Jump to content

Vitamina B12

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë

Vitamina B12, e njohur gjithashtu si kobalamina, është një vitaminë e tretshme në ujë e përfshirë në metabolizëm . [1] Është një nga tetë vitaminat B. Kërkohet nga kafshët, të cilat e përdorin atë si një kofaktor në sintezën e ADN-së dhe në metabolizmin e acideve yndyrore dhe aminoacideve . [2] Është e rëndësishme në funksionimin normal të sistemit nervor nëpërmjet rolit të saj në sintezën e mielinës, dhe në sistemin e qarkullimit të gjakut në maturimin e qelizave të kuqe të gjakut në palcën e kockave. [1] [3] Bimët nuk kanë nevojë për kobalaminë dhe reaksionet i kryejnë me enzima që nuk varen prej saj. [4]

Vitamina B12 është më e ndërlikuara kimikisht ndër të gjitha vitaminat, [5] dhe për njerëzit, e vetmja vitaminë që duhet të merret nga ushqimet ose suplementet me origjinë shtazore. [1] [6] Vetëm disa arkea dhe baktere mund të sintetizojnë vitaminën B12 . [7] Shumica e njerëzve në vendet e zhvilluara marrin mjaftueshëm B12 nga konsumimi i mishit ose ushqimeve nga burime shtazore. [1] Ushqimet që përmbajnë vitaminë B12 përfshijnë mishin, molusqet, mëlçinë, peshkun, shpendët, vezët dhe produktet e qumështit . [1] Shumë drithëra mëngjesi janë të pasuruara me vitaminën B12. [1] Shtesa dhe medikamente janë në gatishmëri për të trajtuar dhe parandaluar mungesën e vitaminës B12 . [1] Ato merren nga goja, por për trajtimin e mungesës mund të jepen edhe si injeksion intramuskular . [1] [5]

Vitamina B12 u zbulua si rezultat i anemisë pernicioze, një çrregullim autoimun në të cilin gjaku ka një numër më të ulët se normalja e qelizave të kuqe të gjakut, për shkak të mungesës së vitaminës B12 . [4] [8] Aftësia për të përthithur vitaminën bie me kalimin e moshës, veçanërisht te njerëzit mbi 60 vjeç. [9]

Mangësia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Mungesa e vitaminës B12 mund të shkaktojë dëme të rënda dhe të pakthyeshme, veçanërisht në tru dhe sistemin nervor. [5] [10] Në nivele vetëm pak më të ulëta se normalja, një sërë simptomash si ndjenja e lodhjes, dobësisë, ndjenja se mund t'ju bie të fikët, marramendja, gulçimi, dhimbje koke, ulçera në gojë, stomak i mërzitur, ulje e oreksit, vështirësi në ecje (probleme të baraspeshës), [11] . [11] [12] Dobësia e muskujve, depresioni, memoria e dobët, reflekset e dobëta, konfuzioni dhe lëkura e zbehtë, ndjenja jonormale, ndër të tjera, mund të përjetohen, veçanërisht te njerëzit mbi moshën 60 vjeç [5] [11] [13] Mungesa e vitaminës B12 gjithashtu mund të shkaktojë simptoma të manisë dhe psikozës . [14] [15] Ndër problemet e tjera, mund të ndodhë imuniteti i dobësuar, zvogëlimi i pjellorisë dhe ndërprerja e qarkullimit të gjakut tek gratë. [16]

Mungesa e vitaminës B12 shkaktohet më së shpeshti nga keqpërthithja, por gjithashtu mund të rezultojë nga marrja e ulët, gastriti imunitar, prania e ulët e proteinave lidhëse ose përdorimi i ilaçeve të caktuara. [5] Veganët - njerëzit që zgjedhin të mos konsumojnë asnjë ushqim me origjinë shtazore - janë në rrezik sepse ushqimet me origjinë bimore nuk përmbajnë vitaminë në sasi të mjaftueshme për të parandaluar mungesën e vitaminës. [17] Në rrezik janë edhe vegjetarianët —njerëzit që konsumojnë nënprodukte shtazore si produktet e qumështit dhe vezët, por jo mishin e ndonjë kafshe. Mungesa e vitaminës B12 është vërejtur në mes 40% dhe 80% të popullsisë vegjetariane, të cilët gjithashtu nuk marrin shtesa të vitaminës B12 ose nuk konsumojnë ushqime të pasuruara me vitamina. [18] Në Hong Kong dhe Indi, mungesa e vitaminës B12 është zbuluar në afërsisht 80% të popullsisë vegane. Ashtu si me vegjetarianët, veganët mund ta shmangin këtë duke konsumuar një shtesë dietike ose duke ngrënë ushqim të pasuruar me B12 si drithëra, qumështe me bazë bimore dhe maja ushqyese si pjesë e rregullt e dietës së tyre. [19] Të moshuarit janë në rrezik të shtuar sepse kanë prirje të prodhojnë më pak acid në stomak ndërsa plaken, një gjendje e njohur si aklorhidria, duke rritur kështu probabilitetin e mungesës së B12 për shkak të përthithjes së zvogëluar. [1]

