Kretoszczurek srebrzysty

Kretoszczurek srebrzysty
	Heliophobius argenteocinereus
	Peters, 1846
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Nadgromada	żuchwowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	jeżozwierzowce
Infrarząd	jeżozwierzokształtne
(bez rangi)	Phiomorpha
Rodzina	kretoszczurowate
Rodzaj	Heliophobius; Peters, 1846
Gatunek	kretoszczurek srebrzysty
Synonimy
	Rodzaju: Myoscalops O. Thomas, 1890; Heliphobius: Beddard, 1902; Gatunku: Georychus albifrons J.E. Gray, 1864; Georychus pallidus J.E. Gray, 1864; Heliophobius marungensis Noack, 1887; Myoscalops argenteocinereus: O. Thomas, 1890; Heliophobius emini Noack, 1894; Heliophobius robustus O. Thomas, 1906; Georychus kapiti Heller, 1909; Heliophobius spalax O. Thomas, 1910; Myoscalops mottoulei Schouteden, 1913; Heliophobius angonicus O. Thomas, 1917;
Podgatunki
	H. a. argenteocinereus Peters, 1846; H. a. emini Noack, 1894; H. a. kapiti (Heller, 1909); H. a. marungensis Noack, 1887; H. a. spalax O. Thomas, 1910;
	H. a. argenteocinereus Peters, 1846; H. a. emini Noack, 1894; H. a. kapiti (Heller, 1909); H. a. marungensis Noack, 1887; H. a. spalax O. Thomas, 1910;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kretoszczurek srebrzysty^[15] (Heliophobius argenteocinereus) – gatunek afrykańskiego ssaka z rodziny kretoszczurowatych (Bathyergidae).

Taksonomia

Rodzaj i gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1846 roku niemiecki zoolog Wilhelm Peters nadając im odpowiednio nazwy Heliophobius i Heliophobius argenteocinereus^[2]. Holotyp pochodził z Tete (nad rzeką Zambezi), w Mozambiku^[16]. Jedyny przedstawiciel rodzaju kretoszczurek^[15] (Heliophobius)^[16]^[17]^[18].

Badania filogeograficzne przeprowadzone w XXi wieku sugerują, że Heliophobius reprezentuje więcej niż jeden gatunek^[19]^[18]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają pięć podgatunków^[18].

Etymologia

Heliophobius (Heliphobius): gr. ἡλιος hēlios „słońce”; φοβος phobos „strach, lęk”, od φεβομαι phebomai „uciekać”^[20].
Myoscalops: gr. μυς mus, μυος muos „mysz”; σκαλοψ skalops, σκαλοπος skalopos „kret”^[21].
argenteocinereus: łac. argenteus „z srebra, srebrny”, od argentum, argenti „srebro”^[22]; cinereus „popielatoszary, koloru popiołu”, od cinis, cineris „proch, popiół”^[23].
emini: Mehmed Emin Bey, później Emin Pasza, przybrane nazwisko pod którym znany był dr Eduard Carl Oscar Theodor Schnitzer (1840–1892), niemiecki administrator w służbie osmańskiej, pasza Ekwatorii, Sudanu Egipskiego w latach 1878–1889, lekarz, przyrodnik, kolekcjoner, zamordowany przez arabskich handlarzy niewolników^[24].
kapiti: Kapiti Plains, Kolonia Kenii (obecnie Kenia)^[10].
marungensis: góry Marungu, Kongo Belgijskie (obecnie Demokratyczna Republika Konga)^[7].
spalax: gr. σπαλαξ spalax, σπαλακος spalakos „kret”^[25].

Zasięg występowania

Kretoszczurek srebrzysty występuje w środkowo-wschodniej Afryce zamieszkując w zależności od podgatunku^[18]:

H. argenteocinereus argenteocinereus – Mozambik, na północ od rzeki Zambezi.
H. argenteocinereus emini – większość Tanzanii.
H. argenteocinereus kapiti – południowa Kenia.
H. argenteocinereus marungensis – południowo-wschodnia Demokratyczna Republika Konga, wschodnia Zambia i Malawi.
H. argenteocinereus spalax – północno-wschodnia Tanzania (góra Kilimandżaro i góry Eastern Arc: Usambara, Uluguru i Ukaguru).

