C0KPV8

8CMPT0RVM ECCLE8IASTIC0RVM
LATINORVM
EDITVM CONSILIO ET IMPENSIS

ACADEMIAE LITTERARVM CAESAREAE

VINDOBONENSIS

VOL. XVIII.
PEISCILLIANI QVAE SVPEKSVNT
RECENSVIT

GEOEGIYS SCHEPSS

VINDOBONAE

PHAGAE
F.

TEMPSKY.

TEMPSKY

LIPSIAE
^-

i'REYTAG.

BIBLIOPOLA ACADEMIAE LITTERARUM CAESAREAE VINDOBONENSIS.

MDCCCLXXXIX.

PRISCILLIANI

QVAE SVPERSVNT
MAXIMAM PAPtTEM NVPEP DETEXIT
ADIECTISQVE COMMENTAKIIS CRITICIS ET INDICIBVS
PRIMVS EDIDIT

GEORGIVS SCHEPSS
acced.it

OROSII
COMMONITORIVM DE ERRORE PRISCILLIANISTARVM

ET ORIGENISTARVM

VINDOPOXAE

TRAGAE
F.

TE

M P K Y.

]h\

TE

PS

KY

LIPSIAE

^' ^^ ^'

BIBLIOPOLA ACADKMIAE LITTERARVM CAESAREAE VINDOBUNENSIS

MDCCCLXXXIX.

^^

PEAEFATIO.
CArUT L DE UNIUEESA NOSTRAE EDITIONIS PRTNCIPIS
RATIONE ET DE PlORIBUS QUI DE PRISCILLIANO
SCKIPSERUNT AUCTORIBUS.
Uuamuis
huc geuuini

uerba

ipsius libri

de eo iudicium

mam

et recentioris

miilti siiit et prioris

qui de Priscilliano

ab

et ita

eius

uidebantur

iiiimicis

aeui scriptores,

desiderabaiitur tarnen

fecerunt,

iiiteriisse,

penderet,

quibus

in

Sulpicio Seuero concedebant auctoritatem.

contigit,

cum

ut,

ad-

ut totum

maxi-

Peliciter igitur

uetustiores bibliothecae uniuersitatis Wirce-

burgensis Codices accuratius perlustrarem, autumno anni 1885

in

codicem saec.

uel

VI inciderem, qui

Omnibus desperati undecim tractatus

scilliani

nomen

certi auctoris
ret,

tarnen

alii

auctori

mox mihi et aliis

quam Priscilliano

f.

in

persuasi

ad quos facile addi possunt multi

Accedebat

fieri

tractatus

illi

tract. I et II

refert,

illius

ab

etsi Pri'in-

nusquam appanon posse, quin

tribuerentur

(cf.

obuia et locos parallelos in

Lexikographie' III, p. 309 not. a

lat.

Nam

quo bibliothecae catalogus

in

opuscula patristica' inesse

nomiua propria
'Arch.

codice,

in

auctoris

continet.

alii loci

me

enumeratos

ex indice uerborum).

mei pretiura augeri intellexi pera Priscilliano secundum uersionem ante-

quod anecdoti

multis locis biblicis

hieronymianam allegatis et qui publicarentur dignissimis. Cum

igitur edendorum undecim tractatuum cepissem consilium, etiam
'canones epistularum S. Pauli' a Priscilliano quidem compositos,
sed

emendatos

a Peregrino

plurium meliorumque

quam

librorum fidem

posse

Orosii, in

quo

edi

Priscilliani

cutere uisum est,

cum

addere

constitui,

quos ad longe

Zachariae Maiique (uid. infra cap. III)

coguoui,

simulque comnionitorium

fragmentum

seruatur,

praesertim Zangemeister

editione (corp. Script, eccl. Uindob., uol.

integrum exu. cl. in Orosii

V) consulto

id omiserit.

VIII

De

cum

uita et doctrina Priscilliani

in libello 'Priscillian,

ein neuaufgefundener lateinischer Schriftsteller des

IV.

Jahrhunderts, Wrzburg, Stuber 1886'

seruerim et postea,

tempus

si

sufficiet,

breuiter

dis-

fusius acturus sim, hoc

tantum nobiliorum qui ad nostram rem spectant

satis habebo. Unius autem Hieronymi,

loco titulos

librorum congessisse

testium uetustissimi,

bet

transcribere

summam

cum

rem compreheudat,

aptissime totam

uerba

omnium quae

quasi

attulerunt

breuissimam; memoriae enim prodit Hierouymus

libro de uir.

ill.

alii

in

anno 392 conscripto, cap. 121:

Priscillianus, Abilae episcopus, qui factione Hydatii et

Maximo tyranno

Ithacii Treueris a

caesus est {anno ut

uidetur 385 p. Chr. n.), edidit multa opuscula, de quibus

ad nos aliqua peruenerunt. Hie usque hodie a nonnullis
de

gnosticae idest Basilidis uel Marci,

scribit,

cum

quibus Irenaeus

defendentibus

haereseos accusatur,

non

aliis

ita

sensisse ut arguitur.

Aliorum qui de

Priscilliani haeresi

ampliora artiora habent ue-

tustiorum scriptorum conspectum, cui pauca habeo quae addam,

praebet

lo.

Luebkert

Henr. Bern.

in libello

'De haeresi Priscil-

lianistarum ex fontibus denuo collatis, Hauuiae 1840', p. 4

cum

qui tarnen scriptores,

de Priscilliano dicant,

alii

de Priscillianistis

alii

nomina omnino

reticeant,

11;

magis quam

num omnes

sint audiendi in iudicauda ipsius Priscilliani doctrina, erit delibe-

randum; sunt
nus,

acta conciliorum, Ambrosius, Augusti-

fere hi:

Bachiarius,

Damasus, [Pseudo-Dexter], Hieronymus (et

Idatius, Innocentius, Isidorus, Leo Magnus,

Aethicus

Ister),

Maximus

imp., Montanus, Orosius, Pacatus, Philastrius, Prae-

Prosper,

destinatus,

Prudentius,

Siricius,

Seuerus,

Sulpicius

Theodosianus codex, Turribius, incentius Lerinensis.

Praeter

Luebkertum

disseruerunt

alii

libris

quoque

critica de Priscillianistis

Traiecti

ad

peculiaribus

uiri docti,

eorumque

Ehenum 1745;

uelut
fatis

Franc.

de

Priscillianismo

Simon de Vries,
doctrinis

et

Giruesius, De

Priscillianistarum dissertatio in duas partes distributa,

1750; P. Th. Cacciari,

1751

(=

De

Diss.

moribus,
historia

Eomae

Priscillianistarum haeresi et historia,

Migne, Patr.lat. 55,

col.

9911066;

cf.

Storia letteraria

villi
d'Italia, uol.

V, 1752,

p.

346

Mandernach,

sqq.); lo. Matth.

Ad

Geschichte des Priszillianismus, Trier 1851.

quos accedunt

auctores plurimi, qui de uniuersa historia ecclesiastica (concil.

act.,

eccles.)

lexic.

agunt;

litteraria

de haeresium historia

uel

praeterea

possimt

conferri

de historia

uel

etiam

Baur, Das manichische Eeligionssystem

christliche Gnosis (1835); lac. Bernays, Ueber

hi

libri:

(1831), Die

r. Chr.

Chronik

die

des Sulp. Seuerus, Berlin 1861 (ed. altera in 'Gesammelte

handlungen von Bernays',

200);

Th.

cur.

Usener

Foerster, Ambrosius,

1885, tom.
Bischof

II,

Ab81

p.

Mailand

von

(1884); Pius Bonif. Garns, Die Kirchengeschichte von Spanien,

tom. II, pars I (1864),

p.

359 sqq.; Ad. Helfferich, Der

westgoth. Arianismus und die span. Ketzergeschichte (1860);

(=

. A. Lipsius, Der Gnosticismus

Ersch

et

Gruber, tom. 71,

p. 223305, 1860); Matter-Doerner, Gesch. des Gnosticismus (1833); Montalerabert-Br andes, Die Mnche des
Abendlandes, tom. I, 1860; Marcellino Menendez-Pelayo,
Hist. de los heterodoxos Espanoles 1880; M. Kade, Damasus,
Bischof V. Kom (1882); I. H. Reinkens, Hilarius v. Poitiers

(1864), Martin von Tours (1866); Henr.

Richter, Das west-

rmische Reich, besonders unter den Kaisern Gratian, Ualen-

und Maximus, 375388 (1865), p. 518 sqq. Uict.

Schnitze, Gesch. des Untergangs des griech.-rm. Heiden-

tinian II.

tums, tom.
pdie

f.

(1887); Albr.

Vogel

in Herzog-Plitt,

Realencyklo-

Protest. Theol. und Kirche, tom. 12 (1883),

p.

231

sqq.;

Otto Zckler, Hieronymus, sein Leben und Wirken (1865).

CAPUT IL DE CODICE WIRCEBRGENSI ET DE NOSTRA

UNDECIM TRACTATUUM EDITIOXE.

Priscilliani

(olim

codex Wirceburgensis, insignitus nota Mp.

CXXVIT), saeculo

uel

tegumentis, pergameni folia

0,151
et

lat.

VI

Transcripsi codicem

postea apographum

meum

th. q.

exaratus, roboreis circumdatus

145

= 146 continet,

0,211

alt.,

mensibus Nou. Dec. anni 1885

bis contuli

denique a typographo transmissas

ad

cum

codice; plagulas

ipsum codicem

correxi.

X
Missa quaestione, quomodo ut hie ber extraneus in nostram

urbem

deferretur potuerit

eiusdem fortasse esse

fieri,

uiium hoc commemorare libet

originis, cuius illustrissimum illud

tum, nunc exstans inter cod. Monac, num. 22501,

uid. G.

Haenel

'lex

Eomana

exem-

apud nos serua-

plar 'codicis Alariciani seu Theodosiani' olim

VI

s.

VII;

XLI

Uisigothorum', 1849, p.

sqq.

(cuius 'legis' nuper inuenit R. Beer in bibl. ecclesiae cathedralis

Legionensis codicem palimpsestum

lat.

Monac.

pars IV, p.

II,

50

s.

VI)

cf.

etiam

Zangemeister-Wattenbach, exempl. cod.

scriptorum, 1876, tab. 27 et 28).

codici sunt palimpsestus biblicus,

lat.

litteris

Rauke, 'par

edidit E.

miani in ecclesiasten commentarii codex

Quod

in Priscillianei codicis

sedebat
occurrit

629

= Luc.

e. q. s.

nomen

manus
18, 35;

'bilihilt',

primo

et

Mp.

IX

Hierony-

th. q. 2.

folio inter locos

VIII

saec.

maiusculis

Uetustate proximi nostro

quem

palimpsestorum Wirceburgensium', Uindob. 1871,

sacrae scripturae, quos

catal. cod.

scripturae specimina habes apud

quosdam

inscripsit (Cecus

Philipp. 3, 3; II. Cor. 6, 2),

utrum ad

annum

Bilihildem circa

S.

60
fuisse
tumulo librum nostrum inuentum esse suspicantur,
uid. Oegg in libro mox citando p. 320 et 328) natam Veitshoechhemii prope Wirceburgum aliquo modo refereudum sit
(i.

supplicium,

fere annis ante Kiliani

e.

cuius

et in cuius

necne,

diiudicare

suspiceris
folii

non ausim.

41* adiectam

{=

p.

Ad eandem

quandam

inscriptionem

34

saec.

ed. nostrae),

VIII

'bilihilt'

IX

in

quae habet:

spectare

margine

'pro elimo-

Bilihildem enim Hedani ducis Wirceburgensis

uiduam Moguntiae 'altum monasterium' condidisse et ipsam
monacham factam esse constat; uoce autem 'eccona' posse signari
mulierem sanctimonialem cognosces ex nostro indice rerum;
sina eccone'.

quamquam cur Bilihilt (et Kilianus)

quem Pseudo-Gelasii quoque de

haereticum illum librum,

et non recip.
damnat (cf. etiam Mnchner Sitzuugsber. 1888,
tam pie seruauerint difficile est dictu, nisi forte
p. 54 sqq.),
ex hac re colligere uolumus Christianae fidei in Pranconia pri-

libris

recipiendis

decretale

mos

testes ab orthodoxa ecclesia seu dedita opera siue inuitos

aliquantum

discrepuisse.

ticos iuquisitionem uidetur

Orthodoxorum uero
metuisse

ille,

qui in

iu libros haerefol.

74^

(=

p.

56

XI

nomeu 'Amantia'

ed. nostr.)

(Ut

erasit.

legerem erasarum

ita

litterarum ductus, dubitanti mihi auctor fuit S. Brandt amicus,

librum

qui

quam
nota

inspexit

a.

]),

quam

1887

Pro

dubitaueram.)

de

uocabuli

uocabulo

fine

NTIA num-

additur

eraso

Tironiana

'Amantius' (noii 'Amantia') legi posse concedit

Guil. Schmitz hariim

rerum peritissimus, quamquam magis de

Ad

ea autem quae in ind. rer. de nominibus

'Amius' cogitat.

Amantia

(=

Geliebte),

Priscillianum

que
nil

monendum

Amantius congessi

Sulpicio

h.

1.

addendum

Euchrotiam

Seuero credimus,

Proculam amasse, de Amantia proprie

filiam

constare

si

sie

est

eius-

dieta

pro 'Amantius' uocatiuum 'Amanti' desiderari uix

uocem uero 'Felix' post 'lege' (uid. p. 56, 27),

nomine proprio habeamus (cf. e. g. Rade,
10; Faustin. et Marcell. lib. prec, Migne 13, 81 sq.),

est;

ne et ipsam pro

Damasus p.
moneo etiam
cap. III
feliciter'.

felix

in Theodulfi bibliis

agam, inscriptum esse

Sed

et illud

domino

librario

saec.

nostro'

V VI,

dubium

in cod.

et

L,

de quibus in

'lege felix' pro sollemni 'lege

utrum

est,

tota subscriptio 'lege

ab ipso Priscilliano

neque hoc

profecta

cur

liquet,

in

an

sit

ipso

codicis

nomina Tiberiani et Asarbi haereticorum non deleta sint, nomen Amantiae exstans loco minus
periculoso deletum.
Quod uero folii 32', 9395' et 121' marprincipio

p. 3,

gines resecti sunt,

ed. nostr.

si

quem

iuuat,

quaedam, quae inquisitoris

ego iam transeo ad certiora.

fuisse

Liber uoster nunc constat

tamen unus

etiam in his

senio, qui

ab ipso librario paruis

sunt curtati, ut textui nihil desit);

rent enim folia hoc

olim

subtrahenda essent;

quaterniouibus XVIII (quorum

fuit quinio, alius

laciniis relictis ita

credat
oculis

cohae-

modo:

1
6 (foliorum duorum ante
fol.
quat. I
olim antecedeutium quae uetus librarius uacua esse uoluerat,
prius exsectum est, posterius illos uersus biblicos et nomen bilihilt
fol. 1

praebet, de quibus supra

quat. II

III

IV

=
=
=
=

p.

fol.

egi).

7-14
15-22
23-30
31-38

xri
quat.

VI

XIII

Tot US codicis contextus,

neni tract.

si

unam

quae capitales praebet

I,

exceperis subscriptio-

uncialibus quos

litteras,

manu pulcherrime

dicimus characteribus uuius librarii

exaratus est saeculo, ut uidetur, quinto uel sexto; nam

et correcturae, quae multae sunt, a primo librario
additae sunt et illi loci, qui scriptura magis ardua et
coartata scripti sunt 28, 24>; 55, 23; 61, 5; 64, 14; 87, 19;
90, 14), a primo librario profieiscuntur, qui,
typi difficiliores lectioues

dum

uounumquam

dum

nimis angusta reliquisset,

retractat, imposuit

quae omiserat.

cum

propter arche-

spatia uacua et ea inter-

corrigendi causa totum opus

momenti sunt

Nullius uero

exigua manuuni posteriorum uestigia, quae dul)itanter indicaui

ad

12; 25, 6; 26,

3, 9.

Specimen

scripturae

11

(56, 27); 59, 11

exbibui

libello

in

78, 20.

supra

p.

VIII

ci-

autem imagines transmisi nounullis uiris

quantum ex una uel duabus paginis concludi

tato; photographicas

qui,

doctis,
potuit,

ita

Hagen

H.

de codicis

VI
Meyer

saec.

aetate
,

iudiearunt

de

G.

