Niszczyciele typu 1936B

Niszczyciele typu 1936B

Kraj budowy	III Rzesza
Użytkownicy	Kriegsmarine
Stocznia	Deschimag, Brema
Wejście do służby	1943–1944
Planowane okręty	7
Zbudowane okręty	3
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	standardowa: 2527 t pełna: 3507 t
Długość	127 m
Szerokość	12 m
Zanurzenie	4,3 m max.
Napęd	2 turbiny parowe o mocy łącznej 70 000 KM, 6 kotłów parowych, 2 śruby
Prędkość	36,5 w
Zasięg	2174 Mm przy 19 w.
Załoga	335
Uzbrojenie	5 x 128 mm (5xI) 4 x 37 mm plot (2xII) 15 x 20 mm plot (3xIV, 3xI) 8 wt 533 mm (2xIV) 4 mbg, 36 bg, 76 min (szczegóły w tekście) Wyposażenie radar FuMO-24/25 na nadbudówce dziobowej radar FuMO-63 za drugim kominem namierniki promieniowania radarowego FuMB-3 Bali / FuMB-4 Sumatra / FuMB-6 Palau / FuMB-7 Timor hydrolokator S-Gerat szumonamiernik GHG system kierowania ogniem artylerii głównej: dwa 4-metrowe dalmierze stereoskopowe (na nadbudówce dziobowej i śródokręciu), centrala artyleryjska

Niszczyciele typu 1936B – seria niemieckich wielkich niszczycieli z okresu II wojny światowej, z której ukończono 3 okręty. Był to ostatni typ niemieckich niszczycieli wprowadzony do służby podczas wojny.

Historia rozwoju

W trakcie II wojny światowej Niemcy wprowadzili do służby wielkie niszczyciele Typ 1936A (Narvik), będące rozwinięciem linii przedwojennych niszczycieli typów 1934/1934A i 1936. Główną zmianą było zastosowanie wyjątkowo silnego uzbrojenia z 5 dział kalibru 150 mm, typowego dla lekkich krążowników, w miejsce pięciu dział kalibru 128 mm (nominalnie: 12,7 cm). Po serii 8 jednostek typu 1936A, 19 września 1939 rząd niemiecki zamówił dalsze 10 niszczycieli: Z-31 – Z-40, określonych z powodu zamówienia ze środków mobilizacyjnych jako Typ 1936A(Mob), nie różniących się zasadniczo od Typu 1936A, poza uproszczeniami technologicznymi. Później jeszcze zamówienie rozszerzono o okręty Z-41 – Z-47. Pomysł umieszczenia dziobowych dział w wieży nie był jednak udany, gdyż ciężka wieża pogorszyła własności morskie okrętu, ponadto była awaryjna. Również zastosowanie dział kalibru 150 mm na niszczycielach nie spełniło oczekiwań związanych z powiększeniem siły ognia (okręty tej wielkości nie stanowiły stabilnej platformy dla uzbrojenia, zwłaszcza w złej pogodzie, a szybkostrzelność dział była niska). Dlatego też zdecydowano powrócić do stosowania lżejszych dział kalibru 128 mm, co pozwoliło na wzmocnienie bardziej przydatnego uzbrojenia przeciwlotniczego. Opracowano w ten sposób typ niszczycieli 1936B (36B), który powtarzał w zasadzie konstrukcję typu 1936A, z wyjątkiem uzbrojenia.

Na początku 1941 te okręty typu 1936A(Mob), których budowy jeszcze nie rozpoczęto, zamówiono ponownie jako typ 1936B. Ostatecznie ukończono trzy okręty typu 1936B: Z-35, Z-36 i Z-43, które weszły do służby w latach 1943–1944. Dwa dalsze okręty Z-44 i Z-45 wodowano, lecz nie zdołano ukończyć ich budowy. Wszystkie okręty zostały zbudowane w stoczni Deschimag w Bremie. Ostatnie dwa okręty, których budowę rozpoczęto w 1942, Z-46 i Z-47, planowano następnie ukończyć według dalszego ulepszonego typu 1936C, lecz budowę przerwano na skutek trudności materiałowych (Typ 1936C miał być uzbrojony w 6 nowych dział uniwersalnych 127 mm w dwudziałowych wieżach, z tego dwóch na rufie).

