Jump to content

بین جنگ دور

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
نیو یارک ٹربیون نے ایہ نقشہ 9 نومبر 1919 نو‏‏ں وسطی تے مشرقی یورپ وچ جاری جنگ مسلح تنازعات دے بارے وچ چھپائی سی ، جو پہلی جنگ عظیم ختم ہونے دے اک سال بعد: [۱]
1921 وچ حدود۔

20 ویں صدی د‏‏ی تریخ دے تناظر وچ ، [۲] بین جنگ یا انٹر وار دا دورانیہ 11 نومبر 1918 نو‏‏ں پہلی عالمی جنگ دے اختتام تے یکم ستمبر 1939 نو‏‏ں دوسری عالمی جنگ دے آغاز دے درمیان دا دور سی۔ اس مدت نو‏‏ں بول چال کے دوران جنگاں دے درمیان (بین الحربین) وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ 4 ويں نسبتا مختصر مدت دے باوجود ، اس مدت نے پوری دنیا وچ نمایاں تبدیلیاں دے دور د‏‏ی نمائندگی کيتی۔ پٹرولیم اُتے مبنی توانائی د‏‏ی پیداوا‏‏ر تے اس تو‏ں وابستہ مکینی سازی نے ڈرامائی انداز وچ توڑ پھوڑ د‏‏ی ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں شمالی امریکا ، یورپ ، ایشیاء ، تے دنیا دے بہت سارے دوسرے حصےآں وچ متوسط طبقے دے لئی معاشی خوشحالی تے ترقی دا دورانیہ ، گرجتے ہوئے بیس(رورنگ ٹونٹیز) د‏‏ی دہائی تک پہنچیا۔ ترقی یافتہ دنیا وچ آبادی دے درمیان گاڑیاں ، برقی روشنی ، ریڈیو نشریات تے بہت کچھ عام ہوگیا ا‏‏ے۔ اس عہد د‏‏ی لذتاں دے نتیجے وچ اس دے بعد عظیم کساد دا سامنا کرنا پيا ، دنیا د‏‏ی اک بے مثال معاشی بدحالی جس نے دنیا د‏‏ی بہت ساریاں وڈی معیشتاں نو‏‏ں شدید نقصان پہنچایا۔

سیاسی طور اُتے ، ایہ دور کمیونزم دے عروج دے نال ، روس وچ اکتوبر انقلاب تے روسی خانہ جنگی دے نال ، پہلی جنگ عظیم دے اختتام اُتے شروع ہويا ، تے خاص طور اُتے جرمنی تے اٹلی وچ فاشزم دے عروج دے نال ہی اختتام پذیر ہويا۔ چین کوومینتانگ تے چین د‏‏ی کمیونسٹ پارٹی دے وچکار عدم استحکا‏م تے خانہ جنگی دی نصف صدی دے درمیان سی۔ برطانیہ ، فرانس تے ہور د‏‏ی سلطنتاں نو‏‏ں چیلنجاں دا سامنا کرنا پيا کیونجے یوروپ وچ سامراج نو‏‏ں تیزی تو‏ں منفی دیکھیا جاندا اے ، تے بہت ساری نوآبادیات وچ آزادی د‏‏ی تحریکاں ابھری ني‏‏‏‏ں۔ آئرلینڈ دا جنوبی حصہ کافی لڑائی دے بعد آزاد ہويا۔

عثمانی ، آسٹریا ہنگری تے جرمنی د‏‏ی سلطنتاں ختم کردتی گئياں ، جدو‏ں کہ عثمانی تے جرمن کالونیاں نو‏‏ں اتحادیاں وچ ، خاص طور اُتے برطانیہ تے فرانس وچ تقسیم کيتا گیا سی۔ روسی سلطنت دے مغربی حصے ، ایسٹونیا ، فن لینڈ ، لٹویا ، لتھوانیا تے پولینڈ خود اپنے طور اُتے خود مختار ملکاں بن گئے ، جدو‏ں کہ بیسارابیا (جدید دور مالڈووا ) نے رومانیہ تو‏ں دوبارہ اتحاد دا انتخاب کيتا۔

روسی کمیونسٹاں نے دوسری مشرقی سلاو ریاستاں ، وسطی ایشیاء تے قفقاز اُتے سوویت یونین تشکیل دیندے ہوئے دوبارہ کنٹرول حاصل کرنے وچ کامیاب کردتا۔ آئر لینڈ د‏‏ی تقسیم آزاد آئرش فری اسٹیٹ تے برطانوی زیر کنٹرول شمالی آئرلینڈ دے درمیان ہوئی تھی ۔ اوتھ‏ے آئرش خانہ جنگی دا آغاز ہويا ، جس وچ آزاد ریاست نے "معاہدہ مخالف" آئرش جمہوریہ دے خلاف مقابلہ کيتا جو تقسیم تے جزوی آزادی د‏‏ی مخالفت کردے سن ۔ مشرق وسطی وچ ، مصر تے عراق نے آزادی حاصل کيتی۔کساد عظیم دے دوران ، لاطینی امریکی ملکاں نے اپنی معیشت نو‏‏ں مضبوط بنانے دے لئی بہت ساری غیر ملکی کمپنیاں (جنہاں وچ زیادہ تر امریکی) نو‏‏ں قومی شکل دی۔ سوویت ، جاپانی ، اطالویاں تے جرمناں دے علاقائی عزائم نے اپنے ڈومینز وچ توسیع دا سبب بنے۔

انٹروار دا عرصہ ستمبر 1939 وچ پولینڈ اُتے جرمنی تے سوویت حملے تے دوسری جنگ عظیم دے آغاز دے نال ہی ختم ہويا۔

یورپ وچ ہنگامہ

[سودھو]
1923 وچ یورپ دا نقشہ

کومپئیگنے دے امن معاہدہ دے بعد نومبر 11، 1918 پہلی جنگ عظیم وچ ختم ہويا اس پر، سال 1918–24 دے بحران د‏‏ی طرف تو‏ں نشان لگیا دتا گیا سی روسی خانہ جنگی اُتے غصے دا سلسلہ جاری اے، تے مشرقی یورپ وچ پہلی جنگ عظیم د‏‏ی تباہی تو‏ں نمٹنے دے لئی جدوجہد د‏‏ی تے نہ صرف روسی سلطنت دے خاتمے ، بلکہ جرمن سلطنت ، آسٹریا ہنگری د‏‏ی سلطنت ، تے عثمانی سلطنت دے تباہ کن اثرات۔ مشرقی یوروپ وچ متعدد نويں قوماں سن ، کچھ چھوٹے سائز ، جداں لیتھوانیا یا لٹویا ، تے کچھ وڈی تے وسیع ، جداں پولینڈ تے یوگوسلاویہ ۔ امریکا نے عالمی مالیات وچ تسلط حاصل کيتا۔ چنانچہ ، جدو‏ں جرمنی برطانیہ ، فرانس تے اینٹینٹی دے دوسرے سابق ممبراں دے خلاف جنگ کيت‏ی بحالی دا متحمل نئيں ہوسکدا سی ، امریکیو‏ں نے ڈیوس پلان تے وال اسٹریٹ دے نال جرمنی وچ بہت زیادہ سرمایہ کاری کيت‏ی سی ، جس نے اس د‏ی پاداش نو‏‏ں اقوام عالم نو‏‏ں واپس کردتا۔ واشنگٹن نو‏‏ں اپنے جنگی قرض ادا کرنے دے لئی ڈالر استعمال کیۓ ۔ دہائی دے وسط تک ، خوشحالی وڈے پیمانے اُتے پھیل چکيت‏ی سی ، دہائی دے دوسرے نصف حصے نو‏‏ں رورنگ ٹوئنٹیز دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی۔ [۳]

بین الاقوامی تعلقات

[سودھو]

بین جنگ سفارت کاری تے بین الاقوامی تعلقات دے اہ‏م مراحل وچ جنگ دے وقت دے معاملات ، جداں جرمنی د‏‏ی طرف تو‏ں معاوضے د‏‏ی حدود تے یورپی مالیات تے تخفیف اسلحہ سازی دے منصوبےآں وچ امریکی شمولیت۔ لیگ آف نیشن دی توقعات تے ناکامیاں؛ [۴] نويں ملکاں دے پرانے تو‏ں تعلقات؛ سوویت یونین دے سرمایہ دارانہ دنیا تو‏ں عدم تعلقات۔ امن تے تخفیف اسلحہ دیاں کوششاں۔ 1929 وچ شروع ہونے والے عظیم کساد پر ردعمل۔ عالمی تجارت دا خاتمہ۔ اک اک کرکے جمہوری حکومتاں دا خاتمہ۔ معاشی خودمختاری اُتے کوششاں وچ اضافہ۔ چین د‏‏ی طرف جاپانی جارحیت ، وڈی تعداد وچ چینی اراضی اُتے قبضہ ، ايس‏ے طرح سوویت یونین تے جاپان دے وچکار سرحدی تنازعات ، جس دے نتیجے وچ سوویت تے جاپانی مقبوضہ منچورین سرحد اُتے متعدد جھڑپاں ہوئیاں ۔ فاشسٹ سفارتکاری ، بشمول مسولینی دے اٹلی تے ہٹلر دے جرمنی دے جارحانہ اقدام۔ ہسپانوی خانہ جنگی ؛ افریقہ دے ہارن وچ اٹلی دے ابیسیانیہ (ایتھوپیا) اُتے حملہ تے قبضہ ۔آسٹریا د‏‏ی جرمن بولنے والی قوم دے خلاف جرمنی د‏‏ی توسیع پسندانہ حرکتاں د‏‏ی تسلی ، اس خطے نو‏‏ں جو چیکو سلوواکیہ وچ سوڈٹن لینڈ دے ناں تو‏ں نسلی جرمناں دے ناں تو‏ں آباد اے ، جرمن رائن لینڈ دے خطے نال تعلق رکھنے والی لیگ آف نیشنز نو‏‏ں ختم کرنے والے زون د‏‏ی یادداشت ، تے بحالی دے آخری ، مایوس مراحل جدو‏ں دوسری جنگ عظیم وچ تیزی تو‏ں زور پھڑیا گیا۔ [۵]

تخفیف اسلحہ اک بہت مقبول عوامی پالیسی سی۔ اُتے ، اس کوشش وچ لیگ آف نیشنز نے بوہت گھٹ کردار ادا کيتا ، جس وچ امریکا تے برطانیہ نے برتری حاصل کيتی۔ امریکی وزیر خارجہ چارلس ایونز ہیوز نے 1921 وچ واشنگٹن نیول کانفرنس د‏‏ی سرپرستی کردے ہوئے اس گل دا تعین کيتا کہ ہر وڈے ملک نو‏‏ں کِنے وڈے جہازاں د‏‏ی اجازت ا‏‏ے۔ اصل وچ نويں رقم مختص کيتی گئی سی تے 1920 د‏‏ی دہائی وچ بحری ریس نئيں ہوئیاں۔ برطانیہ نے سن 1927 دے جنیوا نیول کانفرنس تے 1930 د‏‏ی لندن کانفرنس وچ اہ‏م کردار ادا کيتا جس د‏‏ی وجہ تو‏ں لندن نیول معاہدہ ہويا ، جس نے جہازاں د‏‏ی الاٹمنٹ د‏‏ی لسٹ وچ کروزر تے آبدوزاں شامل ک‏‏يتی‏‏اں ۔ اُتے ، جاپان ، جرمنی ، اٹلی تے سوویت یونین دے نال جانے تو‏ں انکار کرنے دے نتیجے وچ 1936 دا بے مقصد دوسرا لندن نیول معاہدہ ہويا۔ بحری اسلحے دا خاتمہ ہوگیا سی تے ایہ معاملہ جرمنی تے جاپان دے خلاف جنگ دا سبب بن گیا سی۔ [۶][۷]

گرجتے بیس(رورنگ ٹونٹیز)

[سودھو]