Hartel

V VI,

L. Delisle saec. VI,

saec.

VI

H. Omont

Holder

A.

VI fin.,
A. Keiflferscheid saec. VI VII, Th. de Sickel saec. VI init.,
V,
Gull. Studemund saec. VI, Guil. Wattenbach
saec. VI
Quae iudicia considerantem nie
C. Zangemeister s. VI
V.
totius codicis naturam a sententia, quam ego proposueram
saec. V uel VI librum uindicando
deflectere non cogebant.
Uenustam enim codicis uetustatem cognosci puto his fere
V,

saec.

Gull.

saec.

saec.

rebus:

1)

in

iuchoandis

tractatibus,

excepto II

(III et IX),

librarius noster eo artificio uti solet, ut tres uersus minio scribat,

id

quod

mus

(cf.

in aliis

quoque codicibus perantiquis factum esse sci2 p. 203 sq.)

2) ornamenta

Wattenbach, Schriftwesen

et litterae

pictae,

quibus posterior gaudebat aetas,

nusquam

apparent, nisi quod simplicissimae uirgulae et lineae in tracta-

tuum potissimum
uett. codd.,

adduntur (similia habes in euangeliorum

quos publici

nee non in Gaii

quam

fine

edit.

dicunt continua

iuris fecerunt Tischendorf, Rettig al.,

Studemundiana

p.

187.251); 3) scriptura

per totum codicem obtinet, uid. infra;

4) in dirimendis uocabulis in uniuersum uetustior

obseruatur, uid. infra;

mos

latinus

5) interpunctio fere prorsus deest, uid.

xmi
prima

infra; 6) in inchoandis foliis et paginis

littera

eminere solet

praeter ceteras; 7) compendiorum seripturae et abbreuiationum

modestissimus est usus, uid. infra; 8) orthographia forinas praebet

antiquissimas.

Singularum litterarum formas describere cona-

Oegg

tus est Ant.

in libro 'Versuch einer

Korographie der Erz-

und Grossherzogl. Haupt- und Residenzstadt Wrzburg', I (1808),

328 sed neque prodest neque delectat haec descriptio
p. 321

Oegg de singulorum tractatuum argumentis

tacet

quidem nomen expiscatur

XIV

ne Damasi
totius

321 ponit 'tractatus ad populum, benedictio super

codicis p.
fideles'

et

quod uero quasi inscriptionem

{=

tract.

IX

XI),

ex schedula quadani quae saec. fere

ligneum codicis tegumentum agglutinata est

scripta et in

transcripsit.

In

singulis

bus

0,095

tamen

quod

intra

in

litterae

aequis

intuenti

et

modo

tali

sed

separentur,

grauiores

exstant

lineis

quae res quamuis legentis oculos

curiosius

spatium

scribitur

singulis

inter-

uerticali-

lineis

scriptura continua

ut singula uerba non

se cohaereant;

latere

sinistro

et

igitur

lat.

ut dixi

textus

scriptus est,

possit,

dextro

saeptum

clausae;

est 0,163 alt.,

17-24.
Omnis

lineae 21 incisae sunt,

paginis

distantes,

uallis

arte

inter

facile fallere

difficultates

non

praebet; itaque legi 44, 6 'uel ut\ non 'ueluf; 48, 17 et 56, 14
'de persuasione',

non 'depersuasione'

77, 21 'de propiato',

non

'depropiato', sim.

Interpunctione fere non utitur librarius, nisi quod modo

modo solum post nomina propria (uelut 17, 29;
18, 5; 19, 1) puncta quae uocantur excellentiae ponit, quem
tamen morem idem haud raro neglegit. Extra nomina propria
multo rarius adhibentur puncta (15, 4 'dextris ut';
15, 13
ante et post,

'mors
ecce';

qui locus

ostenditur',

19, 17 'alibi

65, 9 'singulis

nocti';

est

corruptus

31,

18 'adora

19,

13

'abii

quo textus commodius

et

dilu-

cidius legi possit; post peractas

enim maiores periodos uel

inchoandis

saepe

curritur

ita,

citationibus

biblicis

testimonium'

Sed interpunctionis loco

quibusque').

librarius alio utitur instituto,

in

ad nouam lineam pro-

ut quae proxime antecedit linea non usque ad finem

XV
scriptura compleatur et in noua linea

primum elementum modo

prosiliat extra incisam regulam uerticalem ac superet altitudine

modo

ceteras litteras,

ne nimia

quo

relicta sunt,

facilius legentes singula

In editione sane nostra,

cola secernerent.

Interdum etiam

recedat post regulam.

iutra uersum spatiola

Omnibus

fere

eis

in

qua adornanda

mihi cordi

et iuutilis interpunctio grassaretur

erat,

ubi librarii litterae uel prominent uel

locis,

recedunt uel ubi spatiola admittuntur intra uersum, interpun-

gendum

erat his

8 quamuis;

4,

et (post 'me')

signis

sum

,;.:!?, uelut ante

14 agnosceutes

5,

14 item.

nouam lineam non

paenituit;

4,

5,

6 quis;

6 gloriosum

3,

11 ego;

5,

5,

12

Nonnumquara librarium quod ad

procurrisset

uel

spatium non reliquisset

disiuncturus igitur sententias

Signum

k supra uer-

quod interpretandum esse 'kapitulum' opinor;

appinxit,

inuenies hos locos in app.

crit.

Adiuugam

10, 6; 73, 1.

ad

15

p. 5,

hie alia

25

19.

6,

quaedam

8,

signa, quae supra

lineam occurrunt; 44, 17 enim, ubi plura uerba omiserat libra-

supra textum addit bb

rius,

Quid

peditat omissa.

sibi uelit

et in

ad 100, 23 additum

nam neque

sed postea oblitteratum, non satis liquet,

graphi

(Wattenb.

signo

neque de

quam

cogitari

'et'

legendum

biet

In uersuum fine
rius,

Anleitung

posse

z.

lat.

locis

os

=5

litteras,

ns

28,

locis

2; unt

cis

ut

u locis
25 omne

bamur,

si

NS

10;

12

= lL

23,

nt

ne exligauit-

rr

locis

41

locis

Lp.

18; us

un

= _

ae

locis

= LS

u\j

locis

In mediis uersibus non eontignauit

3.

correcturis

apostolici

habendi sunt a

Duobus

locis inscripsit

55, 23),

uno

loco

2
lo-

26;
nisi

43, 8 pro-

(scriptura ardua); 36, 1 damnentiir;

24;

ml|1

loco 1 (66, 12 anguli);

usr locis 8; ur

retractat opus, adhibitis.

cius

Alibi

eontignauit

procurrere deberet.

sub finem uersus seribendae erant

locis

ul

88)
s

p.

saepe paullo minoribus utitur libra-

litteris

qui loci in

pit 72, 2).

Palaeogr.

Item 80, 12 potius biet

puto.

cederet praeseriptam regulam uerticalem,

que has

de para^

esse censeo.

nouam lineam

ne in

margine sup-

'hie deest'

Signum

librario,

dum

(Ita-

in

in

(coe-

XVI
Abbreuiationes in
OD saepissime

uersuum occurrunt hae

fine

sed etiam pro nj

pro CD (interdum utrum

sit

q.

"

an

uel

= que, loco
quae

uix dici potest,

etiam

cum puncnj 102, 5;

:= bus,

locis 12;

in subscriptionibus occurrunt (lib.43, 14; explic. 91, 11;

scribendis uocabulis:
plurali

bfMS-, sie

deus

librarius

solet

uti

in

-bs- uel bs, -bT-^ -b"-, bcn-;sed

numero semper plena forma exstat; dominus

fere ubique, sed antiquius compendium -bms- occurrit

38, 11; 54, 4; -bNi-, -bpJb- cet.

7, 6;

B-

pro

uel

sed

In mediis uersibus praeter

1 ('neque' 81, 15).

102, 18; tractat. 91, 11), abbreuiatione

in

pro ro,

etiam infra od parasit. et oppress.);

cf.

eas,

"~

ex~ correxit librarius

tulum soleat esse tenuissimum;

'^

ibm-; Christus
antechristus

= -xps-

Jesus

-ibs-, -ibu-,

sim.; sed formis integris scribuntur

et Christianus;

Spiritus

= -sps=

sed

cet.;

in

sanctus
-scs- sim.; sed saepius plenae formae adhibentur; pronomen noster, ubi seruit

cas. obl. plural. formis plenis;

formulis ecclesiasticis
11, 15; -TMOST-

interdum abbreuiatur uelut

= nostro 56, 27

-nj-

10, 9;

sed frequentiores sunt formae

uno denique loco 86, 4 'reliqua' abbreuiatur Rel*.

Quotiens dirimendorum in uersuum fine uocabulorum neces-

integrae

sitas erat, librarius illas

morem latinum
d.

potissimum leges sequitur, quae ueterem

redolent (uid.

Gaii p.

XXIII

Mommsen,

e. g.

sq.);

'bl: puiblicum 41, 12;

opp.

ludi'brium, Ne'broel, tene'brae;

b't

scrib'tum, scrib'tura, rescrib'tum locis 26.

Sa

'clam 19,

si'crebecca corr. 98,2;

:

in'bris,

sa'crificare, se'creto (sie rebecca

'

Ch'ristianum 56,

circumduc'tus, correc'tio, delec'tari,

similia locis

mem'bra.

3.

'er: deambula'cra, laua'cri, sa'cra

c't

Abh.

in ed.

sed: ob'latio 72, 9; 73, 12; ob'lectatio 99, 16.

'br

'cl

Phil. -bist.

Studemund
distiuguuntur enim hoc modo:

Berliner Akad. 1868, p. 163 sqq.

7,

distric'tus,

delic'tum,

distruc'tio,

ex

17).

elec'tus,

deuic'tus,

dic'tum

exspec'tatio, fac'tus

siviilia locis 13, iustruc'tio, intellec'tus, obiec'tum, oblec'tatio, rec'tor,

sec'tari, spec'tabilis, suspec'tus;

aeque in c'tr: doc'triua,

coupunc'tio, iuuc'tus, sauc'tus sim. locis

ifr

'11:

et

in ii'ct:

9.

cata'friga 23, 15.

ag'nitio,

pug'nare

ag'no^ere,

cog'natio,

cog'uoscere

recog'uoscere,

con-

repug'nare, dig'uus, ig'norare, lig'imm, mag'uus magini-

tudo, inalig'nus, reg'na, sig'nare sim. locis

7.

xvn
'gr

'i

m'n

chiro'graphum

16, 23.

cu'ius locis 4, hu'ius locis 2; in'iuria, intro'itum, ob'iecta, sub'iugatio;

obsequi'um 40,

13.

calum'uiosus, contem'nere, dam'nare sim. locis

6,

om'nis locis 28,

re'praehensus,

re'promissiones,

som'uia.
'pl

exem'plarium, sim'plex, tem'plum.

'pr: de'praecari,

de'prauare,

pro'prius,

su'pra.

p's
p't

ip'se locis 3.

Aegyp'tus, bap'tisrrmm,

tum

cornip'tus sim.

cap'tus,

locis 3, praecep'-

locis 4, prop'ter locis 4, scrip'tum sim. loc. 5, susccpitus, uolup'-

tarius; aeque in

mp't

adsump'tio, promp'tus (75,

M&i p in mar-

gine), redemp'tio, temp'tare sim. locis 4.

s'l)

pres'byteris 49, 25.

s'c

adsues'cere, agnos'cere et cognos'cere locis 6, as'cendere sim. locis 3,

concupis'centia,

sim.

dis'ciplina

locis

4,

epis'copus,

erubes'cere,

excandes'centia, mis'cere, mus'cipula, nas'ci, nes'cire, perhorres'cere,

obs'curitas 28, 9; quin etiam

ins'candalum 34, 19;

cf.

etiam

praesumens'caro ex praesumensc'aro corr. 65, 24;

s'ch

pas'cha locis 3; sed:

'scr

in'scribtum, circum'scribere, per'scrutari.

s'm

baptis'ma sim. locis

s'p

s't

3,

cataclis'mus,

scis'matici

des'picere, dis'pensatio, dis'ponere sim. locis 5,

locis 3;

locis 2,

chris'ma.

dis'putare, res'puere

res'plendere 31, 25.

aes'ternutatio, antechris'tus, apos'tolus sim. locis 7, bes'tia, caeles'tis,

Caesaraugus'tanus

locis

3, cas'titas

mes'ticus, eclesias'ticus, exis'tere,

sim.

locis

desis'tere,

6,

magis'terium, minis'terium, mys'terium,

sim. locis 4,

cbaus'tum, os'tendere,

do-

funes'tus, ges'ta, his'toria, ius'tus

pes'tilentia,

pos'tulare,

sus'tinere, tes'tis sim. locis 10, iienis'ti;

nos'ter, olo-

potes'tas,

quaes'tor,

praes'tare 42, 23; 104,

1;

ins'tituimus 10, 1; ins'tituta 37, 18; sed in'stituta 65, 16; 72, 13;

semper
s'tr

coii'stare sim., sub'stantia; post'haec.

dis'trui, Is'trabel, nos'truin sim.

locis 7;

demons'trat 75,

2,

locis 13,

terres'tris,

mons'trare 86, 14;

ues'trum sim.

sed mon'straret

90, 3;

demon'stans 98, 4; mon'stantur 62, 10; demon'staatio 09,

'tr: arbi'tror, fra'tres, nu'trire, pa'tris sim. locis 4, Pe'trus;

in'trare sim. locis 4;

'x

ob'trectatio, doc'trina.

ample'xu, di'iimus, edi'xisset, edu'xi, eni'xa, obno'xius, sa'xeus;

ex'altare 14, 21

8.

con'tra,

ex'euntes 96, 14.

adiungere placet haec: abs'que, an'athema, eu'uangeliuin, id'est, lin'gua,

quem'adinodum, red'arguens, semet'ipso,

Orthographiam

dam

esse duxi;

XVIII. Priscill.

iiel'ut (72, 12; 77, 12).

maxime fluctuantem

nil igitur

mirum,

si in

mutan-

noii

una eademque pagina

b

XVIII
promiscue occurrunt diiudicare

et disiudicare,

eclesia et ecclesia,

inpius et impius, profeta et propheta, sensus et sensuus, zeza-

Quarum rerum indicem, cum praesertim ex

quem dicunt et declinationis et adeo
potius pertineant quam ad orthographiam, hie

nia et zizania,

al.

ad uocalismi

parte

leges

syntaxis

repetere supersedeo, quoniam et in Woelfflini Arch.

311314

graphie, tom. III, p.

grauiores

lat.

f.

Lexiko-

consonantium

et uo-

calium mutationes descripsi et uniuscuiusque uocabuli ortho-

graphiam qualis

accurate

codice

in

est

meis; in quibus euoluendis non errabis,

e

et

(de

et

di),

aspirationem

tari,

et

o,

ph

et

expressi
si

ciet igitur

cabula,

indicibus
e,

se

permu-

demi contra

nostrae

saepe inter

h modo addi modo

morem, praepositiones assimulari non

aetatis

in

attenderis ae et

solere.

Suffi-

hoc loco ea enumerare fluctuantis orthographiae uo-

in

quibus

librarius,

formam admittens,

modo hanc modo illam

utram formam me-

alioquin

correcturis

indicauit,

liorem esse censeret; sunt fere hi loci:

corr. 60, 21;

cottidianus ex

aelementura ex

cotidianus 70, 16;

demonstrans

elem.

ex de-

monstans 98, 4 [m. supra de dirimenda syll. s'tr et confimatus 73, 19;
cf. e. g. demonstat et siiiista apud Commodianum, ed. Domhart, p. 86, 19;

despicere ex

87, Sl];

dispicere 73, 22; 96, 25; 98, 17;

diabulo ex

za-

bulo 13, 16 (ubi debui diab. in textum recipere); diabolicae ex diabulicae

61, 16;

bis ex

(disi'umpere ex dirrumpere 12, 11); nom. fides ex fidis 34, 3;

nom. lohannis ex lohannes 13, 10; iudicabit ex

hiis 88, 17;

parabola ex parabula 8, 17;

12,22; 28, 8; (populus ex pupulus 60, 22; 88, 4; 94, 7); pretium ex
praetium 95, 24; saecularis ex secularis 83, 1; solleinuia ex solemnia
iudieauit41,15; ligari ex legari 46,19; 83,14;

71, 1;

cf.

