Dhimitër Shuteriqi
| Dhimitër Simon Shuteriqi | |
|---|---|
.jpg) Dhimitër Shuteriqi 1937. godine | |
| Biografske informacije | |
| Rođenje | 26. 7. 1915. Elbasan, Kneževina Albanija) |
| Smrt | 22. 7. 2003. (dob: 87) Tirana, Albanija |
| Državljanstvo | Albansko |
| Obrazovanje | |
| Zanimanje |
|
| Opus | |
| Znamenita djela | |
Albanski savez književnika i umjetnika Povijest albanske književnosti, 1983. Albanski spisi u razdoblju 1332–1850, 1976. | |
Dhimitër Shuteriqi (26. jul 1915 – 22. jul 2003) bio je albanski filolog, historičar književnosti i pisac.
Dhimitër Shuteriqi rođen je u Elbasanu u intelektualnoj obitelji. Otac mu je bio Simon Shuteriqi, sudionik književnog kongresa u Manastiru (1908) i Kongresa u Elbasanu (1909), kao i jedan od osnivača srednje škole u Elbasanu (alb. Shkolla normale e Elbasanit), koja će kasnije prerasti u Elbasansko sveučilište.[1]
Shuteriqi je pohađao srednju školu u Korči. Studirao je na Sveučilištu u Grenobleu i Lyonu u Francuskoj i predavao u školi u Elbasanu 1942–1943. godine. Shuteriqi je počeo pisati 1930-ih, a tijekom socijalističkog razdoblja postao je utjecajni povjesničar književnosti. Bio je dugogodišnji član skupštine, predsjednik Albanskog udruženja književnika i umjetnika (ALWA) od 1950. do 1973. godine, te član Akademije znanosti od 1973. godine.[2] Kao predsjednik Albanskog udruženja književnika i umjetnika, sudjelovao je u Albanskom kongresu za pravopis 1972. godine i bio jedan od potpisnika postignutog sporazuma.[3] Dhimitër Shuteriqi pamti se po istraživanjima na poljima književnosti, povijesti i folklora, posebno po standardnim povijestima i antologijama albanske književnosti. Među njegovim brojnim radovima jesu Albanski spisi u razdoblju 1332–1850 (alb. Shkrimet shqipe në vitet 1332–1850, Tirana 1976), Autori i tekstovi (alb. Autorë dhe tekste, Tirana 1977) i Povijest albanske književnosti (alb. Historia e letërsisë shqiptare, Tirana 1983).
Shuteriqi je također pisao prozu i poeziju. Njegova prva poezija nazvana je Kosovo i objavljena je 1933. godine u časopisu Kosovo, koji je izdavala albanska zajednica u Constanți u Rumunjskoj. Bio je inspiriran romantizmom (Hugo, Lamartine, De Vigny, Byron itd.) sve do 1943. godine, kada prelazi na estetiku realizma, a kasnije i socialističkog realizma.[4] Njegovi dvotomni Osloboditelji (alb. Çlirimtarët, Tirana 1952. i 1955), prvi albanski roman nakon Drugog svjetskog rata, slikaju ne samo bijedu i patnje seljaka prije oslobođenja, već i razvoj klasne svijesti među njima. Taj je roman pomogao postaviti prilično usporeni tempo socijalističkog realizma 1950-ih.[5]
- Kangët e rinisë së parë (sh. Pjesme prve mladosti), Tirana, 1935.
- Historia e letërsisë shqipe në tre vëllime (sh. Povijest albanske književnosti u tri sveska), Tirana, 1959, OCLC 504188502
- Metrika shqipe za školstvo i mesme dhe të nalta (sh. Albanska metrika za srednje škole i sveučilišta), Priština, 1968, OCLC 504188538
- Lutnja i puška, Tirana, 1965, OCLC 29799716 (prijevod Alija Cungua)
- Mbi krahn 'e praruar të paqës. Poem dhe vjersha të tjera (sh. Preko zlatnih krila mira), Tirana, 1950, OCLC 504188548
- Récits, Tirana, 1969, OCLC 25242468
- Antologjia e letërsisë shqipe për shkollat e mesme (sh. Antologija albanske književnosti za srednje škole), Tirana, 1955, OCLC 792785485; Priština, 1970, OCLC 42419307
- Shkrimet shqipe në vitet 1332–1850 (sh. Albanski spisi u razdoblju 1332–1850), Tirana, 1976., OCLC 4167459
- Mësuesit dhe Atit: Poezi dhe prozë shqipe kushtuar emrit të J.V.Stalinit (sh. Učitelju i ocu: Poezija i proza posvećeni imenu J. V. Staljina) (kao urednik), Tirana, 1953, OCLC 468906251
- Vepra (sh. Djelo), kao urednik; autor: Andon Zako, Tirana, 1957, OCLC 557917931
- Sytë e Simonidës: pluhurat e shenjtëruar (sh. Oči Simonide: sveta prašina), Tirana, 1998, OCLC 41002334
- Tekstet shqipe dhe shkrimi i shqipes në vitet 879–1800 (sh. Albanski tekst i spisi na albanskom jeziku u razdoblju 879–1800), Tirana, 2005, ISBN 9789994381708
- Këngë në minierë: tregime dhe përshkrime (sh. Pjesme u rudnicima: priče i kazivanja), Tirana, 1968, OCLC 23925590