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) samic 131–191 mm, samców 131–195 mm, długość ogona samic 8–17 mm, samców 6–16 mm; masa ciała samic 51–271 g, samców 63–331 g^[17]. Scharff i współpracownicy w publikacji z 2001 roku średni wykazali że masa kretoszczurka srebrzystego jest średnio większa w Malawi (średnio 160 g, 142–168 g) niż w Zambii (średnio 146 g, 118–170 g)^[26]. Garnitur chromosomowy wynosi 2n = 60 lub 62, FN = 144^[17].

Ekologia

Kretoszczurek srebrzysty zamieszkuje sawanny i tereny zalesione. Wiedzie samotniczy, podziemny tryb życia^[16]^[14].

Uwagi

↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Heliophobius Peters, 1846.
↑ Kombinacja nazw

Przypisy

↑ Heliophobius argenteocinereus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c W.C.H. Peters. Über neue Säugethiergattungen aus den Ordnungen der Insectenfresser und Nagethiere. „Bericht über die zur Bekanntmachung geeigneten Verhandlungen der Konigl. Preuss. Akademie der Wissenschaften zu Berlin”. Aus dem Jahre 1846, s. 259, 1846. (niem.).
↑ ^a ^b O. Thomas. On a collection of mammals obtained by Dr. Emin Pasha in central and eastern Africa. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1890, s. 448, 1890. (ang.).
↑ F.E. Beddard: Mammalia. W: S.F. Harmer & A.E. Shipley: The Cambridge natural history. Cz. 10. London: Macmillan and co., limited, 1902, s. 481. (ang.).
↑ Gray 1864 ↓, s. 123.
↑ Gray 1864 ↓, s. 124.
↑ ^a ^b T. Noack. Beiträge zur Keuntniss der Säugethier-Fauua von Ost- und Central-Afrika. „Zoologische Jahrbücher”. Abteilung für Systematik, Geographie und Biologie der Tiere. 2, s. 223, 1887. (niem.).
↑ T. Noack. Neue Beiträge zur Kenntniss der Säugethier-Fauna von Ostafrika. „Zoologische Jahrbücher”. Abteilung für Systematik, Geographie und Biologie der Tiere. 7, s. 559, 1894. (niem.).
↑ O. Thomas. New African mammals of the genera Cercopithecus, Scotophilus, Miniopterus, Crocidura, Georychus, and Heliophobius. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 17, s. 179, 1906. (ang.).
↑ ^a ^b E. Heller. A new rodent of the genus Georychus. „Smithsonian miscellaneous collections”. 52 (32), s. 469, 1909. (ang.).
↑ O. Thomas. List of mammals from Mount Kilimanjaro, obtained by Mr. Robin Kemp, and presented to the British Museum by Mr. C. D. Rudd. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 6 (33), s. 315, 1910. (ang.).
↑ H. Schouteden. Un rat-taupe nouveau du Congo. „Revue zoologique africaine”. 2, s. 303, 1913. (fr.).
↑ O. Thomas. A new Heliophobius from north-eastern Rhodesia. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 20 (118), s. 314, 1917. (ang.).
↑ ^a ^b S. Maree & C.S.M.& C. Faulkes S. Maree & C.S.M.& C., Heliophobius argenteocinereus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-3 [dostęp 2022-03-14] (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 286. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Heliophobius argenteocinereus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-03-08].
↑ ^a ^b ^c R. Honeycutt: Family Bathyergidae (African Mole-rats). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 367. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 544. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ C.G. Faulkes, N.C. Bennett, F.P.D. Cotterill, W. Stanley, G.F. Mgode & E. Verheyen. Phylogeography and cryptic diversity of the solitary-dwelling silvery mole-rat, genus Heliophobius (family: Bathyergidae). „Journal of Zoolofy”. 285 (4), s. 324–338, 2011. DOI: 10.1111/j.1469-7998.2011.00863.x. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 314.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 440.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 22.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 51.
↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 126. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 216.
↑ A. Scharff, O. Locker-Grütjen, M. Kawalika & H. Burda. Natural History of the Giant Mole-Rat, Cryptomys mechowi (Rodentia: Bathyergidae), from Zambia. „Journal of Mammalogy”. 82 (4), s. 1003–1015, 2001. DOI: 10.1644/1545-1542(2001)082<1003:NHOTGM>2.0.CO;2. (ang.).

Bibliografia

J.E. Gray. Notes on the species of sand-moles (Georychus). „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1864, s. 123–125, 1864. (ang.).
T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1-256, OCLC 637083062 (ang.).

