Ani (miasto)

Ani
Անի
	; Widok na obszar miasta z terytorium Armenii
Państwo	Turcja
Prowincja	Kars
Wysokość	1464 m n.p.m.
Populacja ; • liczba ludności	; niezamieszkane
	Położenie na mapie Turcji Ani
	40°30′27″N 43°34′22″E/40,507500 43,572778
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Ani (orm. 'Անի, gr. Ἄνιον Ánion, łac. Abnicum) – ruiny historycznego miasta na wschodzie Turcji przy granicy z Armenią; w 2016 roku wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Metropolia średniowiecznej Armenii, położona w odległości 45 km na wschód od Karsu, obecnie stanowi rozległe pole ruin na łąkach pogranicznego płaskowyżu. Dawniej znajdująca się w strefie ziemi niczyjej pomiędzy Turcją i ZSRR, kiedy specjalne warunki jej zwiedzania uzgodnione były dwustronnym protokołem (obecnie jedynie wymagane jest formalne zezwolenie)^[1]. Okresowo niedostępna też wskutek walk toczonych w tym rejonie z powstańcami kurdyjskimi w latach 80.-90. XX wieku^[2].

Historia

Dzieje tego ośrodka miejskiego sięgają czasów przed naszą erą, kiedy znajdowało się w granicach państwa Urartu^[2], a jego nazwa pochodzi od imienia czczonej przez Urartyjczyków bogini Anahity^[1]. We wczesnym średniowieczu rządzone przez władców dynastii Gamsaragan, po których przejęli je Bagratydzi. Pod ich rządami Ani w 961 roku stało się stolicą armeńskiego królestwa (Ani). W ciągu dwustu lat istnienia suwerennej Armenii, toczącej walki z Arabami (kalifat Abbasydów) i Bizantyjczykami, miasto było królewską siedzibą Aszota II, Symbata II i Gagika I (okres świetności) oraz Jana (Hovhannesa) Symbata. W okresie największego rozwoju liczyło ok. 100 tys. mieszkańców. Napaści bizantyjskie i wewnętrzne konflikty (wojny domowe) ostatecznie osłabiły państwo, które zostało zaanektowane przez silniejsze cesarstwo i w 1045 r. miasto przypadło Bizantyjczykom, którzy część mieszkańców przesiedlili do odległej Kapadocji^[2].

Wkrótce, 16 sierpnia 1064 miasto zostało zdobyte i złupione przez przybyłych z Persji Turków Seldżuków sułtana Alp Arslana^[3]. Później opanowywali je Gruzini i kurdyjscy emirowie; w 1239 nastąpiło kolejne zniszczenie po najeździe Mongołów. Chociaż po najeździe tureckim i mongolskim Ani było odbudowywane, w 1319 roku ostatecznie zdewastowało je trzęsienie ziemi. Obok zdecydowanej zmiany szlaków handlowych przyczyniło się ono do stopniowego upadku miasta, które w XVII wieku popadło w zapomnienie^[1].

Zabytki

Położone na ważnym szlaku handlowym pomiędzy wschodem i zachodem, dobrze chronione przez warunki naturalne, Ani nazywano niegdyś miastem tysiąca i jednego kościoła (w 1915 można było stwierdzić pozostałości 43), których liczba z czasem stopniowo malała:

kościół pw. Dobrego Pasterza (ocalałe jedynie fundamenty, runął w 1966 r.)
kościół św. Grzegorza Oświeciciela (tzw. Gagikaszen) fundowany przez króla Gagika w 998 r. (zachowane dolne partie, kopuła runęła już w XI w.)
kościół Gruziński (płn. ściana)
mury miejskie króla Symbata z X wieku
brama Arslana (Lwia), wejściowa na pole ruin
zoroastriańska świątynia Ognia (fundamenty)
kościół św. Apostołów (5-kopułowy kościół ormiański z 1031 r.), późniejszy tur. karawanseraj
kościół św. Grzegorza z fundacji rodziny Pahlavuni, z kon. X wieku (Polatoğlu Kilise)
kościół Odkupiciela z 1034-1036 r. (zachowana tylko płn. połowa po zniszczeniu w 1957)
katedra z X/XI wieku, później zamieniona na Meczet Zwycięstwa (Fethiye Camii)
kościół św. Grzegorza fundacji Tigrana Honenca z pocz. XIII w. (Resimli Kilise)
kościół (kaplica) klasztoru Panien Męczenniczek od św. Dziewicy Hripsime (tzw. monasteru Kusanac), z XIII w.
mury cytadeli (İç Kale)
skalny kościół pałacowy (Kaya Kilise)
kościół św. Jana (Kiz Kalesi)
meczet emira Menuczera z XI w. (Menüçehr Camii) z minaretem
pozostałości mostu (w wąwozie) na rzece Achurian (tur. Arpaçay)
odrestaurowany pałac Seldżuków (wbudowany w mury miasta)

Mury miejskie z widokiem na graniczną rzekę
Mury miejskie
Katedra
Kościół św. Grzegorza
Klasztor Panien Męczenniczek
Widok z cytadeli na kościół Kiz Kalesi
Ruiny zoroastriańskiej świątyni Ognia
Widok z minaretu meczetu na ruiny zamku

Panorama

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Pat Yale, Verity Campbell, Richard Plunkett: Turcja. Przewodnik Pascala. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Pascal, 2004, s. 475-477, ISBN 83-7304-143-5.
↑ ^a ^b ^c Turcja. Przewodnik ilustrowany (Berlitz) (opr. zbiorowe). Londyn: Apa Publications, 2014, s. 342, ISBN 978-178-005-750-7.
↑ Wielka Historia Świata, t. 4: Kształtowanie średniowiecza, Kraków: Oficyna Wydawnicza Fogra, 2005, s. 541, ISBN 83-85719-85-7 .

[pascal-1] Pat Yale, Verity Campbell, Richard Plunkett: Turcja. Przewodnik Pascala. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Pascal, 2004, s. 475-477, ISBN 83-7304-143-5.

[berlitz-2] Turcja. Przewodnik ilustrowany (Berlitz) (opr. zbiorowe). Londyn: Apa Publications, 2014, s. 342, ISBN 978-178-005-750-7.

[3] Wielka Historia Świata, t. 4: Kształtowanie średniowiecza, Kraków: Oficyna Wydawnicza Fogra, 2005, s. 541, ISBN 83-85719-85-7 .

[1]

[2]

[3]