Şatberdi Manastırı
 Şatberdi Manastırı'nda hazırlanmış bir elyazması, 973-976. 286 yaprak, 28 × 22 cm. Keşiş İovane, Mikaeli ve Daviti tarafından kopyalanmış. | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Okumuşlar, Artvin |
| Koordinatlar | 41°05′42″K 41°55′12″D / 41.09500°K 41.92000°D |
| İnanç | Doğu Ortodoks Kilisesi |
| Mezhep | Gürcü Ortodoks Kilisesi |
| Açılış | 820-830 |
| Durum | Yıkılmış |
| Mimari | |
| Mimari tür | Manastır |
| Mimari biçim | Gürcü mimarisi |
| Özellikler | |
| Malzemeler | Taş |
Şatberdi Manastırı (Gürcüce: შატბერდი; okunuşu.: "şat'berdi"), tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı ve eki adı Boselta olan Okumuşlar köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü manastırıdır.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Şatberdi Manastırı, Rahip Grigol Hantsteli'nin öncülüğünde 820-830’larda kuruldu. Eskiden Şatberdi ile Longothevi köyündeki Ahaldaba Manastırı'nın aynı manastır olduğu sanılıyordu. Şatberdi Manastırı'nın kurulmasına Klarceti prensi I. Bagrat Kurapalati destek vermiştir. Manastır “Büyük Lavra” olarak adlandırılıyordu. İona Zoisdze, Mikael Modrekili, Giorgi Mtatsmindeli gibi ünlü din adamları bu manastırda hizmet etmiştir. “Şatberdi Koleksiyonu” adlı elyazması burada meydana getirildi. Adişi İncili (897), Cruçi İncili (936) ve Parhali İncili (973), bu manastırda kopyalanmıştır.[1] Manastırın bulunduğu köyde yapılan yüzey araştırmaları sırasında Şatberdi Manastırı'ndan alınmış ve süslemeleri olan bir taş tespit edilmiştir. Bitkisel motifli taş (25 × 26 m) günümüzde bir evin duvarında bulunmaktadır. Manastırın yıkılan yapılarının taşlarının evlerin inşasında kullanıldığı bu örnekten de anlaşılmaktadır.[2] Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze, Şatberdi adını Gürcü aile adı Şatberaşvili (მატბერაშვილი) ile ilişkilendirmiş, Kartli bölgesindeki bu ailenin 17. yüzyılda Şatberdi'den göç ettiğini yazmıştır.[3]
Mimari
[değiştir | kaynağı değiştir]Şatberdi Manastırı, kilise, yemekhane ve diğer yapılardan oluşuyordu. Meryem Ana'ya atfedilmiş olan manastırın ana kilisesi, kubbeli bir yapıydı. Bu kilisenden geriye sadece yıkıntılar kalmıştır. Doğu, güney ve kuzeydeki duvar kalıntılarından kilisenin ebatlarının dıştan yaklaşık 27x18 metre olduğu saptanmıştır. Duvar tekniğinden de kilisenin 9. yüzyılın ilk yarısında inşa edildiği anlaşılmaktadır. Yarım daire biçimindeki apsis ve iki yanındaki hücre odaları doğudan düz bir duvarla sınırlandırılmıştır. Batı haç kolu diğerlerinden yaklaşık iki kat daha derindir. Kilisenin kuzeyine sonraki dönemde bir yapının eklendiği fark edilmektedir.[4]
Manastırın hemen yanında yer alan Şatberdi Kalesi’nin işlevlerinden birinin manastırın korunması olduğu tahmin edilmektedir. Ayrıca kalenin de bir kilisesi bulunuyordu ve bu yapı da tamamen yıkılmıştır.[5]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ ""Şatberdi mi yoksa Yeni Rabat mı " (Gürcüce)". 10 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2019.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 127 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ "Zaka Çiçinadze, „ისტორია ოსმალეთის ყოფილ მუსულმან ქართველთ საქართველოსი" (Osmanlı Devleti'de Bulunan Eski Müslüman Gürcistan'ın Tarihi), Batum, 1911, s. 9". 7 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2024.
- ^ Mine Kadiroğlu - Bülent İşler, Gürcü Sanatının Ortaçağı, 2010, Ankara, s. 68, ISBN 9789944579216.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 44, ISBN 9789941478178.