Spiritus ex spirituus

13, 11;

terrenus ex terraenus

60, 6;

62,4;

consuetudo, corruptela, cyparissus, languescere, synagoga, tolerabilis,

alia quoque re in multis uetustis codidicendum esse uidetur. Littera enim fn

Sed de

typus sim.

cibus conspicua h.

nunc superflua

1.

et quasi parasitica in fine

uocabulorum additur,

nunc ubi deesse non debuit opprimitur.

Retinui ubicumque

ferri potuit codicis

scripturam

uersus fine apparet, per

rem
I.

in

saepe autem littera fo, ubi in

exprimitur

(cf.

supra

p,

XVI), quam

hac quoque tabula obseruo.

(D parasiticum

a)

remissionem concessa5,4;

25, 12; supra

omnem' nomen

indulti operis

magnitudo

30, 3; (erexit

cornum

omnem excelsum uidet

32, 19);

non modicam

48, 9; scieus conscientia~ 55, 13; consuetudinem'

XVIIII
admonente

familiariter

opp.

9,

cum

praepositiones, quae a nbis

39, 13; a constitutionem

canonem non uidemus

mundi
"^

OD supermim: unitam in
eg.

iii

canonem non legimus

in

48, 7;

cum

uni-

quid respondeam in accusatione^mea

suam

(erat snn) uicit 92, 14; [in intellectum

dei uirtutem

mentemj inquisitionem

metum

47, 6;

confiteri in loquella~ 105, 5.

'h)post

ahlatiuo coniungtmtur : passus in carneni

73, 16;

84, 19; Christus in passiouem

69, 10; 87, 9;

inpatienter accipere 98, 4(?).

crucem' Christi moriatur 73, 15;

50, 2; iu

nersa uitiorum abolitione

agnoscere 95, 14]

[interpraetationem' indigere

69, 13;

~ lscerum

27]; pugnantia

c) deleuit

substantiam

ipse Ubrarius

9; sollicitam mente'

5,

tardauit 88, 7; partim nostro partim corporis

quo mihi istam' 98, 6.

IL OD oppressum a) magnitudine Christi uenerabilem 5,9; septe' 25,
22; gloria mea uon dabo 27, 21; [disceptatione non timeat 46, 11]; Hieru93, 21;

sale 52, 4;

[quod scripti forma' retineret 52, 21(?);

17]; sollicitam monte' inquisitione tardaiiit 88,

amplexu excedere

a nohis cum accusatiuo coniungunttir : uenit in carne'

tiones quae

75,

b) post praeposi-

7.

7,

18;

21, 22; 55, 6; in perditione ibit 15, 20; per procreatioue 20, 13; de die in

secundum carne 75, 2; intra errore 104, 3.

OD oppressum a librario postea aditur: ueniens in carnem 28, 13;
[parem 87, 19; in passiouem suam uicit 92, 14 (cf. supra I b)];
(also

die 57, 9; per natura 71, 9;

c)

correxit Ubrarius sollicitudine ex soUicitudinem 35, 19.

Littera

S quoque interdum

parasitice additur, uelut: catholieos ore 37,

20; potestatis 66, 20 ['ab apostolos dictum* 44, 6

an pro ab

apostolis exJiibeatur

apostolis, sed 44,

correxi quo
3, 9;

12

si alteri

non

utrum pro ab apostolo

10 enim de omnibus

satis liquet; 44,

sqq. de

uno apostolo luda sermo

60, 8];

S superfluum ab

fit;

ex quos alteri

ipso librario oblitteratur

14, 8; 88, 8. 19; (90, 7); 95, 9; 102, 1.

Cf. etiam

CO

et

mutata infra in correcturarum catalogo.

inter se

Accedamus iam ad correcturarum quae sunt plurimae

examen.

Librarius igitur

perscripto

libro,

supra

ut

p.

XIII

diximus, relegit et retractauit opus et multis locis, ubi arche-

typum male
pleraque
fere

omnes

Persuasum autem habeo

transcripserat, emendauit.

correxisse

recte
in

textum

librarium

meum

ideoque

eius

Quodsi

recepi.

in

correcturas
correcturis

exarandis pallidiore interdum atramento librarius usus est et

quosdam locos coartata scriptura exhibuit (uid. supra p. XIII),

non est quod de secunda manu cogitemus. Agitur uero a) de
totis sententiis supra lineam (uelut 3, 12; 6, 22) uel in margine (16, 2; 44, 17) addendis; b) de singulis uocabulis addendis
uel delendis;
corrigendis.

c)

de singulis syllabis

et

d)

de singulis

litteris

Suprascriptas litteras paullo minores esse et dimib*

XX
diam

earum quae in textu sunt litteraQuae essent delenda aut lineis transuersis

fere altitudinem habere

rum, semel moneo.

oblitterauit aut superpositis punctis notauit aut erasit librarius;

haec correcturarum genera ad unius, ut

cum

referenda

rim, sufficit h.

1.

genera esse coniuncta, uelut

Operae pretiura

5,

10;

est uidere in

cum primam

litteris,

dixi,

manum

librarii

meo quanta potui diligentia excussecommemorare quibusdam locis duo coirigendi

in apparatu

2; 13, 4; 56, 7; 97, 18.

6,

quibus potissimum syllabis et

transcriptiouem faceret, librarius errauerit;

qua quaestione etiam ad eruendum archetypi scripturae genus

quaedam

lux

poterit

quadrare uideantur.

omnia

non

quamuis

afferri,

inter

se

Dittographiae (42, 5; 56, 12; 59, 22; 86, 4;

104, 19) autem et haplographiae (60, 5; 65, 27; 70, 1) exempla

quae correxit librarius in collocatione uerborum (10, 21

21,6; 22,13; 28,25), quatenus sint referenda ad archetypi
formam, h. 1. omittamus monendum tarnen est etiam litteras
et

(D et s, de quibus
(uelut 47, 6

in archetypo

de

supra

egimus,

non

dittographiam

per

Lacunam quam

53, 16; 59, 18).

quo etiam, ut taceam

fuisse uerisimile est, in

16, 3 'pretioso sanguine' et 46,

aliis,

exhiberi

indicaui ad 93, 12

20

'in collo eius' fuisse

suspiceris,

lam rem
ubicumque

ita instituam, ut in singulis corruptelae generibus,

fieri

potest,

sub 1) ea proferam quae correxit librarius,

sub 2) quae ego correxi,

eos locos, quos uncis

librarii
]

more cognito;
addam, infra quoque in
Eorum autem qui sequuntur

seclusos

librarii falsis correcturis inuenies.

articulorum uelim semper compares inter se artiore cognatione

coniunctos, uelut 'E ex

cum

T cum

additur

ex

1) 3, 11; uid.

etiam

ex

corr.

deletur 1) 24, 14; 91, 4; [74, 24]

^^ ^^'.^^
corrigitur 1) 14, 19; 21, 12;
,

104, 12; [14, 13; 69, 8; 96, 12]

'KE', 'ET'

1) 101, 7

1) 53, 26; 70, 7; 71, 12; 73,1

^ ex o
Aexu
A

ex

2) 21, 21

1)

6,

1)
^

19; [62, 15]

2)
^

ex

59,22

1) [33, 10; 70, 9]

^j 83, 22 ; 98,

5; 7, 24; 64, 19; 86, 7

ex

cum

2) 15, 21

ex

ex E', 'EK'

'I

'T'.

23

1) 13, 20; 30, 19; 35, 15;

XXI
60,21; 65,2;

67, 12; 83, 1; 87,

5;

12; 6,19; 12,19; 14,14;

3,

70,20;

BA

100,9. 10; 103, 8; [4,19; 24,17

70, 8; 93, 20]

2) 4, 18; 14, 14; 15, 20; 18,

15
cf.

8,

18

1) 67, 8;

C deletur

1) (18,15); 78,12; [100,14]

additur 1) 88, 23
cf.

1)

b deletur

1)

10, 6;

53, 3;

83, 25;

est

65,4; 97, 18

deletur 1) 56, 12

71,19; 72,8; 74,9; 90,12; 98,

23;

additur 1) 29, 15; 48,22

be

deletur 1) 63, 7

2) 56, 10; 78, 20

i; 24, 3; [70, 11?]

2) 21,21; 50, 19
28, 11

70, 20; 83, 10; 95,

101,3.25;

[4,

ex

(cum

67,

librarius in textu

1.

cf.

92,5

13; 19, 18; (23, 24)

24; 97, 18;

58, 4;

62, 13

13; 71, 4; 72, 7; 74, 25

(77,5); 83,6.23; 88,2

20

semper

teuues lineolae appictae sint)

i;4, 5;

7,

32, 14;

34,3; 47,4; 48, 18; 57,

8; 23, 3; 28, 21; 29, 5;

del.

2) 42, 22; 60, 8

i;7, 2;15, 12; 21, 10; 26, 25

36, 23; 54,1; 56,7; 57,11;

forma utatur

58,4

62,14;71,8;77,10;(80,12);83,1
88,17; 91,3.4^is. 5; 95, 4; 96, 25

e, in bis correcturis saepissime

capitalis forma [ apparet ita, ut

ad

8,

32, 15; (55, 23);

14; 69,8?]

uciali quae dicitur

additur 1)

60, 6; 62, 4

5) 54, 15; 59, 20; 67, 23; 74,

25

1) 8, 16; 84, 16

qe additur 1) 70, 8
b additur 1) 73,24;
b deletur 1) 22, 19

deletur 1) (38, 5); 54, 1

1) 77, 16; 83, 3.

2) 30, 15

etex UT

2) 101, 25

1) 4, 9

44,2; 60,5; 65,27

et deletur

83, 9; [78, 23]

Ae

104, 8

cf.

2)

additur 1) 20, 23; 48, 18; 72, 25;

ex

1) 30, 4; 64, 18; 79,2;

87,8
et additur 1) 20, 14; 26, 11; 29, 15;

be

78,20; (84,16)

deletur 1) 28, 6

2) 105, 17

2) 103, 19

eex

i; 24, 11;

additur 1) (60,5); 93,3

29, 9

[55, 22]

i;

i; 58,7; 71,7; 85, 8; 88, 21

est additur

b additur

bexT

eexo
eexu
R
R

Cl additur 1) 62, 16;

49, 3; 51,

(?);

94,22; 100, 6; 103, 11

88, 7;

S) 61, 7

23, 3; 33, 12; 42, 14.

18; 79,2; 81, 16; 83,21; 85,3;

84,4

2) 32, 16; 55,20; 91, 6

Us;

20; 55,24; 57, 14; 64, 8; 75, 15.

additur 1) 53, 24; 81, 1; 91, 3

C additur

7.

15 Us; 45, 11. 22

BU

17; 93, 19; 94, 10

3.

30. 31

61 additur 1) 30,5;

77, 1

88, 18

7;

12; 96, 11. 25; 98, 17

i; 40, 17; 41, 15; 59, 19

4,

4.

23; 95,

1) 5, 18; 11, 17

additur 1)

65, 6(?). 7

90,6; 92,

75, 13.

19; 95, 5; 96, 14; 99, 18; 100,23

6ex U

64, 9;

11; 84, 3; 85,

83,

25,6; 30, 11; 41,23; 45,14; 48,15;

49, 1; 57, 11. 13;

Alt additur

62,3;

15. 16;

66,9;71, 8;72,2;73, 22;

16; [96, 19]

ex

i; QG, 15; 76, 9; 94, 20; 95,4;

99,20
2) 51, 25

xxn
lexe

1) 13, 10; 14, 13. 22; 31, 30;

33, 9

46, 19 ; 55, 22 (?)

59, 3. 16

65, 9; 66, 6; 71, 21; 73, 14; 81, 7;

83, 14. 18 ; 84, 2. 13. 14. 25

ex

t^j

ex l 1) 63, 21

^^

^^^ ^^

ij 71, 18;

1) 69,13; 76,16; 84,25; 87,3

ex

20; 100,

5.

i; 43, 9;

2.

77, 5;

57, 6;

1)

2) 72, 9

ex

[94,

42,

14;

ij 8, 13. 17; 12, 22; 23, 22;

60, 22;

12;

add. 1) 35, 14; 75, 1; 79, 2

add. i; 14, 9 ; 73, 19

2) 20, 7; 30, 22; 40, 27; 82,

4; 87'!'^; 3, 1

12; 53, 16. 26; 80, 4

2) 60, 6; 61, 1; 62, 12; 79, 20;

95, 1
cf.

28, 24; 87, 19

IS del. 1) 104, 19

Rexbi)^
^

del. i; 5, 10; 95,

ex T ij

cf.

91,4

,,

RG

del. ij 74,

14

^^' ^
22, 13; 52, 12; 68, 9;

71,4;73,13; 77, 5;84, 3;[14, 8];

92, 14

35,4.24; 101,12

^ add.i;i8,15;

add. 1) 28, 13; 40, 14; (53, 25);

72, 6

2) 79, 25

add. i;4,15; 35,27; 40,15; 87,4

'

.^^

^'^^^^^^.

^^^

5,

9;

25, 22; 27, 21 bis;

41,20; 52,4; 88,7; 96, 19

m
19; 88,7;
m ex S
del.

1) 5, 9;

:?;

,2)

87, 11;

95, 1; 103, 12;

17; 26, 11]

del. 1)

g.

3^
^^
y

ex

1) 63, 21

^3 \q

rj^

98, 2

^g

gg

19; 90, 7; 95, 9; 102, 1

S ex

gg 20

g^
'

'

ij 67, 1

Sex R

1) 24, 6; 29, 8; 61, 5

i; 12, 11

^) 79, 20; 104, 24

19, 25; 99, 11

2) 45, 12; 54, 10

ex b

'^
^^ 3

^^j

57, 14; cf. 75, 12

add. 1) 21, 15; 63,21 bis; 64,15;

[9,

59, 18; 87,

93, 21; 98, 6; [35,19]

74, 1

73, 22;

56, 7;

.^^\.^J^

^3 g q^ 13 95, 19 97 24
loo 19
^^ ^rj^i- 79, 14
;

2)

23

77,25

Re

^-^

lo add. i; 95,4;

98,

'

1) 35, 14; 74,

^)

79 15

i; 43, 8;

20

2) 10,

63, 12

^x

65,6; 71,1

1)

97, 1 1

2) 62, 10

Rexs

IS add. 1) 81, 7;

ladd.

77, 20;

2) IQ, 24:; 94, 23

90, 6 ; 93, 19 ; 95, 25

cf.

61, 1. 16;

80, 7; 88, 2. 4; 94, 7

2) 102, 17

add. 1) 21, 13; 30, 21; 37, 19;

del. 1) 42,

74, 1

28, 8; 41, 23; 43, 3; 53, 21; 59,

17; 23, 20;

19,

cf.

6,10; 54, 6; 58, 20; 81, 13

ij

13; 101,8

59, 6; 85, 6; 99, 23; 104, 10

75, 10

ex

cf.

o
^' ^^' ^' ^^' ^^

ex

14; 101, 21]

^^^^^ ^^^

^g, 2; 87, 17;

'^^'

^'^

ex

ex

IN

4.15; 45,3; 52,20; 60,12; 61,16;

97,9; 98,

IM

58,

28, 26; 31, 13; 35, 4; 40, 26; 42,

67,23;72,1;85,11;92,4;93,1.11;

^^^-

cf.

^^ ^^^^ ^2

^^ ^^ ^^^

11. 13; [4, 18; 23, 23]

2) 9, 26; 12, 5; 25, 2; 27, 27;

1) 84, 12;

^^^

85, 7

88, 7; 89, 2; 98, 5; 99, 14; 103,

ex T 1) 43, 1; 65, 12; 91, 2

56

add. 1) (32, 9); 50, 14; 66,

XXIII
Sl add. 1)

2) 81, 14; (73, 8, ubi

T add. 1) 70, 16; 79, 2

ex

ij 27, 11; 61, 16

2) 52, 11; 96, 27

^; 26, 6

Tdel. i;60,ll;82,ll;97,5

T ex

ex

i; 88, 1
jj,

OD

T ex

TA

i; 19, 9; 76, 12

add.

:?;

add. 1) 70,14;
add. 1) 23, 17;

91,4

del. 1) 13, 11; 64, 5;

ex

UT

i; 21, 3; 48, 6

2) 73, 9. 21

ex

96,

25

i^ 24, 11; 81, 15

add. 1)

6,

12

-^

(uid.