Nazwa	rozpoczęcie budowy	data wodowania	wejście do służby	los
Z-35	06. 06. 1941	02. 10. 1942	22. 09. 1943	zatonął 12. 12. 1944 na minach
Z-36	15. 09. 1941	15. 05. 1943	19. 02. 1944	zatonął 12. 12. 1944 na minach
Z-43	01. 05. 1942	? 09. 1943	24. 03. 1944	samozatopiony 3 maja 1945
Z-44	01. 08. 1942	20. 12. 1943	-	rozebrany
Z-45	01. 09. 1943	15. 04. 1944	-	zatopiony po wojnie

Opis konstrukcji i ocena

Niszczyciele typu 1936B miały architekturę typową dla niszczycieli, z podniesionym pokładem dziobowym na ok. 40% długości kadłuba. Ich konstrukcja i sylwetka była taka, jak okrętów typu 1936A, z wyjątkiem ponownego zastosowania dwóch pojedynczych dział na dziobie, w dwóch piętrach, jak na niszczycielach typów 1934/34A i 1936. Okręty miały trzy kotłownie i dwie maszynownie na śródokręciu w układzie liniowym. Wprawdzie nie zastosowano układu przemiennego siłowni, lecz w celu zwiększenia odporności na uszkodzenia, były one przedzielone innymi przedziałami (od dziobu: kotłownia, kotłownia, przedział kotła pomocniczego, kotłownia, maszynownia, przedział mechanizmów pomocniczych, maszynownia). Spaliny z kotłowni były odprowadzane przez dwa kominy. Podobnie jak u wcześniejszych okrętów, ich zaletą była duża żywotność dzięki dużym rozmiarom, natomiast w dalszym ciągu słabe były własności morskie, aczkolwiek nieco lepsze, niż w typie 1936A, dzięki lżejszemu uzbrojeniu na dziobie.

Dość silne było uzbrojenie artyleryjskie, odpowiadające standardom niszczycieli typów 1934/34A i 1936, składające się z 5 pojedynczych dział kalibru 128 mm (nominalnie 12,7 cm): dwóch piętrowo na dziobie i trzech na rufie (jedno na pokładzie, dwa na nadbudówce rufowej, w osi wzdłużnej okrętu). Zapas amunicji był stosunkowo mały – 120 pocisków na działo oraz 80 pocisków oświetlających na okręt. Działa były chronione maskami przeciwodłamkowymi grubości 8 mm, masa kompletnego działa wynosiła 10,2 t.

Silniejsze, niż u poprzedników, było małokalibrowe uzbrojenie przeciwlotnicze, składające się z dwóch podwójnie sprzężonych działek 37 mm nowszego modelu M42 (zamiast mało skutecznego C/30) na platformach po obu stronach drugiego komina oraz aż trzech poczwórnie sprzężonych działek 20 mm (2 cm Flakvierling 38) na dachu nadbudówki rufowej i skrzydłach mostka, o dużej skuteczności przeciw bliskim celom. Uzbrojenie plot dopełniały trzy pojedyncze działka 20 mm. Podobnie jak w poprzednich typach, silne było również uzbrojenie torpedowe; oprócz ośmiu wyrzutni dodatkowo okręty zabierały maksymalnie do ośmiu torped zapasowych, co nie było powszechnie spotykane na niszczycielach. Mogły również przenosić aż po 76 min.

