Różnówka
Osiedle Biłgoraja | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Miasto | |
W granicach Biłgoraja |
1 kwietnia 1927[1] |
SIMC |
0987762 |
Powierzchnia |
3,09[2] km² |
Tablice rejestracyjne |
LBL |
Położenie na mapie Biłgoraja | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego | |
Położenie na mapie powiatu biłgorajskiego | |
50°32′05″N 22°42′06″E/50,534600 22,701700 |
Różnówka – jedno z 12 osiedli (jednostek pomocniczych gminy)[3] oraz część miasta Biłgoraja[4].
Dane ogólne
[edytuj | edytuj kod]Różnówka znajduje się w zachodniej części Biłgoraja. Sąsiaduje z osiedlem Bagienna (od strony północno-wschodniej), osiedlem im. Stefana Batorego (od strony wschodniej) i Puszczą Solską (od strony południowej). Po stronie zachodniej Różnówka sięga granicy miasta.
Północną granicę obszaru osiedla wyznacza ulica Stefana Batorego; natomiast wschodnią aleja Jana Pawła II, znajdująca się w ciągu drogi wojewódzkiej nr 835[5]. Od centrum miasta oraz od większej części jego terenów zabudowanych Różnówka jest oddzielona płynącą południkowo rzeką Białą Ładą[6].
Biorąc pod uwagę sposób użytkowania terenu, na obszarze Różnówki należy wyróżnić[6]:
- Obszary o charakterze zabudowy mieszkalnej; dominują domy jednorodzinne, lecz oprócz nich istnieje też pewna ilość bloków.
- Tereny zielone – ogrody działkowe przy ulicy Magnoliowej (w granicach osiedla ok. 17,2ha[7]), las doświadczalny Zespołu Szkół Leśnych (ok. 4,8ha[7]) oraz Park im. Stanisława Nowakowskiego (ok. 6,6ha[7]).
- Obszary niezagospodarowane, w Miejscowym Planie Zagospodarowania Przestrzennego przeznaczone głównie pod zabudowę jednorodzinną, bloki i tereny usługowe[8].
Głównymi osiami urbanistycznymi Różnówki są trzy arterie[6], mające status dróg powiatowych i noszące miano ulic Włosiankarskiej, Zielonej, Polnej[9].
W granicach Różnówki znajduje się szereg obiektów usługowych, w tym handlowych; ponadto zlokalizowane są tu instytucje administracyjne i samorządowe. Wśród nich można wymienić placówkę terenową Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego[10], komendę powiatową policji[11], urząd pocztowy[12] oraz jednostki oświatowe – Szkołę Podstawową Nr 4[13] i Zespół Szkół Leśnych.
Osobny artykuł:Wokół obiektów szkolnych istnieją place sportowe – m.in. boiska – służące ogółowi mieszkańców najbliższej okolicy[6]. W kwartale pomiędzy ulicami Zieloną, Parkową, Janusza Korczaka i Marii Zapolskiej znajduje się zespół obiektów Wioski Dziecięcej SOS – osiedla mieszkalnego, zbudowanego dla rodzin zastępczych[14].
Przy ulicy Janusza Korczaka zlokalizowany jest kościół katolicki[15], siedziba parafii pw. Chrystusa Króla.
Osobny artykuł:Organem uchwałodawczym osiedla jako jednostki pomocniczej gminy miejskiej Biłgoraj jest Rada Osiedla. Organ wykonawczy to Zarząd Osiedla[16].
Informacje historyczne
[edytuj | edytuj kod]Różnówka do XIX w.
[edytuj | edytuj kod]Do XVIII w. obszar dzisiejszego osiedla był terenem położonym poza miastem, po jego południowo-zachodniej stronie, po przeciwnej stronie Białej Łady. W połowie XVIII w., po osuszeniu podmokłych terenów nad tą rzeką, powstał tutaj folwark[17].
Rozwój Różnówki nastąpił w pierwszej połowie XIX w. Ówczesny właściciel Biłgoraja, były szambelan królewski Stanisław Kostka Nowakowski, wzniósł tutaj swój pałac. Gmach otoczono romantycznym parkiem, w którym znajdowała się sieć rzecznych kanałów i oczek wodnych. W tej rezydencji Nowakowski organizował spotkania wzorowane na obiadach czwartkowych króla Stanisława, na które zapraszał wybitnych Polaków. Pałac otaczały kamienne pomniki, upamiętniające m.in. Jana Henryka Dąbrowskiego, Ignacego Krasickiego i Cypriana Godebskiego[18].
W 1827 w Różnówce znajdowało się 14 domów, zamieszkanych przez 86 osób[19].
W XIX w. w tutejszym folwarku działał browar, którego roczny obrót wynosił ok. 2 tysiące rubli[19]. Powstał tutaj też młyn wodny na Białej Ładzie. Do folwarku przynależne były ponadto stawy rybne, położone po przeciwległej (tzn. wschodniej) stronie miasta[20]. Dziś, znane jako tzw. stawy Ćwikły, znajdują się one w granicach osiedla Piaski, przy ulicy noszącej nazwę Różnówka Stawy.
Różnówka w XX i XXI w.
[edytuj | edytuj kod]W latach I wojny światowej (1914–1918) nieużytkowany i zaniedbany pałac Nowakowskiego ostatecznie popadł w ruinę i został rozebrany; pozostał po nim park (obecnie Park im. Stanisława Nowakowskiego) wraz z niewielkimi elementami architektonicznymi[18].
