Wymowa dwuznaku ⟨wh⟩ w języku angielskim

Ten artykuł lub jego sekcja zawiera znaki symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. Wówczas konieczne może być zainstalowanie dodatkowych czcionek.

Wymowa dwuznaku ⟨wh⟩ w języku angielskim – fonologiczna historia angielskiego dwuznaku ⟨wh⟩.

Odnosi się do zmian historycznych, jakie miały miejsce w realizacji dwuznaku ⟨wh⟩ na przestrzeni lat i opisuje wciąż istniejące różnice w wymowie w zależności od regionu i dialektu. Obecnie najczęściej wymawiany jest jako dźwięczny wargowo-miękkopodniebienny aproksymant /w/, tak samo jak zwykły grafem ⟨w⟩ w takich wyrazach jak water /ˈwɔːtə/, jednakże niektóre dialekty, zwłaszcza te w Szkocji, Irlandii i na południu Stanów Zjednoczonych zachowały tradycyjną wymowę /hw/ zazwyczaj realizowaną jako [ʍ], czyli bezdźwięczne „w”. Proces, w którym historyczne /hw/ przeszło w /w/ obecne w większości dzisiejszych odmian języka angielskiego, nazywa się „wine–whine merger”.

Przed samogłoskami zaokrąglonymi inny proces redukcji miał miejsce w języku średnioangielskim, którego rezultatem dwuznak ⟨wh⟩ w wyrazach jak who oraz whom wymawia się przez /h/. Podobny proces miał miejsce wcześniej w słowie how.

Historia

To, co dzisiaj znane jest w angielskim jako dwuznak ⟨wh⟩, pojawiło się w języku praindoeuropejskim jako spółgłoska *kʷ (w łacinie i innych językach romańskich zaczął być zapisywany dwuznakiem ⟨qu⟩). W językach germańskich, zgodnie z prawem Grimma, indoeuropejskie bezdźwięczne spółgłoski zwarte w większości kontekstów fonetycznych przeszły w bezdźwięczne spółgłoski szczelinowe. Zatem labializowana spółgłoska zwarta *kʷ początkowo prawdopodobnie przeszła w językach przed pragermańskich w labializowaną spółgłoskę welarną *xʷ, którą następnie w pragermańskim zaczęto, jak się przypuszcza, wymawiać jako *[ʍ], czyli bezdźwięczny wargowo-miękkopodniebienny aproksymant. Głoska ta była używana w języku gockim, gdzie zapisywana była literą o nazwie hwair (w alfabecie gockim symbol ⟨𐍈⟩, w zromanizowany zapis ⟨ƕ⟩). W języku staro-wysoko-niemieckim zapisywano ją trójznakiem ⟨huu⟩. Tego samego zapisu i dodatkowego ⟨hƿ⟩ (z literą wynn) używano również w staroangielskim. W okresie języka średnioangielskiego pisownię zmieniono na ⟨hw⟩ (wraz z rozwojem grafemu ⟨w⟩), następnie na ⟨wh⟩, lecz wymowa głoski wciąż pozostawała [ʍ].

Ponieważ praindoeuropejskie zaimki pytające zazwyczaj zaczynały się na *kʷ, angielskie zaimki pytające (takie jak (who, which, what, when, where) zaczynają się na ⟨wh⟩.

Wine–whine merger

Rozróżnienie pomiędzy w i wh

Wymowa wyrazów wine [waɪn] i whine [ʍaɪn] z regionu Nowej Anglii

Problem z odtwarzaniem tego pliku? Zobacz strony pomocy.

Proces defonologizacji historycznej głoski [ʍ] określa się w języku angielskim terminem wine–whine merger (ang. merge – scalać, łączyć), ponieważ jej wymowa zbiegła się z inną głoską wargowo-miękkopodniebienną [w] w wyniku czego wyraz wine i whine stały się homofonami. W większości regionalnych odmian języka angielskiego defonologizacja [ʍ] została zakończona i tylko część obszarów wciąż zachowało konserwatywną wymowę w tym część Szkocji, Irlandii oraz południe Stanów Zjednoczonych.

Bibliografia

• Donald Ringe, Ann A. Taylor: From Proto-Indo-European to Proto-Germanic. Oxford: Oxford University Press, 2006. ISBN 978-0-19-928413-9. (ang.).
• Mate Kapović: Proto-Indo-European phonology. W: Mate Kapović, Anna Giacalone Ramat, Paolo Ramat: The Indo-European Languages. Taylor & Francis, 2017, s. 13-61. ISBN 978-1-317-39153-1. (ang.).
• Alexander M. Bruce. The Development of Orthographic Wh- in Early Middle English. „Journal of English Linguistics”. 25, 1997-06-01. SAGE Publishing. DOI: 10.1177/007542429702500202. ISSN 0075-4242. (ang.). 
• Donka Minkova: A Historical Phonology of English. Edinburgh University Press, 2013. ISBN 978-0-7486-3467-5. (ang.).
• William Labov, Sharon Ash, Charles Boberg: Atlas of North American English: Phonetics, Phonology and Sound Change. Mouton de Gruyter, 2005. ISBN 978-3110167467. (ang.).