Przejdź do zawartości

Kuźnica (województwo podlaskie)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kuźnica
wieś
Ilustracja
Stacja kolejowa Kuźnica Białostocka
Państwo

 Polska

Województwo

 podlaskie

Powiat

sokólski

Gmina

Kuźnica

Liczba ludności (2019)

1717[2]

Strefa numeracyjna

85

Kod pocztowy

16-123[3]

Tablice rejestracyjne

BSK

SIMC

0033293[4]

Położenie na mapie gminy Kuźnica
Mapa konturowa gminy Kuźnica, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Kuźnica”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko prawej krawędzi u góry znajduje się punkt z opisem „Kuźnica”
Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Kuźnica”
Położenie na mapie powiatu sokólskiego
Mapa konturowa powiatu sokólskiego, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Kuźnica”
Ziemia53°30′49″N 23°38′46″E/53,513611 23,646111[1]

Kuźnica, dawniej Kuźnica Białostockawieś (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie sokólskim, w gminie Kuźnica[4][5]. Leży przy drodze krajowej nr 19 oraz liniach kolejowych nr nr 6 oraz nr 57. We wsi znajduje się kolejowe i drogowe przejście graniczne z Białorusią.

Kuźnica uzyskała lokację miejską w 1536 roku, zdegradowana w 1930 roku[6]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do ówczesnego województwa białostockiego. Jest siedzibą gminy Kuźnica.

Dojazd pociągiem Polregio z: Białegostoku, Ełku, Łap, Szepietowa i Czyżewa[7].

W miejscowości działało Państwowe Gospodarstwo Rolne Kuźnica Białostocka[8].

W drugiej połowie XVI wieku Kuźnica położona była w powiecie grodzieńskim województwa trockiego[9].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Początkiem wsi była rudnia – zakład wytopu żelaza z rud darniowych – założona nad rzeczką Łosośną[10][11] około 1504. Niebawem powstał książęcy dwór. W 1536 na polecenie królowej Bony Sforzy Jerzy Zielepucha założył miasto Kuźnica, które w 1546 roku otrzymało miejskie prawo magdeburskie. W 1545 roku Zygmunt II August ufundował kościół katolicki. W 1679 roku miasto miało rynek i cztery ulice. Istniała tu bażantarnia królewska.

Po rozbiorach Kuźnica początkowo znajdowała się w zaborze pruskim (1795–1807), a potem, od 1807 roku, w granicach Imperium Rosyjskiego (zabór rosyjski), aż do momentu odzyskania niepodległości w 1918 roku (licząc okupację niemiecką z lat 1915–1918). Pomimo korzystnego położenia nad spławną rzeką i (od 1862 roku) przy linii kolejowej WarszawaPetersburg, miasteczko nie rozwinęło się w większy ośrodek.

Podczas wojny polsko-bolszewickiej wokół miasta toczyły się zacięte boje. We wrześniu 2020 walki w okolicach Kuźnicy zapoczątkowały bitwę niemeńską o Grodno i Lidę[12][13]. W 1921 roku zniszczenia wojenne z okresu I wojny światowej (1914–1918) oraz wojny bolszewickiej (1920) spowodowały odebranie miejscowości praw miejskich[12].

Podczas okupacji hitlerowskiej, w lecie 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 1000 osób. 2 listopada 1942 roku Niemcy ostatecznie zlikwidowali getto. Żydów wywieziono do obozu w Kiełbasinie i obozu zagłady w Treblince[14].

W Kuźnicy stacjonowała strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza.

Współczesność

[edytuj | edytuj kod]

W Kuźnicy, przy ul. Sidrzańskiej, znajduje się parafialna cerkiew prawosławna Podwyższenia Krzyża Pańskiego. We wsi znajduje się cmentarz prawosławny założony w XIX wieku[15].

Obecnie wieś nie ma kresowego charakteru – zniknął rynek, a Kuźnica jest zwykłą ulicówką. 31 grudnia 2013 roku najmniej osób mieszkało przy ul. Jagiellońskiej, a najwięcej przy ul. Nowodzielskiej.

Co roku w miejscowości odbywa się festiwal poezji śpiewanej „Kuźnia”.

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]
  • kościół parafialny pod wezwaniem Opatrzności Bożej, pl. Tysiąclecia 15, 1863–1864, nr rej.:A-124 z 2.11.1993
  • cmentarz przykościelny, dawniej grzebalny, XVI-XIX, nr rej.:A-124 z 2.11.1993
  • cmentarz żydowski, XVIII, nr rej.:846 z 28.09.1998[16]

Pomniki

[edytuj | edytuj kod]
  • Memoriał „Golgota Wschodu” na wzgórzu Szubienica[17]

Ludzie związani z Kuźnicą‎ ‎

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: ‎‎Ludzie związani z Kuźnicą (województwo podlaskie)‎.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 65870
  2. Raport o stanie gminy za rok 2019. Stan ludności 31.12.2019 str.9 [dostęp 2021-10-26]
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 637 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
  5. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 44–45.
  7. Plakatowy rozkład jazdy pociągów - Kuźnica Białostocka (przyjazdy) [online], PKP Polskie Linie Kolejowe [dostęp 2023-09-25] (pol.).
  8. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 9 lipca 1990 r. w sprawie celów, zasad i trybu udzielania oraz wysokości stawek dotacji dla rolnictwa w 1990... [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2017-11-24] (pol.).
  9. Национальный атлас Беларуси, Mińsk 2002, s. 266–267.
  10. Agata Lewandowski, Łosośna – dolina nieznana…, „Znad Wilii”, nr 3 (79) z 2019 r., s. 58–64, http://www.znadwiliiwilno.lt/wp-content/uploads/2019/10/Znad-Wilii-3-79m-1.pdf, 2019.
  11. NUKAT | Prosto do informacji – katalog zbiorów polskich bibliotek naukowych [online], 193.0.118.54, 2019 [dostęp 2020-03-13] (ang.).
  12. a b Łyk historii. kuznica.ug.gov.pl. [dostęp 2024-10-18].
  13. Aneta Kursa: Upamiętnienie miejsc pamięci Bitwy Niemeńskiej 1920 roku na terenie województwa podlaskiego. wrotapodlasia.pl, 2020-12-10. [dostęp 2024-10-18].
  14. Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 916.
  15. Andrzej Michałowski, Alicja Sulimierska, Elżbieta Baniukiewicz: Studia i Materiały. Wykaz zabytkowych cmentarzy w Polsce. Województwo Białostockie. Warszawa: Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu. Narodowa Instytucja Kultury, 1996, s. 36.
  16. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
  17. Memoriał „Golgota Wschodu” góruje nad Kuźnicą. iSokolka.eu, 2013-10-13. [dostęp 2014-05-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-09)].

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]