Pagdaragdag at Pagbabawas NG Praksyon

1
Tungkol Saan ang Modyul na Ito?

Natutuhan mo mula sa modyul na Pag-aralan Natin ang mga
Praksiyon ang mga batayang operasyon hinggil sa mga praksiyon. Ngayon,
masasabing handa ka na sa pag-aaral tungkol sa pagdaragdag at
pagbabawas ng mga praksiyon. Mahalagang matutuhan ang pagdaragdag at
pagbabawas ng mga praksiyon sapagkat ito ay ginagamit sa maraming
aplikasyon sa pang-araw-araw na buhay.
Ang mga praksiyon ay ginagamit sa pagsukat ng mga bilang
(quantities) tulad ng halaga ng karneng binibili mo sa palengke, ang haba
ng taling kailangan, ang bahagi ng kabuuang mana na ipinagkakaloob, ang
nakukuha ng isang tao mula sa kabuuang tubo, at marami pang iba.
Bago pag-aralan ang modyul na ito, nararapat din na may kaalaman ka
na tungkol sa mga batayang operasyon hinggil sa mga praksiyon gaya ng
pagpapasimple ng mga praksiyon sa pinakamababang term (lowest term),
paghahambing ng mga praksiyon at pagpapalit ng mga pinaghalong bilang
sa mga improper na praksiyon at kabaligtaran nito.
Ang modyul na ito ay nahahati sa tatlong aralin:
Aralin 1 Pagdaragdag at Pagbabawas ng mga Magkatulad
na Praksiyon
Aralin 2 Pagdaragdag at Pagbabawas ng mga Di-Magkatulad na
Praksiyon
Aralin 3 Pagdaragdag at Pagbabawas ng mga Pinaghalong
Bilang
Anu-ano ang mga Matututuhan Mo sa Modyul
na Ito?
Pagkatapos mong pag-aralan ang modyul na ito, maaari mo nang:
maisagawa ang pagdaragdag at pagbabawas ng mga magkatulad na
praksiyon;
maisagawa ang pagdaragdag at pagbabawas ng mga di-magkatulad
na praksiyon;
maisagawa ang pagdaragdag at pagbabawas ng mga pinaghalong
bilang; at
malutas ang mga suliranin hinggil sa pagdaragdag at pagbabawas
ng mga praksiyon.
2
Anu-ano na ang mga Alam Mo?
1. Bumili si Luisa ng mga materyales upang makagawa ng banner
para sa kanyang barangay. Bumili siya ng
7
4
metro ng pulang tela,
7
3
metro ng dilaw na tela at
7
5
metro ng berdeng tela. Ilang metro ng
tela ang kanyang binili?
2. Bumili si Lito ng
3
1
sako ng kamote at
4
1
na sako ng sayote. Ilang
sako ng gulay ang binili niya sa kabuuan?
3. Sagutin ang mga sumusunod:
a.

8
5

6
1

12
7
+ +
b.

5
1

4
3
4. Umani si Mang Lino ng 15

4
1
na sako ng bigas samantalang si Mang
Pepe ay nakapag-ani ng 19
4
3
na sako ng bigas. Gaano karaming
bigas ang higit na inani ni Mang Pepe kaysa kay Mang Lino?
3
5. Bumili si Liza ng 3
2
1
kilo ng isda, 2
4
3
na kilo ng karne ng baka, at
1
3
2
kilo ng manok. Gaano karaming karne ang binili ni Liza?
6. Bumili si Gng. Santos ng
2
1
kaban ng bigas.Ginamit niya ang
10
1
ng
kaban ng bigas at itinago ang natira. Gaano karaming bigas ang
kanyang itinago?
7. Ang resipi para sa paggawa ng cake ay nangangailangan ng 3
2
1
na
tasa ng gatas. Kung ang 1
4
3
na tasa ng gatas ay naihalo na sa mga
sangkap, ilan pang tasa ng gatas ang kakailanganin?
4
Kumusta ang iyong pagsagot sa pagsusulit? Ihambing ang iyong mga
sagot sa mga sagot sa Batayan sa Pagwawasto sa pp. 5162.
Kung tamang lahat ang iyong mga sagot, napakahusay! Ito ay
nagpapakita na marami ka nang nalalaman tungkol sa mga paksang
talakayin ng modyul na ito. Maaari mo pa ring pag-aralan ang modyul
upang pagbalik-aralan ang iyong mga nalalaman.
Kung ikaw ay nakakuha ng mababang iskor, huwag mabahala.
Nangangahulugan na ang modyul na ito ay inilaan para sa iyo.
Makatutulong ito sa iyo na maunawaan ang ilang mahahalagang konsepto
na maaari mong magamit sa pang-araw-araw na buhay. Kung pag-aaralan
mong mabuti ang modyul na ito, matututuhan mo ang mga sagot sa
pagsusulit at marami pang iba. Handa ka na ba?
Maaari mo nang buklatin ang susunod na pahina para sa pagsisimula ng
Aralin 1.
5
ARALIN 1
Pagdaragdag at Pagbabawas ng mga
Magkatulad na Praksiyon
Sa araling ito, matututuhan mo kung paano magdagdag at magbawas ng
magkatulad na praksiyon. Halimbawa sa pagluluto, kailangan mo ng mga
sangkap na
4
1
na tasa ng tubig,
4
2
na tasa ng puting itlog at
4
3
na tasa ng
gatas. Upang malaman kung gaano karaming likido ang nasa timplang ito,
kailangan mong pagsama-samahin ang bolyum (volume) ng bawat sangkap.
Pagkatapos pag-aralan ang araling ito, maaari mo nang:
masabi kung ano ang mga magkatulad na praksiyon;
maisagawa ang pagdaragdag at pagbabawas ng mga magkatulad na
praksiyon; at
malutas ang mga suliraning kaugnay sa mga magkatulad na
praksiyon.
Pag-aralan at Suriin Natin Ito
Ang magkapatid na sina Ronald at Nardo ay inatasang magpintura ng
bubong ng bahay. Nakapagpintura si Ronald ng
8
3
ng bubong samantalang
si Nardo ay nakapagpintura ng
8
1
ng bubong. Ilang bahagi ng bubong ang
napinturahan na?
Napinturahan na ang
8
4
o
2
1
ng bubong. Alam mo ba kung paano
nakuha ang sagot na ito?
Ang suliranin sa itaas ay nangangailangan ng kaalaman sa pagdaragdag
at pagbabawas ng mga praksiyon. Paano mo ipagdaragdag ang
8
4
at
8
1
?
Paano nakuha ang sagot na
8
5
?
Bago natin pag-aralan ang pagdaragdag ng mga praksiyon, kailangan
muna nating pagbalik-aralan ang konsepto ng mga magkatulad na
praksiyon.
6
Alamin Natin
Pagbalik-aralan natin ang konsepto ng mga magkatulad na praksiyon.
Ang mga magkatulad na praksiyon ay mga praksiyon na may magkatulad
na denamineytor. Ang mga sumusunod ay ilang halimbawa ng mga
magkatulad na praksiyon.
HALIMBAWA 1
12
15
;
12
7
;
12
1
;
12
5
;
12
17
HALIMBAWA 2

7
6
;
7
5
;
7
9
;
7
1
;
7
11
Tandaan na ang mga praksiyon ay maaari lamang dagdagan o bawasan
kung ang mga ito ay mga magkatulad na praksiyon. Samakatwid, ang
5
1
at
5
3
na mga magkatulad na praksiyon ay madaling ipagdagdag samantalang
ang
6
1
at
5
3
na mga di-magkatulad na praksiyon ay kinakailangan pang
mapalitan ng mga magkatulad na praksiyon bago natin maipagdagdag ang
mga ito. Pag-aralan muna natin ang pagdaragdag ng mga magkatulad na
praksiyon bago pag-aralan ang pagdaragdag ng mga di-magkatulad na
praksiyon.
Tingnan natin ngayon ang ilang halimbawang suliranin tungkol sa
pagdaragdag ng mga magkatulad na praksiyon at sa pagbibigay ng lowest
term para sa kasagutan, kung kinakailangan.
HALIMBAWA 1 Ipagdagdag ang
9
2
,
9
1
, at
9
5
.
SOLUSYON:
HAKBANG 1 Isulat ang praksiyon sa anyong ekwasyon.
?
9
5

9
1

9
2
= + +

Nyumereytor

Denamineytor

Denamineytor
Nyumereytor
7
HAKBANG 2 Ipagdagdag ang mga nyumereytor ng mga praksiyon
samantalang pinananatili ang denamineytor. Ang
denamineytor ay kumakatawan sa bilang ng mga
bahagi o paghahati sa kabuuan. Sa mga magkatulad na
praksiyon, ang mga bilang ng mga bahaging ito ay
pareho para sa lahat ng praksiyon. Samakatwid, ang
halaga ng denamineytor ay hindi dapat baguhin.

9
8

9
5 1 2

9
5

9
1

9
2
=
+ +
= + +
Samakatwid, ang kabuuan ng mga praksiyon ay
9
8
.
HALIMBAWA 2 Nilinis ng Tatay ang silid at winalisan ang bakuran
bago umalis sa pagawaan ng sasakyan. Gumugol siya
ng
4
1
na oras sa paglilinis ng silid at
4
2
na oras sa
paglilinis ng bakuran. Ilang oras ang kanyang ginugol
sa paglilinis bago lisanin ang pagawaan ng sasakyan?
HAKBANG 1 Isulat ang ibinigay na mga impormasyon.
a.
4
1
na oras oras na ginugol ng Tatay sa paglilinis
ng silid
b. 4
2
na oras oras na ginugol ng Tatay sa paglilinis
ng bakuran
HAKBANG 2 Tukuyin ang hinihingi.
Alamin kung ilang oras ang ginugol ng Tatay sa
paglilinis ng silid at pagwawalis ng bakuran.
HAKBANG 3 Isulat ang number sentence.
N
4
2

4
1
= +
(ang kabuuang oras na ginugol ng Tatay
sa paglilinis ng silid at bakuran)
8
HAKBANG 4 Sagutin ang ekwasyon.
Ipagdagdag ang mga nyumereytor ng mga magkatulad
na praksiyon samantalang pinananatili ang
denamineytor.
oras
4
3

4
2 1

4
2

4
1
=
+
= +
Samakatwid, gumugol ang Tatay ng
4
3
na oras sa
paglilinis.
HALIMBAWA 3 Atin naman ngayong lutasin ang suliranin na binanggit
sa simula ng aralin. Si Ronald ay nakapagpintura ng
8
3
bahagi ng bubong samantalang si Nardo ay
nakapagpintura ng
8
1
bahagi ng bubong. Ilang bahagi
ng bubong ang kanilang napinturahan?
a.
8
3

bahagi ng bubong na napinturahan ni Ronald
b.
8
1

bahagi ng bubong na napinturahan ni Nardo
Hanapin ang kabuuang bahagi ng bubong na
napinturahan.
N
8
1

8
3
= +
Ipagdagdag ang mga nyumereytor ng mga magkatulad
denamineytor.

8
4

8
1 3

8
1

8
3
=
+
= +
Ang
8
4
ay maaari pang mabago sa pinakamababang
term sapagkat kapwa ang nyumereytor (4) at
denamineytor (8) ay divisible o maaaring hatiin nang
pantay na pantay sa 4.

2
1

4
4

8
4
=
Ang
2
1
ay katumbas ng
8
4
; samakatwid, ang
2
1
bahagi
ng bubong ay napinturahan na.
9
Magbalik-aral Tayo
1. Ipagdagdag ang mga praksiyon na
15
3
,
15
2
,
15
4
, at
15
1
.
SOLUSYON:
HAKBANG 1 Isulat ang mga praksiyon sa anyong ekwasyon.
HAKBANG 2 Ipagdagdag ang mga nyumereytor ng ibinigay na
mga praksiyon samantalang pinananatili ang
denamineytor.
2. Si Gng. Marbella na isang modista ay gumamit ng
10
2
na metro ng
asul na laso,
10
5
na metro ng dilaw na laso, at
10
2
na metro ng pulang
laso para sa paggawa ng damit ng kanyang anak na si Rina. Ilang
metro ng laso ang ginamit ni Gng. Marbella upang mapaganda ang
damit ni Rina?
SOLUSYON:
10
Ipagdagdag ang mga nyumereytor ng mga
magkatulad na praksiyon samantalang pinananatili
ang denamineytor.
Ihambing ang iyong mga sagot sa mga sagot sa Batayan sa
Pagwawasto sa pp. 6364.
Natutuhan mo na ngayon ang pagdaragdag ng mga magkatulad na
praksiyon. Ang pagdaragdag ng mga magkatulad na praksiyon ay hindi
gaanong mahirap sapagkat ang mga magkatulad na praksiyon ay mayroong
magkakatulad na denamineytor. Pagtutuunan lang natin ng pansin ang
pagdaragdag ng mga nyumereytor. Paano naman kung nais nating malaman
ang difference sa pagitan ng dalawang praksiyon? Huwag mag-alala, ang
mga hakbang sa pagbabawas ng mga magkatulad na praksiyon ay katulad
din ng pagdaragdag ng mga magkatulad na praksiyon.
Tingnan natin ngayon ang ilang suliranin hinggil sa pagbabawas ng
mga magkatulad na praksiyon.
HALIMBAWA 1 Ibawas ang
11
5
mula sa
11
9
.
SOLUSYON:
?
11
5

11
9
=
HAKBANG 2 Kunin ang difference ng mga nyumereytor
samantalang pinananatili ang denamineytor.
11
4

11
5 9

11
5

11
9
=
=
Samakatwid, ang difference ng mga praksiyon ay
11
4
.
11
HALIMBAWA 2 Ibawas ang
17
13
mula sa
17
21
?
SOLUSYON:
?
17
13

17
21
=
17
8

17
13 21

17
13

17
21
=
=
Samakatwid, ang difference ng mga praksiyon ay
17
8
.
HALIMBAWA 3 Ang isang lalagyan ay naglalaman ng
9
7
na galon ng
tubig. Kung ginamit ni Ben ang
9
4
na galon ng tubig,
gaano karaming tubig ang natira sa lalagyan?
a.
9
7
na galon inisyal na dami ng tubig na nasa
container.
b.
9
4
na galon dami ng tubig na ginamit ni Ben
mula sa container.
Alamin ang dami ng natirang tubig sa lalagyan.
N
9
4

