Os (tidlegare kommune i Hordaland)

Berggrunnen i den tidlegare kommunen tilhøyrer Bergensfeltet, som utgjer ein del av den kaledonske fjellkjeda. Topografien er prega av ei strøkretning sørvest–nordaust der sonar av omdanna kambrosilurbergarter vekslar med soner av ulike prekambriske bergartar. I nord ligg eit område med gabbro, og i dette området når fjellet Svenningen 842 meter over havet. Frå austsida av fjellet renn Oselva til Fusafjorden ved Osøyro.

Ved Lysefjorden og i sør er kysten sterkt oppskore, og her er ein velutvikla skjergard med ei rekkje øyar, mellom anna Strøno (6,6 kvadratkilometer).

Busetjinga er tettast i dei lågareliggjande områda i sør med kommunesenteret i Bjørnafjorden, Osøyro. Andre tettstader i den tidlegare kommunen er Søfteland og Søre Øyane. Tettgrenda Søvik på grensa til Bergen høyrer til Bergen tettstad. I alt 87 prosent av befolkninga i Os budde i 2018 i tettstader, mot 80 prosent i Vestland samla sett.

Som forstadskommune til Bergen hadde Os eit jamt aukande folketal sidan andre verdskrigen. I periodar var denne veksten størst blant kommunane i Hordaland.

Etter offentleg og privat tenesteyting er varehandel/hotell- og restaurantdrift viktigaste næring i Os etter sysselsetjing. Dette kjem av eit betydeleg forretningssenter og fleire hotell. Verkstadsindustrien er viktigaste industribransje.

Jordbruket har hovudvekt på mjølkeproduksjon og hagebruk, særleg blomsterdyrking i veksthus. Det blir òg halde noko sau. Det blir elles drive noko fiske, og Os har ei betydeleg oppdrettsnæring.

Ein stor del av dei busette arbeidstakarane i Os har arbeid i Bergen.

Nordvest for Osøyro ligg ruinane av Lyse Kloster, som vart grunnlagt i 1146, og som var blant dei største jordeigarane i landet. Klosteret vart nedlagt i 1536. I Lysefjorden ligg Lysøya, der Ole Bull sette opp den særmerkte bustaden Lysøen. Huset er ope for turistar om sommaren. Militærleiren på Ulven vart under den andre verdskrigen nytta som fengsel av tyskarane.

Namnet kjem frå garden Os, som låg ved utløpet av Oselva. Denne har gitt namn både til den tidlegare kommunen og kommunesenteret Osøyro.

• Bjørnafjorden
• Vestland