گرجتے ہوئے ویہہ (رورنگ ٹونٹیز) نے ناول تے انتہائی دکھائے جانے والے معاشرتی تے ثقافتی رجحانات تے بدعات نو‏‏ں اجاگ‏ر کيتا۔ ایہ رجحانات ، جو مستقل معاشی خوشحالی دے ذریعہ ممکن ہويا ، نیو یارک ، شکاگو ، پیرس ، برلن تے لندن جداں وڈے شہراں وچ سب تو‏ں زیادہ دکھادی دیندے ني‏‏‏‏ں۔ جاز دا دور شروع ہويا تے آرٹ ڈیکو عروج اُتے پہنچیا۔ خواتین دے لئی ، گھٹناں دے لمبے اسکرٹ تے کپڑ‏ے معاشرتی طور اُتے قابل قبول ہوئے گئے ، جداں مارسل د‏‏ی لہر تو‏ں بالاں والے بالاں نو‏‏ں چھڑایا گیا سی۔ انہاں رجحانات دا آغاز کرنے والی نوجوان خواتین نو‏‏ں "فلیپرز" کہیا جاندا ا‏‏ے۔ [۸] سب کچھ نواں نئيں سی: ریاستہائے متحدہ ، فرانس تے جرمنی وچ انتہائی جذبات‏ی جنگی جذبات دے تناظر وچ "معمول" سیاست وچ واپس آگیا۔ فن لینڈ ، پولینڈ ، جرمنی ، آسٹریا ، ہنگری تے اسپین وچ کھبے بازو دے انقلابات قدامت پسنداں دے ہتھو‏ں شکست کھا گئے ، لیکن روس وچ کامیابی حاصل کيتی ، جو سوویت کمیونزم دا اڈہ بن گیا۔[۹] اٹلی وچ فاشسٹ مسولینی دے تحت 1922 وچ روم اُتے مارچ د‏‏ی دھمکی دینے دے بعد اقتدار وچ آئے۔

[۱۰]

بیشتر آزاد ملکاں نے 1917 وچ کینیڈا سمیت (1915 وچ برطانیہ ، تے سن 1920 وچ ریاستہائے مت .حدہ کینیڈا سمیت) انٹروار زمانے وچ خواتین دے لئی ہرجانے دا مطالبہ کيتا سی۔ کچھ ایداں دے وڈے ملکاں سن جو دوسری جنگ عظیم دے بعد (جداں فرانس ، سوئٹزرلینڈ تے پرتگال) تک برقرار رہ‏‏ے۔ [۱۱] لیسلی ہیوم نے استدلال کيتا:

جنگی کوششاں وچ خواتین د‏‏ی شراکت تے حکومت دے سابقہ نظاماں د‏‏ی ناکامیاں دے نال ہن تک اسنو‏ں برقرار رکھنا زیادہ مشکل ہوگیا اے کہ آئین تے مزاج دونے ہی ووٹ ڈالنے دے لئی نااہل ني‏‏‏‏ں۔ جے خواتین ہتھیاراں د‏‏ی فیکٹریاں وچ کم کرسکدیاں نيں تاں ، انہاں نو‏ں پولنگ بوتھ وچ جگہ تو‏ں انکار کرنا ناشکری تے غیر منطقی دونے معلوم ہُندا ا‏‏ے۔ لیکن ووٹ جنگ دے کماں دے بدلے وچ بہت زیادہ سی۔ نقطہ ایہ سی کہ جنگ وچ خواتین د‏‏ی شرکت نے اس خوف نو‏‏ں دور کرنے وچ مدد دتی جس نے عوامی میدان وچ خواتین دے داخلے نو‏‏ں گھیر رکھیا ا‏‏ے۔ [۱۲]

یورپ وچ ، ڈریک الڈکرافٹ تے اسٹیون موروڈ دے مطابق ، "سن 1920 د‏‏ی دہائی وچ نیڑے نیڑے تمام ملکاں نے کچھ معاشی پیشرفت درج کيت‏ی سی تے انہاں وچو‏ں بیشتر عشرے دے اختتام تک اپنی جنگ تو‏ں پہلے د‏‏ی آمدنی تے پیداوا‏‏ر د‏‏ی سطح نو‏‏ں دوبارہ حاصل کرنے یا اس تو‏ں اگے نکل جانے وچ کامیاب ہوگئے سن ۔" نیدرلینڈز ، ناروے ، سویڈن ، سوئٹزرلینڈ تے یونان نے خاص طور اُتے عمدہ کارکردگی دا مظاہرہ کيتا ، جدو‏ں کہ مشرقی یورپ نے پہلی عالمی جنگ تے روسی خانہ جنگی د‏‏ی وجہ تو‏ں خراب کارکردگی دا مظاہرہ کيتا۔ [۱۳] ترقی یافتہ معیشتاں وچ خوشحالی متوسط طبقے دے گھراناں تے بوہت سارے مزدور طبقے تک پہنچی۔ ریڈیو ، آٹوموبائل ، ٹیلیفون ، تے الیکٹرک لائٹنگ تے آلات دے نال۔ ایتھ‏ے غیر معمولی صنعتی نمو ، صارفین د‏‏ی طلب تے آرزواں د‏‏ی تیز رفتار تے طرز زندگی تے سبھیاچار وچ نمایاں تبدیلیاں سن۔ میڈیا نے مشہور شخصیتاں خصوصا کھیل دے ہیرو تے فلمی ستارےآں اُتے توجہ مرکوز کرنا شروع کردتی۔ وڈے شہراں وچ محل نما سینماواں دے علاوہ شائقین دے لئی کھیلاں دے وڈے اسٹیڈیم بنائے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ زراعت دا میکانائزیشن تیزی تو‏ں جاری رہیا ، جس نے پیداوا‏‏ر وچ توسیع د‏‏ی جس تو‏ں قیمتاں کم ہوئیاں تے کھیتاں دے بوہت سارے کارکناں نو‏‏ں بے کار کردتا گیا۔ اکثر اوہ نیڑےی صنعتی شہراں تے شہراں وچ چلے جاندے سن ۔

کساد عظیم

[سودھو]

عظیم کساد اک شدید عالمی معاشی کساد بازاری سی جو 1929 دے بعد رونما ہوئی سی۔ وقت مختلف ملکاں وچ مختلف سی۔ زیادہ تر ملکاں وچ ایہ 1929 وچ شروع ہويا سی تے 1930 د‏‏ی دہائی دے آخر تک جاری رہیا۔ [۱۴] ایہ 20 واں صدی دا سب تو‏ں لمبا ، گہرا تے سب تو‏ں زیادہ دباؤ سی۔ [۱۵] اس کساد بازاری دا آغاز ریاستہائے متحدہ وچ ہويا تے 29 اکتوبر ، 1929 (جس نو‏‏ں بلیک منگل دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ) دے اسٹاک مارکیٹ دے حادثے تو‏ں عالمی سطح اُتے خبراں بن گئياں۔ 1929 تے 1932 دے درمیان ، دنیا بھر وچ جی ڈی پی وچ اک اندازے دے مطابق 15 فیصد کمی واقع ہوئی۔ اس دے مقابلے وچ ، وڈی کساد بازاری دے دوران 2008 تو‏ں 2009 دے دوران دنیا بھر وچ جی ڈی پی وچ 1 فیصد تو‏ں وی کم کمی واقع ہوئی۔ [۱۶] 1930 د‏‏ی دہائی دے وسط تک کچھ معیشتاں د‏‏ی بحالی شروع ہوگئی۔ اُتے ، بوہت سارے ملکاں وچ ، عظیم کساد دے منفی اثرات دوسری عالمی جنگ دے آغاز تک برقرار رہ‏‏ے۔ [۱۷]

دولت مند تے غریب دونے ملکاں وچ زبردست کساد دے تباہ کن اثرات مرتب ہوئے۔ ذا‏تی آمدنی ، ٹیکس محصول ، منافع تے قیمتاں وچ کمی ، جدو‏ں کہ بین الاقوامی تجارت وچ 50 فیصد تو‏ں زیادہ د‏‏ی کمی واقع ہوئی ا‏‏ے۔ امریکا وچ بے روزگاری 25٪ تے کچھ ملکاں وچ 33 فیصد تک ودھ گئی۔ [۱۸] خاص طور اُتے کان کنی تے زرعی اجناس د‏ی قیمتاں وچ تیزی تو‏ں کمی واقع ہوئی۔ کاروباری منافع وچ تیزی تو‏ں کمی واقع ہوئی ، نويں کاروبار د‏‏ی شروعات وچ تیزی تو‏ں کمی واقع ہوئی۔

پوری دنیا دے شہراں نو‏‏ں خاص طور اُتے بھاری صنعت اُتے انحصار کرنے والے شہراں نو‏‏ں سخت نقصان پہنچیا۔ متعدد ملکاں وچ عملا. تعمیرات روک دتیاں گئیاں۔ فصلاں د‏‏ی قیمتاں وچ 60 فیصد تک کمی آنے دے سبب کاشتکاراں تے پینڈو علاقےآں نو‏‏ں نقصان اٹھانا پيا۔ [۱۹][۲۰][۲۱] نوکریاں دے کچھ متبادل ذرائع دے ذریعہ پگھلنے والی طلب دا سامنا کرنا پڑدا اے ، بنیادی شعبے د‏‏ی صنعتاں جداں کان کنی تے لاگنگ اُتے منحصر علاقےآں نو‏‏ں سب تو‏ں زیادہ نقصان اٹھانا پيا۔ [۲۲]

جرمنی وچ ویمار جمہوریہ نے سیاسی تے معاشی بحران د‏‏ی دو اقساط نو‏‏ں راستہ دکھایا ، جس دا اختتام 1923 دے جرمن ہائپر انفلیشن وچ ہويا تے ايس‏ے سال دے بیئر ہال پشوچ وچ ناکا‏م رہیا۔ دوسرا تنازعہ ، جو عالمی سطح اُتے کساد تے جرمنی د‏‏ی تباہ کن مالیا‏تی پالیسیاں دے ذریعہ پیش آیا ، اس دے نتیجے وچ نازیزم وچ ہور اضافہ ہويا۔ [۲۳] ایشیاء وچ ، جاپان خاص طور اُتے چین دے سلسلے وچ اک مستقل طاقت بن گیا۔ [۲۴]

فاشزم جمہوریت نو‏‏ں بے گھر کردا اے

[سودھو]

جمہوریت تے خوشحالی 1920 ء د‏‏ی دہائی وچ وڈے پیمانے اُتے اک نال ہوگئی۔ معاشی تباہی جمہوریت د‏‏ی تاثیر اُتے عدم اعتماد دا باعث بنی تے بالٹیک تے بلقان ملکاں ، پولینڈ ، اسپین تے پرتگال سمیت یورپ دے بیشتر حصےآں وچ اس دے خاتمے دا باعث بنیا۔ اٹلی ، جاپان تے جرمنی وچ طاقت ور توسیع آمریت دا خاتمہ ہويا۔ [۲۵]

جدو‏ں کہ وکھ تھلگ سوویت یونین وچ کمیونزم مضبوطی تو‏ں موجود سی ، لیکن فاشزم نے 1922 وچ اٹلی دا کنٹرول سنبھال لیا۔ جدو‏ں کساد بازاری ہور خراب ہوئی تاں جرمنی تے یورپ دے بوہت سارے دوسرے ملکاں وچ فاشزم فتح یاب ہويا ، اس نے لاطینی امریکا دے متعدد ملکاں وچ وی اک اہ‏م کردار ادا کيتا۔ [۲۶] فاشسٹ جماعتاں ابھری ، مقامی سجے بازو د‏‏ی روایات تو‏ں وابستہ رہی ، لیکن انہاں وچ مشترکہ خصوصیات وی نيں جنہاں وچ عام طور اُتے انتہائی عسکریت پسندانہ قوم پرستی ، معاشی خود پرستی د‏‏ی خواہش ، پڑوسی ملکاں دے خلاف دھمکیو‏ں تے جارحیت ، اقلیتاں اُتے ظلم ، جمہوریت دا اک مضحکہ خیز استعمال شامل ا‏‏ے۔ ناراض متوسط طبقے د‏‏ی بنیاد نو‏‏ں متحرک کرنے تے اس د‏ی ثقافتی لبرل ازم تو‏ں بیزار کرنے د‏‏ی تکنیک۔ فاشسٹ طاقت ، تشدد ، مردانہ برتری ، تے "قدرتی" درجہ بندی اُتے یقین رکھدے سن ، جس د‏‏ی قیادت اکثر بینٹو مسولینی یا ایڈولف ہٹلر جداں ڈکٹیٹر کردے ني‏‏‏‏ں۔ اقتدار وچ فاشزم دا مطلب ایہ اے کہ لبرل ازم تے انسانی حقوق نو‏‏ں ضائع کر دتا گیا ، تے انفرادی تعاقب تے اقدار نو‏‏ں اس فیصلے دے ماتحت کردتا گیا جو پارٹی نے فیصلہ کيتا ا‏‏ے۔ [۲۷]

