Rezerwat przyrody Sokole Góry
50°43′36″N 19°17′11″E/50,726667 19,286389 Fragment rezerwatu | |
| rezerwat leśny | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Mezoregion | |
| Data utworzenia |
1953 |
| Akt prawny | |
| Powierzchnia |
222,92 ha |
| Powierzchnia otuliny |
347,62 |
| Ochrona |
częściowa |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu częstochowskiego  | |
Położenie na mapie gminy Olsztyn  | |
Położenie na mapie Olsztyna  | |
| 50°43′36″N 19°17′11″E/50,726667 19,286389
| |
Rezerwat przyrody Sokole Góry – leśny rezerwat przyrody, położony na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, pomiędzy miastem Olsztyn, a wsiami Zrębice i Biskupice w województwie śląskim[1].
Rezerwat został utworzony w roku 1953 na powierzchni 333,27 ha; w 1963 roku zmniejszono go do 215,95 ha[2], co czyniło go drugim pod względem wielkości, po Dolinie Racławki, rezerwatem na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej[3]. 1 czerwca 2023 r. weszło w życie zarządzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Katowicach powiększające rezerwat do powierzchni 222,92 ha. Ochroną objęte zostały wydzielenia leśne przylegające do granic rezerwatu, w skład których wchodzi Jodłowa Góra. Zarządzenie RDOŚ Katowice z 16 maja 2023 r. wyznacza wokół rezerwatu strefę ochronną tzw. otulinę, której powierzchnia wynosi 347,62 ha[4].
Rezerwat obejmuje szereg wzgórz (Sokola Góra, Pustelnica, Puchacz, Donica, Karzełek, Setki)[5] zbudowanych ze skał wapiennych, przykrytych warstwami lessu. W wielu miejscach spod lessu odsłaniają się nagie wapienne skały z bogatymi formami rzeźby krasowej oraz licznymi jaskiniami i schroniskami skalnymi[3]. Największe z nich to: Jaskinia Olsztyńska, Jaskinia Maurycego, Jaskinia Koralowa, Jaskinia Urwista, Jaskinia w Dziedzińcu, Jaskinia Fikuśna, Studnisko (Jaskinia Głęboka), Jaskinia pod Sokolą Górą[5]. Jaskinie są wykorzystywane przez liczne gatunki nietoperzy jako miejsce hibernacji (snu zimowego). W jaskini Studnisko znajduje się również kolonia rozrodcza (letnia) nocków dużych. Jest to jedna z dwóch w Polsce kolonii rozrodczych nietoperzy zlokalizowanych pod ziemią – na północ od Alp i Karpat kolonie takie formują się zwykle na strychach budynków lub (w przypadku innych gatunków) w dziuplach drzew.
W Jaskini Pod Sokolą Górą znalazły swoją ostoję dwa podgatunki chrząszczy (Choleva aquilonia gracilenta i Catops tristis infernus), będące reliktami epoki lodowej. Korzystają one z utrzymującej się tam przez cały rok temperatury +3 °C[6]. Te endemiczne populacje jaskiniowe od ostatniego interglacjału rozwijały się odrębnie od swoich populacji rodzicielskich, przystosowując się do lokalnych warunków i ulegając znacznym zmianom morfologicznym w stosunku do form powierzchniowych[7].
W rezerwacie chronione są też lasy (buczyna sudecka i storczykowa oraz grąd) porastające zbocza wzgórz[6].
W pobliżu rezerwatu w latach 70. i 80. XX wieku znajdował się zbiornik wodny, do którego odprowadzano wodę pochodzącą z odwadniania kopalni rud żelaza w Dębowcu. Po zamknięciu kopalni w 1978 r. zalew wyschnął[6].
Przez obszar rezerwatu prowadzą udostępnione do ruchu pieszego dwa piesze szlaki turystyczne (czerwony Szlak Orlich Gniazd i czarny „im. Barbary Rychlik”), ścieżka edukacyjno-przyrodnicza oraz tzw. „Dróżka Św. Idziego”. Znajdują się tu także dwie skały udostępnione do wspinaczki (Boniek i Pielgrzym)[8]. Przy szosie z Olsztyna do Biskupic znajdują się dwa parkingi, wiaty dla turystów i tablice informacyjne.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Mapa. Jura Krakowsko-Częstochowska. Część północna 1:52 000. Warszawa: ExpressMap, 2015. ISBN 978-83-88112-71-3.
- ↑ M.P. z 1963 r. nr 47, poz. 233.
- ↑ a b Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998. ISBN 83-01-12479-2.
- ↑ Zarządzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Katowicach z dnia 16 maja 2023 r. w sprawie rezerwatu przyrody „Sokole Góry”. Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego poz. 4333 [online], Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego, 17 maja 2023 [dostęp 2023-06-02] (pol.).
- ↑ a b Geoportal. Mapa topograficzna i satelitarna. [dostęp 2018-07-17].
- ↑ a b c Serwis gminy Olsztyn. [dostęp 2018-07-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-18)].
- ↑ Stefan Michalik: Wyżyna Krakowsko-Wieluńska. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1974, s. 96–98, seria: Przyroda polska.
- ↑ Zarządzenie Nr 26/2014 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Katowicach z dnia 25 lipca 2014 r. w sprawie wyznaczenia szlaków ruchu pieszego oraz miejsc wspinaczki w rezerwacie przyrody „Sokole Góry”. [w:] Zarządzenia Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Katowicach – archiwum [on-line]. Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Katowicach. [dostęp 2018-08-17].