^.^^

a
corrigenda

del. 1)

X ex S
X ex T
Y ex
I

53,25; 57,4

i; 104, 13; cf. 12, 10

ij 83, 12.

1) 12, 16 (?); 29, 1

iu textu

meo

Aliae librarii correcturae occurrunt bis locis:

3, 4.

73,9

i; 61, 1; [74,24]

^j 74^ lg

UT

10
13

2) 95,2; 102,12

ex

77, 16;

ik
15,

224); 67,21

p.

76, 23;

104, 18

^^ 32^ g. ^^^ ^3

o^

^^ 73^ 21; cf.

5)

100, 17. 18

cf.

i; 91, 5

^j^ ^^j

'

^^^

83, 21

Tl

mallem

non mutassem)

2) 61, 11

99, 5 (ubi

leg. 'synag.')

69, 8 (dispos.)

XXV
4,

2 (noluimus)

61, 2 (herena)

26 (legens)

7, 18. 23.

10, 1

baptismum)

60, 4. 7. 8 (in

10

5, 1.

63, 2. 17

(reuelabautur)

64, 15 (uee)

12, 14 (etiam)

65,25
66,3

13, 10

67, 23 (erudit)

14,7

69, 7 (significatio)

11,14

15,

20 (perditione)

70, 9

(omne

et

17,8
18, 29

71,9

20, 13

73, 15. 19 (iu

aut loquitur)

72, 2 (iuchoare). 13. 16. 22.

merum)

21, 3 (idolatria). 12. 13. IG. 22

75, 2 (carne). 3 (ut). 4. 17 (amplexu)

22, 7. 16
24, 20 (Eoensch). 22

77, 4. 6

25,12

78,8
79,5

27, 5. 19.

30

(consummatis)

30, 3. 5. 15 (amplectimur). 18

80, 11. 12

31,7

81, 1 (exsueutes).

32, 12. 16 (credent). 19

82, 12. 13. 16. 18

35, 14 (Sit sed sit)

83, 4.

36, 1. 3. 4. 22 bis

84,24

39, 2. 10. 13.

24 (Loofs)

87,11

42, 1

88,3
89,1

43, 5. 6

46, 11.

22

92, 13

49, 6. 7. 24

93, 3 (e deo). 18.

22

1. 2.

51,

20 (Eussner)

96, 20
98, 4 (pugiiantia"). 8

52, 15. 21

99, 3. 12. 17. 23 (uincamus)

100,

1. 11.

55, 6. 13

101,

8. 9.

57,9
59,2

104, 3.19

Postremo

22

94, 17

50,

1.

23

90, 5. 19.

48,7

23

manentes). 13

41, 9. 10. 11 (ut). 13

54,

5.

85, 6 (ignorantes). 7(uellitis). 1 l(per-

40,6

53,

23

baptismum). 21 (nu-

105,
iie

1.

17 (agnitio)

17

(et).

21 (Roensch). 25 (Roeiiscli)

2 (Roensch).

5.

parum perpendisse uideamur sermonis Priscillianei

difficultates, licoat alias

quoque hie proferre coniecturas a nie ue-

que in textum neque in apparatum receptas, quarum magna pars

eo nititur fundamento quod siipra p.

quae iufra

(p.

224) ponam

XX sqq. dedimus;

corrigenda.

cf.

praeterea

Conici igitur potest:

XXVI
3, 7

et

pro ut

XXVII
pro in intellectum
pro in Christo

95, 14 in intellectu
95, 21 Christo

24 uoluptas

95,

Scholia prorsus desunt a nostro

glossemata
audeo

textu

ia

(uid. 'uel' p. 22,

Cruces

dictionis

me

98,

8).

non uisura

locis

necesse est
Priscillia-

et

confusae

Quod

culpa irrepserint dubito.

librarii

locis
f.

lat.

cum

cognoscitur) et

allatis facile

locos saepius allegat (uid. ind.

profert

Lex.

(id

III, p.

quod ex

309

not.

Hilarii

tum bibliorum

script.),

ne in Lac qui-

re sibi satis constat auctor, sed uarie solet fluctuare.

a Priscilliano

bibliis

fusius

puto

amantem an

easdem sententias pluribus

uerborum et biioi6vr,Gvi in Arch.

eosdem

dem
De

ne dicam abstrusae

et

indice

'auf 70, 9

locis

affirmare

certo

omnes ad ipsum redeant

allegoricae et obscurae,

uero

non pro

praefigere difficilibus et corruptis

confiteamur, quae utrum

num

14

79,

Quibusdam

codice.

latitare

pro regibus.

multas inesse difficultates in nostro textu

at

est,

uetera

2Jro uoluntas

102, 13 regionibus

me

in

XI

tractatibus

1) locos biblicos litteris latius

adhibitis

monenda

agere posse spero, sed iam nunc haec

alibi

esse

a typographo

dispositis

imprimendos curaui, quamquam Priscillianus eos saepe tangit

potius

quam

Esaia,

Daniel (IV. Esdr.)

accurate citat; 2) in libris uet.

Uulgata quam

I. lo.

Ulis,

5, 7.

in
;

magis dissentit
nou.

libris

test.

uelut in lob,
textus a

comma loanneum

habet

3) diuersa sunt biblia in

test.

Priscilliani

XI

tract. adhibita

ab

secundum quae Peregrinus Priscilliani canones emendauit.

In apparatus mei parte secunda patrum quosdam locos suppeditandos esse duxi, qui lectitanti mihi hie
essent,

neque tarnen

concedo eorum
scriptorum

quam

id egi, ut

numerum

alios locos (

obuiam

quem iam

augeri posse, ad
)

illic

facti

plurimos afferrem; facile igitur

in indice

inclusos addidi (uid. inprimis Bachia-

rium, Cyprianum, Hilarium).

Haud

puto, quod Priscillianum multa ex

parui autem momenti esse

Hilario Pictauiensi hausisse

demonstraui, cuius typicam et allegorizantem interpretandi ratio-

nem ad Origenem
dam locis (69, 7;
illo

Philonem notum

redire et

70, 19; 91, 10)

deflectit Priscillianus et

Alius codex

si

sed et quibus-

dedita ut uidetur opera ab

bibliorum alia recensione utitur.

postea inuenietur, multa quae nunc

fortasse

sunt dubia, fient firmiora

est;

sed

quamquam

initia

XI tractatuum

XXVIII
typis

mandata multarum praefectis bibliothecarum

tarnen adhuc me docuit praeter codicem

seorsum

innotuerunt,

nemo

Wirceburgensem

usquara tractatus nostros exstare ueque

alibi

quem anno 1887 lustrantem Hispaniae

parum notas ut ad hanc rem animum attenderet

Kudolfus Beer,

biblio-

thecas

rogaui,

in illa terra, in

qua prae

ceteris Priscilliani uestigia superesse

crederes, tractatuum Priscillianeorum codicem

CAPUT

IIL

inuenit.

DE CANONIBUS PAULINI S EOEUMQE

CODICIBUS ET EDITKMBUS.
codicibus

multis

Sat

ullum

Priscilliani

in

epistulas

S.

Pauli ca-

nones traduntur; addi enim solebant in bibliorum Hispaniensi

qua ex re quauti etiam posteriori51 7. 8) Priscilliani

familia ante epistulas Pauli,

bus saeculis

(cf.

et auctoritas

eruditio

Seu., chron. II,

Sulp.

sit

enim Theodulfus neque

aestimata facile
praesules,

alii

intellegitur

qui

de

transcribendis libris biblicis bene meriti sunt,

dentur ab

illo

illis

opusculo

et

ornamentis in

et

et

abhoruisse ui-

etiam

singularis

canonibus magnificentissime ador-

quandoquidem meliores eique uetustiores

nandis,
pictis

auctoris

haeretici

industria impendebatur

neque

tractandis

illis

ipsis

canonum

libri

litteris

paginis sunt in-

structi.

Quam

incerta

autem

et

exigua fuerit de

recentioris aetatis uiros doctos

habet

los.

Mar.

Thomasius

nostra re

memoria, apparebit ex

loco,

cardinalis, uir doctissimus, cuius

'opera omnia"* editione satis rara emisit A. F. Uezzosi,

a.

apud

quem

1747, tom. I ('sacrorum bibliorum ueteres

tituli,

Komae

sectiones

etc.'),

ubi in 'praemonitione ad lectorem' p. 293 sqq. haec legimus:

lacobus Faber Stapulensis in suorum Commentarioruin in Epistolas
Beati Pauli Praefatione haec, quae ad nostrum aliquo modo facere possunt
institutum, scribit: Et quin Majores nostri tum Graeci tum Latini Canones Ms Epistolis Sancti Pauli praefixere et adhuc in j)lerisqu vetustis
Codicibus eos reperire promptum est: apud quidem Graecos Eusebius
ideo et nos (omissis
et Ammonius, apud vero Latinos Priscillianus
tarnen iis qui sunt Priscilliani non solum ob id quod corrupti inveniuntur, verum et insuper quod eorum numeri nostris non con,

xxvmi
spirahant)
Fidei

et

ad contenta in

alios praefiximus; ut

Epistolis,

adversus haereticos; quae omnia luce clariora suis

ad

articulos

locis cotispi-

cbuntur perfacile. Haec ille. Eusebimn qiiidem vel Ammonium Canones confecisse in quatuor Evangeliorum concordiam, notum est omnibus
<cf.

p.

prolegomena ad Tischendorfii ed. VIII nou. test. (1884)

-~ at in Paulinas adhuc Epistolas Canones conscripsisse sive
sive Eusebium nuUa probant veterum testimonia. (Quod Uezzosi

Gregory,

145

sqq.)

Ammonium

Zaeagnum, coUectan. monum. uet., 1698, ubiEuthalii editio

p.XXX.) Quod attinet ad Priscillianum
auctorem eiusmodi Canonum apud Latinos, fortassis id hauserit Faber ex
vetustis Codicibus quos ad mauus habebat: sed adhuc inquirendum restat,
quis iste fuerit Priscillianus.
In Epitome Bibliothecae Gesneri ab losia
Simlero et lohanne lacobo Frisio adornata de Priscilliano Abilae Episcopo a
Maximo Tyranno caeso (quo de mentionem facit Sanctus Hieronymus in suo
in nota laudat

epist.Panl. publici iuris fit,cf.infra

Eeclesiasticorum Scriptorum Catalogo) haec habentur:

nones sive Argumenta

et

Eiusdem extant CaId quod unde sit

Feriochae Novi Testamenti.

acceptum cum nuUus afferatur testis, ut diviuare nequimus, ita certum

aliquid de ea re affirmare non possumus. Conjicimus tamen ex

memorato Fabri testimonio hoc

potuisse

Faber

quam

citat, nihil

aliud reipsa sint,

dici;

cum

Canones, quos idem

Periochae sive rerum Argumenta in

Paulinis Epistolis contentarum, ut ea sunt quae in nostro hoc opere Capitula appellantur.

Nam cum

novos Canones Faber

stimare. Porro novi

priscis

illi

illis

veterum Codicum Canonibus

eiusdem utrosque fuisse rationis par

suffecerit,

alios

est exi-

Fabri canones pura puta sunt Argumenta, ut diceba-

mus, rerum in Beati Pauli Epistolis comprehensarum; cum singula quaeque capita in Canones sint dispertita, qui interrupta numerorum

serie,

ab

exordio ad finem usque Epistolarum singularum frequentissimi currunt, in

Epistola, exempli causa, ad

Romanos ad

138, et in Epistola I ad Coriuthios ad

numerum perducti. Hinc fit, ut Paulinarum Canones Epistolarum, qui

nunc primum prodeunt, omnino alii sint a Canonibus a Fabro memoratis."
Quae ab ipso deinde Thomasio eduntur 'concordiae canonum
129

de

corpore

Epistolarum

Pauli'

S.

p.

384

eaedem sunt

sqq.

quas habes in cod. Amiatino Ceolfridi (nuperrime a

saec.

VIII uindicato)

pitula,

Cor.

I.

ed. Tischendorf., p.

quorum primum
2,

Col. 14'.)

sie

habet:

ad Eph. 14 et 15,

237

239.

uiris doctis

(Sunt 56 ca-

'De unitate ecclesiae,

ad Philipp. 5

et

Singularum autem epistularum capitulationes quae

quuntur apud Thomasium

p.

388

sqq.

partim

ad

6 et 7 et ad
se-

cum Amiatino

Quae deinde Uezzosi

ex 'antiquis
centum
capitula
p.
inscribuutur:
sie
Morbacensis'
deprompta
bibliothecae
membranis

codice conspirant, partim ab eo discedunt.

in appendice

489495

'De his quae aliquid

(!

leg.

addit

aliquibus) epistolis repetit et aliquo-

XXX
tiens comprehendit (S. Paulus)',

quod

lesu Christo,

penses
alii

ad Titum

1,

est
4,

ad Hebr.

2',

maiora opera 'testimoniorum'

ad Philip-

Quid mirum, quod

modo, quo Cyprianus

uiri ecclesiastici simili

'De domino

incipiunt:

et ita

ad Rom. 24 et 49,

deus,

et

conscripserant, com-

et 'speculi'

prehensa uoluerunt epistularum Paulinarum lumina

paralleles?

dendis et in

Tischendorfii ed. VIII nou. test. p. 159;

heil.

Schriften neuen Test.

Mopsuestenus

uel

si

(cf.

Reuss, Die Gesch.

II p. 115);

Theodorus autem

quis est alius

(fiXoypccTo? TCaTop,

illa

scripsit breuiaria (iv-Uaeiq),

comparata

dudum

tom. X, 1774,

p.

commemoratur

p.

fuisse

cum

unicuique

affectus

erat

epistulae
supplicio

Gallandius, bibl. uet. patr.,

315; cocpwTaTO?
247). Fabri Stapulensis librum mihi praesto
et cptXoypicxo? ille Tcar^p

haud magnopere
ille

ed.

242

doleo,

ex eo redundet ullus fructus

de quibus

quae in Euthalii editione epistu-

praefiguntur, Priscillianus iam

Zacagnum

cocpwxTwv ti?

"^Sv

est Euthalius

larum Paulinarura anno 458

(Euthalii opus post

eU

ille

ex quo mutuatus

xal

non

neque consentiunt

cum ea textus Euthaliani diuisione, quam forannum 396 factam esse conicit Gregory, proleg, ad

canones

tasse ante

der

locos

et

Oranium autem, qui in orbe occidentali diuicompendium redigendis epistulis Paulinis operam

dederunt, primus fuisse uidetur Priscillianus

eius

et

Augustinus

refert

uix

obscuritates

cum
et

nostram rem

fore ut in

existimandum

Eae uero
quomodo a

sit.

difficultates,

nobis explanentur ac prorsus tollantur, facile expedietur librorum

nostrorum subsidio.

Octo igitur usus sum hac in editione codicibus bibliquorum cum conspectum proponam p. 108, hie accuratius

cis,

disputandum

erit

de singulis codicibus

et,

si

quae sunt,

editio-

eorum mutua cognatione, postremo de uniuersa

canonum indole ac natura. Atque codex quidem
1) Cauensis n. 14 (= C) quam saepe a uiris doctis
nibus, deinde de

nostrae
constat;

aetatis

laudetur,

sufficiat igitur

inesse in appendice

libri,

ediderunt Neapoli

1873

Cauensis, tom. F;

nam

apud omnes harum rerum peritos

monuisse

totius

codicis

descriptionem

quem Morcaldi-Schiani-de Stephano

sie

post

inscriptum:
p.

'codex

diplomaticus

287 appendix paginarum VI

XXXI

32 a Bernardo

Caetano

Aragonia

de

addita

quae

est,

tota uersatur in describendo nostro codice biblico; prologi ca-

nonum

Priscillianeorum ad codicis fidem adiciuntur ibid. p. 19

(== k) et adduntur etiam duo specimiua scripturae, minutissi-

mos

et lectu difficiles ductus osteiidentia.

maguitudo

166'';

f.

enim

alii

nomeu suum

octauo tribuuut,

lat.

Palaeogr.

p. 23).

Angelus Mains,

librorum

t.

1828,

III, II,

p.

165

sq.),

poste-

inuestigator
(cf.

Script,

Watteu-

(cf.

