wierzyć

From Wiktionary, the free dictionary
Jump to navigation Jump to search

Old Polish

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Proto-Slavic *věriti. By surface analysis, wiara +‎ -yć. First attested in the second half of the 14th century.

Pronunciation

[edit]
  • IPA(key): (10th–15th CE) /vjɛr̝it͡ɕ/
  • IPA(key): (15th CE) /vjɛr̝it͡ɕ/

Verb

[edit]

wierzyć impf

  1. (attested in Greater Poland, Lesser Poland) to believe (to have religious faith; to believe in a greater truth) [with k (+ dative) or accusative or dative ‘whom/what’; or with w (+ locative or accusative) ‘in whom/what’; or with infinitive ‘to do what’]
    Wierzę w Boga. (beginning of the Apostles' Creed) ― I believe in God.
    • 1973 [15th century], Maria Kowalczyk, Elżbieta Belcarzowa, Felicja Wysocka, editors, Glosy polskie Jakuba z Piotrkowa i innych autorów w rękopisach Biblioteki Jagiellońskiej‎[1], Wysoka, page 93:
      Doyąd ne vidzicze dzyvov a sznamon, ne chczecze werzicz nisi signa et prodigia videritis, non creditis (Jo 4, 48)
      [Dojąd nie widzicie dziwow a znamion, nie chcecie wierzyć nisi signa et prodigia videritis, non creditis (Jo 4, 48)]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki‎[2], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego, pages 118, 66:
      Kaznom twogym werszyl gesm (mandatis tuis credidi)
      [Kaźniom twojim wierzył jeśm (mandatis tuis credidi)]
    • 1930 [c. 1455], “Deut”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[3], 1, 26:
      Nye wyerziliscze k rzeczi (increduli in sermonem) pana boga naszeg
      [Nie wierzyliście k rzeczy (increduli in sermonem) Pana Boga naszego]
    • End of the 15th century, Dekalog - Dziesięcioro przykazań bożych - Decem praecepta Dei, volume VI, number 1:
      Wyersz bogą gyednego
      [Wierz Boga jednego]
    • 1916 [second half of the 15th century], Stanisław Słoński, editor, Psałterz puławski‎[4], Greater Poland, page 107 arg:
      Czerkew ku Kristowy, a oney Xpus prorokuye napomynayø nas, abychom Krista boga i czloweka werzyly
      [Cerkiew ku Krystowi, a onej Krystus prorokuje napominaję nas, abychom Krysta Boga i człowieka wierzyli]
    • 1875 [End of the 15th century], Stanisław Motty, editor, Książeczka do nabożeństwa Jadwigi księżniczki polskiej‎[5], Modlitewnik Nawojki, page 92:
      O przesczodry zbawyczyelyv, day my zawzdy w szyą wyerzycz!
      [O przeszczodry Zbawicielu, daj mi zawżdy w się wierzyć!]
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎[6], page 575:
      W tym vyerzymy (in hoc credimus Jo 16, 30), yzesz od boga vyschedl
      [W tym wierzymy (in hoc credimus Jo 16, 30), iżeś od Boga wyszedł]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki‎[7], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego, pages 26, 19:
      Werzø widzecz dobra bosza (credo videre bona domini) w zemi sziwøczich
      [Wierzę widzieć dobra boża (credo videre bona domini) w ziemi żywących]
    • 1461–1467, Sermones. Rękopiśmienne ekscerpty pochodzące z rkpsu Archiwum i Biblioteki Krakowskiej Kapituły Katedralnej o sygn. 230 (dawna sygn. 1421/108 Mns) z roku 1461-1467, page 444r:
      Ad tam incomprehensibile misterium se credebat (sc. Maria) electam a fszacosz na taka neogarnona tayemnoscz bozø vierzila sza bycz vibrana
      [Ad tam incomprehensibile misterium se credebat (sc. Maria) electam a wszakoż na taką nieogarnioną tajemność bożą wierzyła się być wybraną (a. wybrana)]
    • 1875 [End of the 15th century], Stanisław Motty, editor, Książeczka do nabożeństwa Jadwigi księżniczki polskiej‎[8], Modlitewnik Nawojki, page 93:
      Wyerzą ya, yze yest twe wyaczsche... myloszyerdzye nyz me czyaszsche zgrzeschenye