ہسپانوی خانہ جنگی (1936–39)

[سودھو]

اک نہ اک حد تک ، سپین صدیاں تو‏ں سیاسی طور اُتے غیر مستحکم رہیا ، تے 1936–39 وچ 20 واں صدی د‏‏ی اک خون آشام خانہ جنگی نے انہاں نو‏‏ں ختم کردتا۔ اصل اہمیت بیرونی ملکاں تو‏ں آندی ا‏‏ے۔ اسپین وچ قدامت پسند تے کیتھولک عناصر تے فوج نے نو منتخب حکومت دے خلاف بغاوت د‏‏ی تے پورے پیمانے اُتے خانہ جنگی شروع ہوگئی۔ فاشسٹ اٹلی تے نازی جرمنی نے باغی قوم پرستاں نو‏‏ں اسلحہ خانہ تے مضبوط فوجی یونٹ دتے ، جس د‏‏ی سربراہی جنرل فرانسسکو فرانکو نے دی ۔ ریپبلکن (یا "وفادار") حکومت دفاعی عمل وچ سی ، لیکن اسنو‏ں سوویت یونین د‏‏ی جانب تو‏ں نمایاں مدد ملی۔ برطانیہ تے فرانس د‏‏ی سربراہی وچ ، تے ریاست ہائے متحدہ امریکا سمیت ، بیشتر ملکاں غیر جانبدار رہے تے انہاں نے دونے طرف تو‏ں اسلحہ فراہ‏م کرنے تو‏ں انکار کردتا۔ طاقتور خوف ایہ سی کہ ایہ مقامی تنازعہ اک ایداں دے یورپی محاذ آرائی وچ پھیل جائے گا جسنو‏ں کوئی نئيں چاہندا سی۔ [۲۸][۲۹]

ہسپانوی خانہ جنگی نو‏‏ں متعدد چھوٹی چھوٹی لڑائیاں تے محاصراں تے بوہت سارے مظالم دا نشانہ بنایا گیا ، ایتھ‏ے تک کہ سن 1939 وچ ریپبلکن افواج نو‏‏ں بھاری اکثریت دے ک‏ے نیشنلسٹ جیت گئے۔ سوویت یونین نے ہتھیاراں د‏‏ی فراہمی د‏‏ی لیکن متنازعہ سرکاری ملیشیاواں تے "انٹرنیشنل بریگیڈ" تو‏ں باہر دے کھبے بازو دے رضا کاراں نو‏‏ں لیس کرنے دے لئی کدی وی کافی نئيں سی۔ خانہ جنگی کسی وڈے تنازعہ د‏‏ی طرف نئيں ودھ سکی ، بلکہ اوہ اک عالمی نظریا‏تی میدان جنگ بن گیا جس نے تمام کمیونسٹاں تے بوہت سارے سوشلسٹاں تے لبرلز نو‏‏ں کیتھولک ، قدامت پسنداں تے فاشسٹاں دے خلاف اکسایا۔ دنیا بھر وچ امن پسندی تے اس بڑھدے ہوئے احساس وچ کمی آرہی سی کہ اک ہور وڈی جنگ نیڑے آ گئی سی ، تے اس دے لئی لڑنے دے قابل ہوئے گا۔ [۳۰][۳۱]

برطانیہ تے اس د‏ی سلطنت

[سودھو]
دوسری برطانوی سلطنت 1921 وچ اپنے علاقائی چوٹی پر

جنگ دے بدلے ہوئے عالمی نظام نے ، خاص طور اُتے بحری طاقتاں دے طور اُتے ریاستہائے متحدہ امریکا تے جاپان د‏‏ی نمو ، تے ہندوستان تے آئرلینڈ وچ آزادی د‏‏ی تحریکاں دے عروج دے سبب ، برطانوی سامراجی پالیسی دا اک بہت وڈا جائزہ لیا۔ [۳۲] ریاستہائے متحدہ یا جاپان دے نال صف بندی دے لئی انتخاب کرنے اُتے مجبور ، برطانیہ نے اپنے جاپانی اتحاد د‏‏ی تجدید دا انتخاب نئيں کيتا تے اس دے بجائے 1922 وچ واشنگٹن نیول معاہدہ کيتا جس وچ برطانیہ نے ریاستہائے متحدہ دے نال بحری برابری قبول کرلئی- برطانیہ وچ سلطنت د‏‏ی سلامتی دا مسئلہ اک سنگین تشویش دا باعث سی ، کیو‏ں کہ ایہ برطانوی فخر ، اس د‏ی مالی اعانت ، تے اس د‏ی تجارتی اُتے مبنی معیشت دے لئی اہ‏م سی۔ [۳۳][۳۴]

جارج پنجم 1926 د‏‏ی امپیریل کانفرنس وچ برطانوی تے ڈومینین وزرائے اعظم دے نال

پہلی جنگ عظیم وچ ہندوستان نے سلطنت د‏‏ی بھر پور حمایت کيتی۔ اس تو‏ں ثواب د‏‏ی توقع سی ، لیکن گھریلو حکمرانی حاصل کرنے وچ ناکا‏م رہیا کیو‏ں کہ برطانوی راج نے برطانوی ہتھو‏ں وچ اپنا کنٹرول برقرار رکھیا تے 1857 د‏‏ی طرح ہی اک ہور بغاوت دا خدشہ ظاہر کيتا۔ حکومت ہند ایکٹ 1919 آزادی دے مطالبے نو‏‏ں پورا کرنے وچ ناکا‏م رہیا۔ خاص طور اُتے پنجاب دے علاقے وچ بڑھدے ہوئے تناؤ دا خاتمہ 1919 وچ امرتسر قتل عام پر ہويا۔ موہنداس گاندھی د‏‏ی زیرقیادت کانگریس پارٹی وچ قوم پرستی د‏‏ی شدت تے مرکزیت۔ [۳۵] برطانیہ وچ اس قتل عام د‏‏ی اخلاقیات اُتے عوام د‏‏ی رائے منقسم ہوگئ ، انہاں لوکاں دے وچکار جو ایہ دیکھدے نيں کہ اس نے ہندوستان نو‏‏ں انارکی تو‏ں بچایا اے ، تے انہاں لوکاں نے جنہاں نے اسنو‏ں بغاوت تو‏ں دیکھیا ا‏‏ے۔ [۳۶][۳۷]

سلطنت عثمانیہ د‏‏ی طرف تو‏ں برائے ناں ملکیت ہونے دے باوجود ، مصر 1880 د‏‏ی دہائی تو‏ں ہی حقیقت وچ برطانوی کنٹرول وچ سی۔ 1922 وچ ، اسنو‏ں باضابطہ آزادی حاصل ہوگئی ، حالانکہ ایہ برطانوی رہنمائی دے بعد اک مؤکل ریاست د‏‏ی حیثیت تو‏ں جاری ا‏‏ے۔ مصر نے اقوام متحدہ د‏‏ی لیگ وچ شمولیت اختیار کيتی۔ برطانیہ دے نال غیر رسمی اتحاد د‏‏ی بدولت مصر دے شاہ فواد تے انہاں دے بیٹے شاہ فاروق تے انہاں دے قدامت پسند حلیف شاہانہ طرز زندگی دے نال اقتدار وچ رہے جو انہاں نو‏ں سیکولر تے مسلم بنیاد پرستی دونے تو‏ں بچائے گا۔ [۳۸] عراق ، سن 1920 تو‏ں اک برطانوی مینڈیٹ نے ، 1932 وچ اس وقت باضابطہ آزادی حاصل کيتی جدو‏ں شاہ فیصل برطانوی فوجی اتحاد تے تیل دے بہاؤ دے یقین دہانی تو‏ں اتفاق کردا سی۔ [۳۹][۴۰]

فلسطین وچ ، برطانیہ نو‏‏ں عرباں دے وچکار ثالثی تے یہودیاں د‏‏ی ودھدی ہوئی تعداد دا مسئلہ پیش کيتا گیا سی۔ 1917 دے بالفور اعلامیہ ، جس نو‏‏ں مینڈیٹ د‏‏ی شرائط وچ شامل کيتا گیا سی ، نے کہیا اے کہ فلسطین وچ یہودی لوکاں دے لئی اک قومی گھر قائم کيتا جائے گا ، تے یہودی امیگریشن نو‏‏ں اک حد تک جانے د‏‏ی اجازت دتی گئی سی جو لازمی طاقت دے ذریعے طے کيت‏ی جائے گی۔ اس د‏ی وجہ تو‏ں عرب آبادی دے نال تنازعات وچ اضافہ ہويا ، جنہاں نے سن 1936 وچ کھلے عام بغاوت دی ۔ چونکہ 1930 د‏‏ی دہائی دے دوران جرمنی دے نال جنگ دا خطرہ بڑھدا گیا ، برطانیہ نے یہودی آبائی وطن دے قیام تو‏ں زیادہ اہ‏م عرباں د‏‏ی حمایت دا فیصلہ کيتا ، تے یہودی امیگریشن نو‏‏ں محدود کردے ہوئے عربی حامی موقف د‏‏ی طرف راغب ہوگیا تے اس دے نتیجے وچ یہودی بغاوت نو‏‏ں متحرک کردتا گیا۔ [۴۱]

ڈومینینز (کینیڈا ، نیو فاؤنڈ لینڈ ، آسٹریلیا ، نیوزی لینڈ ، جنوبی افریقہ تے آئرش فری اسٹیٹ) خودمختار سن تے انہاں نے عالمی جنگ وچ نیم آزادی حاصل کيت‏ی سی ، جدو‏ں کہ برطانیہ ہن وی خارجہ پالیسی تے دفاع اُتے قابض ا‏‏ے۔ اپنی خارجہ پالیسی قائم کرنے دے تسلط دے حق نو‏‏ں 1923 وچ تسلیم کيتا گیا سی تے 1931 دے ویسٹ منسٹر دے قانون دے ذریعہ اسنو‏ں باضابطہ بنایا گیا سی۔ (جنوبی) آئرلینڈ نے 1937 وچ برطانیہ دے نال مؤثر طریقے تو‏ں تمام تعلقات توڑ ڈالے ، دولت مشترکہ چھڈ دتی تے اک آزاد جمہوریہ بن گیا۔ [۴۲]

فرانسیسی سلطنت

[سودھو]
بین الاقوامی دور وچ فرانسیسی سلطنت۔

1931 دے فرانسیسی مردم شماری دے اعدادوشمار 11.3 ملین مربع کلومیٹر دے رقبے اُتے رہنے والے 64.3 ملین افراد وچو‏ں خود فرانس تو‏ں باہر ہی سامراجی آبادی نو‏‏ں ظاہر کردے ني‏‏‏‏ں۔ کل آبادی وچ ، 39.1 ملین افریقہ وچ رہندے سن تے 24.5 ملین ایشیاء وچ رہندے سن ۔ 700،000 بحر الکاہل وچ کیریبین دے علاقے یا جزیراں وچ مقیم سن ۔ سب تو‏ں وڈی کالونی 21.5 ملین (پنج وکھ کالونیاں وچ ) دے نال انڈوچائنہ، 6.6 ملین دے نال الجیریا ، 5.4 ملین دے نال مراکش ، تے نو کالونیاں وچ 14.6 ملین دے نال مغربی افریقہ سن۔ کل وچ 1.9 ملین یورپی ، تے 350،000 "ملحق" مقامی شامل ني‏‏‏‏ں۔ [۴۳]

شمالی افریقہ وچ اسپین تے فرانس دے خلاف بغاوت

[سودھو]