Coutinet cod.

omnes bibliorum libros et additamenta quaedam

Wordsworth annis 1878 et 1879. Canones nostri
f. 253 sqq.,
magnifice adornati.
nostrum codicem cognouisset

'Danila'

alii

qui IX. saeculo librum ad-

eos,

dicunt et scripturam esse wisigothicam contendunt

bach, Anleitung zur

folia;

singulae paginae trinis columnis

saec.

sum

ego secutus

aeuo;

riori

0,265

Codex habet 303

Diibitant de librarii aetate, qui

exarantur.
iuscripsit

0,320

est

in

exstant

sagaeissimus
uet.

alia; contulit

cum

noua coUectio,

Ignatium Eossiuni totum librum

transcribere iussit, ut celeberrimi codicis

apographum

biblio-

thecae Uaticanae insereret; exstatigitur hodie illud apographum,

quod Kossius annis 1829

1831

se exarasse testatur in

nibus complurium foliorum, in cod. Uaticano insignito

(=

Ad

r).

911;

Eossii deinde

115, 8

sq.;

apographum (non ad

C, uid.

margin.

e. g.

8484
113,

122, 2; 131, 5; 132, 13; 140, 20; 143, 1)

fecit a. 1843 in Spicilegio Komano
sectionum numeros omnes omisit.

Mains canonum editionem

tom.

(=

IX

c),

sed

me

enim numeros obiter

commemoratos tantopere a Uulgatae capitulis recedere non putabam ideoque, cum H. S. Sedlmayer uere anni 1886 in unius diei Stationen! monasterium
Cauense (La Caua) prope Neapolim situm mea causa adiret,
Sed postquam ex
ut illos numeros exscriberet non petieram.

Quae

res

tantum

primo

fefellit

Priscillianeos

in Mail praefatiuncula

Lipsiensi codice

numerorum grauitatem cognouissem aliorum-

que mihi codicum numeri innotuissent, ad complendos hos numeros si non denuo ipsum C longius remotum, eins saltem

apographum Romanum r
tellexi,

id

praestitit.

in

usum meum

conferri oportere in-

quod Edmundus Hauler intercedente Hartelio mihi

Postea ratiocinantem me fore ut textus quoque

XXXII
illius

codicis

prae

se

biblici

ferret,

spes

miram qua
non

iititur Priscillianus

destituit

diuisionem

apographi Uaticani

ex

et

marginibus omnes numeros ad textum Paulinarum epistularum

adscriptos Paulus

Cum enim

Geyer

meum usum mense

in

hos numeros marginales,

Dec. 1887 ex-

nota y incommodissime plerumque congruere intellexissem cum

uumeris post singulos canones usurpatis, reuocari iam poterant
sectiones Priscillianeae ad Uulgatae diuisionem, id quod Faber
Stapulensis (uid. supra p. XXVIII sq.) et Mains fieri posse desperasse uidentur; cf. infra in indicibus p. 169 sqq.
cussit.

quos

signiui,

Duos canonum

2)

uatos ut in

Codices in

usum meum

Legionensi urbe (Leon)

asser-

cordi erat Kudolfo

Beer,

conferret,

mense Nou. a. 1887 ibi uersanti. Unus qui est ecclesiae cathedralis (=: L) insignitur numero 6 et folia continet 275, magn.

0,360

0,240, binis columnis exaratus

fuisse dicitur hie codex

conuentus SS. Cosmae et Damiani in 'Ualle de Torio'. Describitur codex in libello 'Noticias bibliogrficas y catlogo de los
Codices de la Santa Iglesia Catedral de

I.

et

Leon por Eodolfo Beer

Eloy Diaz limenez, Le6n (Cxarzo) 1888',

rarum

XL

p.

XXIII.

XXX

Scripturae wisigothicae tabularumque pictarum et litte-

8.

initialium laudat Beer pulchritudinem.

Scriptor 'lohannes

Diaconus' pluribus locis legentium precibus se commendat et

(fol.

202. 211. 216. 217) dicit se 'fecisse et pinxisse' librum;

autem 2 ad "labyrinthi' figuram adscribitur 'Maurus abbati

librum Uimara presbiter fecit' et fol. 233 ut legentes 'Uimarani
fol.

meminerint rogatur. Inscriptionem quandam

peccatoris'
codicis

additam Beer

et

958 aerae wisigothicae

cum

eo Berger ita legerunt,

920

esse contendant et errasse dicant

in fiue

ut anno

n.

codicem scriptum

Manuelem

Bisco, qui in libro

p.

Chr.

Leon y Monasterios antiguos y modernes de la raisma

Ciudad, Madrid 1792', ubi p. 78 sqq. de uostro codice L (et
de A p. 153 sq.) disputat, non 'era DCCCCLVIII', sed 'era
DCCCCL
Vlir exhibuit; quod uitium transcripsit etiam
Eguren, Memoria descriptiua de los Codices ms notables de
Espaiia, Madrid 1859, p. 46 sq.
Insunt in cod. L libri biblici
'Iglesia de

usque

ab

Esaia

fol.

231 sqq.

ad

apocal.

et

canones

Priscilliani

exstant

XXXIII
Codicem A, qui

3)

canonicorum apud

est collegii

S.

Isidomm

Legionensium (Real colegiata de Sau Isidro) anno 960

era DCCCCLX'VIII a 'uotario Sanctioni presbytero' conscriptum
esse docet inscriptio

Beer

prioris aetatis errasse R.

pro

X"^

historicae

scriptioui

exibeat simulque

fecit,

exhibentes
huic

puto,

esse

in-

sermone

cf.

barbaro con-

satis

amiuiculo suo iuuante sine culpa

Amen. & peregrini

scis coniungat.

(=karissimi) memento
foliis

certiorem

iuuocationis

scriptae hie est finis:

hie codex

me

annexas esse scriptoris preces, ut pro se

cuius

orent lectores;

qua legenda uiros doctos

in

Non praetermittendum

XL.

e.

i.

515^,

folii

infra p.

XLI

kirli

Continet autem

et 179.

X 0,345) omnes bibliorum libros,

517 (magn. 0,470

binis columnis et speciosissima scriptura wisigothica exaratos,

pulchritudine
uidit

contracta

est (uelut 134,

Asseruatur
quod

quaedam

1587

quibus non-

6),

exstant in

f.

457460.

apographum codicis A,
anno 1162 me docuit.
In

in collegio S. Isidori etiam

quoque codice 4859

in

omnes quotquot

Priscilliani,

abbreuiata in hoc codice forma

et

13; 136, 5; 138,

Berger scriptum esse

S.

aticano
a.

Canones

Beer bibliorum Codices.

numquam

superans

pictarum

tabularum

collatio

codicis

exstat facta

A.

adiuuandam 'Sixtinam reuisionem', quam

card. Carafa

instituit.

4) Codex

Toletanus

Matritensem,

2^,

(=

T), nunc translatus in bibl. nation.

tripert.

pag.,

375

foll.;

notior

ber uiris doctis qui in studiis biblicis uersantur

res libri

LA.

Cum

(apud Areual.,

tuisset

a.

ed.

Isid. I,

p.

306)

et collationes

1588 Chr. Palomares, quibus usus

canon.

hie

melio-

antea nostrum codicem descripsisset Bur-

rielius

Uindic.

est

quam

script.

(1740),

p.

XLIX

sqq.,

insti-

est Bianchini in

nuper Gustaui

Loewe descriptionem publici iuris fecit Hartel in 'Bibl. Hisp.'

(= Sitzungsber. der Wiener Akad. 1886, tom. 112, p. 689691);
scripturae autem exemplum habes apud Ewald-Loewe, 'Exempla
Sed quod Loewe et ante eum alii
Script, wisigoth.', tab. IX.
putauerunt codicem saec. VIII scriptum esse, R.

hunc codicem pro mea canonum

editione

contulit

Beer

qui et

mense

lan.

a. 1888, ualde negat esse credendum, librum sub annum 950

inceptum et anno 988 absolutum esse mihi persuadens.

XVUI.

Priscill.

xxxini
lectu est hie codex,

Difficilis

cum

inter litterarum a et u,

formas nulluni fere discrimen

r et s

manu prima parum

secunda a
rexerit;

sit

et

et

1,

manus quaedam

diuersa multos locos male cor-

inde a can. 64 aliud quidem atramentum et maiores

ductus scripturae apparent, sed tamen primi esse librarii uiden-

Canonum textus interdum obtruncatur et abbreuiatur,

1316; singularem habet lectionem ad 134, 1.
Continet cod. T omnes bibliorum libros; nouum test. contulit

tur.

uelut in can.

Wordsworth 1882; canones Priscilliani exstant inde a pag. 321.

Quos modo enumerauimus Codices, artius inter se cognatos
esse infra cognosces; sed iam de eo codice est dicendum, qui
dux

alterius classis

libri

inter
libri

et princeps est.

Parisinus 9380, olim Mesmianus

5) Cod.

apud

multos

quos

praecipue

nostrae

aetatis

Leopoldum

uiros

Delisle

(=

doctos

M),
fit

nomino,

cuius

mentio,

qui

totius

descriptionem ita protulit in 'Bibliotheque de l'ecole des

XL, annee 1879',

nem codicis Aniciensis
chartes,

uati, qui

cum

M gemella

p.

in

sqq., ut

addat etiam descriptio-

(Le Puy) asser-

ciuitate Podiensi

cognatione couiunctus

est.

Utrumque

librum iubente Theodulfo episcopo Aurelianensi scriptum esse

817 deposito et 821 mortuo) uersus docent a Delisle

24 sq. commemorati (cf. Duemmler, Poetae aeui Carol.,
tom. I, p. 440, 532 sqq.; in calce habes specimen scripturae);
utroque libro usus est Weihrich in edendo Augustini speculo,
tom. XII huius corp. script. eccles., p. XLVII et 288 sqq. Ad(a. circiter

p.

et

ornati sunt splendidissime Theodulfi Codices, scriptura minutissi-

mis concepta
cis

est characteribus et binis currit columnis.

canones Priscillianei ut excuterentur in

Edm. Hauler mense lunio 1886,

meum usum

Ex

cod.

per

intercedente Hartelio impe-

Aniciensem autem codicem qui conferret neminem

traui;

ueni.

Codi-

in-

specimina quaedam sectionum ad textum Pau-

linum adscriptarum mihi suppeditauerunt

S.

Berger

et los.

Zycha

XLII sq.).
Continet M foliis 348
(magn. 0,320X0,210) omnes libros biblicos; Priscilliani cano-

aestate

a.

1888

nes exstant

fol.

6) In codice

lianeos

(uid. infra p.

287

sq.

Uaticano 5729

cum cognouissem

(=

V) inesse canones

Priscil-

ex Zachariae bibl. Pistoriensi p. 66

XXXV
et ex Montefalconii bibl. Ijibl., tom. I, p. 140, in

contulit

Edm. Hauler

auiio 1886.

pictis ornatus,

scriptura

Hoc

delatus est.

ampla exaratus saeculo X.

deinde inter Codices

monasterii,

Farfensis

columnas dispositus,

per triuas

continens 465,

folia

libri

geneseos capitula 154; usus est etiam

(op.

omnia

tom.

ed. Uezzosi,

epistulae I ad Corinth.

tulimus ex Thomasii libro,

rura libros;

Dec.

ad textum complurium
inde a

Cor.

I.

Tim.

46

1,

et

(=

77

cum

Pistoja),

ex

pro-

V omues

Contiuet

Collati

biblio-

sunt pro

me

1887 etiam numeri marginales

(desunt numeri

adscripti

usque ad Eph. 4, 14, desunt etiam ad

Horum numerorura (:= (p) infra

maioris formae, saec.

67

432.

epistularum

y-

Codex Pistoriensis

storiensi'

a.

XXVIIII

ad Philem.).

instituetur comparatio
7)

f.

ad edenda

hoc codice Priscilliani canones

in

canones incipiunt

Geyer mense

a Paulo

p.

eum

I)

445) ad edenda capitula 72

p.

non auimaduertisse credas.

latere

II.

I,

Fuit olim

Mar. Thomasius

los.

ex eis autem, quae supra p.

tabulis

reginae Christinae

usus est Sabatarius (tom.

libro

usum meum

Liber ingentis est uolumiuis,

eodem

capituli

(=

num. 151

1*)

(G. 82),

uel XI, a Zacharia in 'bibliotheca Pi-

Aug. Taurin. 1752,

p.

descriptus, ubi

Quam

codice eduutur canones.

editionem

(=

p) cum multis laborare uitiis uiderem, Paulo Geyer anno

1887 mandatum est, ut ipsum codicem conferret. Est autem

codex pagiuarum 332, biuis columnis exaratus; praebet praeter

eos quos Zacliarias noui testamenti libros nominat etiam euan-

geliorum fragmeuta et

Ad

menda

codicis

act.

(uelut

Canones incipiunt

apost.

111, 8;

117, 17;

p.

123, 2;

327.

125, 6.

19; 129, 13; 132, 10; 142, 19; 143, 2; 144, 3) alia uitia addit

p his fere

locis

111, 17;

4. 5; 121, 16; 124, 21;

117, 22;

112, 9; 115, 11. 15;

118,

137,7; 145,19. In conficiendo apographo

suo Zacliariam arabicis numeris

ipse uel typographus errauit,

usum

esse, in quibus postea uel

docent hi

loci:

117, 6;

118, 15.

8) In Lipsiensis uniuersitatis bibliotheca Paulina canonum

codicem
p.

63

et

(=

11) asseruari

Montefalconium, (1739)

cius in bibl. lat.

tauerat.

secundum

med.

et.

bibl.

inf. aet.,

Insignitus est codex

Felleri

tom. VI,

num. 13

(1636) catalogum

bibl. I, p.

Ibl.

p.

594

Fabri-

12 (1754) euo-

max.; magn. 0,485

XXXVI

X 0,355; binis
tinet folia.

psalmi,

praeterea

exaratus est saec. XIII uel XIIII et 291 eon-

col.

Insunt

testamenti usque ad IV. Eeg.,

libri ueteris

quos

canones nostri,

excipiunt

Pauli

ipsis

non sequentibus. 'Opusculum nobile Magistri Moysis

de Grecia' (agens de Hierouymi praefationil)us biblicis, incipiens Traoteriere iam plures anni'), quod iusertum est post
epistulis

IV. Keg.
saec.

fol.

XIII

238242, etiam

(fol.

31) et

548

in codd. Parisiuis, bibl. nat.

15732

saec.

XII/XIII

175) exstare

(fol.

Contuli canoes, qiii incipiuut fol. 287,

Sam. Berger.
multa ex hoc codice Wii'ceburgum benigne mihi trans-

didici a

et alia

misso mensibus Maio et lunio

a.

1886.

Diligenter curaui, ut ex omnibus quibus

meo

apparatu

in

uterer codicibus praeter canones conferrentur aliquot uel capitulationes

praefationes

uel

quidam textus

ueteres

uel

nee non

scholia

loci

quas tarnen res ab hac editione remo-

biblici;

uendas esse censui alioque loco mihi postea tractandas reserAlia inuenies de codd.

uaui.

uar. lect. ulg. bibl., 1860,

CLAT(M)
piain
p.

350

de

et

introduction

360,

cod. Aniciensi

the

to

de

apud Carol. Uercellone,

LXXXIIII XCIII

p.

CTM

sqq.,

de

apud F. H. A. Scriuener, a
of the

criticism

Galatas ad fidem optim. cod.

(cf.

CATM

new

test.

^,

1883,

apud Petr. Corssen, epistula ad

12 sqq.
ulg. recogn., 1885, p. 7

Ludouicus Keller, Die Waldenser und die deutschen Bibel-

bersetzungen 1886,

p.

114

sqq.).

Praeter eos quos nos adhibuimus libros enumerari possunt

etiam

alii

canonum Priscillianeorum

posterioris aetatis sunt

ter [9]

quam

Codices;

plerique

tarnen

mei. Exhibent igitur canones prae-

Legionense apographum codicis A, quod supra

p.

XXXIII

commemoraui, et praeter [10] codicem Aniciensem (uid. supra

XXXIIII, hi quoque Codices biblici a Samuele Berg er libera-

p.

lissime per litteras mihi indicati:

[11])

Matritensis

uniu.

centr.,

(Complut. 2) formae grandis

Catalogo de los Manuscritos de
,

cf.

num. 32,

saec.