9
7
=
Ipagbawas ang mga nyumereytor ng mga magkatulad
denamineytor.
9
3

9
4 7

9
4

9
7
=
=
Ang
9
3
ay maaari pang mabago sa pinakamababang
term sapagkat kapwa ang mga nyumereytor (3) at
denamineytor (9) ay divisible sa 3.
12
3
1

3
3

9
3
=
Ang
3
1
ay katumbas ng
9
3
; samakatwid,
3
1
na galon ng
tubig ang natira sa lalagyan.
Subukan Natin Ito
1. Ibawas ang
13
12
mula sa
13
23
.
2. Hanapin ang difference sa pagitan ng
21
19
at
21
11
.
3. Ibawas ang
31
24
mula sa
31
30
.
13
4. Si Jun ay kumuha ng
12
4
na cake habang si Carol ay kumuha ng
12
6
na cake. Gaano karaming cake ang higit na kinuha ni Carol kaysa
sa kinuha ni Jun?
5. Si Mang Pepe ay nagmamay-ari ng
9
7
na ektarya ng lupain. Kung
siya ay nakapagtanim ng mga gulay sa
9
5
na ektarya ng lupain,
ilang bahagi ng lupain ang hindi pa natatamnan?
Tandaan Natin
Ang mga magkatulad na praksiyon ay yaong may magkakatulad na
denamineytor.
Ang mga magkatulad na praksiyon ay ipinagdaragdag sa
pamamagitan ng pagdaragdag ng mga nyumereytor samantalang
pinananatili ang denamineytor.
Ang mga magkatulad na praksiyon ay ipinagbabawas sa
pamamagitan ng pagkuha ng difference sa pagitan ng dalawang
nyumereytor samantalang pinananatili ang denamineytor.
Laging isulat ang sagot sa pinakamababang term o lowest term.
14
Alamin Natin ang Iyong mga Natutuhan
1. Bumili si Aling Maria ng
4
3
na kilo ng isda,
4
5
na kilo ng karne, at
4
1
na kilo ng manok mula sa palengke. Ilang kilo ng karne ang
binili ni Aling Maria?
2. Ang 5-ektaryang lupain ay hinati sa mga kamag-anak ni Lolo Ben.
Ilan sa mga nakakuha ng ilang piraso ng lupa ay ang tatlong
magkakapatid na sina Ricky, Paul, at Eric. Nakakuha si Ricky ng
8
1
lupa. Si Paul ay nakakuha ng
8
3
lupa, habang si Eric ay nakakuha
ng
8
2
lupa. Anong bahagi ng 5-ektaryang lupain ang pagmamay-ari
ng tatlong magkakapatid?
3. Nakabili si Mang Rolly ng
5
2
litro ng pintura habang si Mang
Tomas ay nakabili ng
5
4
litro ng pintura. Gaano karaming pintura
ang higit na nabili ni Mang Tomas kaysa kay Mang Rolly?
15
4. Bumili si Mario ng
4
3
na kilo ng mais mula sa palengke. Ibinigay
niya ang
4
1
na kilo sa kanyang kapitbahay. Ilang kilo ng mais ang
natira sa kanya?
5. Gawing simple ang ekwasyon sa ibaba. (Paalala: Kunin muna ang
kabuuan ng
15
5
at
15
7
, pagkatapos ay ibawas ang
15
3
mula sa
nakuhang kabuuan).
?
15
3

15
7

15
5
= +
Nakuha mo bang lahat ang tamang sagot? Kung oo, magaling! Kung
hindi, pagbalik-aralan mo ang mga bahagi ng modyul na hindi mo gaanong
naunawaan.
Maaari mo nang buklatin ang susunod na pahina para sa pag-aaral ng
Aralin 2.
16
ARALIN 2
Pagdaragdag at Pagbabawas ng mga
Di-Magkatulad na Praksiyon
Sa unang aralin, natutuhan mo ang pagdaragdag at pagbabawas ng mga
magkatulad na praksiyon. Ngunit ilang mga di-magkakatulad na praksiyon
ang kailangang ipagdagdag o ipagbawas. Halimbawa, kung si Aling Marsha
ay bumili ng
3
2
metro ng itim na tela,
4
3
metro ng asul na tela, at
5
4
metro
ng pulang tela, paano natin malalaman ang kabuuang haba ng tela na binili
ni Aling Marsha? Ang mga denamineytor ng mga praksiyon sa halimbawa
ay magkakaiba. Paano maipagdaragdag ang mga praksiyon na ito?
Sa araling ito, matututuhan mo ang pagdaragdag at pagbabawas ng mga
di-magkatulad na praksiyon. Pagkatapos pag-aralan ang araling ito, maaari
mo nang:
masabi kung ano ang mga di-magkatulad na praksiyon;
maisagawa ang pagdaragdag at pagbabawas ng mga di-magkatulad
na praksiyon;
malutas ang mga suliraning kaugnay sa mga di-magkatulad na
praksiyon.
Subukan Natin Ito
Maaari mo bang kilalanin sa mga sumusunod ang mga magkatulad na
praksiyon at ang mga di-magkatulad na praksiyon?
1.
11
6
;
13
6
;
8
6
2.
9
8
;
4
3
;
5
4
17
3.
20
17
;
20
1
;
20
12
Alamin Natin
Natutuhan mo sa modyul na Pag-aralan Natin ang mga Praksiyon na
ang mga di-magkatulad na praksiyon ay yaong nagtataglay ng
magkakaibang denamineytor. Ang mga sumusunod ay ilan sa mga
halimbawa ng mga di-magkatulad na praksiyon.
HALIMBAWA 1
21
15
;
9
7
;
17
1
;
8
3
;
12
17
HALIMBAWA 2
11
6
;
10
5
;
5
9
;
13
1
;
7
11
Ang mga di-magkatulad na praksiyon ay maaaring maging proper na
praksiyon (mga praksiyon na may mga nyumereytor na mas mababa sa
kanilang mga denamineytor).
Ang mga di-magkatulad na praksiyon ay hindi maaaring maipagdagdag
nang tuwiran. Kailangan mo munang baguhin ang mga di-magkatulad na
praksiyon sa mga magkatulad na praksiyon. Nangangahulugan ito na dapat
na baguhin mo ang mga praksiyon na nais mong ipagdagdag upang ang
mga ito ay magtaglay ng magkatulad na mga denamineytor. Upang magawa
ito, kailangang hanapin mo ang least common denominator (LCD) ng mga
praksiyon na ipagdaragdag.
(Pansinin na ang lahat ng
denamineytor ay magkakaiba) Mga denamineytor

Mga nyumereytor

Mga nyumereytor
Mga denamineytor
18
Ang least common denominator (LCD) ay ang pinakamababang
posibleng bilang na multiple ng lahat ng mga denamineytor ng mga
ipinaghambing na praksiyon.Tandaan na ang mga multiple ng isang
karaniwang bilang ay ang mga product ng pagpapadami ng bilang na iyon.
Halimbawa, ang mga multiple ng 2 ay 2, 4, 6, 8, 10 . . . at iba pa. Ang mga
multiple ng 5 ay 5, 10, 15, 20, 25, 30 . . . at iba pa. Tingnan ang grupo ng
mga praksiyon sa ibaba.
6
1
;
12
3
;
4
1
Paano natin hahanapin ang LCD ng tatlong praksiyon? Upang makuha
ang LCD ng tatlong praksiyon, kailangan nating paghambingin ang mga
multiple ng kanilang mga denamineytor (4, 12 at 6). Ang pinakamaliit na
karaniwang multiple sa tatlong denamineytor ang magiging LCD.
Ipinakikita sa ibaba ang mga multiple ng tatlong denamineytor.
4 4, 8, 12, 16, 20, 24, 28 . . .
12 12, 24, 36, 48 . . .
6 6, 12, 18, 24, 30 . . .
Nakita mo ba ang mga karaniwang multiple ng tatlong denamineytor?
Para sa tatlong denamineytor na 4, 12, at 6, makikita natin na ang 12 ay
isang karaniwang multiple. Obserbahan na ang 24 ay isa ring karaniwang
multiple ng 4, 12, at 6. Yamang ang karaniwang multiple na 12 ay mas
maliit sa karaniwang multiple na 24, maaari nating sabihin na ang 12 ang
LCD.
Pag-aralan natin ngayon kung paano hahanapin ang LCD nang hakbang
sa hakbang sa pamamagitan ng sumusunod na mga halimbawa.
HALIMBAWA 1 Hanapin ang LCD ng
5
3
,
10
9
, at
3
2
.
Ihambing ang mga denamineytor na 5, 10, at 3.
HAKBANG 1 Magsimula sa pamamagitan ng pag-iisa-isa ng mga
multiple ng pinakamalaking denamineytor (10 ang
pinakamalaking denamineytor sa tatlo). Sa bawat
multiple na iyong pinag-isa-isa, tiyaking ang multiple na
ito ay multiple rin ng iba pang denamineytor. Ihinto na
ang pag-isa-isa kung natagpuan mo na ang karaniwang
multiple para sa mga denamineytor.
19
10 10, 20, 30
5 5, 10, 15, 20, 25, 30
3 3, 6, 9, 12, 15, 18, 21, 24, 27, 30
Samakatwid, 30 ang karaniwang multiple ng 10, 5, at 3.
HAKBANG 2 Kung nakahanap ka na ng multiple ng pinakamalaking
denamineytor na multiple rin ng iba pang mga
denamineytor, samakatwid ito ang LCD ng mga
praksiyon.
Samakatwid, ang LCD ng
5
3
,
10
9
, at
3
2
ay 30.
Subukan Natin Ito
Hanapin ang LCD ng mga sumusunod:
1.
12
5
,
4
1
,
8
3
2.
9
7
,
6
5
,
3
2
20
HALIMBAWA 1 Hanapin ang kabuuan ng
4
1
,
6
1
, at
8
3
.
HAKBANG 1 Hanapin ang LCD ng ipagdaragdag na mga praksiyon.
Ihambing ang mga denamineytor na 4, 6, at 8. Ang 8 ang
pinakamalaking denamineytor, samakatwid, pag-isa-
isahin ang mga multiple ng 8 at humanap ng karaniwang
multiple para sa lahat ng denamineytor.
8 8, 16, 24
6 6, 12, 24
4 4, 8, 12, 16, 20, 24
Samakatwid, ang LCD ng 8, 6, at 4 ay 24.
HAKBANG 2 Baguhin ang bawat praksiyon sa katumbas na praksiyon
na ang denamineytor ay katumbas ng LCD (24).
a. Baguhin ang
4
1
sa katumbas na praksiyon na ang
denamineytor ay 24. Hatiin ang LCD sa
denamineytor (4), 24 4 = 6. Ang quotient ay 6.
Paramihin ang nyumereytor at denamineytor sa
pamamagitan ng quotient (6) upang makuha ang
katumbas na praksiyon.
24
6

6
6

4
1
=
b. Baguhin ang
6
1
denamineytor ay 24. Hatiin ang LCD (24) sa
24
4

4
4

6
1
=
c. Baguhin ang
8
1
21
24
9

3
3

8
3
=
HAKBANG 3 Ipagdagdag ang mga magkatulad na praksiyon.

24
9 4 6

24
9

24
4

24
6

8
3

6
1

4
1
=
+ +
= + + = + +
Samakatwid, ang kabuuan ay
24
19
.
Ngayon, pag-aralan na natin ang paglutas ng mga suliranin hinggil sa
pagdaragdag ng mga di-magkatulad na praksiyon.
HALIMBAWA 2 Balikan natin ang suliranin na inilahad sa panimula ng
aralin. Si Aling Marsha ay bumili ng
3
2
na metro ng itim
na tela,
4
3
na metro ng asul na tela, at
5
4
na metro ng
pulang tela. Alamin ang kabuuang haba ng telang binili
ni Aling Marsha.
3
2
metro haba ng itim na tela
4
3
metro haba ng asul na tela
5
4
metro haba ng pulang tela
Hanapin ang kabuuang haba ng telang binili ni Aling
Marsha.
N
5
4

4
3

3
2
= + +
Hindi pa natin maaaring ipagdagdag ang mga praksiyon
sapagkat ang mga ito ay di-magkakatulad.
22
HAKBANG 4 Hanapin ang LCD ng mga praksiyon na ipagdaragdag.
Ihambing ang mga denamineytor na 3, 4, at 5. Ang 5 ang
pinakamalaking denamineytor, samakatwid, pag-iisa-
isahin ang mga multiple ng 5 at iwasto o tiyakin ang
karaniwang multiple para sa lahat ng denamineytor.
5 5, 10, 15, 20, 25, 30, 35, 40, 45, 50, 55, 60
3 3, 6, 9, 12, 15, 18, 21, 24, 27, 30, 33, 36, 39, 42,
45, 48, 51, 54, 57, 60
4 4, 8, 12, 16, 20, 24, 28, 32, 36, 40, 44, 48, 52, 56,
60
Yamang ang 60 ang pinakamaliit na multiple para sa
tatlong denamineytor, samakatwid, ang LCD ay 60.
HAKBANG 5 Baguhin ang bawat praksiyon sa katumbas na praksiyon
na ang denamineytor ay katumbas ng LCD na 60.
a. Baguhin ang
3
2
sa isang katumbas na praksiyon na
ang denamineytor ay 60. Hatiin ang LCD (60) sa
denamineytor na (3), 60 3 = 20. Ang quotient ay
20. Paramihin ang nyumereytor at denamineytor sa
60
40

20
20

3
2
=
b. Baguhin ang
4
3
denamineytor na (3), 60 4= 15. Ang quotient ay
60
45

15
15

4
3
=
c. Baguhin ang
5
4
denamineytor na (5), 60 5= 12. Ang quotient ay
23
60
48

12
12

5
4
=
Ang tatlong praksiyon na
60
40
,
60
45
, at
60
48
ay mga
magkatulad na praksiyon na ngayon.

