Dorota de Talleyrand-Périgord

Dorota de Talleyrand-Périgord

Księżna w 1816 r.
Herb używany przez księżną Żagania
księżniczka kurlandzka
Okres	od 1793 do 1862
księżna żagańska
Okres	od 1844 do 1862
Poprzednik	Konstantyn (książę Hohenzollern-Hechingen)
Następca	Ludwik Napoleon de Talleyrand-Périgord
Dane biograficzne
Dynastia	Talleyrand-Périgord
Data i miejsce urodzenia	21 sierpnia 1793 Berlin
Data i miejsce śmierci	19 września 1862 Żagań
Miejsce spoczynku	Żagań
Ojciec	Piotr Biron (oficjalny) Aleksander Benedykt Batowski (biologiczny)
Matka	Anna Charlotta Dorota von Medem
Rodzeństwo	Wilhelmina żagańska Paulina żagańska Joanna Biron
Mąż	Edmund de Talleyrand-Perigord od 1809 do 1830
Dzieci	Ludwik Napoleon Dorota Karolina Emila Aleksander Edmund Józefina Paulina

Dorota de Talleyrand-Périgord, księżna żagańska

Dorota de Talleyrand-Périgord (ur. 21 sierpnia 1793 w Berlinie, zm. 19 września 1862 w Żaganiu) – księżniczka kurlandzka, hrabina de Périgord (1809), księżna Dino (1817), księżna de Talleyrand (1838), księżna żagańska (1845), polityk, filantropka i mecenaska kultury.

Życiorys

Urodziła się w Pałacu Friedrichsfelde w Berlinie jako czwarta córka Piotra Birona i Anny Charlotty Doroty von Medem, choć powszechnie uznaje się, że jej ojcem był Aleksander Batowski, polski dyplomata, z którym Dorota Biron miała wieloletni romans. Starszymi siostrami Doroty były Wilhelmina, Paulina oraz Joanna.

Po III rozbiorze Polski jej ojciec został zmuszony do odsprzedania Rosji księstwa Kurlandii za milion guldenów w złocie i kupił za to w Prusach księstwo żagańskie oraz inne dobra. Dorota otrzymała wtedy nieduży majątek Günthersdorf (obecnie Zatonie, dzielnica Zielonej Góry). Dorota wychowała się bez rodziców. Uczyła się pod okiem matki chrzestnej – księżnej Luizy Radziwiłł oraz nauczyciela Scypiona Piattoli, który wcześniej był królewskim sekretarzem Stanisława Augusta Poniatowskiego. To pod jego wpływem planowała wyjść za księcia Adama Czartoryskiego, jednak małżeństwo nie doszło do skutku.

Poślubienie swojego bratanka zaproponował jej matce Karol de Talleyrand-Périgord, książę Benewentu, minister spraw zagranicznych Francji pod rządami Napoleona Bonapartego. Pomysł poparł car Rosji Aleksander i 22 kwietnia 1809 roku we Frankfurcie nad Menem Dorota poślubiła Edmunda de Talleyrand.

W 1811 roku porzuciła wiarę protestancką i przeszła na katolicyzm.

Szybko została współpracownicą, prawą ręką i towarzyszką stryja jej męża, czyli Karola de Talleyrand-Périgord. W jego towarzystwie wkroczyła na najważniejsze salony Europy. Odegrała dużą rolę prowadząc sprawy Talleyranda podczas kongresu wiedeńskiego (1814–1815), podczas gdy jej siostra Wilhelmina działała na rzecz dyplomaty austriackiego Klemensa Metternicha. W 1817 król Obojga Sycylii w Neapolu nadał Talleyrandowi tytuł pierwszego księcia Dino, który ten przekazał swojemu bratankowi Edmundowi i jego małżonce Dorocie. Jawnie zdradzana przez męża utracjusza po kilku latach pożycia doprowadziła do sądownego rozdziału majątku (1818). W roku 1824 sąd ogłosił ich separację, a w 1830 rozwód.

Posiadając wielki zmysł dyplomatyczny, doskonałe wykształcenie, inteligencję i – podkreślany przez wielu – nieodparty urok osobisty, miała swój wkład w wiele negocjacji prowadzonych przez Karola de Talleyrand-Périgord, z którym związana była aż do jego śmierci w 1838 r. Odziedziczyła cały jego majątek wraz z tytułem książęcym Talleyrand de Périgord.

