = Zofia Chrząstowska |odn = tak}} |
|||
<ref name="Rok karpacki obrzędy doroczne">Rok karpacki: obrzędy doroczne w Karpatach polskich Urszula Janicka-Krzywda. 1988, s. 13 "W całych Karpatach znano drzewko wigilijne zwane podłaźnikiem. Był to wierzchołek jodły zawieszany u powały szczytem na. dół, ubierany jabłkami i tzw. światami"</ref> |
|||
* {{Cytuj książkę |nazwisko = Usaczowa |imię = Walerija Wasiljewna |tytuł = Славянские древности: Этнолингвистический словарь |inni = [[Nikita Tołstoj]] (red.) |rok = 2009 |wydawca = Международные отношения |miejsce = Moskwa |isbn = 5-7133-0703-4 |tom = 4 |tytuł tomu = П (Переправа через воду) – С (Сито) |odn = tak}} |
|||
<ref name=wme>{{Cytuj stronę |url= https://mnwr.pl/swiaty-nieznane-i-zelazka-niezbedne/ |tytuł = Światy nieznane i żelazka niezbędne |autor = Paulina Suchecka | data dostępu = 2021-05-13}}</ref> |
|||
* {{Cytuj książkę |nazwisko = Usaczowa |imię = Walerija Wasiljewna |tytuł = Магия слова и действия в народной культуре славян |rok = 2008 |wydawca = Instytut Slawistyki Rosyjskiej Akademii Nauk |miejsce = Moskwa |isbn = 978-5-7576-0221-9 |odn = tak}} |
|||
}} |
|||
* {{Cytuj książkę |nazwisko = Horák |imię = Gejza |autor link = Gejza Horák |tytuł = Nárečie Pohorelej |rok = 1955 |wydawca = [[Vydavateľstvo Slovenskej akadémie vied]] |odn = tak}} |
|||
* {{Cytuj książkę |nazwisko = Fischer |imię = Adam |autor link = Adam Fischer |tytuł = Etnografja słowiańska |rok = 1934 |wydawca = [[Książnica-Atlas]] |wydanie = 3 |odn = tak}} |
|||
{{Boże Narodzenie}} |
{{Boże Narodzenie}} |
||
{{Polskie obrzędy i zwyczaje ludowe}} |
{{Polskie obrzędy i zwyczaje ludowe}} |
||
{{Kontrola autorytatywna}} |
|||
[[Kategoria:Zwyczaje staropolskie]] |
[[Kategoria:Zwyczaje staropolskie]] |
||
[[Kategoria:Zwyczaje bożonarodzeniowe]] |
[[Kategoria:Zwyczaje bożonarodzeniowe]] |
||
[[Kategoria:Kultura |
[[Kategoria:Kultura na Słowacji]] |
||
[[Kategoria:Hasła kanonu polskiej Wikipedii]] |
[[Kategoria:Hasła kanonu polskiej Wikipedii]] |
||
Aktualna wersja na dzień 10:53, 10 sty 2023
Podłaźniczka – polska i słowacka ozdoba świąteczna. Na ogół podłaźniczkę robiono z wierzchołka choinki odwróconego do góry nogami, który następnie zostawał przyozdabiany bibułą, cukierkami, jabłkami, orzechami, czy typowo polskimi światami, lub ze słomy. Taką ozdobę wieszano następnie nad stołem wigilijnym, lub w kącie. Podłaźniczka miała zapewniać domownikom szczęście i dobrobyt. Podłaźniczka wywodzi się z tradycji podłazów.
W Serbii na taką gałązkę mówiono, šumka od položenjca, lub polaznikova šumka[1].
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Zwyczaj podłaźniczki związany jest ze zwyczajem podłaźnika. Podłaźnikiem był pierwszy gość, gość obrzędowy, który odwiedzał dom w dzień Bożego Narodzenia. Przybycie do domu zdrowego, młodego, szczęśliwego gościa miało przysporzyć szczęście domownikom. Podłaźnik często przynosił ze sobą zielone gałązki, które w Polsce nazywane były właśnie podłaźniczkami. Podobny zwyczaj przynoszenia roślin zimozielonych przez podłaźnika istniał także w Słowacji i Bułgarii; u Łemków przynoszono do domu didoka, a w Bułgarii, oprócz gałązek, przynoszono także słomę[2].
Nazwa osoby obrzędowej została przeniesiona na przedmiot związany z tym obrzędem, proces ten jednak rzadko zachodził u Słowian południowych[1].
W Polsce
[edytuj | edytuj kod]
Na podłaźniczkę mówiono także polaźniczka[3], polaźnik[3], podłaźnik[1], podłaźnica[4], jutka[4], sad[4], sad rajski[5], boże drzewko[5], rajskie drzewko[4], wiecha[6], gaik[6].