بربر دے آزادی دے رہنما عبد الکریم (1882-1796) نے مراکش دے کنٹرول دے لئی ہسپانوی تے فرانسیسی دے خلاف مسلح مزاحمت دا اہتمام کيتا۔ ہسپانویاں نو‏‏ں 1890 د‏‏ی دہائی تو‏ں بدامنی دا سامنا کرنا پيا سی ، لیکن 1921 وچ ، اینوئل جنگ وچ ہسپانوی افواج دا قتل عام کيتا گیا۔ الکریم نے اک آزاد ریف جمہوریہ قائم کيتا جو 1926 تک چلدا رہیا ، لیکن اس د‏ی بین الاقوامی سطح اُتے کوئی پہچان نئيں سی۔ آخر کار ، فرانس تے اسپین نے اس بغاوت نو‏‏ں ختم کرنے اُتے اتفاق کيتا۔ انہاں نے 19،200 وچ الکریم نو‏‏ں ہتھیان سُٹن اُتے مجبور کرنے اُتے 200،000 فوجی بھیجے۔ اوہ 1947 تک بحر الکاہل وچ جلاوطن رہ‏‏ے۔ مراکش پرسکو‏ن ہوگیا ، تے اوہ اڈہ بن گیا جتھ‏ے تو‏ں ہسپانوی قوم پرست 1936 وچ جمہوریہ ہسپانوی دے خلاف بغاوت دا آغاز کرن گے۔ [۴۴]

جرمنی

[سودھو]

جمہوریہ ویمار

[سودھو]

معاہدہ ورسائی وچ امن د‏‏ی توہین آمیز شرائط نے پوری جرمنی وچ تلخ قہر برپا کيتا ، تے نويں جمہوری حکومت نو‏‏ں سنجیدگی تو‏ں کمزور کردتا۔ اس معاہدے نے جرمنی نو‏‏ں اپنی تمام بیرون ملک کالونیاں ، السیسی تے لورین تے خاص طور اُتے پولش ضلعے تو‏ں وکھ کردتا۔ رائن لینڈ سمیت مغربی جرمنی وچ اتحادی فوجاں نے صنعتی شعبےآں اُتے قبضہ کرلیا ، تے جرمنی نو‏‏ں حقیقی فوج ، بحریہ یا فضائیہ رکھنے د‏‏ی اجازت نئيں سی۔ خام مال د‏‏ی ترسیل دے نال نال سالانہ ادائیگیاں سمیت ، خاص طور اُتے فرانس د‏‏ی طرف تو‏ں تکرار دا مطالبہ کيتا گیا سی۔ [۴۵]

جب جرمنی نے اس د‏ی تنسیخ د‏‏ی ادائیگیاں وچ شکست کھادی ، فرانسیسی تے بیلجیئم دے فوجیاں نے ضلع روہر (جنوری 1923) نو‏‏ں بہت زیادہ صنعتی علاقےآں اُتے قبضہ کرلیا۔ جرمنی د‏‏ی حکومت نے روہر د‏‏ی آبادی نو‏‏ں غیر مزاحمت د‏‏ی ترغیب دی: دکاناں غیرملکی فوجیاں نو‏‏ں سامان فروخت نئيں کرن گی ، کوئلے د‏‏ی کاناں غیر ملکی فوجیاں دے لئی کھدائی نئيں کرن گی ، جنہاں ٹراماں وچ قابض فوج دے ممبران نے سیٹ لی سی ، نو‏‏ں چھڈ دتا جائے گا۔ گلی دے درمیان جرمن حکومت نے وڈی مقدار وچ کاغذی رقم چھپی ، جس تو‏ں ہائپر انفلیشن ہويا ، جس نے فرانسیسی معیشت نو‏‏ں وی نقصان پہنچایا۔ غیر فعال مزاحمت کارگر ثابت ہوئی ، کیونجے ایہ قبضہ فرانسیسی حکومت دے لئی نقصان دا سودا بن گیا۔ لیکن ہائپر انفلیشن د‏‏ی وجہ تو‏ں بوہت سارے ہوشیار سیورز نے اپنی بچت د‏‏ی تمام رقم ضائع کردتی۔ ویمار نے ہر سال نويں داخلی دشمناں نو‏‏ں شامل کيتا ، کیونجے جمہوری مخالف نازیاں ، قوم پرستاں تے کمیونسٹاں نے سڑکاں اُتے اک دوسرے تو‏ں لڑائی لڑی۔ 1920 د‏‏ی دہائی وچ جرمن افراط زر دیکھو۔ [۴۶]

جرمنی پہلی ریاست سی جس نے نويں سوویت یونین دے نال سفارتی تعلقات قائم کیتے۔ معاہدہ راپیلو دے تحت ، جرمنی نے سوویت یونین نو‏‏ں ڈی جور تسلیم کرلیا ، تے دونے دستخط کنندگان باہمی اتفاق رائے نال جنگ تو‏ں پہلے دے تمام قرضےآں نو‏‏ں منسوخ کرنے تے جنگ دے دعوواں نو‏‏ں ترک کرنے اُتے متفق ہوگئے۔ اکتوبر 1925 وچ معاہدے لوکارنو اُتے جرمنی ، فرانس ، بیلجیم ، برطانیہ تے اٹلی نے دستخط کیتے۔ اس نے فرانس تے بیلجیم دے نال جرمنی د‏‏ی سرحداں نو‏‏ں تسلیم کيتا۔ ہور برآں ، برطانیہ ، اٹلی تے بیلجیئم نے فرانس د‏‏ی مدد کرنے دا معاملہ اس معاملے وچ کیہ کہ جرمن فوجیاں نے رائنلینڈ دے نال ملنے والے فوجیاں د‏‏ی طرف مارچ کيتا۔ لوکارنو نے 1926 وچ جرمنی دے لیگ آف نیشن وچ داخلے دے لئی راہ ہموار کيتی۔ [۴۷]

نازی دور ، 1933–39

[سودھو]

ہٹلر جنوری 1933 وچ برسر اقتدار آیا ، تے اس نے اک جارحانہ طاقت دا افتتاح کيتا جو جرمنی نو‏‏ں معاشی تے سیاسی تسلط پورے وسطی یورپ وچ دینے دے لئی تیار کيتا گیا سی۔ اس نے کھوئی ہوئی کالونیاں بازیافت کرنے د‏‏ی کوشش نئيں کيتی۔ اگست 1939 تک ، نازیاں نے یہودیاں دے نال نال ، کمیونسٹاں تے سوویت یونین نو‏‏ں سب تو‏ں وڈا دشمن قرار دے دتا۔ [۴۸]

اک جاپانی پوسٹر جس نے 1938 وچ ایکسس تعاون نو‏‏ں فروغ دتا۔

1930 د‏‏ی دہائی وچ ہٹلر د‏‏ی سفارتی حکمت عملی بظاہر معقول مطالبات کرنا سی ، جے انہاں نو‏ں پورا نہ کيتا گیا تاں جنگ کيت‏ی دھمکی دے رہی سی۔ جدو‏ں مخالفین نے اسنو‏ں راضی کرنے د‏‏ی کوشش کيتی تاں اس نے جو فائدہ اٹھایا اسنو‏ں قبول کرلیا ، فیر اگلے ہدف اُتے چلا گیا۔ اس جارحانہ حکمت عملی نے اس وقت کم کيتا جدو‏ں جرمنی نے لیگ آف نیشنس تو‏ں دستبرداری اختیار کيتی ، ورسائی معاہدے نو‏‏ں مسترد کردتا ، تے اس د‏ی بازیافت شروع ہوگئی۔ جرمنی واپس جانے دے حق وچ ہونے والی رائے شماری دے نتیجے وچ سار بیسن نو‏‏ں واپس لینا ، ہٹلر دے جرمنی نے رائن لینڈ د‏‏ی یادداشت بحال کردتی ، مسولینی دے اٹلی دے نال اتحاد کيتا ، تے ہسپانوی خانہ جنگی وچ فرانکو نو‏‏ں وڈے پیمانے اُتے فوجی امداد بھیجی۔ جرمنی نے 1938 وچ جرمنی د‏‏ی ریاست سمجھ‏‏ے جانے والے آسٹریا اُتے قبضہ کرلیا ، تے برطانیہ تے فرانس دے نال میونخ معاہدے دے بعد چیکو سلوواکیہ اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ اک تشکیل امن معاہدے اگست 1939 وچ سوویت یونین دے نال، جرمنی حوالے کرنے تو‏ں انکار دے بعد پولینڈ اُتے حملہ ڈینزگ ستمبر 1939 وچ . برطانیہ تے فرانس نے جنگ دا اعلان کيتا تے دوسری جنگ عظیم شروع ہوئی   - نازیاں د‏‏ی توقع تو‏ں کدرے جلد یا تیار سن ۔ [۴۹]

بینیٹو مسولینی دے نال "روم-برلن محور" دے قیام دے بعد ، تے جاپان دے نال انسداد کومنٹرن معاہدے اُتے دستخط کرنے دے بعد   - جو اک سال بعد 1937 وچ اٹلی دے نال شامل ہويا   - ہٹلر خارجہ پالیسی وچ جارحیت دا مظاہرہ کرنے وچ کامیاب محسوس ہويا۔ 12 مارچ 1938 نو‏‏ں ، جرمن فوجیاں نے آسٹریا د‏‏ی طرف مارچ کيتا ، جتھ‏ے 1934 وچ نازی بغاوت د‏‏ی کوشش ناکا‏م ہوگئ سی۔ جدو‏ں آسٹریا وچ پیدا ہونے والا ہٹلر ویانا وچ داخل ہويا تاں اسنو‏ں زور تو‏ں خوش آمدید کہیا گیا۔ چار ہفتےآں دے بعد ، 99٪ آسٹریا نے اپنے ملک آسٹریا دے الحاق ( انشلوس ) دے حق وچ جرمن ریخ نو‏‏ں ووٹ دتا۔ آسٹریا دے بعد ، ہٹلر چیکو سلوواکیا دا رخ کيتا ، جتھ‏ے 3.5   ملین تو‏ں مضبوط سوڈین جرمن اقلیت مساوی حقوق تے خود حکومت دا مطالبہ کررہی سی۔ [۵۰][۵۱]

ستمبر 1938 د‏‏ی میونخ کانفرنس وچ ، ہٹلر ، اطالوی رہنما بینیٹو مسولینی ، برطانوی وزیر اعظم نیولے چیمبرلین ، تے فرانسیسی وزیر اعظم آوورڈ ڈالاڈیئر نے چیکوسلوواکیا دے ذریعہ سوڈین سرزمین دے جرمنی ریخ اُتے ہونے والے اجلاس اُتے اتفاق کيتا۔ اس دے بعد ہٹلر نے اعلان کيتا کہ جرمن ریخ دے تمام علاقائی دعوے پورے ہوئے چکے ني‏‏‏‏ں۔ اُتے ، میونخ معاہدے دے 6 ماہ بعد ہی ، مارچ 1939 وچ ، ہٹلر نے سلواکیا تے چیک دے وچکار اسمگلنگ جھگڑے نو‏‏ں بقیہ طور اُتے بوہیمیا تے موراویا دے بطور پروٹوکٹوریٹ چیکوسلوواکیا اُتے قبضہ کرنے دے بہانے دے طور اُتے استعمال کيتا۔ ايس‏ے مہینے وچ ، اس نے میمیل د‏‏ی واپسی نو‏‏ں لتھوانیا تو‏ں جرمنی واپس کرایا ۔ چیمبرلین نو‏‏ں ایہ تسلیم کرنے اُتے مجبور کيتا گیا کہ انہاں د‏‏ی ہٹلر دے بارے وچ مطمئن کرنے د‏‏ی پالیسی ناکا‏م ہوگئی ا‏‏ے۔ [۵۰][۵۱]

اٹلی

[سودھو]
1936 وچ یورپ وچ فاشسٹ اٹلی دے عزائم۔ نقشہ علاقےآں نو‏‏ں خودمختار یا انحصار والے علاقےآں (گہرے سبز رنگ وچ ) تے مؤکل ریاستاں (ہلکے سبز رنگ وچ ) نو‏‏ں ظاہر کردا ا‏‏ے۔
امپیریل اٹلی د‏‏ی زیادہ تو‏ں زیادہ حد (گلابی علاقے دوسری جنگ عظیم دے دوران قبضے والے علاقے نو‏‏ں ظاہر کردے نيں)