IX

lose Villa- Amil y Castro,

la biblioteca del nouiciado

de

Madrid 1878; J. Palmer, Journal of

Philology t. VII, 1877.
Kud. Beer mense Martio anni 1888
ad plagulas a me transmissas huius codicis tantam coutulit
la Uniuersidad

central,

XXXVII
partem, quanta
cedere uidetur

iudicium

iit

huius

iiiter

Menaechmea quaedam
p. 109,

ed.

meae:

109, 4 hordinatos
110, 14 mira

eo ferretur

Toletani

sufficeret;

iuter-

adornationem

codicis

Theosemper conspirat cum T; habet ad

similitudo, qualis est inter Codices

sed in textu uon

dulfi;

de
et

PKEMIVM

SOI

109, 5 conpositos

PEREGKINI EPISCOPI
110, 1 ITEM ALIVS

(=

112, 10 Uale

111, 1 ea re

V! deest tarnen

Damasi uevsus, deinde post

epistularum Paulinarum catalogum INCIPIVNT CANONES

XPO)

in

post 112, 10 sequuntur

112, 11 Spiritus

114, 5 Cor. IL 17. 18. 19. 19

114, 14 uentrem om.

117,

ascendens in

sunt

114, 7

117, 10

c^luni

117, 16 fundameutum om.

118, 4 habet
cognouit 118, 12 habet omnis mendax
122, 15 hahet semper
123, 2
122, 13 uoluptas
uum. 34,
XII XIII (Com[12]) Matrit. uniu.

hahet mediator

sit

manifestatum

abseutit.

saec.

centr.,

formae grandis; Villa-Amil

plut. 3),

Matrit.,

[13])

museo

arqueol.

p. 12.

(Oscensis), saec. XII, formae grandis;

Wiener Sitzungsber. 113,

p.

deutsche Gesch. VI (1881)

ad

109,

ed.

XII

353

sq.;

sei

Damasi

f.

=
alt.

inscriptio haec est

post

Peregrini episcopi;

Paulinarum

et epist.

cata-

112, 11 Spiritus.

[14]) Paris., bibl. nat.,

saec.

de Huesca

Hartel, Bibl. Hisp.

571; Ewald, Neues Arch.

meae: Proemium

112, 10 exhibentur uevsus

logus;

p.

num. 485

XIII;

num. 10 (Reg. 3560), formae maioris,

fol. 333 sq.;
109, 3 que

canones exstant

subsecuntur.
[15]) Paris., bibl. nat., num. 11535 (S. German. 20), formae
magnae, pulchre exaratus, saec. XII; fol. 296
109, 3 ed.
meae: Prologum subter abiectum
112, 11 XPS quoque deus.
[16]) Paris., bi])l. nat., num. 16742 (olim Fuliensium
des Feuillants), formae magnae, saec. XII ex.;
112, 11 XPS

quoque deus.
[17])

In

Monacensi

denique

A. 23), formae maioris, saec. XV,

codice
fol.

14023

575

inesse

Peregrini et prologum Priscilliani, canones uero

comperi per Heur. Schnorr de Carolsfeld,

secuntur

109, 4 ordinatos

u. d.

(Emmeram.
prooemium

ipsos

deesse

habet ad: 109, 3

109, 5 conpositos

correptis

xxxvm
109, 6

{pro correctis)

non

tellectu

110, 1

110,

cum

fuerant
ut

discrepantibus

(carissime) om.

111, 13 texta

constet

Ortho graphia

e.

{pro sagaci

110, 13 soleant

110, 15 firma

s.

q.

canoiium codd. taiitopere discedit

in optimis

censerem formas, quae lectorem impedirent potius

quam

inueuies

instruerent;

exemplis

quoque

nonuullos

meo

ut remouendas esse a textu

a nostrae aetatis more,

in-

exemplaui

composita

110, 6 sagaciter

110, 9 interpretari ea

indagine)

reliquis a catholico

erant

autem

in

eis

qui

errores,

eas

et

uexarent

quae iam

promam

iam

cod. Wii'ce-

iu

burgensi occurrebant.
[a 2}ro i? iuuenalia 129, 2].

et

n maximam habent

ae uel e

x>ro e

inter se similituinem in

aecclesia

PV,

eclesia

T,

CT aliisqiie interdum codd.

elaborasse C,

'

aelegit C, aepi-

esse C, et C, aetiam C,
etlam LA, eundem C, euangelium C, euenit C; inrepraehensiC, iuterpraetari LA, Interpret. CM, saemeu C; diae C,
LytT,

stola C, epla

est

erant esset

erit

bilis

indignae C, uasae C.

b pro p

babtismo

CLAT,

cabtiuus C, cabtiuitas C, conscribtos

scribtos T, rabtus C, scribta et scribturae

1)

A,

de-

LAT.

pro u (hetacismus) brabium CLA, brebis L, captibus L, contristaberat LA, delebit L, inpleberit L, inuolbatur T, iubenilia A, nobissimus L, nociba L, postulaberas A, praba T, predestinabit L, predica:

berit

LT,
A,

solbit

reconciliabit

LA,

regnaberit

A,

salbos C, salbentur

L,

sibe

L,

subteradnotabi L, iiibunt L.

C additur: perdictio V.

c omittitur: dialetice TV, eclesia CT, ocursuri L.

c pro qu: alicorumly,
et

d pro

comodo i, corundum LA, cotumi;

cli pro qu
choriim L.
fere tibique, Caput CL, inquid C.

secuntur plerique;
t

adque

CLA

subsecuutur

e additur: opereatur T.
e omitt.: helemosina C.
e pro ae: eterna
doctrine

LT,

LAT,

hedificare C, sepissime

scripture

LAT,

que

CLTVP,

CAT,

seculum C;

sane

si7n.

CL, hiunanitate 135, 9 LA.

ad 114, 16; 140, 13.
ante ovmes uocales addit C, uelut babsconditus, liac, hangelus, hangu-

e p>ro i: terrestres 124, 2

et om.,
li

cf.

laris,

hante, hedificare, helementa, helemosina, hesca, himitari, hob,

hobtuusio,

hoccupatus,

hoccursurus,

hodor,

holim,

homnis,

hopus,

hordo, bornare, hubi, hultra, hunde, hunicuique, husus, hut, hutiliter,

huxores, sim.; quod uitium hie

illic

etiam alios Codices occupauit;

XXXVIIII
enim hab L, hac pro ac LTV haud paucis locis, holim V,
et helemosina P, hinuicem T, hob L, husus L;
in meds

Jiabent

helementa

uocahulis additur aspiratio: anthichristus G, apostliolus C, Sathauas C,

michi, nichil P; lachobus, chatolicus V.
prohut C;

h omittitur: abere V, abitare T, inabitare V,

CLATV,

tari

eres

imiiis T;

L,

C^V,

exibitio

cxor-

tesauri LT, Timoteum T.

owWt/Mr; srahel CiT.

i
i

pro e

e< 1

abseutit ^, coUiga L, dius i.

litterae

110,
i

LTV,

ostes T, ostia

in codd. uetustis inter se similUmae

sunt,

ad

ef.

109, 3;

8.

pro y: helemosina

C, imnis T,

misterium VP, sillogismis

LATV.

in additum ucl omissum, uid. ad 117, 18; 118, 20; 139, 5; 145, 13; 146,
ante omiiemque?)

4. <6

k pro

m
m

kanou P/7, karissime

c:

parasiticum: ad 126,

ad

oppress.:

121, 3

LTVPU,

M; ad

A; ad

karitas IjV, katholicus n.

VP; ad 140,
iF; ad 136, 18

126, 2

134, 2

12 sq. P.

F;

arf 146,

11

inseritur: thensauri C.

11

saepissime retinent praepositiones in componendis uocabulis,

18

LV.

iielut iu-

pudentia, conmendare, sim.

pro u: domos 6'i

promti

arZ

124, 2; luxoria

CL1\

oviittitur:

2)ro (lu: consequti T, qor

P, qum M.
M, persequutor M,
des CLy/2\ quur CLylTM.
^ in LAT maximam hahent inter se

qu ^ro
X

et

J/F.

salmis T, sumserit TjT, temteiitur AT".

C:

consequuti

CLTV,

quoapostholus

quohere-

siviilitudinem.

r omittitur: exprobet L, fatcrna 1\

s

parasiticum:

cf.

(ad 112, 8 L); ad 136, 4

abtincre

s oviittitur:

A,

detracto pro destructo

cf.

pro x: testuin T, iusta F.

pro d: aliut T, illut i^F,
j>?-o

I)

set

liuera L, liuidiiiis L, pleui

X pro

s; dextruit

Y pro

ayt

GL AT,

LA,

LA;

119, 6;

141,

Col. et

GaL, Philipp,

enim

inimicitia

CLATBIU;

119, 5; uidua

i.

LA,

A,

iuuestigauiles T, inuisiuilis

A,

prouare L.

railex 0, textimoniis T.

hyinago C, ymago L, laycorum L.

uarietates

dices; habes

descerpeiis T.

1.

In edendis nominibus gentium,

librorum

exsistant L, expectaut

deuere T, elauorasse L, lauoraut

ad

LT

129, 4; ibique pro sibique

pro

exitaut

e.

non enumeraui;
et

Philem. nee

g.

haec:

ad quas

scribit

interdum
constant

Paulus,

confunduntur

sibi

singuli Co-

Ephes. GF; Efes., Efos, Efssi;

ad Galatas L; Gl. T;
Glas
Philp. F; Fips, Phils L; Fl., Filip T; Philp., Flp. F;
T;
Cols L; Clo T;
Tslcs, Tsls, Tsl L; Tes., Ths., Thes., Thess. M; Tesls.,

Gis

Ef, Elf

et

XL

Timt.

Firn T; Film M;

- Hebr., Ebr. F;
M; Ebr., Ebrs V; HeUr. 27.
In textus forma etsi d u a e potissimum codicum classes discernuiitur, multomm tarnen locorum ea est natura, ut mirum
quantum singuli Codices deflectant a norma et alterius classis
Tesal., Teslc. V;

Ebr.

L;

V;

Hebr., Ebr., Ebre

adoptent;

lectiones

Tym. U;

^;

talia

Ht)r. T, He15.

maioris

iuquii'entibus

momenti erunt

liae fere lectiones

109, 3
109, 4
109, 5

MPn

117, 9

TMVPn
LTMVPn

MVPn
10 Tn
15 MVPn

MVPn

125,

137,

125,

110,

129, 12 il/PJT

110,

MVn
15 MVn

134, 13

109, 7 sq.

TMVPn

131, 20

TP

133, 19

LTMVPn
3 LMPn
13 TMVPn

120, 18

138, 15

MVPn

140, 12

TP

144,

TMVPn

112, 11 IfJI

In constituendis

textus uerbis

et

sum, earum quae

in

et

sectionum

stabiliendis

in

biblicarum numeris praecipue Codices

C(r)LAT

secutus

insunt lacunarum et abbreuia-

tionum ratioue non habita. Alterius autem recensionis,

et FP), quae maiori elegantiae studet sermonis latini et

dum

a bibliis

recedit

(uelut 112,

11 et 125,

aequalem conicere ausim auctorem

uel eins

M, existimans

tur uetustissimuni

esse.

in codicibus

5),

Postposui

igi-

potissimum

CL

Codex T ad

oranibus locis erant sequendi, uelut 129, 1; 137, 11,

p.

et

XXXVII)

ad 112, 10

(cf.

Matrit.

centr.

uniu.

singulares praebent lectiones,

inter-

Theodulfum

Sed ne hi quidem

Peregrini et Priscilliani uerba seruata esse.

134, 1

(Mn

quarum

32,

supra

illam remoui

a textu meo, hanc dubitanter recepi.

Omnes numeros canonibus

adiectos romanis quae dicuntur

formis in codd. exaratos esse dixi ad

p.

113, 3; in quibus

quam

saepe librarii errauerint hie enumerare longum est; confunde-

bantur enim non paucis

locis

(apud scriptores wisigothicos

codicibus
aut,

I et L, II et

= 40).

(:= V),

et

Deinde in omuibus

X"

fere

apparent lacunae quaedam, ubi scriptor aut omnes

sane numeros omisit in aliis
Ego in apparatu meo minores huiusmodi
maiorem quam utiliorem molem excresceret

quod saepius

accidit, aliquot

codicibus

seruatos.

lacunas,

ne in

opusculum, consulto non semper indicaui,

sufficere

ratus,

si

XLI
eos exhi])uissem locos, ubi nurneri ipsi a consensu plurimorura

codicum aperte discederent.

Quis fuerit

Peregrinus episcopus', qui Priscil-

'sanctus

ille

eniendasse sibi uisiis est, non satis constat; uid.

rerum s. u. Peregr. et supra p. XXXIIL Locos
autem quosdain uudecim tractatuum contemplantibus lectiones
uersiouis cuiusdam biblicae Peregrinus induxisse uidebitur diuerliani caiiones

tarnen

iiidic.

sae ab ea, qua usus erat Priscillianus

p.

13 procreatio
5,

et

p.

I.

Tim.

134, 2 generatio [sed

cf.

14 procreare Uulg.]; (ad Hebr. 10, 29)

obligari

et

142, 20 passionibus

Multis

Uulg.).

locis

(ad lioin.

cf. e. g.

29, 3 cognosei et 116, 3 conspici; (ad

(ubi

tradi

p.

1,

20)

2, 15) p. 20,
I. Tim.
4 tormentis

etiam
7,

mereri

supplicia

etiamnunc uetus translatio seruatur,

uelut 116, 9 inscrutabilis; 117, 17 et 125, 12 omnis; 118, 3 et

121, 1 sacramentum;

124,

119, 22 deputare;

122, 5 confabulationes

uenire;

1 exterior;

123,

125, 19 auaritia;

tegumenti sufficientia;

122, 2

120, 7 altus;

prudentia;

123, 8 per;

126, 1 cottidiana exliibitio et

127, 14 lucrifacere;

130, 7 magister;

4 deseruire; 134, 15 monile; 135, 21 uiuere; 136, 5solum;

138, 14 peccatum; 140, 21 Petrum; 142, 20 passionibus tradi;

131,

143, 7 scire; 145, 3 ratio.

In Priscilliani nouo testamento aeque atque in

dam

bibliorum recensionibus

[cf.

e.

g.

aliis

quibus-

Gregory, proleg.

ad

Tischendorfii ed. VIII nou. test. gr. (1884) p. 140; P. Corssen, ep.

ad Gal.

p.

fin.]

epistulam ad Colossenses post IL Thess. locura

habuisse cognoscimus ex 114, 12. 13; 124, 18. 19; 127,

22. 24;
tract. III

129, 5. 6; 130, 21. 22

(=

p.

55, 12 sqq.

Quod uero

al.

9. 10.

Priscillianus in

nostr.) auctoritatem epistulae

ed.

ad Laodicaeos tueri uidetur, etiam in canonibus eam olim adhi])itam fuisse suspiceris nee desunt huius rei uestigia

gua; hanc tamen epistulam,

ronymus
ideo

(uir.

ill. c.

quam

'ab

omnibus

quamuis

explodi'

exi-

iam Hie-

5) dicit, Peregrinura sustulisse ex canonibus et

numerumXVmutasse inXIIII

(p.

111, 2. 13) est quod credas.

In ipso Pauliuarum epistularum corpore hunc seruant ordinem

uostri Codices

CLATVP: Rom.,

I.

et

IL

Cor., Gal., Eph., Philipp.,

Col.,Laod.,L etil. Thess., I.et IL Tim., Tit., Philem.,Hebr.;idem

et Anic. codice, in quibus tamen ep. ad Laod. omittitur.
ordo est in

XLn
De eorum,

fere dicenda sunt.

margo codicis r

V=

cp,

mar-

qui ad textum epistularum Pauliuarum in

ginibus codicum

sunt,

adscripti

Examinati sunt
y, qui ad

numeromm haec
usum meum accuratius

condicione

omnes

in

epistulas, et

qui ad nonnullas epistulas (uid. supra p.

margo

codicis

XXXV) nume-

ros marginales habet additos; ex margine codicis

M=

[jl

sup-

quaedam S. Berger, primos et postremos uniuscuiusque epistulae numeros ex T exscripsit K. Beer; in A nisi in
initio epist. ad Rom. numeri marginales non adscribuntur, in
LP omnino deesse uidentur. Ex ea quae sequetur tabula multo
peditauit

facilius

leges

singularum sectionum

quam

ex

<p,

loci paralleli addi

proponam initium

in

initia ex y cognosci posse iutelquo singulis quibusque sectiouibus multi

solent.
epist.