Służba

Okręty typu 1936B używane były jedynie na Bałtyku. Jako pierwszy wszedł do służby we wrześniu 1943 Z-35 i od lutego 1944 działał w składzie 6. Flotylli Niszczycieli na Bałtyku, bazując w Tallinnie i Paldiskach (wraz z niszczycielami Z-25, Z-28, Z-39 i torpedowcem T-30). 7 lutego 1944 został lekko uszkodzony wybuchem miny dennej w rejonie Helu. W marcu i kwietniu 1944 brał udział w 6 akcjach stawiania zagród minowych Seeigel i ostrzeliwał pozycje radzieckie. Pod koniec czerwca 1944 do flotylli dołączył Z-36, po czym flotylla w lipcu przebazowała do Rygi. 20 sierpnia oba niszczyciele z Z-25, Z-28 i krążownikiem "Prinz Eugen" ostrzeliwały pozycje radzieckie koło Tukums w Zatoce Ryskiej, przy czym 21 sierpnia 1944 Z-35 został lekko uszkodzony od uderzenia o dno koło Saremy.

17 września 1944 flotylla przebazowała do Gdyni, osłaniając w tym czasie ewakuację wojsk niemieckich z Finlandii i Tallinna (Rewlu). Od października niszczyciele wraz z ciężkimi krążownikami głównie ostrzeliwały podchodzące wojska radzieckie. W dniach 11–12 i 14–15 października Z-35 i Z-36 wraz z Z-25 i 4 torpedowcami osłaniały krążowniki ciężkie „Prinz Eugen” i „Lützow” ostrzeliwujące pozycje radzieckie koło Memela. Ponownie 23–24 października Z-35 wraz z „Lützowem”, Z-28 i torpedowcami T-13, T-19, T-21 ostrzeliwał w tym rejonie pozycje radzieckie.

W listopadzie do flotylli dołączył Z-43 i przez pewien czas, trzy niszczyciele typu 1936B były jedynymi zdolnymi do akcji okrętami 6. Flotylli. Po północy 12 grudnia 1944 roku, płynąc w składzie flotylli z torpedowcami T-23 i T-28 na operację stawiania zagrody minowej Nil w Zatoce Fińskiej u wybrzeży Estonii, na skutek błędu nawigacyjnego w trudnych warunkach, Z-35 i Z-36 weszły na niemiecką zagrodę minową Nilhorn II i zatonęły na minach. Zginęło 540 ludzi, w tym dowódca flotylli kmdr Kothe.

Z-43 uczestniczył nadal w akcjach ostrzeliwania pozycji radzieckich, m.in. 18–19 lutego 1945 z „Admiral Scheer”, Z-38 i torpedowcami T-28 i T-35 oraz 23 lutego z Z-38 i T 28, w Kurlandii. Między 11 a 18 marca wspierał wraz z Z-34 i T-33 niemieckich obrońców Kołobrzegu. Od 20 marca wraz z Z-25, Z-31, Z-34 i „Lützowem” działał na Zatoce Gdańskiej, ostrzeliwując cele w rejonie Trójmiasta. Okręty walczyły głównie z radzieckim lotnictwem. 9 kwietnia 1945 Z-43 został uszkodzony bliskim wybuchem bomby przez szturmowce Ił-2 z 32. pułku szturmowego. 10 kwietnia 1945 został natomiast poważnie uszkodzony koło Helu na radzieckiej minie, prawdopodobnie postawionej przez okręt podwodny L-21. Został odholowany przez torpedowiec T-33 do Warnemünde. 3 maja przeholowany do Zatoki Flensburskiej i tam zatopiony przez załogę.

Z-44 został w trakcie wyposażania zatopiony w nalocie amerykańskim na Bremę 29 lipca 1944, po czym rozebrany na części dla innych okrętów, głównie Z-39. Z-45 nie został ukończony, po wojnie został zatopiony 20 lipca 1946 przez aliantów na Morzu Północnym.

Bibliografia

• Siergiej W. Patjanin (С.В. Патянин): "Esmincy tipa Narwik" (Эсминцы типа «Нарвик»), seria Morskaja Kollekcja 10/2004
• Chronik des Seekrieges 1939–1945