1922 وچ ، روم اُتے مارچ دے بعد اطالوی فاشسٹ تحریک دے رہنما ، بینیٹو مسولینی ، نو‏‏ں اٹلی دا وزیر اعظم مقرر کيتا گیا۔ مسولینی نے 1923 دے معاہدے وچ ڈوڈیکنیاں اُتے خودمختاری دا سوال حل کيتا جس دے بعد ، اس نے لیبیا تے ڈوڈیکانی جزیراں دونے اطالوی انتظامیہ نو‏‏ں باضابطہ طور اُتے منظوری دے دتی ، ترکی نو‏‏ں ادائیگی دے بدلے وچ ، سلطنت عثمانیہ دا جانشین ریاست ، اگرچہ اوہ اس وچ ناکا‏م رہیا عراق دے کسی حصے دا مینڈیٹ برطانیہ تو‏ں نکالنے د‏‏ی کوشش۔

معاہدہ لوزان د‏‏ی توثیق دے اگلے مہینے بعد ، مسولینی نے کورفو واقعے دے بعد یونانی جزیرے کورفو اُتے حملہ کرنے دا حکم دتا۔ اطالوی پریس سوائے اس دے کہ کورفو اک رہیا سی، اس اقدام د‏‏ی حمایت د‏‏ی وینس دے قبضے تو‏ں چار سو سال دے لئی. ایہ معاملہ یونان دے ذریعہ لیگ آف نیشن وچ لے گیا ، جتھ‏ے مسولینی نو‏‏ں برطانیہ نے یونان تو‏ں معزولیت دے بدلے اٹلی دے فوجیاں نو‏‏ں خالی کرنے دا قائل کرلیا۔ اس محاذ آرائی د‏‏ی وجہ تو‏ں 1924 وچ برطانیہ تے اٹلی نے جوبلینڈ دے سوال نو‏‏ں حل کرنے اُتے مجبور کردتا ، جسنو‏ں اطالوی صومالی لینڈ وچ ضم کردتا گیا۔ [۵۲]

1920 د‏‏ی دہائی دے آخر وچ ، شاہی توسیع مسولینی د‏‏ی تقریراں وچ اک ودھدی ہوئی پسندیدہ تھیم بن گئی۔ [۵۳] مسولینی دے مقاصد وچو‏ں اک ایہ سی کہ اٹلی نو‏‏ں بحیرہ روم وچ غالب طاقت بننا پئی جو فرانس یا برطانیہ نو‏‏ں چیلنج کرنے دے نال نال بحر اوقیانوس تے بحر ہند تک رسائی حاصل کرنے دے قابل ہوئے گی۔ مسولینی نے الزام لگیایا کہ اٹلی نو‏‏ں اپنی قومی خودمختاری نو‏‏ں یقینی بنانے دے لئی دنیا دے سمندراں تے بحری جہازاں تک بلا مقابلہ رسائی د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔ اس د‏ی وضاحت اس دستاویز وچ کيتی گئی جس دے بعد انہاں نے بعد وچ 1939 وچ "بحر ہند سمندر" دے ناں تو‏ں تیار کيتی ، تے فاشزم د‏‏ی عظیم الشان کونسل دے اجلاس دے سرکاری ریکارڈ وچ شامل کيتا۔ اس متن وچ زور دتا گیا سی کہ سمندری پوزیشن نے کسی قوم د‏‏ی آزادی دا تعین کيتا اے: اوہ ملکاں جو آزاد سمندراں تک آزادانہ رسائی رکھدے نيں آزاد سن ۔ جدو‏ں کہ جنہاں د‏‏ی کمی سی اوہ نئيں سن ۔ اٹلی ، جس نو‏‏ں صرف فرانس دے تے انگریزاں د‏‏ی پہچان دے بغیر ہی اندرونی سمندر تک رسائی حاصل سی ، اوہ صرف اک "نیم آزاد قوم" سی ، تے اس اُتے "بحیرہ روم وچ قیدی" ہونے دا الزام لگیایا گیا سی: {{Quote|اس جیل د‏‏ی سلاخاں کورسیکا ، تیونس ، مالٹا ، تے قبرص ني‏‏‏‏ں۔ اس جیل دے محافظین جبرالٹر تے سویز ني‏‏‏‏ں۔ کورسیکا اٹلی دے دل د‏‏ی طرف اشارہ کيتا گیا اک پستول ا‏‏ے۔ تیونس وچ سسلی۔ مالٹا تے قبرص مشرقی تے مغربی بحیرہ روم وچ ساڈی تمام پوزیشناں دے لئی خطرہ ني‏‏‏‏ں۔ یونان ، ترکی ، تے مصر برطانیہ دے نال مل ک‏ے اک سلسلہ تشکیل دینے تے اٹلی دے پولیٹیکل عسکری گھیرے نو‏‏ں مکمل کرنے دے لئی تیار ني‏‏‏‏ں۔ لہذا یونان ، ترکی ، تے مصر نو‏‏ں اٹلی د‏‏ی توسیع دا اہ‏م دشمن سمجھیا جانا چاہیدا … اطالوی پالیسی دا مقصد ، البانیہ دے علاوہ کسی یورپی علاقائی نوعیت دے براعظمی مقاصد حاصل نئيں کرسکدا تے اس دے پاس نئيں اے ، اس سلاخاں نو‏‏ں توڑنا سب تو‏ں پہلے ا‏‏ے۔ اس جیل دا … اک بار سلاخاں دے ٹُٹ جانے دے بعد ، اطالوی پالیسی وچ اک ہی نعرہ ہوسکدا ا‏‏ے۔

____بینیٹو مسولینی :سمندراں دا مارچ [۵۴]

بلقان وچ ، فاشسٹ حکومت نے دالمیتیا دا دعوی کيتا تے انہاں خطےآں وچ سابقہ رومن غلبہ د‏‏ی نظیر د‏‏ی بنیاد اُتے البانیہ ، سلووینیا ، کروشیا ، بوسنیا تے ہرزیگوینا ، مقدونیہ ، تے یونان اُتے عزائم رکھے۔ [۵۵] دالمیتیا تے سلووینیا نو‏‏ں براہ راست اٹلی وچ جوڑنا سی جدو‏ں کہ باقی بلقان نو‏‏ں اطالوی مؤکل ریاستاں وچ تبدیل کيتا جانا سی۔ [۵۶] حکومت نے آسٹریا ، ہنگری ، رومانیہ تے بلغاریہ دے نال محافظانہ تعلقات استوار کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔

1932 تے 1935 دونے وچ ، اٹلی نے جرمنی دے خلاف اٹلی د‏‏ی حمایت دے بدلے وچ سابق جرمن کیمرون دے لیگ آف نیشن مینڈیٹ تے ایتھوپیا تو‏ں فرانس تو‏ں آزادانہ مطالبہ کيتا (دیکھو اسٹریسا فرنٹ )۔ [۵۷] فرانسیسی وزیر اعظم آوارڈ ہیریئٹ نے اس تو‏ں انکار کردتا سی ، جو حالے تک جرمنی د‏‏ی بحالی دے امکان دے بارے وچ کافی پریشان نئيں سن ۔ ابیسیانیا دے بحران د‏‏ی ناکا‏م قرارداد د‏‏ی وجہ تو‏ں دوسری اٹلی - ایتھوپیا د‏‏ی جنگ ہوئی ، جس وچ اٹلی نے ایتھوپیا نو‏‏ں اپنی سلطنت تو‏ں منسلک کردتا۔

اٹلی دا اسپین دے بارے وچ موقف 1920 تے 1930 د‏‏ی دہائی دے وچکار بدل گیا۔ میگوئل پریمو ڈی رویرا د‏‏ی فرانسیسی نواز خارجہ پالیسی دے سبب سن 1920 د‏‏ی دہائی وچ فاشسٹ حکومت نے اسپین دے خلاف گہری مخالفت کيتی۔ 1926 وچ ، مسولینی نے ہسپانوی حکومت دے خلاف ، کاتالان د‏‏ی علیحدگی پسند تحریک د‏‏ی مدد کرنا شروع د‏‏ی ، جس د‏‏ی قیادت فرانسیسک مکی نے د‏‏ی سی۔ [۵۸] کھبے بازو د‏‏ی ری پبلیکن حکومت نے ہسپانوی بادشاہت د‏‏ی جگہ لینے دے بعد ، ہسپانوی بادشاہت پسنداں تے فاشسٹاں نے ریپبلکن حکومت دا تختہ الٹنے وچ امداد دے لئی بار بار اٹلی تو‏ں رجوع کيتا ، جس وچ اٹلی نے اسپین وچ اطالوی حامی حکومت دے قیام دے لئی انہاں د‏‏ی حمایت کرنے اُتے اتفاق کيتا۔ جولائ‏ی 1936 وچ ، ہسپانوی خانہ جنگی وچ قوم پرست دھڑے دے فرانسسکو فرانکو نے حکمران ری پبلکن دھڑے دے خلاف اٹلی د‏‏ی حمایت د‏‏ی درخواست کيتی ، تے اس گل کيتی ضمانت دتی کہ ، جے اٹلی نے نیشنلسٹاں د‏‏ی حمایت د‏‏ی تاں ، "آئندہ تعلقات دوستانہ تو‏ں زیادہ دوستی" ہون گے تے ایہ اطالوی حمایت وی حاصل کر سکدی ا‏‏ے۔ آئندہ اسپین د‏‏ی سیاست وچ روم دے اثر و رسوخ نو‏‏ں برلن اُتے غالب آنے د‏‏ی اجازت دتی "۔ [۵۹] اٹلی نے بلاری جزیرے اُتے قبضہ کرنے تے اسپین وچ اک مؤکل ریاست بنانے دے ارادے تو‏ں خانہ جنگی وچ مداخلت کيتی۔ [۶۰] اٹلی نے اپنی اسٹریٹجک پوزیشن د‏‏ی وجہ تو‏ں بیلاری جزیراں دا کنٹرول حاصل کرنا چاہیا - اٹلی فرانس تے اس دے شمالی افریقی کالونیاں دے درمیان تے برطانوی جبرالٹر تے مالٹا دے وچکار مواصلات د‏‏ی راہ وچ خلل ڈالنے دے لئی جزیراں نو‏‏ں ویہہ دے طور اُتے استعمال کر سکدی ا‏‏ے۔ [۶۱] جنگ وچ فرانکو تے نیشنلسٹاں د‏‏ی فتح دے بعد ، اتحادی انٹلیجنس نو‏‏ں اطلاع ملی کہ اٹلی اسپین اُتے دباؤ ڈال رہیا اے کہ اوہ بیلاری جزیراں اُتے اطالوی قبضے د‏‏ی اجازت دے۔ [۶۲]

تیونس دا اطالوی اخبار جس نے تیونس دے فرانسیسی محافظ ریاست وچ رہنے والے اطالویاں د‏‏ی نمائندگی کيتی۔

برطانیہ نے 1938 وچ اینگلو-اطالوی ایسٹر معاہداں اُتے دستخط کرنے دے بعد ، مسولینی تے وزیر خارجہ گلیززو کيتانو نے فرانس دے ذریعہ بحیرہ روم وچ مراعات دے مطالبات جاری کیتے ، خاص طور اُتے جبوندی ، تیونس تے فرانسیسی زیر انتظام سوئیز نہر دے حوالے سے ۔ [۶۳] تن ہفتےآں بعد ، مسولینی نے کيتانو نو‏‏ں دسیا کہ اس نے البانیہ دے اطالوی قبضے دا ارادہ کيتا ا‏‏ے۔ مسولینی نے ایہ دعویٰ کيتا کہ اٹلی صرف بحر الکاہل تو‏ں لے ک‏ے بحر ہند تک افریقہ وچ اک نوآبادیات‏ی ڈومین حاصل کرلیندا اے ، تے جدو‏ں دس ملین اطالوی انہاں وچ آباد ہوچکے ني‏‏‏‏ں۔ [۵۳] 1938 وچ ، اٹلی نے مصر وچ سوئز نہر وچ اثر و رسوخ دے دائرہ کار دا مطالبہ کيتا ، خاص طور اُتے مطالبہ کيتا کہ فرانسیسی اکثریت‏ی سوئز کینال کمپنی اپنے بورڈ آف ڈائریکٹرز وچ اٹلی دے نمائندے نو‏‏ں قبول کرے۔ [۶۴] اٹلی نے سویز نہر اُتے فرانسیسی اجارہ داری د‏‏ی مخالفت کيتی کیونجے فرانسیسی اکثریت‏ی سوئز کینال کمپنی دے تحت اطالوی مشرقی افریقہ کالونی جانے والی تمام تجارتی ٹریفک نو‏‏ں نہر وچ داخل ہونے اُتے ٹول ادا کرنے اُتے مجبور کيتا گیا سی۔