  1. ^ a b c d e f g h i Office of Dietary Supplements (6 prill 2021). "Vitamin B12: Fact Sheet for Health Professionals" (në anglisht). Bethesda, Maryland: US National Institutes of Health. Arkivuar nga origjinali më 2021-10-08. Marrë më 24 dhjetor 2021. Gabim referencash: Invalid <ref> tag; name "Ods" defined multiple times with different content
  2. ^ Yamada K (2013). "Cobalt: Its Role in Health and Disease". përmbledhur nga Sigel A, Sigel H, Sigel RK (red.). Interrelations between Essential Metal Ions and Human Diseases. Metal Ions in Life Sciences. Vëll. 13. Springer. fq. 295–320. doi:10.1007/978-94-007-7500-8_9. ISBN 978-94-007-7499-5. PMID 24470095. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ Calderón-Ospina CA, Nava-Mesa MO (janar 2020). "B Vitamins in the nervous system: Current knowledge of the biochemical modes of action and synergies of thiamine, pyridoxine, and cobalamin". CNS Neurosci Ther. 26 (1): 5–13. doi:10.1111/cns.13207. PMC 6930825. PMID 31490017. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ a b Smith AG (2019-09-21). "Plants need their vitamins too". Current Opinion in Plant Biology. 10 (3): 266–275. doi:10.1016/j.pbi.2007.04.009. PMID 17434786. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!) Gabim referencash: Invalid <ref> tag; name "Smith2019" defined multiple times with different content
  5. ^ a b c d e "Vitamin B12". Micronutrient Information Center, Linus Pauling Institute, Oregon State University, Corvallis, OR. 4 qershor 2015. Arkivuar nga origjinali më 29 tetor 2019. Marrë më 5 prill 2019. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!) Gabim referencash: Invalid <ref> tag; name "lpi" defined multiple times with different content
  6. ^ Vincenti A, Bertuzzo L, Limitone A, D'Antona G, Cena H (qershor 2021). "Perspective: Practical Approach to Preventing Subclinical B12 Deficiency in Elderly Population". Nutrients. 13 (6): 1913. doi:10.3390/nu13061913. PMC 8226782. PMID 34199569. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  7. ^ Watanabe F, Bito T (janar 2018). "Vitamin B12 sources and microbial interaction". Exp Biol Med (Maywood). 243 (2): 148–158. doi:10.1177/1535370217746612. PMC 5788147. PMID 29216732. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ "Pernicious anemia: MedlinePlus Medical Encyclopedia". medlineplus.gov (në anglisht). Marrë më 2022-01-06.
  9. ^ Baik HW, Russell RM (2021-11-18). "Vitamin B12 deficiency in the elderly". Annual Review of Nutrition. 19: 357–377. doi:10.1146/annurev.nutr.19.1.357. PMID 10448529. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  10. ^ van der Put NM, van Straaten HW, Trijbels FJ, Blom HJ (prill 2001). "Folate, homocysteine and neural tube defects: an overview". Experimental Biology and Medicine. 226 (4): 243–270. doi:10.1177/153537020122600402. PMID 11368417. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ a b c "Vitamin B12 Deficiency Anemia". www.hopkinsmedicine.org. 8 gusht 2021. Marrë më 2022-02-16. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!) Gabim referencash: Invalid <ref> tag; name "HopkinsMedicine" defined multiple times with different content
  12. ^ "Vitamin B12 deficiency can be sneaky, harmful". Harvard Health Blog. shkurt 2019. Arkivuar nga origjinali më 29 tetor 2019. Marrë më 6 janar 2020. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  13. ^ "Vitamin B12 or folate deficiency anaemia – Symptoms". National Health Service, England. 23 maj 2019. Arkivuar nga origjinali më 12 gusht 2017. Marrë më 6 janar 2020. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  14. ^ Masalha R, Chudakov B, Muhamad M, Rudoy I, Volkov I, Wirguin I (shtator 2001). "Cobalamin-responsive psychosis as the sole manifestation of vitamin B12 deficiency". The Israel Medical Association Journal. 3 (9): 701–703. PMID 11574992. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  15. ^ Lachner C, Steinle NI, Regenold WT (2012). "The neuropsychiatry of vitamin B12 deficiency in elderly patients". J Neuropsychiatry Clin Neurosci. 24 (1): 5–15. doi:10.1176/appi.neuropsych.11020052. PMID 22450609. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  16. ^ Bennett M (mars 2001). "Vitamin B12 deficiency, infertility and recurrent fetal loss". The Journal of Reproductive Medicine. 46 (3): 209–212. PMID 11304860. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  17. ^ Melina V, Craig W, Levin S (2016). "Position of the Academy of Nutrition and Dietetics: Vegetarian Diets". J Acad Nutr Diet. 116 (12): 1970–1980. doi:10.1016/j.jand.2016.09.025. PMID 27886704. Fermented foods (such as tempeh), nori, spirulina, chlorella algae, and unfortified nutritional yeast cannot be relied upon as adequate or practical sources of B-12.39,40 Vegans must regularly consume reliable sources—meaning B-12 fortified foods or B-12 containing supplements—or they could become deficient, as shown in case studies of vegan infants, children, and adults. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  18. ^ Pawlak R, Parrott SJ, Raj S, Cullum-Dugan D, Lucus D (shkurt 2013). "How prevalent is vitamin B(12) deficiency among vegetarians?". Nutrition Reviews. 71 (2): 110–117. doi:10.1111/nure.12001. PMID 23356638. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  19. ^ Woo KS, Kwok TC, Celermajer DS (gusht 2014). "Vegan diet, subnormal vitamin B-12 status and cardiovascular health". Nutrients. 6 (8): 3259–3273. doi:10.3390/nu6083259. PMC 4145307. PMID 25195560. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Vitamina_B12&oldid=2624901"