Wikisłownikarz:Jest Spoczko/Projekt Mendelejew

Nomenklatura

wg Komisji Terminologii Chemicznej PTChem

1. Chemia nieorganiczna (1990)
2. Organika (2022-2023)
3. Chemia fizyczna (1994)

Sprzęt laboratoryjny

• ZPE
• ESAN

1. laboratorium
2. cylinder miarowy (menzurka)
3. kolba stożkowa (erlenmajerka) / płaskodenna / miarowa / okrągłodenna
4. pipeta jednomiarowa / wielomiarowa
5. biureta
6. lejek
7. probówka stożkowa / okrągłodenna
8. zlewka
9. szkiełko zegarkowe
10. naczynko wagowe
11. wkraplacz
12. rozdzielacz
13. lejek Büchnera
14. tryskawka
15. płuczka
16. suszka
17. parownica
18. moździerz (+ tłuczek)
19. łyżeczka + łopatka
20. trójnóg
21. ściskacz
22. uchwyt
23. palnik
24. statyw
25. łapa
26. szczypce
27. tygiel
28. waga

Reakcje chemiczne

nieorganiczne

1. synteza
2. analiza / rozkład
3. wymiana
4. metateza

organiczne

1. addycja
   rodnikowa ☀️
   elektrofilowa + (wodorowanie H⁺, nitrowanie NO+2, halogenowanie α+, sulfonowanie HSO+3, alkilowanie karbokationami)
   nukleofilowa - (hydroksylacja OH^-, estryfikacja, alkilowanie karboanionami)
2. substytucja
   rodnikowa ☀️
   elektrofilowa + (nitrowanie NO+2, halogenowanie α+, sulfonowanie HSO+3, alkilowanie karbokationami)
   nukleofilowa - (hydroksylacja OH^-, estryfikacja, alkilowanie karboanionami)
3. eliminacja
4. przegrupowanie
5. polimeryzacja
6. kondensacja
7. degradacja
8. eteryfikacja
9. cyklizacja

podział ze wzgl. na bilans wymiany ciepła

1. reakcja endotermiczna / endoergiczna / endoenergetyczna
2. reakcja egzotermiczna / egzoergiczna / egzoenergetyczna

podział ze wzgl. na zmiany stopni utlenienia

1. utlenienie
2. redukcja
3. redoks

podział ze wzgl. na substraty: podstawowe w Tablicy Mendelejewa;
inne:

1. reakcja jonowa
2. reakcja łańcuchowa
3. reakcja następcza
4. reakcja odwracalna
5. elektroliza
6. reakcja anodowa / katodowa

Tablica Mendelejewa

powst. 1869; obecnie:

Słownik Mendelejewa

1 H wodór wodorowy wodorować wodorowanie zwodorować zwodorowanie uwodornić uwodornienie uwodorniać uwodornianie uwodorniony nawodorować nawodorowywanie wodorek wodorkowy od „hydrogen”-u hydrogenizacja hydrogenizować hydrogenizacyjny hydrogenacja hydrogenoliza dawniej wodoród wodorod wodorodowy wodorodny wodor wod wodoczyn lżeń

2 He hel helowy helowiec helowcowy

3 Li lit litowy litowiec litować litowanie

4 Be beryl berylowy berylowiec berylowcowy berylować berylowanie naberylować naberylowywanie beryloza

5 B bor borowy borowiec borowcowy borować borowanie naborowywać naborowywanie naborować naborowanie zaborować zaborowanie boran boranowy boranować boranowanie nadboran nadboranowy borek borkowy

6 C węgiel węglowy węglisty węglować węglowanie nawęglować nawęglanie zwęglić zwęglenie zwęglać zwęglanie uwęglić uwęglenie uwęglać uwęglanie odwęglować odwęglowanie odwęglić odwęglanie węglarz węglarski węglowiec węglowcowy węglarka węglik węglikowy nadwęglik węglan węglanowy węglanować węglanowanie podwęglan podwęglanowy nadwęglan nadwęglanowy

7 N azot azotowy azotowiec azotowcowy azonik azotniak azotować azotowanie zaazotować zaazotowanie zaazotowany naazotować naazotowanie odazotować odazotowanie azotan azotanowy nadazotan podazotan azotek azotkowy nadazotek nadazotkowy podazotek podazotkowy azotyn podazotyn podazotynowy nadazotyn nadazotynowy azotawy

8 O tlen tlenowy tlenowiec tlenowcowy tlenić tlenienie utlenić utlenienie utleniać utlenianie utleniony utleniacz natlenić natlenienie natleniać natlenianie natleniacz dotlenić dotlenienie dotleniać dotlenianie dotleniacz odtlenić odtlenienie odtleniać odtlenianie odtleniacz tlenek nadtlenek nadtlenkowy ponadtlenak ponadtlenkowy podtlenek podtlenkowy tlenkowy