60
48

60
45

60
40

5
4

4
3

3
2
+ + = + +
60
13
2 o
60
133

60
48 45 40
=
+ +
=
60
133
o 2
60
13
. Nangangahulugan
ito na bumili si Aling Marsha ng 2
60
13
metrong haba ng
tela.
Magbalik-aral Tayo
1. Ang 10-ektaryang lupain ay hinati sa mga miyembro ng pamilya.
Ang bawat isa sa tatlong magkakapatid na sina Luisa, Nelly at
Sharon ay nagmamay-ari ng bahagi ng lupain. Nagmamay-ari si
Luisa ng
3
1
na bahagi ng lupa, si Nelly ay nagmamay-ari ng
6
1
na
bahagi ng lupa; samantalang si Sharon ay nagmamay-ari ng
4
1
na
bahagi ng lupa. Anong bahagi ng lupain ang pagmamay-ari ng
tatlong magkakapatid?
24
HAKBANG 4 Hanapin ang LCD ng mga praksiyon na
ipagdaragdag.
HAKBANG 5 Baguhin ang bawat praksiyon sa isang katumbas na
praksiyon na ang denamineytor ay katumbas ng
LCD.
2. Ang distansiya mula sa pabrika hanggang sa bodega A ay
5
3
na
milya. Ang distansiya mula sa bodega A hanggang sa bodega B ay
4
1
na milya. Ang distansiya mula sa bodega B hanggang sa bodega
C ay
10
9
na milya. Kailangan ni Mang Anding na makapaghatid ng
mga bagay mula sa pabrika patungo sa bodega A, pagkatapos ay sa
bodega B, at pagkatapos ay sa bodega C. Ano ang sukat ng
kabuuang distansiyang masasakop ni Mang Anding upang
makapagdala ng mga bagay sa mga bodega?
pabrika
A B C
25
Pagbabawas ng mga Di-Magkatulad na Praksiyon
Natutuhan mo na kung paano ang pagdaragdag ng mga di-magkatulad
na praksiyon. Paano naman ang pagbabawas sa mga ito? Ang mga hakbang
ay katulad din ng mga hakbang sa pagdaragdag ng mga di-magkatulad na
praksiyon. Kailangang baguhin mo ang mga di-magkatulad na praksiyon sa
mga magkatulad na praksiyon sa pamamagitan ng paghahanap ng LCD.
Pagkatapos, maaari ka ng makapagbawas ng mga praksiyon nang mas
madali.
Pag-aralan natin ang sumusunod na halimbawa hinggil sa pagbabawas
ng mga di-magkatulad na praksiyon.
HALIMBAWA
4
3
sukat ng telang mayroon si Aling Minda
2
1
sukat ng telang kailangan ni Aling Minda upang
magawa ang damit
Alamin ang sukat ng telang hindi ginamit.
Upang malaman ang sagot, ibawas ang sukat ng telang
mayroon siya (
4
3
na metro) sa sukat ng telang kanyang
ginamit (
2
1
na metro).
N
2
1

4
3
=
Hindi pa maaaring makapagbawas ng mga praksiyon
sapagkat ang mga ito ay di-magkatulad na praksiyon.
HAKBANG 4 Hanapin ang LCD ng mga praksiyon na ipagbabawas.
Ihambing ang mga denamineytor na 4 at 2. Ang 4 ay ang
pinakamalaking denamineytor, samakatwid, pag-iisa-
isahin ang mga multiple ng 4 at iwasto ang
pangkaraniwang multiple para sa kapwa denamineytor.
(bahagi ng bawat telang ginamit)
26
4 4
2 2, 4
Samakatwid, ang LCD ay 4.
praksiyon na ang denamineytor ay katumbas ng LCD (4).
a. Baguhin ang
2
1
denamineytor na (2), 4 2= 2. Ang quotient ay 2.
4
2

2
2

2
1
=
b. Ang
4
3
ay mayroong denamineytor na 4.
4
3
Ang dalawang praksiyon na
4
2
at
4
3
ay mga magkatulad
na praksiyon na ngayon.
HAKBANG 6 Ipagbawas ang mga magkatulad na praksiyon.
4
1

4
2 3

4
2

4
3

2
1

4
3
= = =
Samakatwid, ang difference ay
4
1
. Nangangahulugan ito
na
4
1
na metro ng tela ang natira.
27
Alamin Natin
Maaari mong malutas ang mga suliranin sa matematika na kombinasyon
ng pagdaragdag at pagbabawas ng mga di-magkatulad na praksiyon.
Kailangan mo lamang baguhin muna ang mga di-magkatulad na praksiyon
sa mga magkatulad na praksiyon. Pagkatapos, ipagdagdag o ipagbawas ang
Subukan Natin Ito
Kumuha si Mang Andy ng
7
1
kaban ng bigas mula sa
3
2
kaban ng
bigas. Gaano karami ang natirang bigas?
28
ipagbabawas.
LCD.
Tandaan Natin
Ang mga di-magkatulad na praksiyon ay mga praksiyon na
nagtataglay ng magkakaibang denamineytor.
Ang mga di-magkatulad na praksiyon ay dapat munang baguhin sa
mga magkatulad na praksiyon bago ipagdagdag o ipagbawas.
29
1. Ang basket ni Aling During ay mayroong
3
2
na kilong isda,
6
5
na
kilong baka at
4
1
na kilong manok. Gaano karaming karne ang
nasa basket? Ipakita ang hakbang-hakbang na solusyon.
2. Si Mang Lito ay nagmamay-ari ng
5
4
na ektarya ng lupain. Kung
siya ay nagtanim ng mga gulay sa
4
1
na ektarya ng lupa, gaano
kalawak ang natitirang lupa na hindi pa nalilinang?
3. Pininturahan ni Berto ang
2
1
bahagi ng silid samantalang
pininturahan ni Carlos ang
9
2
bahagi ng silid. Pininturahan naman
ni Willy ang
6
1
ng silid. Ano ang kabuuang bahagi ng silid na
pininturahan?
4. Sagutin:
5
3
+
6
5

3
2
.
30
5. Sagutin:
8
7

5
2
+
4
3
.
6. Sagutin:
6
1
+
8
7

12
5
.
Kung ang iyong nakuhang iskor ay:
hindi naman pagbalik-aralan mo ang mga bahagi ng modyul na hindi mo
gaanong naunawaan.
31
ARALIN 3
Pagdaragdag at Pagbabawas ng
mga Pinaghalong Bilang
Natutuhan mo ang tungkol sa pagdaragdag at pagbabawas ng mga
magkatulad at di-magkatulad na praksiyon mula sa mga nakaraang aralin.
Ngayon ay handa ka nang matutuhan ang tungkol sa pagdaragdag at
pagbabawas ng kombinasyon ng mga pinaghalong bilang at praksiyon at
buong bilang. Napakaraming bagay ang nasusukat sa anyo ng mga
pinaghalong bilang. Iyan ang dahilan kung bakit mahalagang malaman ang
tungkol sa pagdaragdag at pagbabawas ng mga pinaghalong bilang.
Halimbawa, paano mo kukunin ang kabuuang dami ng pinturang
ginamit ni Mang Pedro kung siya ay kumonsumo ng 2
4
3
na litro ng puting
pintura at 1
4
3
na litro ng pulang pintura? Paano mo maipagdaragdag ang
dalawang praksiyon na may pinaghalong bilang at mayroong magkaibang
denamineytor?
Pagkatapos pag-aralan ang araling ito, maaari mo nang;
masabi kung ano ang mga pinaghalong bilang; at
malutas ang mga suliraning kaugnay sa pagdaragdag at pagbabawas
ng mga pinaghalong bilang.
Subukan Natin Ito
Natutuhan mo na ang tungkol sa mga pinaghalong bilang sa modyul na
Pag-aralan Natin ang mga Praksiyon. Natatandaan mo pa ba kung ano
ang mga pinaghalong bilang? Maaari mo bang kilalanin kung alin sa mga
bilang na nasa talaan sa kabilang pahina ang mga pinaghalong bilang. Alin
naman ang mga buong bilang at alin ang mga praksiyon? Isulat ang iyong
mga sagot sa mga nakalaang puwang.
32
5
3
115 2
12
7

2
1
5
4
1
11
7
4

15
11
46 7
3
1

3
2
Mga pinaghalong bilang: ____________________________________
Mga buong bilang: _________________________________________
Mga praksiyon: ____________________________________________
Alamin Natin
Ang mga pinaghalong bilang ay mga kantidad na nagtataglay ng buong
bilang at isang praksiyon.
HALIMBAWA 1
3
2
14
HALIMBAWA 2
35
11
9
Paano mo ipagdaragdag ang mga pinaghalong bilang? Tingnan natin
ngayon ang naunang halimbawa tungkol kay Mang Pedro at sa kanyang
mga pintura.
HALIMBAWA 1 Si Mang Pedro ay kumonsumo ng 2
4
3
na litro ng
puting pintura at 1
3
2
na litro ng pulang pintura. Ano
ang kabuuang bolyum ng pinturang ginamit ni Mang
Pedro?
praksiyon

buong bilang
praksiyon

buong bilang
33
SOLUSYON:
2
4
3
na litro dami ng puting pinturang ginamit ni
Mang Pedro.
1
3
2
na litro dami ng pulang pinturang ginamit ni
Mang Pedro
Alamin ang kabuuang dami ng pinturang ginamit ni
Mang Pedro.
HAKBANG 3 Hanapin ang LCD ng mga praksiyon sa mga
pinaghalong bilang upang ang mga ito ay maging
Ang praksiyon sa 2
4
3
ay
4
3
. Ang praksiyon sa 1
3
2
ay
3
2
. Upang mahanap ang LCD ng
4
3
at
3
2
, hanapin ang
pinakamababang karaniwang multiple ng kanilang mga
denamineytor (4 at 3).
4 4, 8, 12
3 3, 6, 9, 12
Ang 12 ay ang pinakamaliit na karaniwang multiple ng
dalawang denamineytor; samakatwid, ang 12 ay ang
LCD ng
4
3
at

3
2
.
HAKBANG 4 Palitan ang bawat praksiyon sa mga pinaghalong
bilang ng mga katumbas na praksiyon na may
denamineytor na katumbas ng LCD (12).
a. Baguhin ang
4
3
12
9

3
3

4
3
=
34
Palitan ang
4
3
ng katumbas na praksiyon na
12
9
.
Samakatwid, ang 2
4
3
ay naging 2
12
9
.
b. Baguhin ang

3
2
12
8

4
4

3
2
=
Palitan ang
3
2
12
8
.
Samakatwid, ang 1
3
2
ay naging 1
12
8
.
HAKBANG 5 Pagsamahin at ihanay ang mga buong bilang at ang
mga praksiyon. Ipagdagdag ang buong bilang at
ipagdagdag ang mga magkatulad na praksiyon.
2
12
9
+ 1
12
8
= ?
12
9
2
+
12
8
1
12
17
3
Ang 3
12
17
ay maaari pang gawing simple dahil ang
bahaging praksiyon ay isang improper na praksiyon.
Kung gayon, ang
12
17
ay katumbas ng 1
12
5
.
Samakatwid,
12
5
4
12
5
1 3
12
17
3
12
17
3 = + = + =
Gumamit si Mang Pedro ng 4
12
5
litro ng pintura.
1
17 12
Buong bilang
Denamineytor

12
5
Nyumereytor

35
Alamin Natin
Mayroong mga sitwasyon na kung saan ang bahaging praksiyon ng
pinaghalong bilang ay isang improper na praksiyon. Sa gayon, ang sagot ay
dapat gawing simple. Pagbalik-aralan natin ang konsepto.
HALIMBAWA Gawing simple ang 5
5
8
.
Ang pinaghalong bilang ay nagtataglay ng buong bilang
(5) at praksiyon (
5
8
).
5
8
5
HAKBANG 1 Paghiwalayin ang buong bilang at ang praksiyon ng
pinaghalong bilang.
5
8
5 +
HAKBANG 2 Baguhin ang improper na praksiyon na
5
8
sa isang
pinaghalong bilang.
Kung gayon, ang
5
8
ay katumbas ng 1
5
3
.
HAKBANG 3 Yamang ang
5
8
ay katumbas ng 1
5
3
, maaari nating
palitan ang
5
8
ng 1
5
3
sa ekwasyon.
5
3
6
5
3
1 5
5
8
5 = + = +
Kapag ginawang simple ang 5
5
8
, ito ay katumbas ng 6
5
3
.
praksiyon

buong bilang
Buong bilang
Denamineytor

5
3
Nyumereytor

1
8 5
36
Magbalik-aral Tayo
1. Kailangan ni Mang Rico na bakuran ang isang tatsulok na piraso ng
lupain. Ang unang gilid ay 12
2
1
na metro ang haba. Ang
pangalawang gilid ay 7
6
1
na metro ang haba. Ang pangatlong gilid
ay 8
9
1
na metro ang haba. Gaano kahaba ang dapat na maging
bakuran upang takpan ang tatsulok na piraso ng lupain?
HAKBANG 4 Palitan ang bawat praksiyon sa pinaghalong bilang
ng mga katumbas na praksiyon na may
denamineytor na katumbas ng LCD.
HAKBANG 5 Pagsamahin ang mga buong bilang at ihanay ang
mga praksiyon. Ipagdagdag ang buong bilang at ang
37
2. Si Gng. Cortes ay kailangang bumili ng 3 kulay ng mga sedang tela
para sa isang kasuotan. Kailangan niya ng 5
4
3
na metro ng pulang
tela, 8
9
7
na metro ng puting tela, at 10
6
5
na metro ng berdeng tela.
Ilang metro ng sedang tela ang kailangan niyang bilhin?
Natutuhan mo na ang pagdaragdag ng mga magkaibang praksiyon na
kinasasangkutan ng mga anyo ng pinaghalong bilang. Ngayon ay
matututuhan mo kung paano ang pagbabawas ng mga pinaghalong bilang.
Tingnan ang mga sumusunod na halimbawa.
HALIMBAWA 1 Bumili si Edna ng 5
6
1
na metro ng tela mula sa isang
rolyo na 21
2
1
na metro. Ilang metro ng tela ang natira
sa rolyo?
SOLUSYON:
21
2
1
na metro haba ng telang nasa rolyo
5
6
1
na metro haba ng telang binili ni Edna
Alamin kung gaano karaming tela ang natira sa rolyo.
pinaghalong bilang upang ang mga ito ay maging mga
38
Ang praksiyon sa 21
2
1
ay
2
1
6
1
ay
6
1
. Upang malaman ang LCD ng
2
1
at
6
1
, hanapin ang
pinakamaliit na karaniwang multiple ng kanilang mga
2 2, 4, 6
6 6
Ang 6 ay ang pinakamaliit na karaniwang multiple
kapwa ng 2 at 6; samakatwid, ang 6 ay ang LCD.
a. Baguhin ang
2
1
denamineytor na (2), 6 2 = 3. Ang quotient ay 3.
3
3
3