W 1919 teren Różnówki włączono w granice administracyjne Biłgoraja; stała się ona południowo-zachodnim osiedlem miasta[20]. Na mapach z tego okresu Różnówka widniała jako osiedle położone na uboczu, połączone z miastem dwiema drogami – dzisiejszymi ulicami Zieloną i Czerwonego Krzyża[21]. Był to wówczas obszar zamieszkiwany głównie przez przedstawicieli najuboższych warstw społecznych[20].
W okresie międzywojennym (1918–1939) wciąż istniejący folwark był własnością Skarbu Państwa, oddawaną przezeń w dzierżawę; natomiast młyn wodny znajdował się w rękach biłgorajskich Żydów, którzy w tym czasie znacznie go unowocześnili[20]. Zabudowa, która znajdowała się wokół tego młyna, nosiła nazwę osiedla Podemłyny (lub Podemłynie)[19]. W dniach 26 i 27 lipca 1944 roku ziemię folwarczną rozparcelował między chłopów oddział partyzancki AL dowodzony przez Wacława Rózgę[22].
W latach 60. XX w. rozpoczął się proces szybkiej urbanizacji obszaru Różnówki. Powstał tutaj wtedy m.in. Zespół Szkół Leśnych oraz tyczono kolejne ulice. Obecnie istniejąca zabudowa mieszkalna najwcześniej powstała w kwartale ulicznym, ograniczonym przez ulice Polną, Janusza Korczaka, Parkową, Zieloną[potrzebny przypis]. W 1982 zbudowano kościół pw. Chrystusa Króla[23]. W 1984 oddano do użytku obiekty Wioski Dziecięcej SOS; była to pierwsza tego typu instytucja w Polsce[14].
Do lat 60. XX w. Biała Łada wokół młyna była szeroko rozlana i tworzyła znaczny akwen. W 1987 zabytkowe drewniane zabudowania młyńskie wraz z mostem i jazami zostały zniszczone przez pożar. Wydarzenie przekreśliło to plany władz miasta, które w młynie chciały utworzyć muzeum[19].
Do lat 80. XX w. Różnówkę z centrum miasta wciąż łączyły dzisiejsze ulice Zielona i Czerwonego Krzyża. W latach 80. XX w. wybudowano jedne z głównych obecnie arterii komunikacyjnych Biłgoraja, tzn. aleję Jana Pawła II i ulicę gen. Władysława Sikorskiego. Ich powstanie przeorganizowało układ komunikacyjny tej części miasta i wpłynęło na rozwój urbanistyczny Różnówki[potrzebny przypis].
Osiedle Różnówka jako jednostkę podziału administracyjnego w obecnym kształcie formalnie powołano do życia Uchwałą Rady Miasta w Biłgoraju z dnia 25 sierpnia 2004 r[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Dz.U. z 1927 r. nr 35, poz. 312
- ↑ Pomiar w Geoportalu, 2018-12-12.
- ↑ § 29 uchwały nr XIII/122/2019 Rady Miasta Biłgoraj z dnia 30 października 2019 r. w sprawie uchwalenia Statutu Miasta Biłgoraja [online], 2019-10-30 [dostęp 2022-08-12] .
- ↑ Wyszukiwanie. eteryt.stat.gov.pl. [dostęp 2022-08-13]. (pol.).
- ↑ a b Rady Osiedli – Biłgoraj [online], bilgoraj.pl [dostęp 2018-12-12] (pol.).
- ↑ a b c d Podgląd w Geoportalu, 2018-12-16.
- ↑ a b c Pomiar w Geoportalu, 2018-12-16.
- ↑ Urząd Miasta Biłgoraj – Biuletyn Informacji Publicznej – Studium, Plany miejscowe [dostęp 2018-12-16].
- ↑ Zarząd Dróg Powiatowych w Biłgoraju – Biuletyn Informacji Publicznej – Mapa dróg powiatowych.
- ↑ https://www.krus.gov.pl/krus/struktura/oript/oript-tabela-z-danymi/pt-w-bilgoraju/ [dostęp 2018-10-15].
- ↑ KPP Biłgoraj [dostęp 2018-10-15].
- ↑ Wyszukiwarka placówek Poczty Polskiej [dostęp 2018-10-15].
- ↑ Kontakt [online], Szkoła podstawowa numer 4 w Biłgoraju [dostęp 2018-12-16] .
- ↑ a b Wioska Dziecięca SOS – Urząd Miasta w Biłgoraju
- ↑ Informacje [online], Parafia Chrystusa Króla w Biłgoraju [dostęp 2018-12-16] (pol.).
- ↑ Uchwała Rady Miasta w Biłgoraju z dnia 25 sierpnia 2004 r.
- ↑ Układ przestrzenny miasta, [w:] Jerzy Markiewicz , Ryszard Szczygieł , Wiesław Śladkowski , Dzieje Biłgoraja, Wydawnictwo Lubelskie, 1985 .
- ↑ a b Informacje o pałacu i parku w serwisie Biłgoraj – strona miasta. bilgoraj.lbl.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. [dostęp 2018-12-19]
- ↑ a b c d Biłgoraj – Miejsca [online], bilgoraj.lbl.pl [dostęp 2018-12-19] .
- ↑ a b c d Po odzyskaniu niepodległości [w:] Jerzy Markiewicz, Ryszard Szczygieł, Wiesław Śladkowski, Dzieje Biłgoraja, Wydawnictwo Lubelskie, 1985.
- ↑ Mapa topograficzna 1:100 000, pas 46, słup 35. Wojskowy Instytut Geograficzny, Warszawa 1938.
- ↑ Słabek 1972 ↓, s. 63.
- ↑ Historia Parafii [online], Parafia Chrystusa Króla w Biłgoraju [dostęp 2018-12-20] (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Henryk Słabek: Dzieje polskiej reformy rolnej 1944-48. Wyd. 1. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1972.