Cuius rei ut exemplum ostendatur,

ad Rom.

et

insigniam eos qui in codi-

cibus minio exarati esse solent canonum in margine nominatorum numeros signis romanis, sectionum uero numeros
(in codd.

item romanos, sed atramento scriptos) signis arabicis:

Uulg., epist.

1, u.

1, u.

ad Born.

2 quod

k.

xvn

f*

XLIII
ad Born.

Uulg., epist.

f).

1, u.

18 reuelatur

1, u.

18 eorum

LXXXVIIII

k.

k.

13

LXXXVIII

LXXXVIIII
1^

k.

LH

LH
fi.

1, u.

19 quia

LH

4. 7

1, u.

19 deus

1, u.

20

1, u.

20 a creatura

1, u.

20 sempiterna

1, u.

20 ut

1, u.

21 quia

1, u.

21 iion

Villi

k.

inuisib.

Villi

k.

Villi
8.9

sint

Quae cum
iudicaturos

k.

k.

VII

k.

LH

Lxvim

ita se

esse

habeant, recte

uiros

doctos;

me

itaque

concinunt numeros in paginis 113

ribus litteris exhibui.
locis

VII

y ducera elegisse spero

eos qui inter r et y

et

147

meae

Simul cognoscitur, ex

<p

editionis pinguio-

et

[i.

quoque multis

confirmari lectiones nostras illorum numerorum, quos post

quam rem quamquam

omnes 90 canones strenue obseruaui, tamen peculiari
typorum forma indicare nolui; nonnumquam autem et ex y et ex
quaedam uitia siue in canonum siue in sectionum numeris adsingulos canones annexuit Priscillianus

in 9 per

<p

missa notaui in apparatu meo.

Quodsi in codicibus sectionum

non semper ad uerbum conspirant, non mei fuit muneris

has omnes extricare leues uarietates, quas ex discrimine duarum
nostrorum codicum classium ortas esse opinor. Suppleant igitur
initia

talia qui in

historiam textus Paulini indagandam studia sua con-

ferunt et quibus maior etiam

quam mihi

praesto erit copia libro-

rum; onmium autem codicum numeros marginales aut

uitiis

re

aut difficultatibus laborare

tam spinosa

quam

ex y h.

et
e.

ambigua

facile

fugiet,

id

quod

ignosces; sed

in

eam,

ex optimi nostrorum codicum apographo pro-

posui tabulam pag. 1G9

gatae uersibus a

neminem

librariis

apertis

me

174,

ut optime

in apparatus

concordat

prima parte

(p.

cum Uul112

147)

xLiin
reducendorum numeroruin semper fundamentum
manere posse meo iure confido.

rite delectis, sie

CAPUT

DE OROSII CODICIBUS ET
EDITIONIBS.

IV.

Commoiiitorium Orosianum inest

eum

cibus et editionibus ante

in Augustini nonnullis codi-

Augustini librum,

quem

respon-

sionis loco dedit ad rosiuni contra Priscillianistas et Origeni-

A me

stas.

duo Codices adhibentur

Laudunensis

== cod.

eum

rauit

hi^

(Laon) num. 330,

olim Montefalconius, bibl. bibl.

bitur in 'Catalogue

general

des

s.

totus codex saec. VIII uel Villi tribuitur.

in

Wotke,

qui profectus in

meum usum

fol. 1

47

saec.

quem

Villi scriptus,

fine

in

exarata sunt et praebent Sancti Basilii

fol.

e,

i.

in fol.

48

51 manu

Augustini liber ad Orosium

excipit

codicis

breuiores

articuli

184, ubi

p.

urbem Laudunensem codicem

folia in 4", quorum

regulam; sequitur noster Orosii ber

5158);

I,

Accuratiora debeo

Sunt igitur 62

excussit.

manu

descri-

manuscrits des bibliotheques

publiques des departements', Paris 1849, tom.

Carolo

commemo-

IX;

1296 A; nunc

II,

(Aliud est

in

59

saec.
(fol.

62 sequuntur quidam

Adam

peccasse

in suis

Generalem iustitiam non uiolat nisi libidine

transgressus fuerit perhibentur autem ubera feminarum ex
sacramentis;

die con

.").

cod. Paris. 2093

Amandi

in

XIII.

s.

Fuit olim ecclesiae Sancti

Pabula (monast. Elnonense), postea

3633

Describitur

manuscr.

in

catalogi

tom. III (Paris 1744)

et in fine Gilberti
libris quattuor,

iucipit

in

fol.

a Maximiliano

codic.

inter cod. Tel-

magn. 0,370 X 0,250.

lerianos delatus est, deinde Keg.

bibl.

parte III,

reg.

p. 237; continet multos Augustini libros

poema de

incendio monasterii Sei.

Amandi

deinde epitaphia quaedam. Orosii commonitorium

120;

sequitur Augustini responsio.

Bonnet factam

Carolus Zangemeister (cuius

cf.

benigne

Collationem

mecum eommunicauit

ed. Oros. p.

XXXVII).

XLV
De

codicibus Uaticanis

eis

Sigiramnensi seu

(et

Cigi-

Sei.

ranni codice), qui in iieteribus editionibus nominautiir, certiora

proferre nequeo,

cum

uiris doctis,

libros inuestigarent adieram,

Postero editori etiani

1291

ille

quos ut in bibl. Uaticana eos

haec res non satis procederet.

quem nominat

liber ecclesiae Bellouacensis

in recentioribus catalogis

Montefalconius, b, b.

adeundus

quem

erit,

Editiones quae quideni mihi praesto erant ueteres

unam Augustiui Benedictinorum

apparatu meo adhibui, contentus
notam quaudam
landium

repetiit

in

bi])l.

II,

tarnen

non iuuenio.

editionem

iuter

soleant,

(1688)

in

addere ex alia editione, quae

patr. Villi,

uet.

non obuiam

cum

non

se nisi rebus orthographicis et interpuuctione differre

prostat in Gallaudii

174 (Uenet. 1773),

(uid. 155,

anno 1846 Migne,

18 ed. meae). Gal-

1211

patr. lat. tom. 31, col.

1216.
nomen

Auctoris

Orosium
rem,

asserit

cum

p. 149.

simpliciter

Grams,

bist.

praesertim Codices

151

ed.

non Paulum

Orosium,

fuisse

Hisp.

eccl.

II,

2,

p.

meae obseruassem;

cf.

quam

257;

mei probent, uellem

in

titulis

tamen Zangemeisterianae

editionis titulos et apparat. crit.

Editionuni priorum capitula seruaui,

indicantur

adieci

locos

parallelos

quamquam

ex Augustino

in

petitos

quibus quae Orosius raptim conscripserat (uid. ind.

rer.

non
ex

s.

u.

Oros.) quanta credulitate Augustinus exceperit apparebit.

Kestat ut gratias

agam

eis,

qui in hac editione adornauda nie

adiuuerunt. EtliberalissimequidemKegis

Ministerium
scholarum
lianeis

officio

studiis;

Bauariae

Summum

1886 per IV raenses

habendarum solutus totum me dederem Priscil-

permisit,

cuius

ut aestate anni

tamen

otii

magna

pars illapso

mihi in

morbum periit. Academiae deinde Caesareae Uindobonensi Guilelmus de Hartel et Carolus Schenkl auctores
exstiterunt, ut in meum usum quotquot opus erat Codices
biblici conferrentur.

ferendorurn librorum
dixi,

Praeter eos autem uiros doctos, quos con-

munus

subiisse supra in cap. III et

IUI

grato etiam animo mihi colendi sunt Dietericus Kerl er.

XLVI

W tran-

bibliothecae Wirceburgensis praefectus, qui ut codicem

scriberem totieusque singulos locos inspicerem facile permisit,

summus

Guilelmus de Hartel uir

beneuolentissimus
runt,

qui

Hermannus Roensch

citationum biblicarum
loci,

in

Samuel Brandt amicus

et

plagulis

me

adiuue-

uir uenerabilis, qui,

cum

in tanta

corrigendis

mole ne

me

fugisseut

duodeuigiuti locos mihi indicauit a

(uelut IV. Esdr. cap, 14),

me

Samuel Berger

Theodorus Zahn,

et

qui ad quaestiones biblicas mihi responderunt,

que Eussner,

uererer aliquot

autea praetermissos

Adamus

deni-

uir humanitatis eximiae.

Quodsi cunctantem

me

soluta esse intellegentem

quanta possem celeritate

quaedam iucepta magis quam abnou pauci monuerunt uiri docti, ut

quae inuenissem ederem, equidem

et

quamuis saepe impeditus muneris publici angustiis tamen neglegere id consilium nolui et hac

commentariis

et indicibus firma

tionem fidam

me

et

theologorum

et

quem tam longa

mea

editione

principe

saltem fundamenta

et

eiusque

substruc-

comparasse spero, in quibus aliorum insistant

philologorum studia.

Prodeat igitur auctor,

texerat obliuio, propitiosque inueniat iudices

et sibi et editori.

Scribebam Wirceburgi mense Augusto

a.

1888.

Greorgius Schepss.

I.

PISCILLlANI

TRACTATYS YNDECIM
IN

CODICE WJECEBVRGENSl

NVPER REPERTI.

XVIII. Priscill.

Codex IVireelnirgensis M^).

saec.

ih. q. 3,

uel

VI

paginae finem indicaui

Signo
I

folii
II

uersus

'

(in app. crit.)

inclusi ea qnae ita exstant in rasura,

ut quid antea scriptum fuerit dici non

possit.

exaratus.

PISCILLlANJ
LIBER APOLOGETICUS.
Wirceb.

Etsi

rum
5

nostra

fides

catholicae

iter

tendens

tarnen, quia zal)olica obtrectatione

gloriosum

libellis locuti

ucrimus

ad

deum

socii-

libera

sit,

pulsata in eo quod percuti-

nol)is

uidimus, Ix'atissimi saeer-

non redarguente conscientia, quamuis frequentibus

ut

dotes,

iiipedita

offViidiciilis

iiitac

dispositionis

tur plus prol)atur,

^^

nullis

fidem nostram hereticorum

et li])ello

omnium docmata

fratrum nostrorum Tiberiani, Asarbi

roruni, enni quibus nobis

nna

fides

et

unus

daranaet cete-

est sensus, cuncta

damnata sint
docmata quae contra Christum uideantur esse
tamen
etiam
nunc,
quae
pro
Christo,
quia
id uultis,
et probata
|

sicut scril)tum
13

est

Pctr. 3, 15.

I.

5 Hilarius Pict., de trin.

cum

uincat
uir.

ill.,

scilliano

c.

semper ad confessionem omni

parati

lih.

VII, 4: ecclesiae proprium

laeditur, tunc intelligatur

cum

arguitur

123: Tiberianus Baeticus seripsit pro suspicione, qua

accusabatur liaereseos,

q.

oxilii,

cum

Pri-

mutauit propositum

Sulp. Sev., chron. II, 51, 4: damnatiquo Asariuus

s.

tum

apologeticum tumenti compositoque ser-

mono; sod post suorum caedem, taodio uictus

0.

ut

est,

9 Ilieronym.,

e. q. s.

(ita

Halmii

cod. P, Asaiinus b> et Aurclius diacomis gladio, Tiberianus adomptis bonis

in Sylinancim insulam datus.

Codex inscriptione carot

3 Uerba etSIflbeS

bis', quae tres uersus complent, rubro colore exarata sunt.

litteris

pp

leui rasura corrosis

llBUoS punctum

lendum

est

posterior

4 LlBCRAes'T,

fol.

II, ut uid.

I,

si
litt.

11

15,

man.

ponei-e solet]; similiter

45% 88^ 120"', 121% 122", 129% 140''

eTr)R01'iATAqiJeT)R0XR
etpROBATA man.
12 S)NTTAn)e?\J

dat

eST)

(in

manus supposuit [man.

supra uersum punctum

CAlbollCAe

Of pfTvjbiCullS,
n.

del.

quid

de-

S abnn-

UlbCMTUR

quepROXRO

fol.

Priscilliani

poscenti nos rationem de fide et spe quae est in noEtenim confessione repetita
licet in oculis uestris sit omne quod uiuimus et constituti in
fidel luce nuUa tenebrosae conuersationis secreta seetemur,
non abnuimus tarnen, ut etiam ignorantibus nos satisfieret, ne
quis in nos credens male alteris inueniabili errore peccaret, non
bis tacere noluimus, quod iubetis.

ostenderemus ore quod credebamus

quin

recusantes

r.

in

Quamuis enim gloriari in his quae fuimus non oporteat, tarnen non ita obscuro editi ad saeculum loeo aut insipientes uoeati sumus, ut fides Christi et eruditio eredendi mortem
cor de.

||

adferre

nobis potius

quam

potuerit

omnibus humanae

ut ipsi nouistis, peraetis

malorum nostrorum

Ad

salutem.

uitae experimentis

tamquara in
portum securae quietis intrauimus. Agnoscentes enim quoniam
nemo nisi ex aqua et spiritu sancto renatus ascenderet in regna caelorum, castificauimus animas nostras
ad obaudiendum fidei per spiritum et repudiatis prioris
et

conuersationiljus repudiatis

uitae desideriis, in quibus erubescebamus, ad innouatae

iter

4
I.

simbolum

gratiae

Petr.

cf.

17 prioris]

22.

Siil}). Ser.,

Rom.
I.

1,

cuiiis

requiescoret;

accr, inquies,

3,

5.

IG

castif.]

Rom.

G,

21.

faeundus, multa lectiono oniditus,

tamquam

bonitate

lib.

lo.

18 in quib.]

14.

disserendi ac disputandi promptissimus.

3: in

15

10, 10.

Petr.

cliron.II, 46, 8: ab his Priseillianus est institutus, familia

nobilis, praodiucs opibus,

I,

aceepimus, quod

obseruationis

eatolicae

Es. 0, 2.

cf.

1,

13 Ililarius Fict., de

trin. lih.

tutissimo sibi poiiu familiarique

XII, 1: tendimus tandera .... ad tutum securae

fidei

tranquillumque portum, ad optatac quietis sinum.

KjoIuIODUS]

cedat

mutare in NOlueRICTDUS, quamuis UT prae-

displicct

lUBeTIS^eTe CONfSS)OrvJ,

ete

oxstat in

MO:;
ervj

lin.

et

i.

ASCerOOet

19

9 AeOITI,

corr.

15

del.

fuit

lin.

ASCerobe^Re,

del.

fuit

l'A

eRUeSCIODUS,

18

sed non superscribitur

ex

puncto

rasura,

SATISpieRfT,

SeCURe,

14

lo

haec enim,

btt.

e (m B)

Ol3SeRUATIONJES,

punctis notata,

perperam ex

corr.

ir.

tractatus

I.

tenemus, ut intrantes laiiacruni, redcmptionom corporis

gloriam respuentes

ipsi

uni

nostram

iiitani

sicut dedinius dedc-

remus, qui poocatoruni rcniissiono coneessa passus

5

nobis

redeniptionem

et

nostris

aniiiiis

praestitit

Quis enini est qui legens scribturas et unani

baptisma unum deum

dum

non damnet, qui,

dunt unitam
10

nostri,

baptizati in Christo in dilti Christum inanein sacculi

et

pro

saluteni.

fidem

unum

|'

hereticorum dogmata stulta

(M-edens

uolunt humanis eonparare diuina, diui-

substantiam

in dei uirtute

magnitudinem

et

fnte uenerabilem Binionitarum

tripertito ecb'siae

ipsc

et

Christi

scelere par-

tiuntur, cum scribtum sit: ego sum deus et non est alius
praeter me iustus et saluator non est praeter me, et:
ego primus et ego posthaec et praeter me non est deus;
quis sicut ego? item alibi: ego sum et ante me non fuit
15 alius et post me non erit similis mihi; ego deus et non
est praeter me qui saluos faciat;
et iterum Moyse dicente: dominus deus noster deus unus est, et Hieremias
ait: hie est deus noster nee reputabitur alius absque
eum qui inuenit omnem uiam sapientiae et dedit eara
2oIacob puero suo et Istrahel dileeto suo; posthaec in
terris uisus est et cum hominibus conuersatus est. Ipse
est enim qui fuit est et futurus est et uisus a saeculis uerbuni earo f actus inhabitauit in nobis et erucifixus deuicta
|

morte uitae heres

'2

Gal. 3, 27.

14 Es. 43,

10.