2
1
=
Palitan ang
2
1
6
3
.
Samakatwid, ang 21
6
1
ay naging 21
6
3
.
b. Ang praksiyon na
6
1
ay hindi na kailangang
palitan sapagkat ang denamineytor (6) ay
katumbas na ng LCD (6).
Samakatwid, ang pinaghalong bilang na 5
6
1
ay
pinanatili.
mga praksiyon. Ipagbawas ang mga magkatulad na
praksiyon at ang mga buong bilang.
21
6
3
5
6
1
= ?
39
6
3
21

6
1
5
6
2
16
Ang praksiyon na
6
3
ay maaari pang gawing simple
sapagkat ang nyumereytor (2) at denamineytor (6) ay
divisible sa 2.
3
1

2
2

6
2
=
Sa pagpapasimple sa pinakamababang term, ang
praksiyon na 16
6
2
ay naging 16
3
1
. Samakatwid,
mayroong 16
3
1
metro ng tela ang natira sa rolyo.
Pag-aralan natin ngayon ang isang sitwasyon tungkol
sa pagbabawas ng mga pinaghalong bilang kung saan
ang bahaging praksiyon na ibabawas ay mas maliit
kaysa sa bahagi ng praksiyon na babawasan.
HALIMBAWA 2 Si Aling Basia ay may ipagbibiling 12
4
1
na kilo ng
karne. Kung siya ay nakapagbili ng 9
2
1
na kilo ng
karne, ilang kilo ng karne ang natira upang ipagbili?
SOLUSYON:
12
4
1
na kilo dami ng karneng kailangang ipagbili ni
Aling Basia
9
2
1
na kilo dami ng karneng naipagbili na niya
Alamin kung ilang kilo ng karne ang natira upang
ipagbili.
40
Ang praksiyon sa 12
4
1
ay
4
1
2
1
ay
2
1
4
1
at
2
1
, hanapin ang
pinakamaliit na karaniwang multiple ng kanilang mga
2 2, 4
4 4
Ang 4 ay ang pinakamaliit na karaniwang multiple sa
kapwa 2 at 4; samakatwid, ang 4 ay ang LCD.
a. Baguhin ang
2
1
4
2

2
2

2
1
=
Palitan ang
2
1
4
2
.
Samakatwid, ang 9
2
1
ay naging 9
4
2
.
b. Ang praksiyon na
4
1
ay hindi na kailangan palitan
sapagkat ang denamineytor (4) ay katumbas na ng
LCD (4).
4
1
ay
pinanatili.
praksiyon at pagkatapos ay ang mga buong bilang.
12
4
1
9
4
2
= ?
41
Sa kabuuan, hindi maaaring magbawas ng isang mas
malaking bilang mula sa isang mas maliit na bilang
gaya ng 3 8 o 1 5. Gayundin, hindi rin maaaring
ibawas ang isang mas malaking praksiyon mula sa
isang mas maliit na fraction. Sa ating halimbawa, hindi
maaaring ibawas ang
4
2
mula sa
4
1
sapagkat ang
4
2
ay
mas higit sa
4
1
. Kayat ano ang nararapat gawin?
Maggrupo ng 1 sa bahaging praksiyon ng pinaghalong
bilang at idagdag ito sa praksiyon na naglalahad ng
katumbas na anyong praksiyon. Yamang ang LCD ay
4, samakatwid, ang katumbas na praksiyon ay
4
4
. Ang
buong bilang na 12 ay naging 11 na ngayon.
)
4
1
(1 11
4
1
1) (11
4
1
12
4
1
+ + = + + = + =
Ang naigrupo na 1 sa bahaging praksiyon ng
pinaghalong bilang ay nagbagong-anyo sa isang
katumbas na praksiyon na ang nyumereytor at
denamineytor ay katumbas ng LCD (4). Samakatwid,
ang 1 ay binago sa katumbas na praksiyon na
4
4
. Ang
12
4
1
ay naging 11
4
5
.
4
1
12
4
5
11

4
2
9

4
2
9
Ang difference ay 2
4
3
. Samakatwid, 2
4
3
na kilo ng
karne ang kailangan pang maipagbili.

42
Magbalik-aral Tayo
Lutasin ang sumusunod na mga suliranin. Sundin ang mga hakbang sa
pagsagot.
1. Kumuha si Mang Ben ng 7
10
3
na metro ng alambreng tanso para sa
alambreng pang-elektrikal mula sa isang rolyong alambre na 13
15
7
na metro ang haba. Gaano karaming alambreng tanso ang natira
mula sa rolyo?
ng mga katumbas na praksiyon na may
denamineytor na katumbas ng LCD.
praksiyon at pagkatapos ay ang mga buong bilang.
43
2. Ang isang lalagyan ng tubig ay naglalaman ng 5
2
1
na galon ng
tubig. Ginamit ni Aling Zeny ang 1
4
3
na galon nito upang
makagawa ng juice. Gaano karaming tubig ang natira?
HALIMBAWA 1 Si Edna ay bumili ng 3 kilong mangga at 2
3
1
kilong
ubas. Ilang kilo ng prutas ang kanyang binili?
SOLUSYON:
3 kilo manggang binili ni Edna
2
3
1
na kilo ubas na binili ni Edna
Alamin ang kabuuang dami ng prutas na binili ni
Edna.
HAKBANG 3 Hanapin ang sagot.
Upang malaman ang sagot, kailangang ipagdagdag
natin ang 3 kilo ng mangga sa 2
3
1
kilo ng ubas. Upang
makuha ang kabuuan, ipagdagdag ang mga buong
bilang at panatilihin ang praksiyon.
44
3 mangga
+
3
1
2
ubas
3
1
5
Si Edna ay bumili ng 5
3
1
kilo ng mga prutas.
HALIMBAWA 2 Si Mang Tomas ay bumili ng 5 kilo ng bigas. Iniluto
niya ang
4
3
na kilo para sa pananghalian ng kanyang
pamilya. Ilang kilo ng bigas ang natira?
SOLUSYON:
5 kilo dami ng biniling bigas
4
3
kilo dami ng nilutong bigas
Alamin ang dami ng natirang bigas.
Upang makuha ang sagot, kailangang ibawas ang
4
3
na
kilo mula sa 5 kilo ng bigas. Hindi maaaring ibawas
ang
4
3
mula sa 5 kilo. Kailangang palitan ang 5 kilo sa
katumbas na pinaghalong bilang.
a. Igrupo ang 1 mula sa buong bilang (5). Ilahad ang
1 sa katumbas na praksiyon. Yamang ang LCD ay
4, ang katumbas na praksiyon ay
4
4
. Ang buong
bilang na 5 ay binago sa katumbas na bilang na
4
4
4
.
b. Ngayon ay maaari nang ibawas ang
4
3
mula sa 4
4
4
.
4
4
4
4
3
4
1
4
Ang difference ay 4
4
1
. Samakatwid, 4
4
1
na kilo ng
bigas ang natira.
45
Magbalik-aral Tayo
Bumili si Aling Beth ng 4 na kilo ng hotdog. Niluto niya ang 1
2
1
kilo
para sa kaarawan ng kanyang anak. Ilang kilo ng hotdog ang natira?
SOLUSYON:
4 na kilo dami ng biniling hotdog ni Aling Beth
1
2
1
na kilo dami ng nilutong hotdog sa kasayahan
Alamin kung ilang kilo ng hotdog ang natira.
Upang malaman ang sagot, kailangang ibawas ang
dami ng biniling hotdog (4 na kilo) sa dami ng ginamit
(1
2
1
). Ngunit hindi maaaring ibawas ang 1
2
1
kilo mula
sa 4 na kilo. Kailangang baguhin muna ang 4 sa
a. Igrupo ang 1 mula sa kabuuang bilang (4). Ilahad
ang 1 sa isang katumbas na praksiyon. Yamang
ang LCD ay 2, ang katumbas na praksiyon ay
2
2
.
Ang buong bilang na 4 ay binago na ngayon sa
katumbas na pinaghalong bilang, 3
2
2
.

2
2
3
2
2
3 4 = + =
b. Ngayon, maaari nang ibawas ang 1
2
1
mula sa 3
2
2
.
2
2
3
2
1
1
2
1
2
Ang difference ay 2
2
1
. Samakatwid, mayroong 2
2
1
kilo ng hotdog ang natira.
46
Magbalik-aral Tayo
1. Kailangan ni Aling Delia ng 2 tasa ng gatas, 3
4
3
na tasa ng puting
itlog, at
3
1
na tasa ng tubig para sa cake na kanyang gagawin. Ilang
tasa ng pinagsamang likidong sangkap ng gatas, itlog at tubig ang
magagawa?
2. Si Aling Cora ay mayroong 20 metro ng nakatagong tela. Kung siya
ay nakagamit ng 9
7
3
metro ng tela para sa paggawa ng mga damit,
ilang metro ng nakatagong tela ang natira?
3. Si Mang Tonio ay may timbang na 57
3
1
kilo. Pagkaraan ng isang
buwan, siya ay nawalan ng
4
3
na kilo. Ilan na lang ang kanyang
timbang?
47
Tandaan Natin
Ang mga pinaghalong bilang ay nagtataglay ng buong bilang at
praksiyon.
Ang mga buong bilang ay maaaring baguhin sa mga pinaghalong
bilang upang ang operasyon ng pagdaragdag at pagbabawas ay
maisagawa.
Laging gawing simple ang iyong sagot sa pinakamababang term.
1. Si Mario ay may timbang na 43
4
1
na kilo noong nakaraang buwan.
Pagkaraan ng tatlong buwan, siya ay may timbang na 47
2
1
kilo.
Ilang kilo ang naidagdag sa kanyang timbang?
2. Kumuha si Manong Oscar ng 16 na kilo ng kamatis. Ipinagbili niya
ang 10
3
1
kilo ng mga kamatis. Ilang kilo ng kamatis ang natira kay
Manong Oscar?
3. Si Gabriel ay bumili ng 3
3
2
na dosenang itlog. Ang kanyang
kapatid na babae ay bumili ng
4
3
na dosenang itlog samantalang
ang kanyang nanay ay bumili ng 1
2
1
dosenang itlog. Ilang
dosenang itlog ang kanilang binili?
48
4. Umani si Mang Pedro ng 21 kilo ng mangga. Ibinigay niya ang 5
3
2
kilo sa kanyang mga pinsan. Ilang kilo ng mangga ang natira kay
Mang Pedro?
5. Bumili si Mang Juan ng 2 kilong manok. Iniluto niya ang
4
3
para sa
hapunan. Ilang kilo ng manok ang natira?
hindi, pagbalik-aralan mo ang mga bahagi ng modyul na hindi mo gaanong
naunawaan.
Ibuod Natin
Ang mga magkatulad na praksiyon ay pinagdaragdag sa
pamamagitan ng pagdaragdag ng mga nyumereytor samantalang
Ang mga magkatulad na praksiyon ay ibinabawas sa pamamagitan
ng pagkuha ng difference sa pagitan ng dalawang nyumereytor
habang pinananatili ang denamineytor.
Ang mga di-magkatulad na praksiyon ay dapat munang baguhin sa
mga magkatulad na praksiyon bago ipagdagdag o ipagbawas ang
mga ito.
Ang mga buong bilang ay maaaring baguhin sa mga pinaghalong
bilang upang ang operasyon ng pagdaragdag at pagbabawas ay
maging posible.
49
Anu-ano ang mga Natutuhan Mo?
1. Sagutin ang mga sumusunod:
a.
?
21
6

21
13

21
5

21
8
= + +
_________________________
b.
?
8
5

6
1

4
3
= +
_________________________
2. Si Mang Rey ay may taas na 5
4
3
na talampakan, samantalang si
Mang Fred ay may taas na 6
4
1
na talampakan. Ilang talampakan
ang taas ni Mang Fred kay Mang Rey?
3. Isang 5-ektaryang lupain ang hinati sa mga miyembro ng pamilya.
Bawat isa sa tatlong magkakapatid na Freud, Wally, at Jed ay
nagmamay-ari ng lupain. Si Freud ay nagmamay-ari ng
5
1
na
bahagi ng lupa. Si Wally ay nagmamay-ari ng
3
1
bahagi ng lupa
samantalang si Jed ay nagmamay-ari ng
10
3
bahagi ng lupa. Gaano
kalawak ang pagmamay-ari ng magkakapatid sa 10-ektaryang
lupain? Ilahad ang iyong mga sagot sa anyong praksiyon.
4. Si Dong ay nagmamay-ari ng
7
5
ektarya ng lupain. Kung
pinagtamnan niya ang
3
1
ektarya ng lupain, gaano kalawak ang
lupaing hindi pa nalilinang?
50
5. Umani si Aling Susan ng 27 kilo ng lansones. Ipinagbili niya ang
11
5
3
kilo. Ilang kilo ng lansones ang natira kay Aling Susan?
6. Bumili si Danny ng 4
6
3
na dosenang itlog. Ang kanyang kapatid na
babae ay bumili ng
3
1
na dosenang itlog samantalang ang kanyang
tatay ay bumili ng 2
4
1
na dosenang itlog. Ilang dosena ng itlog ang
kanilang binili?
Kung ang iyong nakuhang iskor ay:
6 7 Napakahusay! Naintindihan mo nang lubos ang mga aralin sa
modyul na ito.
4 5 Pagbalik-aralan ang mga bahagi ng modyul na hindi mo
naintindihan.
0 3 Kailangan mong pag-aralang muli ang buong modyul na ito.
51
Batayan sa Pagwawasto
A. Anu-ano na ang mga Alam Mo? (pp. 24 )
1. HAKBANG 1 Isulat ang ibinigay na impormasyon.
a.
7
4
metro haba ng pulang telang binili ni Luisa
b.
7
3
metro haba ng dilaw na telang binili ni Luisa
c.
7
5
metro haba ng berdeng telang binili ni Luisa
Alamin ang kabuuang haba ng telang binili ni
Luisa.
N
7
5

7
3

7
4
= + +
magkatulad na praksiyon samantalang pinananatili
ang denamineytor.
7
12

