Fusa (tidlegare kommune)

Kommunen er prega av kystlandskap og har lang kystlinje, med mange holmar og mindre øyar. I nord og aust stig landet, og det høgaste punktet i kommunen er Tveitakvitingen, 1299 moh.

Fusa ligg i utkanten av Bergensfeltet (Bergensbuene) og har ein berggrunn som tilhøyrer den kaledonske fjellkjedefaldinga, prega av belte av omdanna kambrosiluriske bergartar med ein sørvest–nordaustleg strøkretning. Berggrunnen her består i stor grad av fyllitt og glimmerskifer, i tillegg til prekambriske bergartar, vesentleg gneis. Aust for Gjønavatnet og Skogseidvatnet i aust finn ein grønnstein. Denne bergarten dominerer saman med leirskifer (sjå leirbergartar) i den sørlege delen av den tidlegare kommunen. Lengst nordaust finst harde bergartar som kvartsitt, som i Tveitakvitingen på grensa mot Samnanger og Kvam.

Busetnaden, som er spreidd over heile kommunen, ligg for det meste langs fjordane. Unntaket er dalføret austover frå administrasjonssenteret Eikelandsosen, og Hålandsdal. Eikelandsosen var òg einaste tettstad i den tidlegare kommunen.

Den største verksemda i kommunen er Frank Mohn Fusa AS, som i hovudsak produserer lossesystem for tankskip. Verksemda har i overkant av 500 tilsette. Trelastindustri og akvakultur er dei to andre store industrigreinene, og det finst mange mindre verksemder. Fiske og jordbruk er òg viktige næringsgreiner.

Både på Vinnes og på Samnøy finst det helleristingar, og det er gjort mange fortidsfunn i kommunen. I Koldalselva, like ved Eikelandsosen, er det fleire store jettegryter. Holdhus kyrkje er ei ombygd stavkyrkje frå mellomalderen. Kyrkja vart ombygd i 1725 og 1836 og er framleis ei særprega trekyrkje, med rosemåla interiør. Like ved kyrkja ligg Skulemuseet på Holdhus.

Os og Fusaposten kjem ut to gonger i veka, og kom med det første nummeret i 1987. Avisa har hovudkontor på Os, men dekkjer begge kommunane, og er redigert på nynorsk. Avisa fekk i 2004 prisen Årets lokalavis.

Namnet Fusa er truleg opphavleg eit fjordnamn, Fúsi, til norrønt fúss, nynorsk «fuse», «ivrig», «strøyme sterkt og susande fram».

• Bjørnafjorden
• Vestland fylke