Odtrutka: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana]

Usunięta treść Dodana treść

Jednokolumnowy

Wersja z 14:27, 1 wrz 2015

Odtrutka (antidotum) – substancja, która ma zdolność neutralizacji lub zmniejszenia toksyczności trucizny. Jej działanie najczęściej polega na tworzeniu z trucizną niewchłanialnego lub mniej toksycznego związku chemicznego. Wyróżnia się odtrutki swoiste (skierowane przeciw konkretnej truciźnie) i nieswoiste (ogólne, np. mleko czy węgiel aktywny przy zatruciach doustnych).

Klasyfikacja odtrutek

Odtrutki swoiste:

Substancje przeprowadzające truciznę w związki nierozpuszczalne lub chelatowe. Wiążą się z trucizną obecną w ustroju, dezaktywując ją. Przykłady:
- wersenian dwusodowo-wapniowy – w zatruciach metalami ciężkimi
- dimerkaprol i penicylamina – w zatruciach niektórymi metalami
Reaktywatory – substancje normalizujące procesy metaboliczne, uwalniają zablokowany enzym samemu wiążąc się z toksyną obecną w ustroju. Przykłady:
- obidoksym – w zatruciach związkami fosfoorganicznymi w celu przywrócenia czynności acetylocholinesterazy
- azotyn izoamylu – w zatruciach cyjankami powodują powstanie methemoglobiny i połączenie się z nią cyjanków, które tym samym oddysocjowują z zablokowanej oksydazy cytochromowej.
- wersenian dwukobaltowy – w zatruciach cyjanowodorem i cyjankami
Odtrutki witaminowe – w przypadkach zatruć substancjami, których działanie jest odwrotne do witamin. Przykłady:
- witamina B₆ w zatruciu izoniazydem
- witamina K w zatruciu pochodnymi kumaryn
Substancje blokujące przemiany metaboliczne trucizn (stosowane jeśli trujące są metabolity). Przykłady:
- etanol – w zatruciach alkoholem metylowym i glikolem etylenowym uniemożliwia powstanie toksycznych metabolitów (formaldehydu, kwasu mrówkowego, toksycznych pochodnych glikolu)
Substancje przyspieszające i ułatwiające metabolizm toksyn (stosowane, jeśli metabolity są nietoksyczne). Przykłady:
- N-acetylocysteina – w zatruciu paracetamolem
- tiosiarczan sodu – w zatruciach cyjankami
Związki redukujące – w przypadkach zatruć substancjami methemoglobinotwórczymi. Przykłady:
- błękit metylenowy
- tionina
Antagoniści działania farmakologicznego trucizn. Działają przez zablokowanie receptorów, z którymi wiąże się trucizna. Przykłady:
- nalokson – w zatruciach opioidami
- flumazenil – w zatruciach benzodiazepinami
- atropina w zatruciach insektycydami organofosforanowymi i innymi związkami fosforoorganicznymi
- penicylina krystaliczna – w zatruciach muchomorem sromotnikowym
Odtrutki swoiste oparte na działaniu przeciwciał. Przykłady:
- przeciwciała przeciw digoksynie i jadowi żmii
- surowica

Odtrutki nieswoiste:

tlen – w zatruciach tlenkiem węgla, siarkowodorem
węgiel aktywny (adsorbujący toksyny na swojej powierzchni)
ciekła parafina
mleko – w zatruciach substancjami żrącymi, metalami ciężkimi, czwartorzędowymi solami amoniowymi
mocna herbata – w zatruciach alkaloidami i glikozydami nasercowymi
skrobia – w zatruciach substancjami żrącymi, kwasami organicznymi i nieorganicznymi, jodyną
białko jaj – w zatruciach substancjami żrącymi i metalami ciężkimi

Zobacz też

Bibliografia

Witold Seńczuk red.: Toksykologia. Podręcznik dla studentów, lekarzy i farmaceutów Wydanie IV. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2002.

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

@@ Linia 22: / Linia 22: @@
 ** [[błękit metylenowy]]
 ** [[tionina]]
-* [[Antagonista (farmakologia)|Antagonisty]] działania farmakologicznego trucizn. Działają przez zablokowanie receptorów, z którymi wiąże się trucizna. Przykłady:
+* [[Antagonista (farmakologia)|Antagoniści]] działania farmakologicznego trucizn. Działają przez zablokowanie receptorów, z którymi wiąże się trucizna. Przykłady:
 ** [[nalokson]] – w zatruciach [[Opioidy|opioidami]]
 ** [[flumazenil]] – w zatruciach [[Benzodiazepiny|benzodiazepinami]]