Potomstwo

W małżeństwie z Edmundem de Talleyrand-Périgord (1809–1830) Dorota urodziła:

• Ludwika Napoleona (1811–1898)
• Dorotę Karolinę Emilę (1812–1814)
• Aleksandra Edmunda (1813–1894)

oraz córkę, której ojcem był prawdopodobnie jej kochanek, stryjeczny teść Karol de Talleyrand-Périgord:

• Józefinę Paulinę de Talleyrand-Périgord (1820–1890), żonę markiza Henryka de Castellane, najstarszego syna marszałka Bonifacego de Castellane. Para miała dwóje dzieci: córkę Marię Dorotę, żonę pruskiego generała Antoniego Radziwiłła oraz syna Antoniego.

Księżna Żagania

Po rozstaniu z mężem Dorota stała się „lwicą salonów paryskich”, ciągle była kobietą piękną i kokieteryjną. Po śmierci Talleyranda (1838) przeniosła się do swojej posiadłości w Zatoniu. Stamtąd odbywała liczne podróże, odwiedzając Moskwę, Berlin, Wiedeń i regularnie Paryż. W 1844 roku po długich sądowych sporach z synem starszej siostry Pauliny Konstantynem, uzyskała tytuł własności do księstwa, ale musiała mu przekazać odstępne, księstwo żagańskie. Wraz z tytułem własności otrzymała też od króla pruskiego Fryderyka Wilhelma IV tytuł książęcy z prawem dziedziczenia przez jej zstępnych. Tu prowadziła ożywioną działalność kulturalną i charytatywną, a jej pałace w Żaganiu i Zatoniu stały się istotnymi ośrodkami życia politycznego i kulturalnego w okolicy.

Szczególne znaczenie miała ona dla Żagania, który za czasów jej władania przeżywał okres swojego rozkwitu. Odnowiła pałac, którego nowo urządzone wnętrza gromadziły zainicjowaną przez jej ojca pokaźną kolekcję manuskryptów, rzeźb, obrazów i mebli. Stworzyła park krajobrazowy z kwiatami i drzewami różnych stref klimatycznych, który był chlubą regionu. Zbudowała szpital, utworzyła kilka szkół, odbudowała kościół i wieżę ratuszową. Sfinansowała budowę mostu kolejowego w mieście. Działała charytatywnie, nakazując np. rozdanie darmowej żywności w chudszych latach, tworzyła nowe miejsca pracy. Dzięki swojej działalności cieszyła się dużym poparciem wśród mieszkańców miasta.

Gościła wybitnych polityków i ludzi kultury. Bywali u niej m.in. król Fryderyk Wilhelm IV czy Franciszek Liszt, korespondowała m.in. z Chopinem i Aleksandrem Fredrą.

Grób księżnej Doroty w Mauzoleum Książąt Żagańskich

Dorota zmarła w 1862 roku po długiej i ciężkiej chorobie, w wyniku powikłań po wypadku jej powozu w drodze z Zatonia do Żagania. Na jej pogrzeb z terenu księstwa przybyło 10 tysięcy ludzi. W odróżnieniu od części swoich najbliższych nie spoczęła w rodzinnej krypcie Bironów protestanckiego kościoła łaski, a pochowana została w łacińskim kościele św. Krzyża, którego przebudowę na rodzinną nekropolię ufundowała w 1849 roku.

Bibliografia

• Katarzyna Adamek, Dorota de Talleyrand-Perigord, księżna Dino i Żagania (1793-1862), „Zeszyty Żagańskie”, nr 2. Żagań 2003, s. 27–32
• Katarzyna Adamek, Żagańskie portrety, Dorota de Talleyrand-Perigord, księżna Dino i Żagania (1793-1862), „Goniec Żagański”, Żagań, 25–26 września 1999
• Katarzyna Adamek, Marian Ryszard Świątek, Żagań znany i nieznany. Przewodnik historyczny po mieście i okolicy, Żagań
• Jarosław Durka, Wokół życiorysu księżnej Doroty Dino i jej krótkiej wizyty w Antoninie latem 1843 roku, „Poznańskie Zeszyty Humanistyczne”, nr 14. Poznań: Wydawnictwo „Rys”, s. 19–27, ISSN 1732-1174.
• BłażejB. Kostka BłażejB., Dorota de Talleyrand-Perigord – księżna żagańska [pdf], Zielonogórska Biblioteka Cyfrowa, 2020 .