7
5 3 4

7
5

7
3

7
4
=
+ +
= + +
Ang
7
12
ay isang improper na praksiyon na
maaaring gawing simple:
Samakatwid, ang
7
12
ay katumbas ng 1
7
5
. Ang ibig
sabihin nito ay bumili si Luisa ng kabuuang 1
7
5
metro ng tela.
2. HAKBANG 1 Isulat ang ibinigay na mga impormasyon.
a.
3
1
sako dami ng kamoteng binili ni Lito
b.
4
1
sako dami ng sayoteng binili ni Lito
(ang kabuuang haba ng telang
binili ni Luisa)
1
12 7
7
5

Buong bilang
Nyumereytor

Denamineytor
52
Alamin kung gaano karaming sako ng gulay ang
binili ni Lito.
N
4
1

3
1
= +
HAKBANG 4 Hanapin ang least common denominator (LCD)
ng mga praksiyon na ipagdaragdag.
Ihambing ang mga denamineytor na 3 at 4.
Ang 4 ang pinakamalaking denamineytor,
samakatwid, pag-isa-isahin ang mga
multiple ng 4 at tingnan ang karaniwang
4 4, 8, 12
3 3, 6, 9, 12
Samakatwid, ang 12 ay LCD ng 3 at 4.
HAKBANG 5 Baguhin ang bawat praksiyon sa katumbas na
LCD (12).
a. Baguhin ang
3
1
12
4

4
4

3
1
=
b. Baguhin ang
4
1
(ang bilang ng sakong binili ni Lito)
53
12
3

3
3

4
1
=
Ang kabuuan ay
12
7
; samakatwid, bumili si Lito ng
12
7
sako ng gulay.
3. a. HAKBANG 1 Hanapin ang LCD ng mga praksiyon na
ipagdaragdag.
Ihambing ang mga denamineytor na 12, 6 at 8.
Ang 12 ang pinakamalaking denamineytor,
samakatwid, pag-isa-isahin ang mga multiple
ng 12 at tingnan ang karaniwang multiple para
sa lahat ng denamineytor.
12 12 ,24
6 6, 12, 24
8 8, 16, 24
Samakatwid, ang 24 ay LCD ng 12, 6 at 8.
HAKBANG 2 Baguhin ang bawat praksiyon sa isang
katumbas na praksiyon na ang denamineytor
ay katumbas ng LCD (24).
a. Baguhin ang
2
1
sa isang katumbas na
praksiyon na angdenamineytor ay 24. Hatiin
ang LCD (24) sa denamineytor na (12), 24
12 = 2. Ang quotient ay 2. Paramihin ang
nyumereytor at denamineytor sa pamamagitan
ng quotient (2) upang makuha ang katumbas
na praksiyon.
24
14

2
2

12
7
=
b. Baguhin ang
6
1
sa isang katumbas na praksyon
na ang denamineytor ay 24. Hatiin ang LCD
(24) sa denamineytor na (6), 24 6 = 4. Ang
quotient ay 4. Paramihin ang nyumereytor at
denamineytor sa pamamagitan ng quotient (4)
upang makuha ang katumbas na praksiyon.
24
4

4
4

6
1
=
54
c. Baguhin ang
8
5
praksiyon na ang denamineytor ay 24. Hatiin
ang LCD (24) sa denamineytor na (8), 24 8 =
3. Ang quotient ay 3. Paramihin ang
na praksiyon.
24
15

3
3

8
5
=
24
33

24
15 4 14

24
15

24
4

24
14
=
+ +
= + +
24
33
. Ito ay isang
improper praksiyon na maaari pang gawing
simple.
Ang
24
33
ay katumbas ng 1
24
9
. Samakatwid, ang
kabuuan ay katumbas ng 1
24
9
.
b. HAKBANG 1 Hanapin ang LCD ng mga praksiyon na
ipagbabawas.
Ihambing ang mga denamineytor na 4 at 5.
Ang 5 ay ang pinakamalaking denamineytor,
samakatwid, ay pag-isa-isahin ang mga
multiple ng 5 at iwasto ang karaniwang
multiple para sa kapwa denamineytor.
5 5, 10, 15, 20
4 4, 8, 12, 16, 20
24
9

Buong bilang
Nyumereytor

Denamineytor
1
33 24
55
a. Baguhin ang
4
3
na praksiyon.
20
15

5
5

4
3
=
b. Baguhin ang
5
1
na praksiyon.
20
4

4
4

5
1
=
20
15
at
20
4
ay mga
20
11

20
4 15

20
4

20
15

5
1

4
3
=
= =
20
11
.
a. 15
4
1
na sako dami ng inaning bigas ni
Mang Lino
b. 19
4
3
na sako dami ng inaning bigas ni
Mang Pepe
Alamin kung gaano karaming bigas ang higit
na inani ni Mang Pepe kaysa kay Mang Lino.
56
pinaghalong bilang upang ang mga ito ay
maging mga magkatulad na praksiyon.
Ang praksiyon sa pinaghalong bilang na
4
1
at
4
3
ay magkatulad praksiyon at ang LCD ay
katumbas ng 4.
HAKBANG 4 Pagsamahin at ihanay ang mga buong bilang at
ang mga praksiyon. Ipagbawas ang mga
magkatulad na praksiyon at pagkatapos ay
ipagbawas ang mga buong bilang.
4
3
9 1

4
1
15
= ?
4
3
9 1
4
1
15
4
2
4
Ang praksiyon na
4
3
ay maaari pang gawing
simple sapagkat ang nyumereytor (2) at
2
1

2
2

4
2
=
Sa gayon, ang pagpapasimple sa
pinakamababang term, ang praksiyon na 4
4
2
ay naging 4
2
1
. Samakatwid, mas umani si
Mang Pepe ng 4
2
1
na sako kaysa kay Mang
Lino.
a. 3
2
1
kilo dami ng isdang binili ni Liza
b. 2
4
3
kilo dami ng karne ng bakang binili
ni Liza
c. 1
3
2
kilo dami ng manok na binili ni
Liza
57
Alamin ang kabuuang dami ng karneng binili
ni Liza.
maging mga magkatulad na praksiyon.
Ang praksiyon sa 3
2
1
ay
2
1
. Ang praksiyon sa
2
4
3
ay
4
3
3
2
ay
3
2
. Upang
malaman ang LCD ng
2
1
,
4
3
at
3
2
, hanapin ang
pinakamaliit na karaniwang multiple ng
kanilang denamineytor (2, 4 at 3).
2 2, 4, 6, 8, 10, 12
4 4, 8, 12
3 3, 6, 9, 12
Ang 12 ay ang pinakamaliit na karaniwang
multiple ng mga denamineytor; samakatwid,
ang 12 ay LCD ng
2
1
,
4
3
at
3
2
.
a. Baguhin ang
2
1
na praksiyon.
12
6

6
6

2
1
=
Palitan ang
2
1
ng katumbas na praksiyon
12
6
.
Samakatwid, ang 3
2
1
ay naging 3
12
6
.
b. Baguhin ang
4
3
na praksiyon.
58
12
9

3
3

4
3
=
Palitan ang
4
3
12
9
.
Samakatwid, ang 2
4
3
ay naging 2
12
9
.
c. Baguhin ang
3
2
na praksiyon.
12
8

4
4

3
2
=
Palitan ang
3
2
12
8
.
Samakatwid, ang 1
3
2
ay naging 1
12
8
.
ang mga praksiyon. Ipagdagdag ang buong
bilang at ang mga magkatulad na praksiyon.
12
6
3
+
12
9
2
+
12
8
1
= ?
12
6
3
+
12
9
2
12
8
1
Ang 6
12
23
ay maaaring gawing simple sapagkat
ang bahaging praksiyon ay isang improper
praksiyon.
Sa gayon, ang
12
23
ay katumbas ng 1
12
11
.
Samakatwid,

12
11
7
12
11
1 6
12
23
6
12
23
6 = + = + =
Bumili si Liza ng 7 kilo ng karne.
12
11
59
a.
2
1
kaban dami ng biniling bigas ni
Gng. Santos
b.
10
1
kaban dami ng nilutong bigas ni
Gng. Santos
Alamin ang dami ng itinagong bigas ni Gng.
Santos.
HAKBANG 3 Isulat ang mga praksiyon sa anyong
ekwasyon.
Upang malaman ang sagot, ipagbawas ang
dami ng biniling bigas (
2
1
kaban) sa dami ng
nilutong bigas (
10
1
kaban).
bigas) itinagong ng (dami N
10
1

2
1
=
Hindi pa maaaring ipagbawas ang mga
praksiyon sapagkat ang mga ito ay di-
magkatulad.
ipagbabawas. Ihambing ang mga
denamineytor na 2 at 10. Ang 10 ay ang
pinakamalaking denamineytor, samakatwid, ay
pag-isa-isahin ang mga multiple ng 10 at
iwasto ang karaniwang multiple para sa kapwa
denamineytor.
10 10
2 2, 4, 6, 8, 10
a. Baguhin ang
2
1
ang LCD (10) sa denamineytor na (2), 10 2=
60
na praksiyon.
10
5

5
5

2
1
=
b. Ang
10
1
ay mayroong denamineytor na 10.
10
1
10
5
at
10
1
ay mga
10
4

10
1 5

10
1

10
5

10
1

2
1
= = =
Ang praksiyon na
10
4
ay maaari pang gawing
simple sa pinakamababang term sapagkat
kapwa ang nyumereytor (4) at denamineytor
(10) ay divisible sa 2.
5
2

2
2

10
4
=
5
2
. Ang ibig
sabihin ito ay nakapagtago si Gng. Santos ng
5
2
kaban ng bigas.
a. 3
2
1
na tasa dami ng gatas na kailangan
b. 1
4
3
na tasa dami ng gatas na idinagdag
na sa mga sangkap
Alamin kung gaano karaming gatas ang
kakailanganin pang idagdag sa mga sangkap.
maging magkatulad na praksiyon.
61
Ang praksiyon sa 3
2
1
ay
2
1
. Ang praksiyon sa
1
4
3
ay
4
3
2
1
at
4
3
, hanapin ang pinakamaliit na karaniwang
multiple ng kanilang mga denamineytor 2 at 4.
2 2, 4
4 4
multiple para sa 2 at 4; samakatwid, ang 4 ay
ang LCD.
HAKBANG 4 Palitan ang bawat praksiyon sa pinaghalong
a. Baguhin ang
2
1
na praksiyon.
4
2

2
2

2
1
=
Palitan ang
2
1
4
2
.
Samakatwid, ang 3
2
1
ay naging 3
4
2
.
b. Ang praksiyon na
4
3
palitan sapagkat ang denamineytor (4) ay
4
3
ay
pinanatili.
magkatulad na praksiyon at pagkatapos ay ang
mga buong bilang.
3
4
2
1
4
3
= ?
62
Sa kabuuan, hindi maaaring ibawas ang isang
mas malaking bilang mula sa isang mas maliit
na bilang gaya ng 3 8 o 1 5. Gayundin,
hindi rin maaaring ipagbawas ang isang mas
malaking praksiyon mula sa isang mas maliit
na praksiyon. Sa ating halimbawa, hindi
maaaring ipagbawas ang
4
3
mula sa
4
2
sapagkat ang
4
3
ay mas higit sa
4
2
. Kayat ano
ang nararapat gawin?
Igrupo ng 1 sa bahaging praksiyon ng
pinaghalong bilang at idagdag ito sa praksiyon
na naglalahad ng katumbas na anyong
praksiyon. Yamang ang LCD ay 4,
samakatwid, ang katumbas na praksiyon ay
4
4
.
Ang buong bilang na 3 ay naging 2 na ngayon.
+ + = + + = + =
4
2
1 2
4
2
1) 2 (
4
2
3
4
2
3
pinaghalong bilang ay nagbagong-anyo sa
isang katumbas na praksiyon na ang
nyumereytor at denamineytor ay katumbas ng
LCD (4). Samakatwid, ang 1 ay binago sa
katumbas na praksiyon na
4
4
. Ang 3
4
2
ay
naging 2
4
6
.
2 + (1 +
4
2
) = 2 + (
4
4
+
4
2
) = 2 +
4
6
= 2
4
6
4
2
3
4
3
1
Ang difference ay 1
4
3
. Samakatwid, 1
4
3
tasa
ng gatas ang kailangan pang idagdag.
4
6
2
4
3
1
4
3
1
63
B. Aralin 1
Magbalik-aral Tayo (pp. 910)
1. HAKBANG 1 Isulat ang mga praksiyon sa anyong ekwasyon.
?
15
1

15
4

15
2

15
3
= + + +
HAKBANG 2 Ipagdagdag ang mga nyumereytor ng praksiyon
habang pinananatili ang denamineytor.
15
10

15
1 4 2 3

15
1

15
4

15
2

15
3
=
+ + +
= + + +
Ang praksiyon na
15
10
ay maaari pang baguhin sa
pinakamababang term sapagkat ang kapwa
nyumereytor (10) at denamineytor (15) ay
divisible sa 5.
3
2

5
5

15
10
=
Samakatwid, ang kabuuan ng mga praksiyon ay
3
2
.
a.
10
2
metro haba ng asul na lasong ginamit
ni Gng. Marbella
b.
10
5
metro haba ng dilaw na lasong ginamit
ni Gng. Marbella
c.
10
2
metro haba ng pulang lasong ginamit
ni Gng. Marbella
Alamin kung gaano karaming laso ang ginamit
ni Gng. Marbella.
N
10
2

10
5

10
2
= + + (ang kabuuang dami ng lasong
ginamit ni Gng. Marbella)
64
magkatulad na praksiyon samantalang
10
9

10
2 5 2

10
2

10
5

10
2
=
+ +
= + +
Samakatwid, gumamit si Gng. Marbella ng
10
9
metro ng laso.
Subukan Natin Ito (pp. 1213 )
?
13
12

13
23
=
13
11

13
12 23

13
12

13
23
= =
Ang difference ay
13
11
.
?
21
11

21
19
=
21
8

21
11 19

21
11

21
19
= =
Ang difference ay
21
8
.
?
31
24

31
30
=
31
6

31
24 30

31
24

31
30
= =
Ang difference ay
31
6
.
65
12
4
bahagi ng cake na kinuha ni Jun
12
6
bahagi ng cake na kinuha ni Carol
Alamin kung gaano karaming cake ang higit na
kinuha ni Carol kaysa kay Jun.
?
12
4