      [Wierzę ja, iże jest twe więcsze... miłosierdzie niż me cięższe zgrzeszenie]
  2. (attested in Greater Poland, Masovia) to believe (to accept as true, particularly without absolute certainty) [with dative or accusative ‘whom/what’; or with w (+ accusative) ‘(in) whom/what’; or with infinitive ‘to do what’]
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎[9], page 482:
      Rzeczely vam kto: Ovocz Kristus tv, onocz Kristus ondzye, nye vyrzczye (nolite credere Mat 24, 23)
      [Rzeczeli wam kto: «Owoć krystus tu, onoć krystus ondzie», nie wirzcie (nolite credere Mat 24, 23)]
    • 1967 [1421], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 868, Kościan:
      Werzisz, pane Barthossu, tey procuracye? A on rzecl: Vyerzą
      [„Wierzysz panie Bartoszu, tej prokuracje”, a on rzekł „wierzę”]
    • 1972 [15th century], Józef Reczek, Wacław Twardzik, editors, Najstarsze staropolskie tłumaczenie ortyli magdeburskich wg rkpsu nr 50, pages 59, 1:
      A tesz gey tho nye wyerza gego dzyeczy (istud amici puerorum ei non credunt)..., aby ona kthore pyenyadze k nyemv przynyoszla
      [A też jej to nie wierzą jego dzieci (istud amici puerorum ei non credunt)..., aby ona ktore pieniądze k niemu przyniosła]
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎[10], page 238:
      Svyeczkey rzeczy nye vyerzyczye (non creditis), a yakoszbysczye vyerzyly (credetis Jo 3, 12), abych vam czo nyebyeskyego przepovyedzyal
      [Świeckie rzeczy i nie wierzycie (non creditis), a jakoż byście wierzyli (credetis Jo 3, 12), abych wam co niebieskiego przepowiedział]
    • 15th century, Spowiedź powszechna - Confessio generalis, number 3:
      Tesz sya davam vynyen deo omnipotenti..., aczbych tesz grzesny czlovyek vstąpylem, vyerzącz w czary
      [Też się dawam winien Deo omnipotenti..., aczbych też grzeszny człowiek ustąpiłem, wierząc w czary]
    • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 35:
      Gdi ktho wyerzi... y myeny szą ymyecz nyekthore prawo (si aliquis credit... se habere aliquod ius) kv nyekthorey dzedzynye
      [Gdy kto wierzy... i mieni się imieć niektore prawo (si aliquis credit... se habere aliquod ius) ku niektorej dziedzinie]
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎[11], page 212:
      S tego vyerzemy, yze svyąthy Yan tey Vyelyekonoczy yąt
      [Z tego wierzemy, iże święty Jan tej Wieli[e]konocy jęt]
  3. (attested in Lesser Poland) to believe (to accept that someone is telling the truth.)
    • c. 1431, Kanon mszy św., Canon missae., volume XII, Krakow, page 220:
      Nam t[y]akye grzesznym szlugam twoym sz wyelykyego schmylowanya twego wyerzøczym (sperantibus) czøszcz nyekthorø y poszpolythnocz d[y]acz raczy
      [Nam takie grzesznym sługam twoim, z wielikiego smiłowania twego wierzącym (sperantibus), część niektorą i pospolitnoć dać raczy]
  4. (reflexive with siebie, attested in Masovia) to confide in; to confess, to pour one's heart out [with dative ‘in whom’]
    • 1928 [End of the fifteenth century], Jan Janów, editor, Zespół ewangelijny Biblioteki Ordynacji Zamoyskich nr 1116, Warsaw, page 304:
      Ihus nye vyerzyl sam szyebye gym (Jesus non credebat semetipsum eis Jo 2, 24), dlathego ysze on znal vszystky
      [Jesus nie wierzył sam siebie jim (Jesus non credebat semetipsum eis Jo 2, 24), dlatego iże on znał wszystki]
  5. (attested in Greater Poland) to entrust
    • 1967 [1424], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 1044, Kościan:
      Jacom dal wysse XXX grzywen grossy na kvpyą na dzedzyna..., czsso my gich nye werzono
      [Jakom dał wysze 30 grzywien groszy na kupią na dziedzinę..., cso mi jich nie wierzono]