9 F fluor fluorowy fluorowiec fluorowcowy fluorować odfluorować odfluorowanie fluorowanie fluoryzacja fluoryzowanie fluorescencja fluorescencyjny fluorek fluorkowy podfluorek podfluorkowy nadfluorek nadfluorkowy fluoran fluoranowy fluoryt fluorytowy

10 Ne neon neonowy neonówka neonówkowy neonizacja neonek neonik

11 Na sód sodowy soda sodować sodowanie sodówka

12 Mg magnez magnezowy magnezować magnezowanie magnezja

13 Al glin glinowy glinować glinowanie glinek glinkowy glinian glinianowy aluminium aluminiowy aluminiować aluminiowanie

14 Si krzem krzemowy krzemowiec krzemować krzemowanie nakrzemować nakrzemowanie krzemionka krzemionkowy krzemionkować krzemionkowanie krzemień krzemienny krzemienić krzemienienie skrzemienić skrzemienienie krzemica krzemek krzemkowy krzemian podkrzemian podkrzemianowy nadkrzemian nadkrzemianowy krzemianowy

15 P fosfor fosoforowy fosforować fosforowanie nafosforować nafosforowanie fosforescencja fosforyzacja fosforylacja fosforyczny fosforycznosć fosforiak fosfina fosfon fosfonowy fosforyn fosforynowy nadfosforyn nadfosforynowy podfosforyn podfosforynowy fosforek fosforkowy fosforan nadfosforan nadfosforanowy podfosforan podfosfotanowy fosforanowy fosforanować fosforanowanie fosforyt

16 S siarka siarkowy siarczysty siarczyście siara siarkować siarkowanie nasiarkować nasiarkowanie wysiarkować wysiarkowanie odsiarkować odsiarkowanie odsiarczać odsiarczenie odsiarczacz nasiarczyć nasiarczenie zasiarczyć zasiarczenie siarczek siarczkowy nadsiarczek nadsiarczkowy wielosiarczek wielosiarczkowy polisiarczek polisiarczkowy podsiarczek podsiarczkowy siarczan siarczanowy podsiarczan podsiarczynowy nadsiarczan nadsiarczynowy siarczyn sarczynowy siarkawy podsiarczyn podsiarczynowy podsiarkawy nadsiarczyn nadsiarczynowy nadsiarkawy

17 Cl chlor chlorowy chlorować chlorowanie chlorowany zachlorować zachlorowanie schlorować schlorowanie odchlorować odchlorowanie chlorek chlorkowy podchlorek podchlorkowy nadchlorek nadchlorkowy chloran chloranowy podchloran podchloranowy nadchloran nadchloranowy chloryn chlorynowy chlorawy nadchloryn nadchlorynowy nadchlorawy podchloryn podchlorynowy podchlorawy

18 Ar argon argonowy argonowiec

19 K potas potasowy potasowiec potasowcowy potaż potasować potasowanie odpotasować odpotasowanie

20 Ca wapń wapienny wapień wapniowy wapno wapniowy wapnisty wapiennik wapniak wapniara wapnić wapnienie zwapnić zwapnienie zwapniać zwapnianie odwapnić odwapnienie odwapniać odwapnianie owapnić owapnienie odwapniacz

21 Sc skand skandowy skandowiec skandowcowy

22 Ti tytan tytanowy tytaniczny tytanowiec tytanować tytanowanie tytaniczność tytanian tytanianowy tytanek tytankowy

23 V wanad wanadowy wanadowiec wanadować wanadowanie wanadynit wanadynitowy odwanadować odwanadowanie wanadek wanadkowy wanadan wanadanowy

24 Cr chrom chromowy chromować chromowany nachromować nachromowanie odchromować odchromowanie chromit chromitowy chromowerryt chromoferrytowy chromian chromianowy nadchromian nadchromianowy podchromian podchromianowy

25 Mn mangan manganowy manganowiec manganować manganowanie odmanganować odmanganowanie odmanganić odmanganianie odmanganiacz manganian manganianowy nadmanganian nadmanganiowy podmanganian podmanganiowy

26 Fe żelazo żelazny żelazowy żelazisty żelazowiec żelastwo żelazko żelazkowy żeliwo żeliwiak żeliwny żelaźniak żelazować żelazowanie odżelazować odżelazowanie odżelazić odżelazianie odżelaziacz nażelazować nażelazowanie żelazian żelazianowy nadżelazan

