Order Waleczności (Bułgaria)

Order Wojskowy za Waleczność
Order Waleczności
Орден „За храброст“

Awers Orderu Waleczności i gwiazda orderowa
Baretka
Ustanowiono	29 kwietnia 1879 (Monarchia) 13 czerwca 2003 (Republika)
Kruszec	złoto, srebro

Znak lotnictwa bułgarskiego z lat 1937–1941, wzorowany na Wojskowym Orderze za Waleczność

Order Waleczności lub Order Wojskowy za Waleczność (buł. Орден „За храброст“) – pierwsze z odznaczeń państwowych Księstwa i Królestwa Bułgarii, ustanowione w 1879.

Historia

Order Wojskowy za Waleczność został ustanowiony w styczniu 1880 przez księcia Bułgarii Aleksandra I tuż przed jego wyjazdem do Rosji na uroczystości 25-lecia panowania cara Aleksandra II. Dokonano jednak antydatowania i przyjęto dzień 29 kwietnia 1879 jako datę ustanowienia odznaczenia na pamiątkę elekcji księcia Aleksandra na tron Księstwa Bułgarii dokonanej w Tyrnowie przez parlament Bułgarii. Order został zniesiony przez komunistów po upadku monarchii w 1946, jednak na emigracji nadal nadawał go król Symeon II. Obecnie order jest nadawany przez króla Bułgarów Symeona II, który jest jego wielkim mistrzem. W Republice Bułgarii order został odnowiony w 2003.

Zasady nadawania

Order Wojskowy Waleczności jest przyznawany obywatelom bułgarskim i obcokrajowcom za wyjątkowe bohaterstwo na polu walki. Wyjątkowo był nadawany głowom obcych państw i obywatelom bułgarskim za szczególne zasługi dla spraw narodowych. Order dzieli się na pięć klas (w wersji republikańskiej jedynie na trzy: Krzyż Złoty, Srebrny i Brązowy):

• Krzyż Wielki (biała emalia z koroną)
• Order I klasy (biała emalia z koroną)
• Order II klasy (biała emalia z koroną)
• Order III klasy (biała emalia bez korony)
• Order IV klasy (czerwona emalia bez korony).

Podczas II wojny światowej dodano jeszcze order V klasy. Był nim krzyż o identycznym rysunku jak ordery klas III i IV jednak wykonany był całkowicie z brązu.

Opis odznaki

Odznaką Orderu Wojskowego za Waleczność (przyznawanego przez monarchię bułgarską i króla Symeona II) jest pozłacany srebrny krzyż maltański z białej emalii. Pośrodku krzyża umieszczony jest medalion z czerwonej emalii ze złotym lwem bułgarskim i otoczką z zielonej emalii, na której znajduje się złoty napis po bułgarsku: „ЗА ХРАБРОСТ" (Za Waleczność) i rok 1915 lub 1941. Pomiędzy ramionami krzyża znajdują się skrzyżowane dwa złote miecze, a nad odznakami Krzyża Wielkiego oraz I i II klasy znajduje się złota korona. Na rewersie odznaki widnieje napis „КНЯЗЬ НА БЪЛГАРИЯ 1879" (Książę Bułgarii 1879) i ukoronowany inicjał fundatora – „A".

Wersja orderu przyznawanego przez prezydenta Bułgarii różni się nieznacznie od wersji królewskiej. Na awersie nie ma żadnej daty, a na rewersie, zamiast daty fundacji i inicjałów księcia Aleksandra, znajduje się przepaska w bułgarskich barwach narodowych i napis „РЕПУБЛИКА БЪЛГАРИЯ” (Republika Bułgarii). Krzyż orderu I klasy jest koloru białego, II klasy koloru czerwonego, a III klasy koloru brązu. Wszystkie krzyże zwieńczone są koroną, nieco różniącą się od tej sprzed 1946.

Gwiazda orderu przysługuje odznaczonym Krzyżem Wielkim oraz orderem I klasy. Jest nią srebrna ośmiokątna figura z bardzo słabo zarysowanymi ramionami. W niektórych odmianach gwiazda przypomina niemal romb lub kwadrat, w innych ma mocniej zarysowane ramiona. Pośrodku gwiazdy znajduje się medalion z odznaki orderu ze czerwonej emalii z bułgarskim lwem, w zielonej otoczce, na której umieszczono napis po bułgarsku: „ЗА ХРАБРОСТ" (Za Waleczność). Wstążka orderu ma kolor błękitny z dwoma srebrnymi bordiurami wzdłuż obu brzegów.

Odznaczeni

Wśród odznaczonych Orderem Wojskowym Waleczności znaleźli się m.in.:

• książę Bułgarii Aleksander I
• król Bułgarów Borys III
• cesarz Austrii Franciszek Józef I
• cesarz Austrii Karol I
• cesarz Niemiec Wilhelm II
• car Rosji Aleksander III
• król Rumunii Karol I
• król Serbii Milan I
• książę Czarnogóry Mikołaj I
• wielki książę Hesji Ludwik IV
• książę Karol Edward z Saksonii-Coburga-Gothy
• sułtan turecki Mehmed V
• Stamen Grigorow (1878–1945) – odkrywca bakterii Lactobacillus delbrueckii ssp. bulgaricus.

Bibliografia

• Dimitri Romanoff: The Orders, Medals and History of the Kingdom of Bulgaria, Balkan Heritage, Rungsted Kyst 1982. ISBN 87-981267-0-9
• Robert Werlich: Orders and Decorations of All Nations: Ancient and Modern, Civil and Military, Waszyngton 1965
• Wiesław Bończa-Tomaszewski: Kodeks orderowy. Warszawa: 1939, s. 306, 635
• Stanisław Łoza, Stanisław Bieńkowski: Ordery i odznaczenia krajowe i zagraniczne: co wiedziec o nich należy. Warszawa: 1926, s. 36

Linki zewnętrzne

• Order Wojskowy za Waleczność (bułg.) [dostęp 21 lipca 2010]
• Odznaczeni Wojskowym Orderem za Waleczność (bułg.) [dostęp 21 lipca 2010]