Derived terms

[edit]
adjectives
nouns
verbs
[edit]
adjectives
adverbs
nouns
particles
verbs

Descendants

[edit]
  • Polish: wierzyć
  • Silesian: wierzić

References

[edit]
  • Boryś, Wiesław (2005) “wierzyć”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
  • Mańczak, Witold (2017) “wierzyć”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
  • B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “wierzyć”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Old Polish wierzyć. By surface analysis, wiara +‎ -yć.

Pronunciation

[edit]
 
  • Audio 1:(file)
  • Audio 2:(file)
  • Rhymes: -ɛʐɘt͡ɕ
  • Syllabification: wie‧rzyć

Verb

[edit]

wierzyć impf (perfective uwierzyć)

  1. (intransitive) to believe (to accept as true, particularly without absolute certainty) [with w (+ accusative) ‘(in) whom/what’]
  2. (intransitive) to believe (to accept that someone is telling the truth) [with dative ‘whom/what’; or with w (+ accusative) ‘(in) whom/what’]
    Synonym: ufać
  3. (intransitive) to believe in (to have confidence in the ability or power of) [with w (+ accusative) ‘in whom’]
  4. (intransitive) to believe in (to believe that something is right or desirable) [with w (+ accusative) ‘in what’]
  5. (intransitive) to believe (to have religious faith; to believe in a greater truth) [with w (+ accusative) ‘in whom/what’]
    Synonym: wyznawać
  6. (transitive, obsolete) to confide in; to confess
    Synonym: powierzać

Conjugation

[edit]
Conjugation of wierzyć impf
person singular plural
masculine feminine neuter virile nonvirile
infinitive wierzyć
present tense 1st wierzę wierzymy
2nd wierzysz wierzycie
3rd wierzy wierzą
impersonal wierzy się
past tense 1st wierzyłem,
-(e)m wierzył 		wierzyłam,
-(e)m wierzyła 		wierzyłom,
-(e)m wierzyło 		wierzyliśmy,
-(e)śmy wierzyli 		wierzyłyśmy,
-(e)śmy wierzyły
2nd wierzyłeś,
-(e)ś wierzył 		wierzyłaś,
-(e)ś wierzyła 		wierzyłoś,
-(e)ś wierzyło 		wierzyliście,
-(e)ście wierzyli 		wierzyłyście,
-(e)ście wierzyły
3rd wierzył wierzyła wierzyło wierzyli wierzyły
impersonal wierzono
future tense 1st będę wierzył,
będę wierzyć 		będę wierzyła,
będę wierzyć 		będę wierzyło,
będę wierzyć 		będziemy wierzyli,
będziemy wierzyć 		będziemy wierzyły,
będziemy wierzyć
2nd będziesz wierzył,
będziesz wierzyć 		będziesz wierzyła,
będziesz wierzyć 		będziesz wierzyło,
będziesz wierzyć 		będziecie wierzyli,
będziecie wierzyć 		będziecie wierzyły,
będziecie wierzyć
3rd będzie wierzył,
będzie wierzyć 		będzie wierzyła,
będzie wierzyć 		będzie wierzyło,
będzie wierzyć 		będą wierzyli,
będą wierzyć 		będą wierzyły,
będą wierzyć
impersonal będzie wierzyć się
conditional 1st wierzyłbym,
bym wierzył 		wierzyłabym,
bym wierzyła 		wierzyłobym,
bym wierzyło 		wierzylibyśmy,
byśmy wierzyli 		wierzyłybyśmy,
byśmy wierzyły
2nd wierzyłbyś,
byś wierzył 		wierzyłabyś,
byś wierzyła 		wierzyłobyś,
byś wierzyło 		wierzylibyście,
byście wierzyli 		wierzyłybyście,
byście wierzyły
3rd wierzyłby,
by wierzył 		wierzyłaby,
by wierzyła 		wierzyłoby,
by wierzyło 		wierzyliby,
by wierzyli 		wierzyłyby,
by wierzyły
impersonal wierzono by
imperative 1st niech wierzę wierzmy
2nd wierz wierzcie
3rd niech wierzy niech wierzą
active adjectival participle wierzący wierząca wierzące wierzący wierzące
passive adjectival participle wierzony wierzona wierzone wierzeni wierzone
contemporary adverbial participle wierząc
verbal noun wierzenie

Derived terms

[edit]
interjections
nouns
verbs
verbs
[edit]
adjectives
nouns

Trivia

[edit]

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), wierzyć is one of the most used words in Polish, appearing 4 times in scientific texts, 2 times in news, 6 times in essays, 28 times in fiction, and 63 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 103 times, making it the 613th most common word in a corpus of 500,000 words.[1]

References

[edit]
  1. ^ Ida Kurcz (1990) “wierzyć”, in Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (in Polish), volume 2, Kraków, Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego, page 666

Further reading

[edit]
  • wierzyć in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
  • wierzyć in Polish dictionaries at PWN
  • Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “wierzyć”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku
  • Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “wierzyć się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku
  • Paweł Kupiszewski (28.06.2022) “WIERZYĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku
  • Paweł Kupiszewski (19.07.2022) “WIERZYĆ%20SIĘ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku
  • Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “wierzyć”, in Słownik języka polskiego
  • Aleksander Zdanowicz (1861) “wierzyć”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
  • J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1919), “wierzyć”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 7, Warsaw, page 591
  • wierzyć in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=wierzyć&oldid=82154899"