27 Co kobalt kobaltowy kobaltawy kobaltowiec kobaltować kobaltowanie odkobaltować odkobaltowanie kobaltan kobaltanowy

28 Ni nikiel niklowy nikielin nikielina nikielinowy niklocen niklocenowy niklowiec niklować niklowanie poniklować poniklowanie odniklować odniklowanie

29 Cu miedź miedziowy miedziany miedzianka miedziak miedziakowy miedziaczek miedziowiec miednica miedniczy miedniczny miednicowy miedniczka miedziować miedziowanie pomiedziować pomiedziowanie omiedziować omiedziowanie odmiedziować odmiedziowanie miedzian miedzianowy

30 Zn cynk cynkowy cynkit cynkitowy cynkowiec cynkować cynkowanie ocynkować ocynkowanie pocynkować pocynkowanie odcynkować odcynkowanie cynkan cynkanowy

31 Ga gal galowy galować galowanie

32 Ge german germanowy germański germanit germanitowy germanan germananowy germanek garmankowy

18 Ar arsen arsenowy arsenawy arsenian arsenianowy podarsenian podarsenianowy arszenik arsenek arsenkowy arsenin

34]] Se selen seleonwy selenować selenowanie selenek selenkowy podselenek podselenkowy selenian selenianowy

35 Br brom bromowy bromować bromowanie nabromować nabromowanie odbromować odbromowanie bromek bromkowy nadbromek nadbromkowy podbromek podbromkowy bromian bromianowy nadbromian nadbromianowy podbromian podrbromianowy podbromin podbromawy podbrominowy

36 Kr krypton kryptonowy kryptonim kryptonimowy kryptonimiczny kryptonimowo krypto-

37 Rb rubid rubidowy

38 Sr stront strontowy

39 Y itr itrowy

40 Zr cyrkon cyrkonowy cyrkonować cyrkonowanie

41 Nb niob niobowy niobować niobowanie

42 Mo molibden molibdenowy molibdenować molibdenowanie

43 Tc technet technetowy

44 Ru ruten rutenowy rutenować rutenowanie

45 Rh rod rodowy rodować rodowanie

46 Pd pallad palladowy palladować palladowanie

47 Ag srebro srebrowy srebrny srebrzysty srebrnik srebrnikowy posrebrzać posrebrzanie posrebrzyć posrebrzenie sreberko nasrebrzać nasrebrzanie nasrebrzyć nasrebrzenie osrebrzać osrebrzanie osrebrzyć osrebrzenie odsrebrzać odsrebrzanie odsrebrzyć odsrebrzenie wysrebrzyć wysrebrzenie wysrebrzać wysrebrzanie

48 Cd kadm kadmowy kadmować kadmowanie okadmować okadmowanie

49 In ind indowy indować indowanie

50 Sn cyna cynować cynowanie ocynować ocynowanie odcynować odcynowanie pocynować pocynowanie

51 Sb antymon antymonowy antymonować antymonowanie antymonek antymonkowy antymonian antymonianowy nadantymonian nadantymonianowy podantymonian podantymonianowy

52 Te tellur tellurowy tellurek tellurkowy telluran telluranowy

53 I jod jodowy jodować jonowanie najodować najodowanie pojodować pojodowanie jodyna jodynowy jodek jodkowy podjodek podjodkowy nadjodek nadjodkowy jodan jodanowy podjodan podjodanowy nadjodan nadjodanowy

54 Xe ksenon ksononowy biksenon biksenonowy ksenia kseno- kseno ksenonian ksenonianowy nadksenonian nadksenonianowy

55 Cs cez cezowy cezować cezowanie

56 Ba bar barowy barować barowanie

57 La lantan lantanowy lantanować lantanowanie

72 Hf hafn hafnowy hafnować hafnowanie

73 Ta tantal tantalowy tantalować tantalowanie

74 W wolfram wolframowy wolframować wolframowanie

75 Re ren renowy

76 Os osm osmowy osmować osmowanie

77 Ir iryd irydowy irydować irydowanie

78 Pt platyna platynowy platynowiec platynować platynowanie oplatynować oplatynowanie poplatynować poplatynowanie platynit platynitowy platynid platynidowy platynka platynkowy

79 Au złoto złotowy złotko złoty półzłoty półzłotowy złocić złocenie pozłacać pozłacanie pozłocić pozłocenie ozłacać ozłacanie ozłocić ozłocenie odzłocić odzłocenie odzłacać odzłacanie złotnieć złotnienie złotnik złotniczka złotnictwo złotniczy złocisty złociutki złotawy złotek złocisz złocień złotówka złotówkowy złotóweczka złotówczyna złociutka złociście złotniczek złotawo złotawość złotność złociok złotak złotawiec złotlin złotniak