12
6
=
12
2

12
4 6

12
4

12
6
= =
Ang praksiyon na
12
2
pinakamababang term sapagkat kapwa ang
divisible sa 2.
6
1

2
2

12
2
=
Samakatwid, higit na kumuha si Carol ng cake
na
6
1
kaysa kay Jun.
a.
9
7
ektarya bahagi ng lupaing pagmamay-
ari ni Mang Pepe
b.
9
5
ektarya bahagi ng lupaing tinamnan ni
Mang Pepeng
Alamin kung anong bahagi ng lupain ang hindi
natamnan ng mga gulay.
?
9
5

9
7
=
66
9
2

9
5 7

9
5

9
7
= =
Ang difference ay
9
2
. Samakatwid,
9
2
ektarya ng
lupain ni Mang Pepe ang hindi tinamnan ng mga
gulay.
Alamin Natin ang Iyong mga Natutuhan (pp. 1415)
1. HAKBANG 1 Isulat ang ibinigay na impormasyon.
a.
4
3
kilo dami ng isdang binili ni Aling
Maria
b.
4
5
kilo dami ng karneng kanyang binili
c.
4
1
kilo dami ng manok na kanyang binili
Alamin kung gaano karaming karne ang binili ni
Aling Maria.
N
4
1

4
5

4
3
= + +
magkatulad na praksiyon samanalang
4
9

4
1 5 3

4
1

4
5

4
3
=
+ +
= + +
Ang improper praksiyon na
4
9
ay maaari pang
gawing simple na isang pinaghalong bilang.
(ang kabuuang dami ng
karneng binili ni Aling Maria)
Buong bilang
Denamineytor

8
1
Nyumereytor

2
9 4
67
Samakatwid, ang
4
9
ay katumbas ng 2
4
1
. Ang
ibig sabihin nito ay bumili si Aling Maria ng 2
4
1
kilo ng karne.
a.
8
1
bahagi ng lupaing pagmamay-ari ni Ricky
b.
8
3
bahagi ng lupaing pagmamay-ari ni Paul
c.
8
2
bahagi ng lupaing pagmamay-ari ni Eric
Alamin kung anong bahagi ng lupain ang
pagmamay-ari ng tatlong magkakapatid.
N
8
2

8
3

8
1
= + +
magkatulad na praksiyon samantalang
8
6

8
2 3 1

8
2

8
3

8
1
=
+ +
= + +
Ang praksiyon na
8
6
ay maaari pang ibaba sa
pinakamababang termino sapagkat kapwa ang
nyumereytor (6) at denamineytor (8) ay maaari
pang hatiin sa 2.
4
3

2
2

8
6
=
Samakatwid, ang
8
6
na ginawang simple sa
pinakamababang term ay katumbas na
4
3
. Ang
ibig sabihin nito, ang tatlong magkakapatid ay
nagmamay-ari ng
4
3
ng 5-ektaryang lupain.
(ang bahagi ng lupaing
pagmamay-ari ng tatlong
magkakapatid)
68
a.
5
2
litro dami ng pinturang binili ni Mang
Rolly
b.
5
4
litro dami ng pinturang binili ni Mang
Tomas
Alamin kung gaano karaming pintura ang higit
na binili ni Mang Tomas kaysa kay Mang Rolly.
?
5
2

5
4
=
5
2

5
2 4

5
2

5
4
= =
Ang difference ay
5
2
. Samakatwid, bumili si
Mang Tomas ng higit na
5
2
litrong pintura kaysa
kay Mang Rolly.
a.
4
3
kilo dami ng mais na binili ni Mario
b.
4
1
kilo dami ng mais na ibinigay ni Mario
sa kayang kapitbahay
Alamin kung gaano karaming mais ang natira
kay Mario.
?
4
1

4
3
=
4
2

4
1 3

4
1

4
3
= =
69
Ang praksiyon ay maaari pang baguhin sa
nyumereytor (2) at denamineytor (4) ay divisible
sa 2.
2
1

2
2

4
2
=
Ang praksiyon na
4
3
pinakamababang term ay katumbas ng
2
1
. Ang
ibig sabihin nito ay
2
1
kilong mais ang natira kay
Mario.
?
15
3

15
7

15
5
= +
Ang unang hakbang ay magkasamang
ipagdaragdag ang mga nyumereytor na 5 at 7.
( )
15
3 12

15
3 7 5

15
3

15
7

15
5
=
+
= +
Ang kabuuan ng mga bilang ay ibabawas sa
nyumereytor na 3.
15
9

15
3 12
=
Ang praksiyon na
15
9
pinakamababang term sapagkat ang kapwa
divisible sa 3.
5
3

3
3

15
9
=
Ang praksiyon na
15
9
5
3
.
Samakatwid, ang sagot sa praksiyon ay
5
3
.
C. Aralin 2
Subukan Natin Ito (pp. 1617)
1. Ito ay katipunan ng mga di-magkatulad na praksiyon.
70
2. Ito ay katipunan ng mga di-magkatulad na praksiyon.
3. Ito ay katipunan ng mga magkatulad na praksiyon.
Subukan Natin Ito (pahina 19)
1. Ipaghambing ang mga denamineytor na 8, 4, at 12.
HAKBANG 1 Magsimula sa pamamagitan ng pag-isa-isa ng
mga multiple ng pinakamalaking denamineytor
(ang 12 ang pinakamalaking denamineytor sa
tatlo). Sa bawat multiple na iyong napag-isa-isa,
tingnan kung ang multiple na ito ay multiple rin
ng iba pang denamineytor. Huminto sa pag-isa-
isa kung nakakita ka na ng karaniwang multiple
para sa denamineytor.
12 12, 24
8 8, 12, 24
4 4, 8, 12, 16, 20, 24
Samakatwid, ang 24 ay ang karaniwang multiple
ng 12, 8, at 4.
HAKBANG 2 Kapag nakita mo na ang pinakamaliit na
karaniwang multiple ng mga denamineytor, ito
na ang LCD ng praksiyon.
8
3
,
4
1
at
12
5
ay 24.
2. Ihambing ang mga denamineytor na 3, 6, at 9.
HAKBANG 1 Magsimula sa pamamagitan ng pag-isa-isa ng
mga multiple ng pinakamalaking denamineytor
(ang 9 ang pinakamalaking denamineytor sa
tatlo). Sa bawat multiple na iyong napag-isa-isa,
tiyakin kung ang multiple na ito ay multiple rin
ng iba pang mga denamineytor. Huminto sa pag-
isa-isa kung nakakita ka na ng karaniwang
multiple para sa denamineytor.
9 9, 18
6 6, 12, 18
3 3, 6, 9, 12, 15, 18
Samakatwid, ang 18 ay ang pinakamaliit na
karaniwang multiple ng 9, 6, at 3.
71
HAKBANG 2 Kapag nakita mo na ang pinakamaliit na
karaniwang multiple ng mga denamineytor, ito
na ang LCD ng praksiyon.
3
2
,
6
5
, at
9
7
ay 18.
a.
3
1
bahagi ng lupaing pagmamay-ari ni
Luisa
b.
6
1
Nelly
c.
4
1
Sharon
Alamin kung anong bahagi ng lupain ang
pagmamay-ari ng magkakapatid.
N
4
1

6
1

3
1
= + +
Hindi pa maaaring ipagdagdag ang mga
praksiyon sapagkat ang mga ito ay di-
magkatulad.
ipagdaragdag.
samakatwid, pag-isa-isahin ang mga multiple ng
6 at tiyakin ang karaniwang multiple para sa
kapwa denamineytor.
6 6, 12
4 4, 8, 12
3 3, 6, 9, 12
multiple para sa tatlong denamineytor.
(bahagi ng lupaing pagmamay-
ari ng magkakapatid)
72
HAKBANG 5 Baguhin ang bawat praksiyon sa isang katumbas
na praksiyon na ang denamineytor ay katumbas
ng LCD (12).
a. Baguhin ang
3
1
sa isang katumbas na praksiyon
na ang denamineytor ay 12. Hatiin ang LCD (12)
sa denamineytor na (3), 12 3= 4. Ang quotient
ay 4. Paramihin ang nyumereytor at
12
4

4
4

3
1
=
b. Baguhin ang
6
1
sa denamineytor na (6), 12 6 = 2. Ang quotient
12
2

2
2

6
1
=
c. Baguhin ang
4
1
12
3

3
3

4
1
=
12
4
,
12
2
, at
12
3
ay mga
12
9

12
3 2 4

12
3

12
2

12
4
=
+ +
= + +
Ang praksiyon na
12
9
ay maaaring baguhin sa
divisible sa 3.
73
4
3

3
3

12
9
=
An praksiyon na
12
9
na binago sa
4
3
. Ang
ibig sabihin nito ay nagmamay-ari ang tatlong
magkakapatid ng
4
3
na bahagi ng lupain.
a.
5
3
milya distansiya mula sa pabrika
hanggang sa bodega A
b.
4
1
milya distansiya mula sa bodega A
hanggang sa bodega B
c.
10
9
milya distansiya mula sa bodega B
hanggang sa bodega C
Alamin ang kabuuang distansiyang dapat
sakupin ni Mang Anding upang makapaghatid
ng mga bagay sa mga bodega.
N
10
9

4
1

5
3
= + +
Hindi maaaring ipagdagdag ang mga praksiyon
sapagkat ang mga ito ay di-magkatulad.
ipagdaragdag.
samakatwid, pag-isa-isahin natin ang mga
multiple ng 10 at tiyakin ang karaniwang
multiple para sa kapwa denamineytor.
10 10, 20
5 5, 10, 15, 20
4 4, 8, 12, 16, 20
Ang 20 ay pinakamaliit na karaniwang multiple
para sa tatlong denamineytor. Samakatwid, ang
LCD ay 20.
(ang kabuuang distansiyang
kailangang sakupin ni Mang
Anding)
74
ng LCD (20).
a. Baguhin ang
5
3
ay (4). Paramihin ang nyumereytor at
Ang katumbas na praksiyon ay
20
12
.
20
12

4
4

5
3
=
b. Baguhin ang
4
1
ay (5). Paramihin ang nyumereytor at
20
5

5
5

4
1
=
c. Baguhin ang
10
9
sa denamineytor na (10), 20 10 = 2. Ang
20
18

2
2

10
9
=
20
12
,
20
5
, at
20
18
ay mga
20
35

20
18 5 12

20
18

20
5

20
12
=
+ +
= + +
20
35
ay maaari pang
gawing simple na isang pinaghalong bilang.
75
Samakatwid, ang
20
35
ay katumbas ng 1
20
15
o 1
4
3
.
Ang ibig sabihin ay kailangan ni Mang Anding na
sakupin ang distansiyang 1
4
3
milya upang
makapaghatid ng mga bagay sa mga bodega.
a.
3
2
kaban nakaistak na bigas ni Mang Andy
b.
7
1
kaban dami ng bigas na kinuha ni Mang
Andy
Alamin ang dami ng natirang bigas.
Upang makuha ang sagot, ibawas ang dami ng bigas
na kanyang kinuha (
4
3
metro) mula sa dami ng
bigas na nakaistak (
4
3
metro).
N
7
1

3
2
=
Hindi pa maaaring ibawas ang mga praksiyon
sapagkat ang mga ito ay mga di-magkatulad na
praksiyon.
ipagbabawas.
Ihambing ang mga denamineytor na 3 at 7. Ang 7 ay
ang pinakamalaking denamineytor, samakatwid, pag-
isa-isahin ang mga multiple ng 7 at tiyakin ang
karaniwang multiple para sa kapwa denamineytor.
7 7, 14, 21
3 3, 6, 9, 12, 15, 18, 21
Buong bilang
Denominator

20
15
Numerator

1
35 20
(natirang dami ng bigas)
76
praksiyon na ang denamineytor ay katumbas ng LCD
(21).
a. Baguhin ang
7
1
21
3

3
3

7
1
=
b. Baguhin ang
3
2
21
14

7
7

3
2
=
21
7
at
21
14
ay mga
21
11

21
3 14

21
3

21
14
= =
21
11
. Ang ibig sabihin
nito ay
21
11
kaban ng bigas ang natira.
a.
3
2
kilo dami ng isdang nasa basket
b.
6
5
kilo dami ng karneng nasa basket
c.
4
1
kilo dami ng manok na nasa basket
Alamin ang kabuuang dami ng karne sa basket
ni Aling During.
77
N
4
1

6
5

3
2
= + +
Hindi pa maipagdaragdag ang mga praksiyon
ipagdaragdag.
kapwa denamineytor.
6 6, 12
3 3, 6, 9, 12
4 4, 8, 12
multiple para sa tatlong denamineytor.
ng LCD (12).
a. Baguhin ang
3
2
12
8

4
4

3
2
=
b. Baguhin ang
6
5
(ang kabuuang dami ng karne
sa basket)
78
12
10

2
2

6
5
=
c. Baguhin ang
4
1
12
3

3
3

4
1
=
12
8
,
12
10
, at
12
3
ay mga
12
21

12
3 10 8

12
3

12
10

12
8
=
+ +
= + +
12
21
ay maaari pang
gawing simple sa isang pinaghalong bilang.
Ang praksiyon na
12
21
ay katumbas ng 1
12
9
o 1
4
3
.
Ang ibig sabihin nito ay 1
4
3
na kilo ng karne
ang nasa basket ni Aling During.
a.
5
4
ektarya lupaing pagmamay-ari ni Mang
Lito
b.
4
1
ektarya bahagi ng lupaing tinamnan ng
mga gulay
Alamin ang bahagi ng lupain ni Mang Lito na
hindi pa nalilinang.
Buong bilang
Denamineytor

12
9 Nyumereytor

1
21 12
79
Upang makuha ang sagot, ibawas ang bahagi ng
lupaing pagmamay-ari ni Mang Lito mula sa
bahagi ng kanyang lupaing tinamnan ng mga
gulay.
N
4
1

5
4
=
(lawak ng lupaing hindi pa
nalilinang)
Hindi pa maaaring ipagbabawas ang mga
praksiyon sapagkat ang mga ito ay
di-magkatulad.
ipagdaragdag.
Ihambing ang mga denamineytor na 5 at 4. Ang
5 ay ang pinakamalaking denamineytor,
kapwa denamineytor.
5 5, 10, 15, 20
4 4, 8, 12, 16, 20
ng LCD (20).
a. Baguhin ang
5
4
20
16