[4] Niepoprawna późniejsza pisownia Heliophobius Peters, 1846.

[9] Kombinacja nazw

[itis-1] Heliophobius argenteocinereus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Peters-2] W.C.H. Peters. Über neue Säugethiergattungen aus den Ordnungen der Insectenfresser und Nagethiere. „Bericht über die zur Bekanntmachung geeigneten Verhandlungen der Konigl. Preuss. Akademie der Wissenschaften zu Berlin”. Aus dem Jahre 1846, s. 259, 1846. (niem.).

[Thomas1890-3] O. Thomas. On a collection of mammals obtained by Dr. Emin Pasha in central and eastern Africa. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1890, s. 448, 1890. (ang.).

[Beddard-5] F.E. Beddard: Mammalia. W: S.F. Harmer & A.E. Shipley: The Cambridge natural history. Cz. 10. London: Macmillan and co., limited, 1902, s. 481. (ang.).

[CITEREFGray1864[https://www.biodiversitylibrary.org/page/28500416_123]-6] Gray 1864 ↓, s. 123.

[CITEREFGray1864[https://www.biodiversitylibrary.org/page/28500417_124]-7] Gray 1864 ↓, s. 124.

[Noack1887-8] T. Noack. Beiträge zur Keuntniss der Säugethier-Fauua von Ost- und Central-Afrika. „Zoologische Jahrbücher”. Abteilung für Systematik, Geographie und Biologie der Tiere. 2, s. 223, 1887. (niem.).

[Noack1894-10] T. Noack. Neue Beiträge zur Kenntniss der Säugethier-Fauna von Ostafrika. „Zoologische Jahrbücher”. Abteilung für Systematik, Geographie und Biologie der Tiere. 7, s. 559, 1894. (niem.).

[Thomas1906-11] O. Thomas. New African mammals of the genera Cercopithecus, Scotophilus, Miniopterus, Crocidura, Georychus, and Heliophobius. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 17, s. 179, 1906. (ang.).

[Heller-12] E. Heller. A new rodent of the genus Georychus. „Smithsonian miscellaneous collections”. 52 (32), s. 469, 1909. (ang.).

[Thomas1910-13] O. Thomas. List of mammals from Mount Kilimanjaro, obtained by Mr. Robin Kemp, and presented to the British Museum by Mr. C. D. Rudd. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 6 (33), s. 315, 1910. (ang.).

[Schouteden-14] H. Schouteden. Un rat-taupe nouveau du Congo. „Revue zoologique africaine”. 2, s. 303, 1913. (fr.).

[Thomas1917-15] O. Thomas. A new Heliophobius from north-eastern Rhodesia. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 20 (118), s. 314, 1917. (ang.).

[iucn-16] S. Maree & C.S.M.& C. Faulkes S. Maree & C.S.M.& C., Heliophobius argenteocinereus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-3 [dostęp 2022-03-14] (ang.).

[Cichocki&inni-17] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 286. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Wilson&Reeder-18] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Heliophobius argenteocinereus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-03-08].

[Honeycutt-19] R. Honeycutt: Family Bathyergidae (African Mole-rats). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 367. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).

[Burgin&inni-20] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 544. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Faulkes&inni-21] C.G. Faulkes, N.C. Bennett, F.P.D. Cotterill, W. Stanley, G.F. Mgode & E. Verheyen. Phylogeography and cryptic diversity of the solitary-dwelling silvery mole-rat, genus Heliophobius (family: Bathyergidae). „Journal of Zoolofy”. 285 (4), s. 324–338, 2011. DOI: 10.1111/j.1469-7998.2011.00863.x. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792061_314]-22] Palmer 1904 ↓, s. 314.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792187_440]-23] Palmer 1904 ↓, s. 440.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=52_22]-24] Jaeger 1944 ↓, s. 22.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=81_51]-25] Jaeger 1944 ↓, s. 51.

[Beolens&inni-26] B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 126. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=246_216]-27] Jaeger 1944 ↓, s. 216.

[Scharff&inni-28] A. Scharff, O. Locker-Grütjen, M. Kawalika & H. Burda. Natural History of the Giant Mole-Rat, Cryptomys mechowi (Rodentia: Bathyergidae), from Zambia. „Journal of Mammalogy”. 82 (4), s. 1003–1015, 2001. DOI: 10.1644/1545-1542(2001)082<1003:NHOTGM>2.0.CO;2. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[a]

[4]

[5]

[6]

[7]

[b]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]