80 Hg rtęć rtęciowy rtęciawy rtęciować rtęciowanie odrtęciować odrtęciowanie rtęciówka ortęć rtęcica

81 Tl tal talowy talować talowanie

82 Pb ołów ołowiany ołowny ołowisty ołowowy ołówek ołówkowy ołóweczek ołowian ołowin ołowianka ołowiankowy ołowica ołowicowy ołowiować ołowiowanie

83 Bi bizmut bizmutowy bizmutek bizmutkowy bizmutan bizmutanowy bizmutyt bizmutytowy bizmutyl bizmutylowy bizmutyna bizmutynowy bizmutynit bizmutynitowy

84 Po polon polonowy polonek polonkowy ...plus pokrewieństwa (Polska)

85 At astat astatkowy astatek astatkowy

86 Rn radon radonowy

87 Fr frans fransowy

88 Ra rad radowy

89 Ac aktyn aktynowy

104 Rf ruterford ruterfordowy

105 Db dubn dubnowy

106 Sg seaborg seaborgowy

107 Bh bohr bohrowy

108 Hs has hasowy

109 Mt meitner meitnerowy

110 Dm darmsztadt darmsztadtowy

111 Rg roentgen roentgenowy

112 Cn kopernik kopernikowy ...plus pokrewieństwa (M. Kopernik)

113 Nh nihon nihonowy

114 Fl flerow flerowowy

115 Mc moskow moskowowy

116 Lv liwermor liwermorowy

117 Ts tenes tenesowy

118 Og oganeson oganesonowy

58 Ce cer cerowy

59 Pr prazeodym prazeodymowy Di didym didymowy

59 Nd neodym neodymowy Di didym didymowy

61 Pm promet prometowy

62 Sm samar samarowy

63 Eu europ europowy

64 Gd gadolin gadolinowy

65 Tb terb terbowy

66 Dy dysproz dysprozowy

67 Ho holm holmowy

68 Er erb erbowy

69 Tm tul tulowy

70 Yb iterb iterbowy

71 Lu lutet lutetowy Cp kasjop kasjopowy

90 Th tor torowy

91 Pa proaktyn proaktynowy

92 U uran uranowy

93 Np neptun neptunowy

94 Pu pluton plutonowy

95 Am ameryk amerykowy

96 Cm kiur kiurowy

97 Bk berkel berkelowy

98 Cf kaliforn kalifornowy

99 Es einstein einsteinowy

100 Fm ferm fermowy

101 Md mendelew mendelewowy

102 No nobel noblowy

103 Lr lorens lorensowy

Plus (dla dawniej/nadal nieznanych): unnilsept, unnilokt, unnilenn, ununnil, ununun, ununbi, ununtri, ununkwad, ununheks, ununokt, ununenn, unbinil, unbiun, unbibi, unbitri, unbikwad... Agnieszka Sulich. Odwzorowanie wiedzy w nazwach pierwiastków chemicznych (unnuny + etymologia) + etymologia, cd. i wszystkie nazwy dawne

1825

• {{Fonberg1825}} |hasło=

1853

LINK

Nr gromady

1	2	3	4	5
metaloidy
thionidy	haloidy	pharmacoidy	apyrydy	-
tlen siarka selen tellur	chlor brom jod fluor cyan	azot fosfor arszen antymon	węglen / węgel bor krzem	wodor
metale
alkalja	alkalja ziemiste	ziemie	kruszce
potas sod lityn ammon	baryt stronten wapen manezyn	toryn glucyn itryn glin terben erben cyrkon noryn ceryn lantan dydym	mangan żelazo chrom wanad uran nikiel kobalt cynk kadm cyna tytan pelop niob ilmen tantal molibden tungsten miedź ołów bizmut merkurjusz; żywe srebro roden srebro złoto platyna

1856

LINK

Nr gromady

1	2	3	4	niezbadane
niemetale (metaloidy)
organorody (organogeny)	ogniorody (pyrogeny)	solorody (halogeny)	szklorody (hyalogeny)
kwasoród wodoród azot węglik	siarka selen fosfor	chlor jod brom fluor cyan	bor krzem
metale
metale lekkie
metale alkaliczne (ługowe)	metale ziemno-alkaliczne (ziemno-ługowe)	metale ziemne
potas sod ammon lityn	wapń baryt stroncyt magnez	glin glucyn itr cyrkon torr erb terb nor
metale ciężkie
żelazo mangan kobalt nikiel cynk kadm cyna uran cer lantan didym	ołów bismut miedź rtęć srebro złoto platyna pallad iryd rodd osm	wolfram molibden tellur tytan tantal wanad niob pelop chrom antymon arsen		aryd donar ilmen ruten