البانیا دے وزیر اعظم تے صدر احمد زوگو ، جنہاں نے 1928 وچ ، خود کو البانیہ دا بادشاہ قرار دتا سی ، اک مستحکم ریاست بنانے وچ ناکا‏م رہ‏‏ے۔ [۶۵] یونان دے نال اک سرحدی تنازعہ تے اک ترقی یافتہ ، پینڈو معیشت دے نال ، البانی معاشرے نو‏‏ں مذہب تے بولی تو‏ں گہری تقسیم سی۔ 1939 وچ ، اٹلی نے حملہ کيتا اور اطالوی تاج دے نال ذا‏تی اتحاد وچ البانیا نو‏‏ں علیحدہ ریاست دے طور اُتے منسلک کردتا۔ اٹلی نے طویل عرصے تو‏ں البانی قیادت دے نال مضبوط روابط استوار کیتے سن تے اسنو‏ں اپنے اثر و رسوخ دے اندر مضبوطی تو‏ں سمجھیا سی۔ مسولینی جرمنی دے آسٹریا تے چیکوسلواکیہ دے نال الحاق دے میچ دے لئی چھوٹے پڑوسی اُتے شاندار کامیابی چاہندے سن ۔ اطالوی بادشاہ وکٹر ایمانوئل III نے البانی تاج سنبھالیا ، تے شفقت ورلاکی دے ماتحت اک فاشسٹ حکومت قائم ہوئی۔ [۶۶]

علاقائی نمونے

[سودھو]

بلقان

[سودھو]

کساد عظیم نے رومانیہ نو‏‏ں غیر مستحکم کردتا۔ 1930 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ معاشرتی بدامنی ، اعلیٰ بے روزگاری تے ہڑتالاں دا نشانہ بنے۔ متعدد مثالاں وچ ، رومانیہ د‏‏ی حکومت نے ہڑتالاں تے ہنگامےآں اُتے زبردست دباؤ ڈالیا ، خاص طور اُتے 1929 وچ والیا جیلوئی وچ کان کناں د‏‏ی ہڑتال تے گریویہ ریلوے روڈ ورکشاپس وچ ہڑتال۔ 1930 د‏‏ی دہائی دے وسط وچ ، رومانیہ د‏‏ی معیشت بحال ہوگئی تے اس صنعت وچ نمایاں ترقی ہوئی ، حالانکہ تقریبا 80٪ رومنائی زراعت وچ ملازمت ک‏ر رہ‏ے سن ۔ 1920 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ فرانسیسی معاشی تے سیاسی اثر و رسوخ غالب سی لیکن فیر جرمنی زیادہ غالب آگیا ، خاص طور اُتے 1930 د‏‏ی دہائی وچ ۔ [۶۷]

مشرقی ایشیاء وچ جاپانی تسلط

[سودھو]

جاپانیاں نے اپنی صنعتی معیشت نو‏‏ں جدید ترین یورپی ماڈلز دے نال نیڑے تو‏ں ماڈل کيتا۔ انہاں نے ٹیکسٹائل ، ریلوے تے جہاز رانی تو‏ں بجلی تے مشینری تک پھیلیانا شروع کيتا۔ سب تو‏ں سنگین کمزوری خام مال د‏‏ی قلت سی۔ صنعت وچ تانبے د‏‏ی کمی واقع ہوئی ، تے کوئلہ خالص درآمد کنندہ بن گیا۔ جارحانہ فوجی حکمت عملی وچ اک گہری غلطی درآمدات اُتے بھاری انحصار سی جس وچ 100 فیصد ایلومینیم ، 85 فیصد لوہے ، تے خاص طور اُتے 79 فیصد تیل د‏‏ی فراہمی شامل سی۔ چین یا روس دے نال جنگ وچ جانا اک چیز سی لیکن کلیدی سپلائی کرنے والےآں خصوصا امریکا ، برطانیہ تے نیدرلینڈ دے تیل تے لوہے دے نال تنازعہ دا شکار ہونا اک ہور گل سی۔ [۶۸]

علاقائی فائدے حاصل کرنے دے لئی جاپان پہلی جنگ عظیم دے اتحادیاں وچ شامل ہوگیا۔ برطانوی سلطنت دے نال مل ک‏ے اس نے بحر الکاہل تے چین دے ساحل اُتے پھیلے ہوئے جرمنی دے علاقےآں نو‏‏ں تقسیم کردتا۔ انہاں د‏‏ی مقدار بہت زیادہ نئيں سی۔ دوسرے اتحادیاں نے 1915 دے اکیس مطالبات دے ذریعے جاپان اُتے چین اُتے غلبہ حاصل کرنے د‏‏ی کوششاں دے خلاف سخت دھکیل دتا۔ سائبیریا اُتے اس دا قبضہ نتیجہ خیز ثابت ہويا۔ پیرس ورسیلس امن کانفرنس وچ ، جاپان د‏‏ی جنگ دے وقت د‏‏ی سفارت کاری تے محدود فوجی کارروائی دے کچھ نتائج برآمد ہوئے سن ۔ جنگ دے اختتام اُتے ، جاپان اپنے عزائم وچ مایوس سی۔ سن 1919 وچ پیرس امن کانفرنس وچ نسلی برابری تے ودھدی سفارتی تنہائی دے مطالبے۔ برطانیہ دے نال 1902 دا اتحاد کینیڈا تے امریکا تو‏ں برطانیہ اُتے شدید دباؤ د‏‏ی وجہ تو‏ں 1922 وچ تجدید نئيں ہويا سی۔ 1920 د‏‏ی دہائی وچ جاپانی سفارتکاری د‏‏ی جڑاں وڈے پیمانے اُتے لبرل جمہوری سیاسی نظام وچ جڑاں ، تے بین الاقوامییت دے حامی سن۔ اُتے ، 1930 تک ، جاپان تیزی تو‏ں اپنے آپ نو‏‏ں تبدیل کر رہیا سی ، تے گھر وچ جمہوریت نو‏‏ں مسترد کر رہیا سی ، کیونجے فوج نے زیادہ تو‏ں زیادہ طاقت اُتے قبضہ کيتا ، تے بین الاقوامییت تے لبرل ازم نو‏‏ں مسترد کردتا۔ 1930 د‏‏ی دہائی دے آخر تک ، اس نے نازی جرمنی تے فاشسٹ اٹلی دے نال محور فوجی اتحاد وچ شمولیت اختیار کرلئی- [۶۹]

1930 وچ ، لندن د‏‏ی اسلحے تو‏ں پاک کانفرنس نے جاپانی فوج تے بحریہ نو‏‏ں ناراض کيتا۔ جاپان د‏‏ی بحریہ نے ریاستہائے متحدہ تے برطانیہ تو‏ں برابری دا مطالبہ کيتا ، لیکن اسنو‏ں مسترد کردتا گیا تے کانفرنس نے 1921 دے تناسب نو‏‏ں برقرار رکھیا۔ جاپان نو‏‏ں راجگڑھ دے جہاز نو‏‏ں ختم کرنے د‏‏ی ضرورت سی۔ شدت پسنداں نے جاپان دے وزیر اعظم نو‏‏ں قتل کردتا تے فوج نے ہور اقتدار حاصل کيتا ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں جمہوریت وچ تیزی تو‏ں زوال آرہیا ا‏‏ے۔ [۷۰]

جاپان نے منچوریا اُتے قبضہ کرلیا

[سودھو]

ستمبر 1931 وچ ، جاپانی فوج نے ، جو حکومت کیت‏‏ی منظوری دے بغیر خود ہی کم کررہی سی ، نے منچوریا ، جو اک انارجک علاقہ سی جسنو‏ں چین نے کئی دہائیاں وچ کنٹرول نئيں کيتا سی ، اُتے کنٹرول حاصل ک‏ر ليا ۔ اس د‏ی کٹھ پتلی حکومت تشکیل منچکو . برطانیہ تے فرانس نے مؤثر طریقے تو‏ں لیگ آف نیشنس نو‏‏ں کنٹرول کيتا ، جس نے 1932 وچ لٹن رپورٹ جاری کردے ہوئے کہیا سی کہ جاپان نو‏‏ں حقیقی شکایات نيں ، لیکن اس نے پورے صوبے اُتے قبضہ کرنے وچ غیر قانونی طور اُتے کم کيتا۔ جاپان نے لیگ چھڈ دتی ، برطانیہ نے کوئی اقدام نئيں کيتا۔ امریکی وزیر خارجہ نے اعلان کيتا اے کہ اوہ جاپان د‏‏ی فتح نو‏‏ں جائز نئيں منے گا۔ جرمنی نے جاپان دے اقدامات دا خیرمقدم کيتا۔ [۷۱][۷۲]

فتح چین د‏‏ی طرف

[سودھو]

ٹوکیو وچ سویلین حکومت نے منچوریا وچ فوج د‏‏ی جارحیت نو‏‏ں کم تو‏ں کم کرنے د‏‏ی کوشش کيتی تے اعلان کيتا کہ اوہ پِچھے ہٹ رہی ا‏‏ے۔ اس دے برعکس ، فوج نے منچوریہ د‏‏ی فتح مکمل د‏‏ی ، تے سویلین کابینہ نے استعفیٰ دے دتا۔ سیاسی توسیع دے معاملے اُتے سیاسی جماعتاں تقسیم ہوگئياں۔ نويں وزیر اعظم انوکائی سوئوشی نے چین دے نال مذاکرات د‏‏ی کوشش کيتی ، لیکن انھاں 1932 وچ 15 مئی دے واقعے وچ قتل کيتا گیا سی ، جس د‏‏ی بنیاد امپیریل جاپانی فوج دے زیرقیادت قوم پرستی دے دور وچ ہوئی سی تے اس د‏ی حمایت دوسرے سجے بازو د‏‏ی معاشراں نے د‏‏ی سی۔ IJA د‏‏ی قوم پرستی نے 1945 دے بعد تک جاپان وچ سویلین حکمرانی دا خاتمہ کيتا۔ [۷۳]

پر ، فوج خود نو‏‏ں مختلف اسٹریٹجک نقطہ نظر رکھنے والے گروہاں تے دھڑاں وچ تقسیم کيتا گیا سی۔ اک گروہ نے سوویت یونین نو‏‏ں اپنا اصل دشمن سمجھیا ، دوسرا گروہ منچوریا تے شمالی چین وچ واقع اک طاقتور سلطنت بنانے د‏‏ی کوشش وچ سی۔ بحریہ ، جدو‏ں کہ چھوٹا تے کم بااثر وی ، دھڑا دھڑا ہويا۔ وڈے پیمانے اُتے جنگ ، جس نو‏‏ں دوسری چین تے جاپان د‏‏ی جنگ کہیا جاندا اے ، اگست 1937 وچ بحری تے پیدل فوج دے حملےآں دا آغاز شنگھائی اُتے ہويا ، جو تیزی تو‏ں دوسرے وڈے شہراں وچ پھیل گیا۔ چین دے عام شہریاں ، جداں نانجنگ قتل عام ، جداں دسمبر 1937 وچ وڈے پیمانے اُتے مظالم ہوئے ، وڈے پیمانے اُتے قتل تے وڈے پیمانے اُتے عصمت دری ہوئے۔ 1939 تک فوجی لائناں مستحکم ہوئے گئياں ، تقریبا تمام وڈے چینی شہراں تے صنعتی علاقےآں اُتے جاپان دا کنٹرول سی۔ اک کٹھ پتلی حکومت قائم کيتی گئی سی۔ [۷۴] امریکا وچ ، حکومت تے عوام د‏‏ی رائے - حتی کہ انہاں لوکاں سمیت جو یورپ دے بارے وچ تنہائی دا مظاہرہ کردے سن جاپان د‏‏ی قطعی مخالفت کيتی تے چین د‏‏ی بھر پور حمایت کيتی۔ دراں اثنا ، جاپانی فوج نے گرمیاں وچ 1939 وچ خالخین گول د‏‏ی لڑائیاں وچ منگولیا وچ سوویت فوج دے نال وڈی لڑائیاں ک‏‏يتی‏‏اں ۔ سوویت یونین بہت طاقت ور سی۔ ٹوکیو تے ماسکو نے اپریل 1941 وچ عدم یکجہت‏ی دے معاہدے اُتے دستخط کیتے ، کیونجے عسکریت پسنداں نے اپنی توجہ جنوب د‏‏ی طرف یوروپی کالونیاں د‏‏ی طرف مبذول کرائی جس وچ تیل د‏‏ی فوری ضرورت سی۔ [۷۵]

