Torkwes
Torkwes (łac. torquēs) – w kulturach starożytnych krągły, sztywny (nieelastyczny), otwarty naszyjnik bądź obręcz na szyję o pogrubionych zdobnych zakończeniach.
Najczęściej skręcany (tordowany) z metalowej wstęgi lub drutu (czasem odlewany), przeważnie wykonywany z brązu lub złota, rzadziej ze srebra, niekiedy żelazny. Torkwesy w epoce żelaza (1000 p.n.e.–300 n.e.) noszone były m.in. przez europejskich Celtów, przez azjatyckich Scytów i Persów.
Szczególną rolę sakralną i społeczną odgrywał torkwes w cywilizacji celtyckiej jako symbol władzy religijnej i świeckiej. Był atrybutem bóstw, władców, bohaterów i wojowników. Przypuszczalnie należał do niezbędnego wyposażenia arystokracji wojskowej (wojownicy stawali do walki nago, ale w naszyjniku), co jako element egzotyczny wcześnie zwracało uwagę starożytnych Rzymian. U Celtów (Galów) początkowo był oznaką dostojeństwa i ozdobą kobiet, później (od ok. III wieku p.n.e.) stał się typowo militarnym elementem męskim symbolizującym zapewne siłę i męstwo. W okresie galorzymskim (I-V wiek n.e.) zdobiono nim niemal wszystkie wyobrażenia bogów.
Rzymianie przejęli go potem jako odznakę męstwa w boju przyznawaną prostym żołnierzom, zaliczaną do pomniejszych nagród wojskowych (dona militaria minora)[1]. Precedens w IV w. p.n.e. stworzył być może konsul Tytus Manliusz, który wyzwał Celta na pojedynek, a po zwycięstwie zabrał jego naszyjnik, odtąd nosząc go stale, co zyskało mu przydomek Torquatus – zamieniony później w dziedziczne miano Torkwatusów, gałęzi rodu gens Manlia[2].
Przypisy
- ↑ Peter Connolly: Historia armii rzymskiej. Wrocław: Wyd. Dolnośląskie, 1992, s. 68.
- ↑ Wspomina o tym zarówno Liwiusz w Dziejach Rzymu (VII, 10), jak i Cyceron w traktacie O powinnościach (III, 31).
Bibliografia
- Lexikon der Antike (pod red. J. Irmschera). Leipzig: Bibliographisches Institut, 1971, s. 562
- Sylvia Botheroyd, Paul F. Botheroyd: Słownik mitologii celtyckiej. Katowice: Wydawnictwo „Książnica”, 1998, s. 384-387, ISBN 83-7132-277-1