4
4

5
4
=
80
b. Baguhin ang
4
1
20
5

5
5

4
1
=
20
16
at
20
5
ay mga
magkatulad na ngayon.
20
11

20
5 16

20
5

20
16
= =
20
11
. Ang ibig
sabihin nito ay
20
11
ektaryang lupain ang hindi pa
nalilinang.
a.
2
1
bahagi ng silid na pininturahan ni
Berto
b.
9
2
Carlos
c.
6
1
Willy
Alamin ang kabuuang bahagi ng silid na
napinturahan.
N
6
1

9
2

2
1
= + +
( bahagi ng silid na
napinturahan)
81
Hindi pa maaaring ipagdagdag ang mga
praksiyon sapagkat ang mga ito ay
di-magkatulad.
ipagdaragdag.
Ipaghambing ang mga denamineytor na 2, 9 at 6.
6 at tiyakin ang pinakamaliit na karaniwang
9 9, 18
6 6, 12, 18
2 2, 4, 6, 8, 10, 12, 14, 16, 18
ng LCD (18).
a. Baguhin ang
2
1
18
9

9
9

2
1
=
b. Baguhin ang
9
2
18
4

2
2

9
2
=
82
c. Baguhin ang
4
3
18
3

3
3

6
1
=
18
9
,
18
4
, at
18
3
ay mga
HAKBANG 5 Ipagdagdag ang mga magkatulad na fraction.
1
1

18
3 4 9

18
3

18
4

18
9

6
1

9
2

2
1
=
+ +
= + + = + +
Ang
18
16
ay wala pa sa pinakamababang term
sapagkat kapwa ang nyumereytor (16) at
9
8

2
2

18
16
=
18
16
o
9
8
. Ang ibig
sabihin nito ay
9
8
bahagi ng silid ay
napinturahan na.
4. HAKBANG 1 Hanapin ang LCD ng mga praksiyon na
ipagdaragdag.
6 6, 12, 18, 24, 30
5 5, 10, 15, 20, 25, 30
3 3, 6, 9, 12, 15, 18, 21 ,24 ,27, 30
Samakatwid, ang 30 ay LCD ng 6, 5, at 3.
83
ng LCD (30).
a. Baguhin ang
5
3
30
18

6
6

5
3
=
b. Baguhin ang
6
5
30
25

5
5

6
5
=
c. Baguhin ang
3
2
30
20

10
10

3
2
=
30
23

30
20 25 18

30
20

30
25

30
18
=
+
= +
Ang sagot ay
30
23
.
84
5. HAKBANG 1 Hanapin ang LCD ng mga praksiyon.
8 8, 16, 24, 33, 40
5 5, 10, 15, 20, 25, 30, 35, 40
4 4, 8, 12, 16, 20 ,24 ,28, 32, 36, 40
Samakatwid, ang 40 ay ang LCD ng 8, 5, at 4.
ng LCD (40).
a. Baguhin ang
8
7
40
35

5
5

8
7
=
b. Baguhin ang
5
2
40
16

8
8

5
2
=
c. Baguhin ang
4
3
85
40
30

10
10

4
3
=
40
49

40
30 16 35

40
30

40
16

40
35
=
+
= +
40
49
ay maaaring
gawing simple sa isang pinaghalong bilang.
Samakatwid, ang praksiyon na
40
49
ay katumbas
ng 1
40
9
na siyang sagot.
6. HAKBANG 1 Hanapin ang LCD ng mga praksiyon.
12 12, 24
8 8, 16, 24
6 6, 12, 24
Samakatwid, ang 24 ay ang LCD ng 12, 8, at 6.
ng LCD (24).
a. Baguhin ang
6
1
Buong bilang
Denamineytor

40
9 Nyumereytor

1
49 40
86
24
4

4
4

6
1
=
b. Baguhin ang
8
7
upang makuha ang katumbas napraksiyon.
24
21

3
3

8
7
=
c. Baguhin ang
12
5
24
10

2
2

12
5
=
24
15

24
10 21 4

24
10

24
21

24
4
=
+
= +
Ang praksiyon na
24
15
ay maaaring baguhin sa
nyumereytor (15) at ang denamineytor (24) ay
divisible sa 3.
Ang praksiyon na
24
15
ay katumbas ng
8
5
. Ang
sagot ay
8
5
.
D. Aralin 3
Mga pinaghalong bilang:
12
27
, 5
4
1
, 11
7
4
, 7
3
1
Buong bilang: 115, 46
87
Mga praksiyon:
5
3
,
2
1
,
15
11
,
3
2
a. 12
2
1
metro haba ng unang gilid
b. 7
6
1
metro haba ng pangalawang gilid
c. 8
9
1
metro haba ng pangatlong gilid
Alamin kung ilang materyales sa pagbabakod ang
kailangan upang sakupin ang buong sukat ng
triyanggulo.
Ang praksiyon sa 12
2
1
ay
2
1
6
1
ay
6
1
2
1
at
6
1
, hanapin
ang pinakamaliit na karaniwang multiple ng kanilang
mga denamineytor (2, 6, at 9).
9 9, 18
6 6, 12, 18
2 2, 4, 6, 8, 10, 12, 14, 16, 18
Ang 18 ay ang pinakamaliit na karaniwang multiple
ng mga denamineytor; samakatwid, ang 18 ay LCD
ng
2
1
,
6
1
at
9
1
.
ng mga katumbas na praksiyon na may mga
a. Baguhin ang
2
1
88
18
9

9
9

2
1
=
Palitan ang
2
1
18
9
.
Samakatwid, ang 12
2
1
ay naging 12
18
9
.
b. Baguhin ang
9
1
18
2

2
2

9
1
=
Palitan ang
9
1
18
2
.
Samakatwid, ang 8
9
1
ay naging 8
18
2
.
mga praksiyon. Ipagdagdag ang mga buong bilang
kasunod ang mga magkatulad na praksiyon.
18
9
12
+
18
3
7
+
18
2
8
= ?
18
9
12
+
18
3
7

18
2
8
18
14
27
Ang praksiyon na 27
18
14
sa pinaghalong bilang ay
maaaring baguhin sa pinakamababang term sapagkat
kapwa ang nyumereytor (14) at denamineytor (18)
ay divisible sa 2.
89
9
7

2
2

18
14
=
Ang pinaghalong bilang na 27
18
14
ay magiging 27
9
7
.
Ang ibig sabihin ay 27
9
7
metro ng materyales sa
pagbabakod ang kailangan upang sakupin ang buong
sukat ng tatsulok.
a. 5
4
3
metro haba ng pulang telang
kailangan ni Gng. Cortes
b. 8
9
7
metro haba ng puting telang
c. 10
6
5
metro haba ng berdeng telang
Alamin kung gaano kahabang tela ang kailangan
ni Gng. Cortes.
Ang praksiyon sa 5
4
3
ay
4
3
. Ang praksiyon sa
8
9
7
ay
9
7
6
5
ay
6
5
. Upang
malaman ang LCD ng
4
3
,
9
7
, at
6
5
, hanapin ang
pinakamaliit na karaniwang multiple ng kanilang
denamineytor (4, 6, at 9).
9 9, 18, 27, 36
6 6, 12, 18, 24, 30, 36
4 4, 8, 12, 16, 20, 24, 28, 32, 36
multiple ng mga denamineytor; samakatwid, ang
36 ay LCD ng
4
3
,
9
7
, at
6
5
.
90
a. Baguhin ang
4
3
36
27

9
9

4
3
=
Palitan ang
4
3
36
27
.
Samakatwid, ang 5
4
3
ay naging 5
36
27
.
b. Baguhin ang
9
7
36
28

4
4

9
7
=
Palitan ang
9
7
36
28
.
Samakatwid, ang 8
9
7
ay naging 8
36
28
.
c. Baguhin ang
6
5
36
30

6
6

6
5
=
Palitan ang
6
5
36
30
.
Samakatwid, ang 10
6
5
ay naging 10
36
30
.
ang mga praksiyon. Ipagdagdag ang mga buong
bilang at ang mga magkatulad na praksiyon.
91
36
27
5
+
36
28
8
+
36
30
10
= ?

36
27
5
+
36
28
8
36
30
10
36
85
23
36
85
sa pinaghalong
bilang ay maaari pang gawing simple.
Ang
36
85
ay katumbas ng 2
36
13
. Papalitan ang
36
85
ng
2
36
13
, mayroon tayong:
36
13
25
36
13
2 23
36
85
23 = + = +
Kailangan ni Gng. Cortes ng 4
36
1
na metro ng
tela.
a. 13
15
7
metro haba ng rolyo ng alambre
b. 7
10
3
metro haba ng alambreng kinuha ni
Mang Ben
Alamin kung ilan ang sukat ng alambreng natira
sa rolyo.
Buong bilang
Denamineytor

72
13
Nyumereytor

2
85 36
92
Ang praksiyon sa 13
15
7
ay
15
7
. Ang praksiyon sa
7
10
3
ay
10
3
15
7
at
10
3
,
hanapin ang pinakamaliit na karaniwang
multiple ng kanilang mga denamineytor (15 at
10).
15 15, 30
10 10, 20, 30
multiple ng mga denamineytor para sa kapwa 15
at 10; samakatwid, ang 30 ay ang LCD ng 15 at
10.
a. Baguhin ang
15
7
30
14

2
2

15
7
=
Palitan ang
15
7
30
14
.
Samakatwid, ang 13
15
7
ay naging 13
30
14
.
b. Baguhin ang
10
3
93
30
9

3
3

10
3
=
Palitan ang
10
3
30
9
.
Samakatwid, ang 7
10
3
ay naging 7
30
9
.
mga buong bilang.
30
14
13

30
9
7
= ?
30
14
13

30
9
7

30
5
6
Ang praksiyon sa pinaghalong bilang na 6
30
5
ay
maaari pang baguhin sa pinakamababang term
sapagkat kapwa ang nyumereytor (50) at
6
1

5
5

30
5
=
Samakatwid, ang 6
30
5
ay naging 6
6
1
. Ang ibig
sabihin nito ay 6
6
1
na metro ng alambreng tanso
ang natira sa rolyo.
a. 5
2
1
galon dami ng tubig
b. 1
4
3
galon dami ng kinuhang tubig
Alamin kung gaano karaming tubig ang natira.
94
Ang praksiyon na 5
2
1
ay
2
1
. Ang praksiyon sa
1
4
3
ay
4
3
2
1
at
4
3
,
hanapin ang pinakamaliit na karaniwang
multiple ng kanilang denamineytor (2 at 4).
2 2, 4
4 4
multiple ng mga denamineytor sa kapwa 2 at 4;
samakatwid, ang 4 ay ang LCD ng 2 at 4.
a. Baguhin ang
2
1
na ang denamineytor ay 4. Hatiin ang LCD (4) sa
2. Paramihin ang nyumereytor at denamineytor
sa pamamagitan ng quotient (2) upang makuha
ang katumbas na praksiyon.
4
2

2
2

2
1
=
Palitan ang
2
1
4
2
.
Samakatwid, ang 5
2
1
ay naging 5
4
2
.
c. Ang praksiyon na
4
3
baguhin sapagkat ang denamineytor nito (4) ay
4
3
ay
pinanatili.
95
mga buong bilang.
4
2
5

4
3
1
= ?
Sa kabuuan, hindi maaaring ibawas ang isang
mas malaking bilang mula sa isang mas maliit na
bilang gaya ng 3 8 o 1 5. Gayundin, hindi
maaaring ibawas ang isang mas malaking
praksiyon mula sa isang mas maliit na
praksiyon. Sa kasong ito, hindi maaaring ibawas
ang
4
3
mula sa
4
2
sapagkat ang
4
3
ay mas higit sa
4
2
. Kayat ano ang nararapat gawin?
Igrupo ang 1 sa bahaging praksiyon ng
pinaghalong bilang at idagdag ito sa praksiyon
na naglalahad ng katumbas na anyong
praksiyon. Yamang ang LCD ay 4, samakatwid,
ang katumbas na praksiyon ay
4
4
. Ang buong
bilang na 5 ay naging 4 na ngayon.
( )

+ + = + + = + =
4
2
1 4
4
2
1 4
4
2
5
4
2
5
pinaghalong bilang ay nagbagong-anyo sa isang
katumbas na praksiyon na ang nyumereytor at
denamineytor ay katumbas ng LCD (4).
Samakatwid, ang 1 ay ay binago sa katumbas na
praksiyon na
4
4
. Ang 5
4
2
ay naging 4
4
6
.
4 + (1 +
4
2
) = 4 + (
4
4
+
4
2
) = 4 +
4
6
= 4
4
6
4
2
5
4
6
4

4
3
1

4
3
1
4
3
3
96
Ang difference ay 3
4
3
, samakatwid, 3
4
3
na galon
ng tubig ang natira.
Magbalik-aral Tayo (pahina 46)
a. 2 tasa dami ng kailangang gatas
b. 3
4
3
tasa dami ng kailangang puting itlog
c.
3
1
tasa dami ng kailangang tubig
Alamin ang kabuuang dami ng likidong
sangkap.
Upang mahanap ang sagot, kailangang
ipagdagdag ang 2, 3
4
3
, at
3
1
.
a. Ngunit kailangan munang kunin ang LCD ng
mga praksiyon na
4
3
at
3
1
.
4 4, 8, 12
3 3, 6, 9, 12
Ang LCD ng
4
3
at
3
1
ay 12.
b. Baguhin ang praksiyon sa katumbas na
praksiyon na may mga denamineytor na
katumbas ng LCD (12).
12
9

3
3

4
3
=
Ang
4
3
ay katumbas ng
12
9
. Samakatwid, ang 3
4
3
ay naging 3
12
9
.
12
4

4
4

3
1
=
Samakatwid, ang
3
1
ay katumbas ng
12
4
.
97
c. Ngayon ay maaari nang ipagdagdag ang mga
praksiyon.
2
12
9
3
+
12
4
12
13
5
Ang improper praksiyon sa pinaghalong bilang
ay maaari pang gawing simple.
Ang
12
13
ay katumbas ng 1
12
1
.
12
13
= 5 +
12
13
= 5 + 1
12
1
= 6
12
1
Samakatwid, ang likidong sangkap ay
makagagawa ng 6
12
1
tasa.
a. 20 metro haba ng telang nakatago
b. 9
7
3
metro haba ng telang nakatago
Alamin ang dami ng telang natira.
dami ng telang nakatago (20 metro) mula sa
dami ng telang ginamit (9
7
3
metro). Ngunit hindi
maaaring ibawas ang 9
7
3
mula sa 20. Kailangan
munang mabago ang 20 sa isang katumbas na
pinaghalong bilang.
Buong bilang
Denamineytor