- Naim Frashëri, jeta dhe vepra (sh. Naim Frashëri, život i rad), Tirana, 1982, OCLC 23767244
- Aranitët (sh. Araniti), Tirana, 2011, ISBN 9789994317295 (priredila Zana Shuteriqi Prela)
- Marin Beçikemi i shkrime të tjera (sh. Marin Beçikemi i drugi spisi), Tirana, 1987, OCLC 28931320
- Le Chant et le fusil. (Récits), Tirana, 1963, OCLC 32411583
- Maratonomaku ynë: tregime (sh. Naš maraton: priče), Tirana, 1977, OCLC 18981763
- Çlirimtarët (sh. Osloboditelji), Tirana, 1952, 1955
- Ura në Tepelenë (sh. Most u Tepeleni), Priština, 1979, OCLC 17274535
- Autorë dhe tekste (sh. Autori i tekstovi), Tirana, 1977, OCLC 15286239
- Deshmi parabuzukjane të fjalës shqipe (sh. Predbuzukovska svjedočanstva albanskih riječi), Tirana, 2010, ISBN 978-99956-10-39-5
- Këngë (sh. Pjesme), Tirana, 1961, OCLC 36250360
- Petro Korçari, kryearkitekt i Ali Pashë Tepelenës (sh. Petro Korçari, glavni arhitekt Ali-pašine Tepelene), Tirana, 1978, OCLC 18107084
- Shpati i Sipërm: gjurmime rreth kulturës popullore (sh. Shpati i Sipërm: istraživanje folklorne kulture), (kao koautor), Tirana, 1987, OCLC 18588537
- Gjurmime letrare (sh. Književno istraživanje), Tirana, 1974, OCLC 54162415
- Vërshimet e vjeshtës (sh. Jesenske poplave), Tirana, 1984, OCLC 18225289
- Nga kënga e popullit (sh. Iz narodnog pjesništva), Tirana, 1991, OCLC 40498914
- Buka dhe thika: tregime të zgjedhura (sh. Kruh i nož: odabrane priče), Tirana, 2002, ISBN 9789992750094
- Si atë ditën e parë: poezi (sh. Kao onaj prvi dan: poezija), Tirana, 1984, OCLC 18224377
- Rruga e Rinise (sh. Omladinski put), Tirana, 1953, OCLC 43138928
- Nëpër shekujt letrarë: studime (sh. Kroz književna stoljeća: studije), Tirana, 1973, OCLC 24372993
- Moti i madh: përmbledhje shënimesh e dokumentesh për historinë shqiptare të viteve 1379–1479 (sh. Velika godina: zbirka bilješki i dokumenata za albansku povijest iz razdoblja 1379–1479), Tirana, 2006, ISBN 9789992759967
- Poezia shqipe: nga origjinat e gjer më sot (sh. Albanska poezija: od nastanka do danas), Tirana, 1965, OCLC 43143845
- Një mal me këngë (sh. Planinska pjesama), Tirana, 1975, OCLC 5733202
- 'Kënga dhe pushka: tregime (sh. Pjesma i puška: priče), Tirana, 1963, OCLC 28785438
- Te qafa e botës: tregime (sh. Na vratu svijeta: priče), Tirana, 1986, OCLC 17769145
- Gurnecka: tregime (sh. Gurnecka: priče), Tirana, 1957, OCLC 660244021
- Fyelli i Marsiasit, dhe tregime të tjera (sh. Marsijska flauta i druge priče), Tirana, 1953, OCLC 80732707
- Kur rendte hëna nëpër re: tregime (sh. Kad je mjesec lebdio kroz oblake: priče), Tirana, 1982, OCLC 157033085
- Pesë tregime (sh. Pet priča), Tirana, 1953, OCLC 252881071
- Historia e letërsisë shqiptare: që nga fillimet deri te Lufta Antifashiste Nacionalçlirimtare (sh. Povijest albanske književnosti: od početka do Antifašističkog rata narodnog oslobođenja) (kao koautor), Tirana, 1983, OCLC 14167733
- 60 tregime ne nje (sh. 60 priča u jednoj), Tirana, 1979, OCLC 832605712
- Mbi Barletin dhe shkrime të tjera (sh. O Barletiju i drugi spisi), Tirana, 1979, OCLC 63333127
- Andon Zako-Çajupi – biografija (materijal za konferenciju), Tirana, 1950, OCLC 52763695.
- ↑ Xhevat Lloshi (2008), Rreth alfabetit të shqipes: me rastin e 100-vjetorit të Kongresit të Manastirit, Logos-A, pp. 65, 75–76, ISBN 9789989582684
- ↑ Elsie, Robert (2005). Albanian literature: a short history. I.B.Tauris. str. 193. ISBN 978-1-84511-031-4.
- ↑ Kastriot Myftaraj (30 July 2012) (sq), Biografia e fshehur e delegatëve të Kongresit të Drejtshkrimit të vitit 1972 [The hidden biography of the delegates of the Congress of Orthography of 1972], Telegraf, pp. 10–11, arhivirano iz originala na datum 12 July 2013, pristupljeno 30 November 2015
- ↑ Ben Andoni (2012) (sq), Në kujtim të Shuteriqit [In memory of Shuteriqi], Revista Java, arhivirano iz originala na datum 2014-02-21, pristupljeno 14 February 2014
- ↑ Robert Elsie (2010). Historical Dictionary of Albania. Historical Dictionaries of Europe. 75 (2 izd.). Scarecrow Press. str. 417. Arhivirano iz originala na datum 2014-10-06. Pristupljeno 2021-04-21.
- Dhimitër S. Shuteriqi, Feride Papleka, Academy of Science of Albania, 2010, ISBN 978-99956-10-36-4