W Polsce podłaźniczka znana była głównie na Podhalu i na terenie Beskidów[7]. Podłaźniczkę wykonywano na różne sposoby, może nią być choinka[8], lub wierzchołek choinki[9] odwrócony do góry nogami, gałązka drzewka iglastego[9], lub obręcz przetaka, do której przyczepiano zielone gałązki[5]. Tak przygotowaną dekorację przywiązywano do belki stropowej[8], często bezpośrednio nad stołem wigilijnym[8], lub w świętym kącie[9]. Podłaźniczka uznawana jest za pierwowzór współczesnej choinki w Polsce[10].
Podłaźniczka miała przynosić domownikom dobrobyt[11], zapewniać miała ochronę przed chorobami, urokami, a zwierzęta przed wilkami i pomorem[12].
Podłaźniczki były dodatkowo ozdabiane różnymi dekoracjami, na ogół były to ozdoby własnoręcznie zrobione przez domowników z bibuły, lub kolorowego papieru[10]. Ozdabiano je także tzw. światami, które były łączonymi ze sobą kawałkami opłatka – z takiego opłatka tworzono różnego rodzaju kształty, np. krzyże, słońca, półksiężyce itp.; były one też często barwione. Wykonywano je w dzień wigilii, z czego wzięła się inna nazwa tej ozdoby: wilijki[5]. Czasami świat zostawał samodzielną ozdobą[8], wtedy także wieszano je pod belką stropową[5]. Podłaźniczki ponadto były ozdabiane także cukierkami, jabłkami, ciastkami[10], orzechami, czy złoconymi nasionami lnu[5], a po II wojnie światowej także bombkami[10]. Podobną dekoracją sprzed pojawienia się współczesnej choinki był też słomiany pająk[9].
Cobyście mieli wszystkiego dości, jak na połaźnicy ości[1].
Na Słowacji
[edytuj | edytuj kod]Na Słowacji także znano ozdobę nazywaną polazňička – była to słomiana kura (np. rejony górnego Spiszu, gdzie wieszano ją nad stołem wigilijnym), która pod względem symbolicznym odpowiadała zielonej podłaźniczce[13], drzewko świąteczne[14], lub gałązka drzewka iglastego przyniesiona przez podłaźnika[3]. Nazywano tak także rytualny chleb bożonarodzeniowy[3]. Na pograniczu słowacko-morawskim podłaźniczka była nazywana szczęściem, co wiąże się z polskim wierzeniem, że podłaźniczka przynosi szczęście[11].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Rocznik 1966 ↓, s. 124.
- ↑ Usaczowa 2009 ↓, s. 128–131.
- ↑ a b c d Usaczowa 2008 ↓, s. 42.
- ↑ a b c d Ogrodowska 2000 ↓, s. 164.
- ↑ a b c d e f Paulina Suchecka, Światy nieznane i żelazka niezbędne [online], Muzeum Narodowe we Wrocławiu, 21 grudnia 2020 [dostęp 2021-12-29] (pol.).
- ↑ a b Prace etnograficzne 1985 ↓, s. 124.
- ↑ Lebeda 2002 ↓, s. 169.
- ↑ a b c d Fischer 1934 ↓, s. 195.
- ↑ a b c d Małgorzata Dziura, Kinga Kędziora-Palińska, Dekoracje bożonarodzeniowe – podłaźnik, pająk, światy, choinka [online], Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego [dostęp 2021-12-31] (pol.).
- ↑ a b c d Michalikowa, Chrząstowska i Chrząstowski 1974 ↓, s. 168.
- ↑ a b Rocznik 1966 ↓, s. 126.
- ↑ Ogrodowska 1996 ↓, s. 25.
- ↑ Usaczowa 2009 ↓, s. 131.
- ↑ Horák 1955 ↓, s. 62.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Agnieszka Lebeda: Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego. Anna Drożdż (red.). T. 6: Wiedza i wierzenia ludowe. Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 2002. ISBN 978-83-87266-85-1.
- Muzeum Etnograficzne: Rocznik. T. I-III. Kraków: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 1966.
- Uniwersytet Jagielloński. Prace etnograficzne. „Zeszyty naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”. 20 (1), 1985. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. ISSN 0083-4327.
- Barbara Ogrodowska: Zwyczaje, obrzędy i tradycje w Polsce. Verbinum, 2000. ISBN 83-7192-109-8.
- Barbara Ogrodowska: Święta polskie: tradycja i obyczaj. Alfa, 1996. ISBN 83-7001-948-X.
- Lidia Michalikowa, Zofia Chrząstowska, Stanisław Chrząstowski: Folklor Lachów Sądeckich. T. 2. Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury, 1974.
- Walerija Wasiljewna Usaczowa: Славянские древности: Этнолингвистический словарь. Nikita Tołstoj (red.). T. 4: П (Переправа через воду) – С (Сито). Moskwa: Международные отношения, 2009. ISBN 5-7133-0703-4.
- Walerija Wasiljewna Usaczowa: Магия слова и действия в народной культуре славян. Moskwa: Instytut Slawistyki Rosyjskiej Akademii Nauk, 2008. ISBN 978-5-7576-0221-9.
- Gejza Horák: Nárečie Pohorelej. Vydavateľstvo Slovenskej akadémie vied, 1955.
- Adam Fischer: Etnografja słowiańska. Wyd. 3. Książnica-Atlas, 1934.