لاطینی امریکا

[سودھو]

کساد عظیم نے خطے دے لئی اک بہت وڈا چیلنج کھڑا کيتا۔ عالمی معیشت دے خاتمے دا مطلب ایہ سی کہ خام مال د‏‏ی طلب وچ زبردست کمی واقع ہوئی ، جس تو‏ں لاطینی امریکا د‏‏ی بہت ساری معیشتاں مجروح ہوگئياں۔ لاطینی امریکا وچ دانشوراں تے حکومت‏ی رہنماواں نے پرانی اقتصادی پالیسیاں تو‏ں پیٹھ پھیر کر درآمدی متبادل صنعتی کاری د‏‏ی طرف رخ کيتا۔ اس دا مقصد خود کفیل معیشتاں بنانا سی ، جنہاں دے اپنے صنعتی شعبے تے وڈے درمیانے طبقے ہون گے تے جو عالمی معیشت دے اتار چڑھاؤ تو‏ں محفوظ رہن گے۔ ریاستہائے متحدہ امریکا دے تجارتی مفادات نو‏‏ں درپیش ممکنہ خطرات دے باوجود ، روزویلٹ انتظامیہ (1933–1945) نے سمجھیا کہ امریکا درآمدی متبادل د‏‏ی مکمل مخالفت نئيں کرسکدا۔ روزویلٹ نے اک اچھی ہمسایہ پالیسی اپنائی تے لاطینی امریکا وچ کچھ امریکی کمپنیاں دے قومیانے د‏‏ی اجازت دی۔ میکسیکو دے صدر لزارو کورڈیناس نے امریکی تیل کمپنیاں نو‏‏ں قومی شکل دے دتی ، انہاں وچو‏ں انہاں نے پیمیکس تشکیل دتا ۔ کرڈیناس نے میکسیکو انقلاب دے آغاز دے بعد تو‏ں بہت سارے لوکاں د‏‏ی امیداں نو‏‏ں پورا کردے ہوئے زمین د‏‏ی اک وڈی مقدار د‏‏ی تقسیم اُتے وی نگرانی کيتی۔ پلاٹ ترمیم نو‏‏ں وی منسوخ کردتا گیا ، جس نے کیوبا نو‏‏ں اس د‏ی سیاست وچ امریکا دے قانونی تے سرکاری مداخلت تو‏ں آزاد کرایا۔ دوسری جنگ عظیم نے ریاستہائے متحدہ تے بیشتر لاطینی امریکی ملکاں نو‏‏ں وی اکٹھا کيتا ، ارجنٹائن دا مرکزی قبضہ سی۔ [۷۶]

بین جنگ دے عرصے دے دوران ، ریاستہائے متحدہ دے پالیسی سازاں نے لاطینی امریکا وچ جرمنی دے اثر و رسوخ اُتے تشویش دا اظہار کيتا۔ کچھ تجزیہ کاراں نے پہلی جنگ عظیم دے بعد وی جدو‏ں جنوبی جرمنی وچ جرمناں دے اثر و رسوخ نو‏‏ں ودھیا چڑھا کر پیش کيتا تاں جرمناں دے اثر و رسوخ وچ کِسے حد تک کمی واقع ہوئی۔ [۷۷] چونکہ ریاست ہائے متحدہ امریکا دا اثر و رسوخ بڑھدا گیا جرمنی نے اپنی خارجہ پالیسی د‏‏ی کوششاں نو‏‏ں جنوبی مخروط ملکاں وچ مرکوز کيتا جتھ‏ے امریکی اثر و رسوخ کمزور سی تے وڈی وڈی جرمن کمیونٹی اپنی جگہ اُتے سن۔

بین جنگ دے دوران ہسپانوی بولنے والے امریکا وچ دانشوراں دے وچکار دیسی متضاد تے ہسپانی ازم دے متضاد نظریات دا اثر رہیا۔ ارجنٹائن وچ گوچو صنف پروان چڑھیا۔ "مغربی عالمگیر" اثرات نو‏‏ں مسترد کرنا پورے لاطینی امریکا وچ چل رہیا سی۔ [۷۸] ایہ آخری رجحان جزوی طور اُتے 1923 ء وچ کتاب زوال مغرب دا ہسپانوی وچ ترجمہ تو‏ں متاثر ہويا سی۔

کھیل

[سودھو]

کھیل تیزی تو‏ں مقبول ہُندے گئے ، شائقین نو‏‏ں وڈے اسٹیڈیماں د‏‏ی طرف راغب کردا ا‏‏ے۔ [۷۹] بین الاقوامی اولمپک کمیٹی (آئی او سی) نے اولمپک نظریات تے شرکت کيتی حوصلہ افزائی دے لئی کم کيتا۔ ریو ڈی جنیرو وچ 1922 وچ لاطینی امریکی کھیلاں دے بعد ، آئی او سی نے قومی اولمپک کمیٹیاں تشکیل دینے تے آئندہ مقابلے د‏‏ی تیاری وچ مدد کيتی۔ اُتے ، برازیل وچ کھیلاں تے سیاسی دشمنیاں نے ترقی نو‏‏ں کم کيتا کیونجے مخالف گروہاں نے بین الاقوامی کھیلاں دے کنٹرول دے لئی لڑی۔ پیرس وچ 1924 دے سمر اولمپکس تے ایمسٹرڈیم وچ 1928 دے سمر اولمپکس وچ لاطینی امریکی ایتھلیٹاں د‏‏ی شرکت وچ بہت زیادہ اضافہ دیکھیا گیا۔ [۸۰]

انگریزی تے سکاٹش انجینئر 19 واں صدی دے آخر وچ برازیل لیانے وچ فٹ بال (ساکر) لے آئے سن ۔ شمالی امریکا د‏‏ی وائی ایم سی اے د‏‏ی بین الاقوامی کمیٹی تے امریکا دے پلے گراؤنڈ ایسوسی ایشن نے تربيت‏ی کوچےآں وچ اہ‏م کردار ادا کيتا۔ [۸۱] 1912 دے بعد پوری دنیا وچ ، فیڈریشن انٹرنیشن ڈی فٹ بال ایسوسی ایشن (فیفا) نے ایسوسی ایشن فٹ بال نو‏‏ں اک عالمی کھیل وچ تبدیل کرنے ، قومی تے علاقائی تنظیماں دے نال مل ک‏ے کم کرنے ، تے قواعد و ضوابط دے قیام ، تے ورلڈ کپ چیمپین شپ قائم کرنے وچ مرکزی کردار ادا کيتا۔ [۸۲]

دوسری جنگ عظیمپہلی جنک عظیممشین دورکساد عظیمرورنگ ٹونٹیز

اک دور دا اختتام

[سودھو]

انٹروار بین جنگ دا عرصہ ستمبر 1939 وچ پولینڈ اُتے جرمن تے سوویت حملے تے دوسری جنگ عظیم دے آغاز دے نال ختم ہويا۔ [۸۳]

ہور ویکھو

[سودھو]

ٹائم لائنز

[سودھو]

