Kalinówka (gmina)
| gmina wiejska | |||
| 1915–1954[1] | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo |
1919–1939: białostockie | ||
| Powiat |
1919–1939: białostocki | ||
| Siedziba | |||
| Populacja (1946) • liczba ludności |
| ||
| Szczegółowy podział administracyjny (1952) | |||
| |||
Kalinówka – dawna gmina wiejska istniejąca w latach 1915–1954 na Białostocczyźnie. Siedzibą gminy była Kalinówka Kościelna[2][3].
I wojna światowa (1915–1919)
[edytuj | edytuj kod]Gminę Kalinówka z siedzibą w Kalinówce Kościelnej utworzono podczas I wojny światowej powiecie białostockim z części obszarów rosyjskich gmin Przytulanka, Obrubniki, Krypno i Jaświły[4].
II Rzeczpospolita (1919–1939)
[edytuj | edytuj kod]W 1919 roku gmina weszła w skład powiatu białostockiego w woj. białostockim. Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku gminę zamieszkiwało 8769 osób, wśród których 7.115 było wyznania rzymskokatolickiego, 315 prawosławnego, 5 ewangelickiego, 1315 mojżeszowego i 9 mahometan. Jednocześnie 7.312 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 168 białoruską, a 1279 żydowską. W gminie było 1435 budynków mieszkalnych[5].
16 października 1933 gminę Kalinówka podzielono na 38 gromad: Bagno, Brzozówka, Chobotki-Kolonia, Chobotki-Wieś, Ciesze, Dudki, Guzy, Jasionóweczka, Jasionówka, Jaskra, Kalinówka Kościelna, Kalinówka Królewska, Kamionka, Kąty, Koleśniki, Konopczyn, Koziniec, Krasne Folwarczne, Krasne Małe, Krasne Stare, Kropiwnica, Krzeczkowo, Krzywa, Łękobudy, Łupichy, Milewskie, Mońki, Ogrodniki, Potoczyzna, Przytulanka, Rusaki, Rutkowskie Małe, Sikory, Słomianka, Starowola, Szpakowo, Waśki i Wójtowce[6].
II wojna światowa (1939–1944)
[edytuj | edytuj kod]Podczas II wojny światowej gmina znajdowała się przejściowo poza administracją polską.
PRL (1944–1954)
[edytuj | edytuj kod]Po wojnie gmina należała do powietu białostockiego w woj. białostockim[7].
1 lipca 1952 zniesiono gromady Chobotki-Kolonia i Chobotki-Wieś, tworząc z nich jedną gromadę Chobotki[8].
W dniu 1 lipca 1952 roku gmina była podzielona na 37 gromad: Bagno, Brzozówka, Chobotki, Ciesze, Dudki, Guzy, Jasionóweczka, Jasionówka, Jaskra, Kalinówka Kościelna, Kalinówka Królewska, Kamionka, Kąty, Koleśniki, Konopczyn, Koziniec, Krasne Folwarczne, Krasne Małe, Krasne Stare, Kropiwnica, Krzeczkowo, Krzywa, Łękobudy, Łupichy, Milewskie, Mońki, Ogrodniki, Potoczyzna, Przytulanka, Rusaki, Rutkowskie Małe, Sikory, Słomianka, Starowola, Szpakowo, Waśki i Wójtowce[9].
1 kwietnia 1954 roku dokonano wymiany części obszarów między gminą Kalinówka a gminami Obrubniki i Korycin (dodatniej) oraz między gminą Kalinówka a gminami Korycin i Czarna Wieś (ujemnej) oraz zmieniono przynależność powiatową całej gminy[10]:
- do gminy Kalinówka przyłączono gromady Nowiny Kasjerskie i Nowiny-Zdroje z gminy Obrubniki w powiecie białostockim;
- do gminy Kalinówka przyłączono gromady Czarnystok, Górnystok i Kujbiedy z gminy Korycin w powiecie sokólskim;
- z gminy Kalinówka wyłączono gromady Krasne Folwarczne, Krasne Małe, Krasne Stare i Brzozówka (bez miejscowości Lacka Buda Kolonia), położone w odległym, specyficznym „ogonie” na wschodzie gminy, włączając je do gminy Korycin w powiecie sokólskim;
- z gminy Kalinówka wyłączono miejscowość Lacka Buda – położonej w najodległej części owego „ogona” – i włączono ją do gminy Czarna Wieś w powiecie białostockim.
- po zmianach tych gmina Kalinówka weszła w skład nowo utworzonego powiatu monieckiego.
Gmina Kalinówka została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[11]. Jednostki nie przywrócono 1 stycznia 1973 roku po reaktywowaniu gmin[12], a jej obszar wszedł w skład następujących gmin:
- 13 sołectw (34,2%) weszło w skład nowej gminy Mońki w powiecie monieckim – Ciesze, Dudki, Koleśniki, Konopczyn, Kropiwnica, Krzeczkowo, Łupichy, Mońki-Wieś, Potoczyzna, Przytulanka, Rusaki, Sikory i Waśki (a także miasto Mońki);
- 12 sołectw (31,6%) weszło w skład nowej gminy Jasionówka w powiecie monieckim – Czarnystok, Górnystok, Jasionóweczka, Jasionówka, Kalinówka Królewska, Kamionka, Kąty, Koziniec, Kujbiedy, Łękobudy, Milewskie i Słomianka[13];
- 8 sołectw (21,1%) weszło w skład nowej gminy Knyszyn w powiecie monieckim – Chobotki, Guzy, Jaskra, Kalinówka Kościelna, Nowiny Kasjerskie, Nowiny-Zdroje, Ogrodniki i Wójtowce[14];
- 5 sołectw (13,2%) weszło w skład reaktywowanej gminy Jaświły w powiecie monieckim – Bagno, Krzywa, Rutkowskie Małe, Starowola i Szpakowo;
- 1 sołectwo (2,6%) weszło w skład nowej gminy Czarna Białostocka w powiecie białostockim – Brzozówka Koronna[15].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. białostockiego; przed 1919 i w czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.
- ↑ Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
- ↑ Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Instytut Wydawniczy Kolumna, 1948.
- ↑ Podziały administracyjne powiatów białostockiego i monieckiego w latach 1919-1990. "Studia Teologiczne", 11, 1993, s. 307-339.
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 14.
- ↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 11, poz. 49
- ↑ Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.
- ↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1952, nr 10, poz. 85
- ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 6, poz. 15
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
- ↑ Uwzględniając zmiany między gminami Kalinówka i Korycin 1 kwietnia 1954 (vide powyżej).
- ↑ Uwzględniając zmiany między gminami Kalinówka i Obrubniki 1 kwietnia 1954 (vide powyżej).
- ↑ Uchwała Nr XXI/72/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie białostockim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 stycznia 1973, Nr 1, Poz. 1).