12
1 Nyumereytor

1
13 12
98
a. Igrupo ang 1 mula sa buong bilang (20). Isulat
ang 1 sa katumbas na praksiyon. Yamang ang
LCD ay 7, ang katumbas na praksiyon ay
7
7
.
katumbas na pinaghalong bilang nito, 19
7
7
.
7
7
19
7
7
19 20 = + =
b. Ngayon ay maaari nang ibawas ang 9
7
3
mula sa
19
7
3
.
7
7
9 1

7
3
9
7
4
0 1
Ang difference ay 10
7
4
. Samakatwid, 10
7
4
metro
ng tela ang natira.
a. 57
3
1
kilo ang orihinal na timbang
ni Mang Tonio
b.
4
3
kilo ang timbang na nawala sa
kanya pagkaraan ng isang buwan
Alamin kung ilan na lang ang timbang ni Mang
Tonio pagkaraan ng isang buwan.
99
Upang makuha ang sagot, kailangang ipagbawas
ang orihinal na timbang ni Mang Tonio (57
3
1
kilos) sa timbang na nawala (
4
3
kilos). Ngunit
hindi maaaring ibawas ang 57
3
1
mula sa
4
3
.
Kailangang hanapin ang LCD ng mga praksiyon
at gawing magkatulad na praksiyon. Ang LCD
ng mga denamineytor (3 at 4) ay 12. Ang 57
3
1
ay
magiging 57
12
4
, ang
4
3
ay magiging
12
9
.
Ito ay hindi posible sapagkat ang
12
4
ay mas
maliit sa
12
9
.
12
12
.
kaniyang katumbas na pinaghalong bilang nito,
56
12
12
.
12
16
56
12
4

12
12
56
12
4
1 56
12
4
57 = + + = + + =
b. Ngayon ay maaaring ibawas ang
12
9
mula sa 56
12
16
.
12
16
56

12
9
12
7
6 5
12
7
. Samakatwid, ang
timbang ni Mang Tonio ay 56
12
7
pagkaraan ang
isang buwan.
100
a. 47
2
1
kilo ang timbang ni Mario
pagkaraan ng tatlog buwan
b. 43
4
1
na kilo ang orihinal na timbang ni
Mario
Alamin kung ilan ang naging timbang ni Mario
pagkaraan ang tatlong buwan.
timbang ni Mario pagkatapos ng tatlong buwan
(47
2
1
kilo) mula sa kanyang orihinal na
timbang(43
4
1
kilo). Ngunit hindi maaaring
ibawas ang 43
4
1
mula sa 47
2
1
. Kailangan muna
nating hanapin ang LCD.
a. Hanapin ang LCD ng
2
1
at
4
1
.
2 2, 4
4 4
Ang LCD ay 4. Ang
2
1
ay magiging
4
2
na ngayon
at nananatili ang
4
1
. Ang 47
2
1
ay magiging 47
4
2
.
4
1
sa 47
4
2
.
4
2
7 4

4
1
3 4

4
1
4
101
Ang difference ay 4
4
1
. Samakatwid, bumigat si
Mario ng 4
4
1
na kilo pagkaraan ng tatlong
buwan.
a. 16 na kilo dami ng kamatis na nakuha ni
Mang Oscar
b. 10
3
1
kilo dami ng naipagbiling kamatis
Alamin kung gaano karaming kamatis ang natira
kay Mang Oscar.
dami ng kamatis na nakuha (16 kilo) mula sa
dami ng kamatis na naipagbili (10
3
1
kilo).
Ngunit hindi maaaring ibawas ang 10
3
1
mula sa
16. Kailangang baguhin ang 16 sa isang
3
3
.
kaniyang katumbas na pinaghalong bilang, 15
3
3
.
3
3
15
3
3
15 16 = + =
3
1
sa 5
3
3
.
3
3
15

3
1
10

3
2
5
102
Ang difference ay 5
3
2
. Samakatwid, 5
3
2
kilo ng
kamatis ang natira.
a. 3
3
2
dosena dami ng biniling itlog ni
Gabriel
b.
4
3
dosena dami ng itlog na binili ng
kanyang kapatid na babae
c. 1
2
1
dosena dami ng itlog na binili ng
kanyang nanay
Alamin ang kabuuang dami ng biniling itlog.
Upang mahanap ang sagot, kailangang
ipagdagdag ang 3
3
2
,
4
3
, at 1
2
1
.
a. Ngunit kailangan muna natin kunin ang LCD
ng praksiyon na
3
2
,
4
3
, at
2
1
.
4 4, 8, 12
3 3, 6, 9, 12
2 2, 4, 6, 8, 10, 12
Ang LCD ay 12.
b. Baguhin ang praksiyon sa katumbas na mga
praksiyon na may denamineytor na katumbas ng
LCD (12).
12
8

4
4

3
2
=
Ang
3
2
ay katumbas ng
12
8
. Samakatwid, ang 3
3
2
ay naging 3
12
8
.
12
9

3
3

4
3
=
103
Ang
4
3
ay katumbas ng
12
9
. Samakatwid, ang
4
3
ay naging
12
9
.
12
6

6
6

2
1
=
Kung gayon, ang
2
1
ay katumbas ng
12
6
.
Samakatwid, ang 1
2
1
ay naging 1
12
6
.
praksiyon.
12
8
3

12
9

+
12
6
1
12
23
4
Ang
12
23
ay katumbas ng 1
12
11
.
4
12
23
= 4 +
12
23
= 4 + 1
12
11
= 5
12
11
Samakatwid, bumili sila ng 5
12
11
dosenang itlog.
a. 21 kilo dami ng inaning mangga
b. 5
3
2
kilo dami ng manggang
ibinigay sa kanyang pinsan
Buong bilang
Denamineytor

12
11 Nyumereytor

1
23 12
104
Alamin kung gaano karaming mangga ang natira
kay Mang Pedro.
Upang makuha ang sagot, kailangan mong
ibawas ang inaning mangga (21 kilo) sa dami ng
ipinamigay na mangga (5
3
2
kilo). Ngunit hindi
3
2
mula sa 21.
a. Igrupo ng 1 mula sa buong bilang (21). Isulat
3
3
.
katumbas na pinaghalong bilang nito, 20
3
3
.
3
3
20
3
3
20 21 = + =
3
2
mula sa
20
3
3
.
3
3
20

3
2
5
3
1
15
3
1
. Samakatwid, 15
3
1
kilo
ng mangga ang natira.
a. 2 kilo dami ng biniling manok
b.
4
3
kilo dami ng nilutong manok para sa
hapunan
105
Alamin kung gaano karaming manok ang natira.
dami ng biniling manok (2 kilo) sa dami ng
nilutong na manok (
4
3
kilo). Ngunit hindi
maaaring ibawas ang
4
3
mula sa 2. Kailangan
munang baguhin ang 2 sa isang katumbas na
pinaghalong bilang.
4
4
.
katumbas na pinaghalong bilang, 1
4
4
.
4
4
1
4
4
1 2 = + =
b. Ngayon ay maaari nang ibawas ang
4
3
sa 1
4
4
.
4
4
1

4
3
4
1
1
Ang difference ay 1
4
1
. Samakatwid, 1
4
1
kilo ng
manok ang natira.
E. Anu-ano ang mga Natutuhan Mo? (pp. 4950)
1. a.
21
20

21
6 13 5 8

21
6

21
13

21
5

21
8
=
+ +
= + +
b.
?
8
5

6
1

4
3
= +
106
HAKBANG 1 Hanapin muna ang LCD ng mga praksiyon.
8 8, 16, 24
6 6, 12, 18, 24
4 4, 8, 12, 16, 20, 24
Ang LCD ay 24.
a. Baguhin ang
4
3
24
18

6
6

4
3
=
b. Baguhin ang
6
1
24
4

4
4

6
1
=
c. Baguhin ang
8
5
24
15

3
3

8
5
=
107
24
7

24
15 4 18

24
15

24
4

24
18
=
+
= +
Samakatwid, ang sagot ay
24
7
.
a. 6
4
1
na talampakan taas ni Mang Fred
b. 5
4
3
na talampakan taas ni Mang Rey
Alamin kung gaano mas matangkad si Mang
Fred kaysa kay Mang Rey.
taas ni Mang Fred (6
4
1
talampakan) mula sa taas
ni Mang Rey (5
4
3
talampakan). Ngunit hindi
4
3
mula sa 6
4
1
sapagkat
ang
4
1
ay mas maliit sa
4
3
.
4
4
.
Ang 6
4
1
ay binago na ngayon sa katumbas na
pinaghalong bilang, 5
4
5
.
4
5
5
4
1

4
4
5
4
1
6 = + + =
4
3
sa 5
4
5
.
4
5
5

4
3
5

4
2
108
Ang difference ay
4
2
. Samakatwid, si Mang Fred
ay mas matangkad ng
4
2
o
2
1
na talampakan kay
Mang Rey.
a.
5
1
Freud
b.
3
1
Wally
c.
10
3
Fred
Alamin ang kabuuang bahagi ng lupaing
pagmamay-ari ng tatlong magkakapatid.
N
10
3

3
1

5
1
= + +
HAKBANG 4 Kunin ang LCD ng mga praksiyon na
ipagdaragdag.
10 10, 20, 30
5 5, 10, 15, 20, 25, 30
3 3, 6, 9, 12, 15, 18, 21, 24, 27, 30
a. Baguhin ang
5
1
30
6

6
6

5
1
=
(bahagi ng lupaing
pagmamay-ari ng tatlong
magkakapatid)
109
b. Baguhin ang
3
1
30
10

10
10

3
1
=
c. Baguhin ang
10
3
30
9

3
3

10
3
=
30
25

30
9 10 6

30
9

30
10

30
6
=
+ +
= + +
Ang praksiyon na
30
25
ay maaaring gawing simple
sa pinakamababang term sapagkat kapwa ang
divisible sa 5.
6
5

5
5

30
25
=
Samakatwid, ang
30
25
ay katumbas ng
6
5
. Ang ibig
sabihin nito ay ang tatlong magkakapatid ay
nagmamay-ari ng
6
5
na bahagi ng lupa.
a.
7
5
ektarya lupaing pagmamay-ari ni Dong
b.
3
1
ektarya bahagi ng lupaing tinamnan ng
mga gulay
110
Alamin ang bahagi ng lupain ni Dong na hindi
pa nalilinang.
HAKBANG 3 Magpahayag ng suliranin sa anyong ekwasyon.
Upang makuha ang sagot, ibawas ang bahagi ng
lupaing pagmamay-ari ni Dong sa bahagi ng
lupaing tinamnan ng mga gulay.
7
5

3
1
= N
Hindi pa maaaring ibawas ang mga praksiyon
ipagbabawas.
Ihambing ang mga denamineytor na 7 at 3. Ang
7 ay ang pinakamalaking denamineytor,
7 at iwasto ang karaniwang multiple para sa
kapwa denamineytor.
7 7, 14, 21
3 3, 6, 9, 12, 15, 18, 21
a. Baguhin ang
7
5
21
15

3
3

7
5
=
(bahagi ng lupain ni Dong
na hindi pa nalilinang)
111
b. Baguhin ang
3
1
21
7

7
7

3
1
=
21
15
at
21
7
ay
21
8

21
7 15

21
7

21
15
= =
21
8
. Ang ibig
sabihin nito ay
21
8
ektarya ng lupain ang hindi pa
nalilinang.
5. HAKBANG 1 Isulat ng ibinigay na mga impormasyon.
a. 27 kilo dami ng inaning lansones
b. 11
5
3
kilo dami ng ipinagbiling lansones
Alamin kung gaano karaming lansones ang
natira kay Aling Susan.
mga inaning lansones (27 kilo) sa dami ng
naipagbiling lansones (11
5
3
kilo). Ngunit hindi
5
3
mula sa 27.
5
5
. Ang
27 ay binago na ngayon sa katumbas na
pinaghalong bilang nito, 26
5
5
.
112
5
5
26
5
5
26 27 = + =
5
3
sa 26
5
5
.
26
5
5
11
5
3
= 15
5
2
5
2
. Samakatwid, 15
5
2
kilo
ng lansones ang natira.
a. 4
6
5
dosena dami ng biniling itlog ni
Gabriel
b.
3
1
dosena dami ng biniling itlong ng
kanyang kapatid na babae
c. 2
4
1
dosena dami ng biniling itlog ng
kanyang nanay
Alamin ang kabuuang dami ng biniling itlog.
Upang makuha ang sagot, kailangang
ipagdagdag ang 4
6
5
,
3
1
, at 2
4
1
.
a. Ngunit ang una, kailangang makuha ang LCD ng
mga praksiyon na
6
5
,
3
1
, at
4
1
.
6 6, 12
4 4, 8, 12
3 3, 6, 9, 12
Ang LCD ay 12.
b. Baguhin ang praksiyon sa katumbas na
praksiyon na may mga denamineytor na
katumbas ng LCD (12).
12
10

2
2

6
5
=
113
Ang
6
5
ay katumbas ng
12
10
. Samakatwid, ang 4
6
5
ay naging 4
12
10
.
12
4

4
4

3
1
=
Ang
3
1
ay katumbas ng
12
4
. Samakatwid, ang
3
1
ay naging
12
4
.
12
3

3
3

4
1
=
Kung gayon, ang
4
1
ay katumbas ng
12
3
.
Samakatwid, ang 2
4
1
ay naging 2
12
3
.
praksiyon.
12
10
4

12
4
+
12
3
2
12
17
6
Ang
12
17
ay katumbas ng 1
12
5
.
6
12
17
= 6 +
12
17
= 6 + 1
12
5
= 7
12
5
Samakatwid, bumili sila ng 7
12
5
dosena ng itlog.
Buong bilang
Denamineytor

12
5 Nyumereytor

1
17 12

Pagdaragdag at Pagbabawas NG Praksyon

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Pagdaragdag at Pagbabawas NG Praksyon

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Pagdaragdag at Pagbabawas NG Praksyon

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

Tungkol Saan ang Modyul na Ito?

4. Umani si Mang Lino ng 15

You might also like