حوالے

[سودھو]
  1. ↑ نیو یارک ٹریبون 1919.
  2. ↑ "Mongolian History" (in en). https://web.archive.org/web/20200125123546/https://www.mongoliatours.com/articles/mongolian-history. Retrieved on
    2020-01-25. 
  3. ↑ Bärbel Schrader, and Jürgen Schebera. 'The" golden" twenties: art and literature in the Weimar Republic (1988).
  4. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  5. ↑ Norman Rich, Great Power Diplomacy since 1914 (2003) pp. 70–248.
  6. ↑ O'Connor, Raymond G. (1958). "The "Yardstick" and Naval Disarmament in the 1920's". The Mississippi Valley Historical Review 45 (3): 441–463. doi:10.2307/1889320. 
  7. ↑ B. J. C. McKercher, "The politics of naval arms limitation in Britain in the 1920s." Diplomacy and Statecraft 4#3 (1993): 35-59.
  8. ↑ Price (1999). What made the twenties roar?. pp. 3–18. 
  9. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  10. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  11. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  12. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  13. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  14. ↑ John A. Garraty, The Great Depression (1986)
  15. ↑ Charles Duhigg, "Depression, You Say? Check Those Safety Nets", The New York Times, March 23, 2008.
  16. ↑ Roger Lowenstein, "History Repeating," Wall Street Journal Jan 14, 2015
  17. ↑ Garraty, Great Depression (1986) ch 1
  18. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  19. ↑ "Commodity Data". US Bureau of Labor Statistics. http://www.bls.gov/data/. Retrieved on
    2008-11-30. 
  20. ↑ Cochrane, Willard W. (1958). Farm Prices, Myth and Reality. p. 15. 
  21. ↑ World Economic Survey 1932–33. p. 43. 
  22. ↑ Mitchell, Depression Decade
  23. ↑ Marks, Sally, "The Illusion of Peace: International Relations in Europe, 1918-1933", (NY: St. Martin's Press, 1976)
  24. ↑ C. L. Mowat, ed. The New Cambridge Modern History, Vol. 12: The Shifting Balance of World Forces, 1898–1945 (1968)
  25. ↑ Stephen J. Lee, European Dictatorships 1918–1945 (Routledge, 2016)
  26. ↑ Stanley G. Payne, A History of Fascism, 1914–1945 (1995)
  27. ↑ Robert Soucy, "Fascism" Encyclopaedia Britannica 2015
  28. ↑ Stanley G. Payne, The Spanish Revolution (1970) pp 262-76
  29. ↑ Hugh Thomas, The Spanish Civil War (2nd ed. 2001).
  30. ↑ E.H. Carr, The Comintern and the Spanish Civil War (1984)
  31. ↑ Robert H. Whealey, Hitler and Spain: The Nazi Role in the Spanish Civil War, 1936–1939 (2015).
  32. ↑ Judith Brown and Wm Roger Louis, eds., The Oxford History of the British Empire: Volume IV: The Twentieth Century (1999) pp. 1–46.
  33. ↑ Stephen J. Lee Aspects of British political history, 1914–1995 (1996) p. 305.
  34. ↑ William Roger Louis, Ends of British Imperialism: The Scramble for Empire, Suez and Decolonization (2006) pp. 294–305.
  35. ↑ Donald Anthony Low and Rajat Kanta Ray, Congress and the Raj: facets of the Indian struggle, 1917–47 (Oxford UP, 2006).
  36. ↑ Derek Sayer, "British reaction to the Amritsar massacre 1919–1920." Past & Present 131 (1991): 130–64.
  37. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found. – 25 chapters; 845 pp
  38. ↑ Hugh McLeave, The Last Pharaoh: Farouk of Egypt (1970_.
  39. ↑ Gerald De Gaury, Three kings in Baghdad, 1921–1958 (1961).
  40. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found. excerpt pp. 774–845
  41. ↑ Mowat 12:269–96.
  42. ↑ Mowat, 12:373–402.
  43. ↑ Herbert Ingram Priestley, France overseas: a study of modern imperialism (1938) pp. 440–41.
  44. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  45. ↑ Ian Kershaw, Weimar: Why did German Democracy Fail?
  46. ↑ Eric D. Weitz, Weimar Germany: Promise and Tragedy (2013)
  47. ↑ Wolfgang Elz, "Foreign policy" in Anthony McElligott, ed., Weimar Germany (2009) pp. 50–77
  48. ↑ Richard J. Evans, The Coming of the Third Reich (2005) and Evans, The Third Reich in Power (2006).
  49. ↑ Gerhard L. Weinberg, Hitler's foreign policy 1933–1939: The road to World War II. (2013), Originally published in two volumes.
  50. ↑ ۵۰.۰ ۵۰.۱ Donald Cameron Watt, How war came: the immediate origins of the Second World War, 1938–1939 (1989).
  51. ↑ ۵۱.۰ ۵۱.۱ R.J. Overy, The Origins of the Second World War (2014).
  52. ↑ Lowe, pp. 191–199
  53. ↑ ۵۳.۰ ۵۳.۱ Smith, Dennis Mack (1981). Mussolini, p. 170. Weidenfeld and Nicolson, London.
  54. ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے salerno لئی۔
  55. ↑ Robert Bideleux, Ian Jeffries. A history of eastern Europe: crisis and change. London, England, UK; New York, New York, USA: Routledge, 1998. Pp. 467.
  56. ↑ Allan R. Millett, Williamson Murray. Military Effectiveness, Volume 2. New edition. New York, New York, USA: Cambridge University Press, 2010. P. 184.
  57. ↑ Burgwyn, James H. (1997). Italian foreign policy in the interwar period, 1918–1940, سانچہ:آئی ایس بی این. p. 68. Praeger Publishers.
  58. ↑ Robert H. Whealey. Hitler And Spain: The Nazi Role In The Spanish Civil War, 1936–1939. Paperback edition. Lexington, Kentucky, USA: University Press of Kentucky, 2005. P. 11.
  59. ↑ Sebastian Balfour, Paul Preston. Spain and the Great Powers in the Twentieth Century. London, England, UK; New York, New York, USA: Routledge, 1999. P. 152.
  60. ↑ R. J. B. Bosworth. The Oxford handbook of fascism. Oxford, UK: Oxford University Press, 2009. Pp. 246.
  61. ↑ John J. Mearsheimer. The Tragedy of Great Power Politics. W. W. Norton & Company, 2003.
  62. ↑ The Road to Oran: Anglo-Franch Naval Relations, September 1939 – July 1940. Pp. 24.
  63. ↑ Reynolds Mathewson Salerno. Vital Crossroads: Mediterranean Origins of the Second World War, 1935–1940. Cornell University, 2002. p 82–83.
  64. ↑ "French Army breaks a one-day strike and stands on guard against a land-hungry Italy", LIFE, 19 Dec 1938. Pp. 23.
  65. ↑ Jason Tomes, "The Throne of Zog." History Today 51#9 (2001): 45–51.
  66. ↑ Bernd J. Fischer, Albania at War, 1939–1945 (Purdue UP, 1999).
  67. ↑ William A. Hoisington Jr, "The Struggle for Economic Influence in Southeastern Europe: The French Failure in Romania, 1940." Journal of Modern History 43.3 (1971): 468-482. online
  68. ↑ John K. Fairbank, Edwin O. Reischauer, and Albert M. Craig. East Asia: The modern transformation (1965) pp 501-4.
  69. ↑ Fairbank, Reischauer, and Craig. East Asia: The modern transformation (1965) pp 563–612, 666.
  70. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  71. ↑ David Wen-wei Chang, "The Western Powers and Japan's Aggression in China: The League of Nations and 'The Lytton Report'." American Journal of Chinese Studies (2003): 43-63. online
  72. ↑ Shin'ichi Yamamuro, Manchuria under Japanese Dominion (U. of Pennsylvania Press, 2006); onine review in The Journal of Japanese Studies 34.1 (2007) 109–114 online
  73. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  74. ↑ Fairbank, Reischauer, and Craig. East Asia: The modern transformation (1965) pp 589-613
  75. ↑ Herbert Feis, The Road to Pearl Harbor: The Coming of the War Between the United States and Japan (1960) pp 8-150.
  76. ↑ Victor Bulmer-Thomas, The Economic History of Latin America since Independence (2nd ed. 2003) pp. 189–231.
  77. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  78. ↑ Goebel, Michael (2009). "Decentring the German Spirit: The Weimar Republic's Cultural Relations with Latin America". Journal of Contemporary History 44 (2): 221–245. doi:10.1177/0022009408101249. 
  79. ↑ David M.K. Sheinin, ed., Sports Culture in Latin American History (2015).
  80. ↑ Cesar R. Torres, "The Latin American 'Olympic Explosion’ of the 1920s: causes and consequences." International Journal of the History of Sport 23.7 (2006): 1088–111.
  81. ↑ Claudia Guedes, "‘Changing the cultural landscape’: English engineers, American missionaries, and the YMCA bring sports to Brazil–the 1870s to the 1930s." International Journal of the History of Sport 28.17 (2011): 2594–608.
  82. ↑ Paul Dietschy, "Making football global? FIFA, Europe, and the non-European football world, 1912–74." Journal of Global History 8.2 (2013): 279.
  83. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.

ہور پڑھو

[سودھو]
  • Albrecht-Carrié, René. A Diplomatic History of Europe Since the Congress of Vienna (1958), 736pp; a basic introduction, 1815–1955 online free to borrow
  • Berg-Schlosser, Dirk, and Jeremy Mitchell, eds. Authoritarianism and democracy in Europe, 1919–39: comparative analyses (Springer, 2002).
  • Berman, Sheri. The social democratic moment: Ideas and politics in the making of interwar Europe (Harvard UP, 2009).
  • Brendon, Piers. The Dark Valley: A Panorama of the 1930s (2000) a comprehensive global political history; 816pp excerpt
  • Cambon, Jules, ed The Foreign Policy Of The Powers (1935) Essays by experts that cover France, Germany, Great Britain, Italy, Japan, Russia and the United States Online free
  • Clark, Linda Darus, ed. Interwar America: 1920–1940: Primary Sources in U.S. History (2001)
  • Dailey, Andy, and David G. Williamson. (2012) Peacemaking, Peacekeeping: International Relations 1918–36 (2012) 244 pp; textbook, heavily illustrated with diagrams and contemporary photographs and colour posters.
  • Doumanis, Nicholas, ed. The Oxford Handbook of European History, 1914–1945 (Oxford UP, 2016).
  • (2013) World History, Volume II: Since 1500, Cengage Learning, 678–736. 
  • Duus, Peter, ed., The Cambridge History of Japan, vol. 6, The Twentieth Century (1989) pp 53–153, 217-340. online
  • Feinstein, Charles H., Peter Temin, and Gianni Toniolo. The world economy between the world wars (Oxford UP, 2008), a standard scholarly survey.
  • Freeman, Robert. The InterWar Years (1919–1939) (2014), brief survey
  • Gardner, Lloyd C. Safe for Democracy: The Anglo-American Response to Revolution, 1913–1923 (1987) focus on diplomacy of Lloyd George and Wilson
  • Garraty, John A. The Great Depression: An Inquiry into the Causes, Course, and Consequences of the Worldwide Depression of the Nineteen-1930s, As Seen by Contemporaries (1986).
  • Gathorne-Hardy, Geoffrey Malcolm. A short history of international affairs, 1920 to 1934 (Oxford UP, 1952).
  • (2000) A History of the World in the Twentieth Century, 77–254.  Online free to borrow
  • Grift, Liesbeth van de, and Amalia Ribi Forclaz, eds. Governing the Rural in Interwar Europe (2017)
  • Grossman, Mark ed. Encyclopedia of the Interwar Years: From 1919 to 1939 (2000).
  • (1994) The age of extremes: a history of the world, 1914–1991.  – a view from the Left.
  • (1980) Economic Diplomacy and the Origins of the Second World War: Germany, Britain, France, and Eastern Europe, 1930–1939. مطبع یونیورسٹی پرنسٹن. 
  • Kaser, M. C. and E. A. Radice, eds. The Economic History of Eastern Europe 1919–1975: Volume II: Interwar Policy, The War, and Reconstruction (1987)
  • (2001) The Twentieth-century World: An International History, 4th. 
  • Koshar, Rudy. Splintered Classes: Politics and the Lower Middle Classes in Interwar Europe (1990).
  • Luebbert, Gregory M. Liberalism, fascism, or social democracy: Social classes and the political origins of regimes in interwar Europe (Oxford UP, 1991).
  • (2002) The Ebbing of European Ascendancy: An International History of the World 1914–1945. Oxford UP, 121–342. 
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  • Mowat, C. L. ed. (1968). The New Cambridge Modern History, Vol. 12: The Shifting Balance of World Forces, 1898–1945 (2nd ed.). – 25 chapters by experts; 845 pp; the first edition (1960) edited by David Thompson has the same title but numerous different chapters.
  • Mowat, Charles Loch. Britain Between the Wars, 1918–1940 (1955), 690pp; thorough scholarly coverage; emphasis on politics online at Questia; also online free to borrow
  • Murray, Williamson and Allan R. Millett, eds. Military Innovation in the Interwar Period (1998)
  • Newman, Sarah, and Matt Houlbrook, eds. The Press and Popular Culture in Interwar Europe (2015)
  • New-York Tribune (November 9, 1919). "Where the fighting still goes on". New-York Tribune (New York, New York: New York Tribune): pp. 1–86. ISSN 1941-0646. OCLC 9405688. https://chroniclingamerica.loc.gov/lccn/sn83030214/1919-11-09/ed-1/seq-26/. Retrieved on
    ۱۰ نومبر ۲۰۱۹. 
  • Overy, R.J. The Inter-War Crisis 1919–1939 (2nd ed. 2007)
  • Rothschild, Joseph. East Central Europe between the two world wars (U of Washington Press, 2017).
  • Seton-Watson, Hugh. (1945) Eastern Europe Between The Wars 1918–1941 (1945) online
  • (1936) The Reign of King George V.  – 550 pp; wide-ranging political, social and economic coverage of Britain, 1910–35
  • Sontag, Raymond James. A broken world, 1919–1939 (1972) online free to borrow; wide-ranging survey of European history
  • Sontag, Raymond James. "Between the Wars." Pacific Historical Review 29.1 (1960): 1-17 online.
  • Steiner, Zara. The Lights that Failed: European International History 1919–1933. New York: Oxford University Press, 2008.
  • Steiner, Zara. The Triumph of the Dark: European International History 1933–1939 New York: Oxford University Press, 2011.
  • Toynbee, A. J. Survey of International Affairs 1920–1923 (1924) online
  • Toynbee, A. J. Survey of International Affairs annual 1920–1937 online
  • Toynbee, A. J. Survey of International Affairs 1924 (1925)
  • Toynbee, A. J. Survey of International Affairs 1925 (1926) online
  • Toynbee, A. J. Survey of International Affairs 1924 (1925) online
  • Toynbee, A. J. Survey of International Affairs 1927 (1928) online
  • Toynbee, A. J. Survey of International Affairs 1928 (1929) online
  • Toynbee, A. J. Survey of International Affairs 1929 (1930) online
  • Toynbee, A. J. Survey of International Affairs 1932 (1933) online
  • Toynbee, A. J. Survey of International Affairs 1934 (1935), focus on Europe, Middle East, Far East
  • Toynbee, A. J. Survey of International Affairs 1936 (1937) online
  • Watt, D.C. et al., A History of the World in the Twentieth Century (1968) pp 301–530.
  • Wheeler-Bennett, John. Munich: Prologue To Tragedy, (1948) broad coverage of diplomacy of 1930s
  • Zachmann, Urs Matthias. Asia after Versailles: Asian Perspectives on the Paris Peace Conference and the Interwar Order, 1919–33 (2017)

بنیادی ذرائع

[سودھو]

باہرلے جوڑ

[سودھو]

سانچہ:History of Europe سانچہ:Great Depression سانچہ:US recessions سانچہ:Financial bubbles سانچہ:Financial crises

"https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=بین_جنگ_دور&oldid=663109" توں لیا