11.

effectus

6 Eph. 4,

17 Deut.

R6beO')TJTI0Ne{Dl

ae tertia die resurgens

est

11 Es. 45, 21

5. 6.
G,

18 Bar.

4.

et'.

praefationis

TUtem,

ReODISSIO Ne(D,

cap. II
lin. del.

UOlbNT]

est

sujjra

efilONITRUnD legeudum

esse censeo.

de signo k in
fol.

89"

pi^iof.

cap. II

18

Ita'

AIT
biC

dixi de

uersum

fnAQNITUbiNJe,
BINI ONI

praef. cap. II

13 Es. 44,

4.

36-38.

22

6.

lo. 1, 14.

'lauacrum redemptionis corporis

fj[uae

cf.

10

uid.

Hos. 13,

appositiouis loco auctor haoc addidisse uidetur

ad 'laiiacrum', sed fortasse seribonduin

nostri

3,

faetus

litt.

parasitica in

leuis rasura

DIR

de oppressa saepius littera

RUfD,

ras.

et

lin.

de!.;

15 (Dir)lQO, nid. quac dixi

20

im

pURO^"

uid. infra

Priscilliani

forma spem nosirae

fiituri

resurrcc-tioiiis osteiidit vi

asceiidens
j|

in

caelos

ad e iter construit totus

ueiiiontibiis

patre et.
gloria in

in

pater in ipso, ut manifestaretur quod scribtura est:

excelsis deo et pax hominibus in terra bonae uoluntatis; sicut Johannes alt: tria sunt quae testimonium di-

cunt in terra aqua caro et sanguis et haec tria in

sunt, et tria sunt quae testimonium dicunt in
oaelo pater uerbum et Spiritus et haec tria unum sunt
in Christo lesu.

unum

Et quia

quamur,

dum

per singula ut quod credimus elo-

uultis nos ire

nostrum

licet

lo

studere de uol)is, tamen, quia secun-

sit

institutum dei, qui,

cum

operibus quis esset ostenderet,

tamen quis

uoluit

a discipulis

esset

uel

suis

croderetur

quis

ueniam

audire: quia uultis etiam nos uobis probare quod nostis,

petimus

nostram aut distruentes

aut adserentes fidem

si

quae ad deprauandas mentes infidelium error insinuat,

Illorum enim culpa

eloquemur.

dum

qui,

est,

ea,

is

latius

plura in Christi

homines mentiuntur, prolixius nos respuere ea, quae sibimet

Anathema enim

ipsis olticiunt, fecerunt.

malum

5 heresis

dicente Petro: tu es

sit

qui Patripassianae

sit

credens catholicam fidem

cum

uexat,

||

scribtum

Christus, filius dei uiui,

20

et alibi:

qui hahet filium, habet uitam, qui non hal)et filium,

non habet uitam,

unum sumus, adque

dicente: ego et pater

ego in patre et pater in me;
ad cuius rei testimonium accessit etiam in euuangelio daemoniaca confessio dicens: tu es Christus filius dei; quid
2

lo.

cf.

14,

et

iterum ipso

alibi:

3 Luc. 2, 14.

11.

dicuut 'comma loanneum').

23

lo.

^
2
in

24

10, 30.

C0N3

pRSJRUjlT, pRA

rasura

ipso

exstant;

fuisse

qUib,

10

suprapag. 5 ad

lin.

15

,.

TR

lineis dei,

uidetur

lineis dei.

I. lo. 5, 8.

22

29; Marc.

8,

cf.

1,

quod

illiid

I.

lo.

24.

fol.

pars htterae
38*"

et

erat

80=^

peceRUNTANAxbeODA,

pATRipASSI^^A^NJe,

12.

5,

et anterior

pRASTITIT,
19

7 (est

16.

16,

26 Matth.

17, 21.

Ig.

21 Matth.

uid.

pATRipAs's)OM

quiNor\jbABeTpiliunDr\joNbA6T
22

UlTAmeTIteRu'^^'^^^

supra ad

lin.

19

25

KA] de

siguo

uide

25

traotatus

ante

lU'iiisti

I.

pcrdure nos?

tcinpus

Quod

ideo

posituni

nouiiuus, non quod daoinonuin testiuioniuni deus uellet, sed ut

ad iniaginem

lioiuiiics

detoriorihiis

et similitudiiiom dci facti

tonuontis obligarentur, si ista nescirent, quae etiam dats

mones confitentur.
No))is autoin unus deus pater, ex quo
omnia et nos in ipso, et unus dominus lesus Christus,
per quem omnia et nos per ipsum. Ad quorum stultitiam
|

Nouatiana accedit heresis, quasi uero crudescente semper errore

peccati

baptismatiljus purgarentur, cum unum liaunam fidem unum deum apostolica scriptura testesciamus praeter id quam quod euangelizatum est
repetitis

loptisma
tur et

nobis nee angelum de caelis si aliud dixerit audiendum. Nos auteni semel baptizati in Christo relinquontes
ea quae praeterita sunt in priora nos extendentes

||

15

adprehendere uolumus

in

niam praeter unum Cliristum

quo adprehensi sumus, quolesum uniti in fide aliut quam

unius baptismatis praesidium non hal)emus, scientes quoniam

Christus uenit in carnc, ut peccatores saluos faceret

et
20

redemptos

in sese

Qui

ad perennis uitae instituta repararet.

autem negat lesum Christum in carnem uenisse, hie

antechristus est et perditio eins non indormiet dicente
apostolo: qui negat filium nee patrem hal)et, qui autem
confitetur filium et filium et patrem habet. Anethema
|

autem
25

Gomora

beat et

18

Tim.

ditio]

26

9 Eph.

cf.

IL

20

15.

1,

Petr. 2,

Lev.

11,

1,

lo. 2,

I.

22

3.

13.

LXXIX.

11 Gal.

5.

I.

22

ita

codex

qUISqUIS
fine

24

24

lo. 2, 23.

406

I.

Cor. 8, G;

13 Philipp.

cf.

Es.

9;

1,

cf.

Prise,

13.

3,

LXXXVII.

et Prise, caii.

bAeOlOMlUOD, ras. del.; cf. infra

8 CRUbeSCeNTf, E ex
dien VIII, p.341
et Uulg., p.

9.

12.

21 per-

Rom.

9, 29.

44; Deut. 14, 12; Sap. 11, 16.

It.

8.

1,

ha-

instituit aut

grifos aquilas asinos

legens

qui

sit

cf.

deo sacrilegia aut

odi])ilia

Hebr. 10, 29 et Prise, cau.

cf.

XXV.

I.

quisque

Anethema

sequitur.

call.

cum Sodoma

doctrina Nicholaitarum partemque

sit

sq.

Archiv

f.

lat.

boCTRl'r\}A

26 ArvjeTbeODA

positum excidisse suspiceris

p. 15,
|

12 et

corr.

Wiener Stu-

18 CARNelcf.Rcensch,

Lexikogr. III, 320

25

Ziiigerlo,

23

qUIS(|Ue]

ANJTbem]

nolui mutare iu

LeqeNS'] posthoc uerbum

SCRITURAS,

cf.

supra

p.

5,

in uersus
6.

(5

Priscilliani

serpentos

elefaiitos

uantiae

uanitate

bestias

et

quorum opera

adstruxerit,

et

daemoniorum, non diuinanim

quorum deus uenter

enini
7

eorum;

suporuacuas

uelut

captiuiis

formarum
est

j|

Hi sunt

est.

pudendis

in

ad perditionis suae

et

excidia deducunt et sacranientum uoeant,

natura

detestabilitas

gloria

et

sunt qui dul)ios euertunt

hi

religionis

diuinac;

gloriarum

iieritas

ol)ser-

confusiljilis

mysterium

quod secundum

scri-

euntes in
facti sunt uelut Spiritus

pturas dei perditionis nesciunt esse mysterium, et

praecipitium, sicut profeta ait,

in pinnis uolatilium et ideo confundentur ex sacrariis
suis facti sicut equus et mulus quibus non est intellectus et digni sunt quorum deus Sol sit. Nos autem diuinarum scripturarum edocti uerbis etsi scimus quia nihil idolum est in hoc mundo, sed quae sacrificant daemoniis
sacrificant et non deo, elaboramus tamen, ut

tum

uersutias

intellegentes

est

tationes parabolarum et
teneat

dei

domini

nulla

quia

disciplina,

et

interprae-

quod

in

deo

habeat,

communicatio

Christi

mensae

est

et

is

sumus,

sed totum

mensae daemoniorum, luci

et

scrib-

sermonum

operantes,

bestiarum figura

nihil in nobis

sicut

lo

tenebris,2o

Christo et Beliae. Sicut et lohannis de huiusmodi loquens

ait: si quis adorat bestiam et imaginera eins, hie accepit notam in fronte sua et in manu sua, et ipse alibi:

mari bestiam ascendentem habentem cornua

et capita septem et in capitibus eius decem
diademata et nomen blasphemiae et erat similis pardo

uidi de
8

decem

||

5 Philipp.

Tob.
18

cf.

19;

3,

13

17.

6,

cf.

Apoc. 16, 2; 19, 20.

22 Apoc. 14,

19

24 Apoc.

9.

12 Cf. Hilarius, de
cf.

22^ 23

infra

4 esxbf,

'bolUOD

cf.

corr.

19.

trin.

1.

I,

11 sicut]

4, 13. 19.

IG Sap. 8, 8; Sirac. 39,

Cor. 10, 21.

I.

13,

8 Hos.

20.

20

luci]

IL Cor.

2.

6, 14. 15.

2.

17: sed nos edocti diuinitus

e.

q.

s.;

et 82*.

supra

16

T,

p.

6 ad

in

18

NOS

lin.

25

rasura exstat, erat

LI

ex

Prise, can. L.

Cor. 10,

I.

13 eboCTI,

UT

17

ex

C
,

littera (in rvJOs) lineis

corr.

pARAOlARUOD,
obducta

25

tractatus

I.

pedes eius sicut iirsi et os eins sicut os leoiiis et

ei draco sedem suam et uirtutem siiam.
Sicut et
Daniel de hoc ipso ait: uidebam ecce quattuor uenti mittebant in mare magiium et quattuor bestiae ascendebaut de mari magnitudine alterutrum se excedentes
et

dedit

et

prima erat ut

lea et piiinae eius ut aquilae et sur-

rexit a terra et supra hominis pedes stetit et cor ho-

minis datum est ei, et ecce alia bestia similis urso et

una parte stetit et tria latera in ore eius et in medio
dentium eius et dictum est ei 'surge et manduca carnes multorum', et ecce alia bestia ut pardus et alae
I

10

quattuor capita bestiae et poquarta horribilis et

admirabilis et fortis uehementer et dentes eius ferrei
Quae omiiia posita in uisiouibus suis proet ungues aerei.
ei

quattuor uolucres

testas data est

15

fetae legi
ista

omnil)us uoluerunt et intellecta uitari et ideo, qui

al)

cognoscentes quid

esset

quod legerent non

eoruni datum est bestiae

recte, cor

20

et

et ecce bestia

ei,

||

et

int(>llexerunt

carnes deuorabuntur 9

eorum; euanuerunt enim in cogitationibus suis et obscuratum est insipiens cor eorum et dicentes se esse

sapientes stulti facti sunt et inmutauerunt gloriam incorruptibilis dei in similitudinem imaginis corruptibilis hominis et uolucrum et quadripedum et serpen-

tium

et

configurantes se prioribus ignorantiae uitae

Nos autem
in ea quae non intellegunt inciderunt.

asdesideriis

scientes quia lex spiritalis est et omnis profetia interpraetatione indiget, habentes Christum deum in sensu demonstratorem,
per quem etiam si aliter sentiremus et
|

3 Dan.
14. 22.

Bachiarius

ed.

Sangermanensi

7,

2G lex

7.

spirit.j

24 configur.] I. Pctr. 1,
19 Rom. 1,21.23.
omnis profetia] IL Petr. 1, 20;
Rom. 7, 14.

Migne tom.
et

20,

Claromontano

miTTCBANT
UeNTIINCDARe

1034 A.

28 Philipp.

qiios adliibuit

17

eSSerT

nuobLcccRCNJi
17

^sJONl^JTeUexeRU^)T

26 onDNies

3, 15,

ubi in codd.

Sabatarius exstat 'reuelauit*,

falso ex

eSSeX

corr.

10

Piiscilliani

haoc nobis icuclabantiir, seruire

iustitiae

iiistituimus

(lomini in saiictificatioiiem, ut, sicut profeta

ait,

oradicatis

iiominibus Baalim ex ore nostro et exterminatis appel-

eorum

lationibus

abiciamiis

sicut

iiobis,

testamentuin qiiod est cum besteis agri

caeli

seriptuin

est,

et uolatilibuss

reptilibus terrae, agnoscentes quod haec omnia

et

stipendia peccati sunt, quoruni finis mors est, gratia

autem et pax uita aeterna in Christo lesu domino

deus mihi dedit horum

Sicut et Solomon ait:
omniuni quae sunt scientiam ueram, ut sciam dispo- lo
sitionem or])is terrarum et uirtuteni aelementorum,
initium et consummationem et medietatem mensuum,
mutationes et diuisiones temporum, anni cursus et
stellarum dispositiones, naturas animaliuni et iras
bestiarum, uim uentorum et cogitationes hominum, 15
differentias arborum et uirtutes radicum, et omnia quae
sunt a])SConsa et manifesta cognovi. Sicut et ipse ait:
coiebant quidam errantes muta reptilia et serpentes
et bestias superuacuas et misit super illos multitudinem mutorum animalium in uindictam, ut scirent2i)
quia per quae peccat quis per haec et torquetur; sicut
et Dauid ait: circumdederunt me uituli multi, tauri pingues obsederunt nie, aperuerunt in me os suum sicut

10 nostro.

||

leo rapiens et rugiens.

cum
de

Uulg. ot auetores

ReuelAPiUNTUR
1

6,

seruire]

9 Sap.

23.

ecclesiastici a Sabatario

XI, 24) exhibeant

trin.

BeSieiS]

'reuelabit';

allegati

(uolut

quoque

Priscilliaiiuui

Hilarius,
scripsisso

lecte conieceris.

Eom. C, 19.
7, 17-21.
cf.

Quod legens inpurus scismaticorum

Archiv

2 Hos.

f.

lat.

5 Hos. 2, 18.

2, 17.

18 Sap. 11,

17.

IG.

Lexikogr.

III,

7 Koni.

22 Ps. 21,

107.

301.

13.

14.

315.

K
6

ad

TRRCAbQrvJOSCeNTeS, 6
liii.

10

littera crasa;

bORUODqUAe

12

de signo k

(DeNSUUCD]

cf.

cf.

supra

Neue,

p.

lat.

quis
Formenl.

I,

priore loco

260

qUIS

20
liu.

(DUItORUOD
del.

21

qUACqUIS peCCATyjeR,
'

trac'tatus
seiisiis

aducrtat

et,

pereat,

qiioiiiaiii

Dauid

coiiiUMti

si

11

I.

potcsl

et

potcst

non tanros

saiictus

iioii

tinieliat

[('rirc,

non

aut nitulos,

aduersarius uester diahol us sicut

rapicns ot rugiens circuit quaerens quem transsuoret, cui resistite firmes in fide. Sicut et alibi scriptum
sed sicut seriptuni est:

|[

11

leo

uoli

est:

esse leo in

domo tua euertens domesticos

non te extollas in cogitatione

animae tuae uelut taurus, ue forte elidatur uirtus tua
tuos;

sicut

et

ibi

alt:

et per stultitiam folia tua comedat. Sicut et Dauid ait:

lingua mea adliaesit faucihus meis et in puluerem mortis deduxisti me, quoniam circumdederunt nie canes
multi; in quo tamen Dauid sanctus,
ut ostenderet quid in
superiori exclamatione edixisset, subiecit synagoga peccantium obsedit me. Sicut et Eseias ait: canes sunt animae
lnescientes satietatem; sie denique et dominus deus noster
loquens ad lob profetam dixit: osteude mihi si iam adquiescit tibi leo aut monucerus seruiet ti])i aut dormiet in cubili suo; et alibi ad ipsum deus: tu capies
10

20

Leosiboram, animas quoque draconum tiniore inplebis,

ut timeant in cubilibus suis sedeutes in siluis et do-

lum facientes; et iterum alibi ad ipsum dicit dominus:

tu adduces draconem in ancistro aut inpones duca-

||

25

torium in nare eins aut pertundes labia ipsius et

loquetur tibi molliter, ut constituat testamentum tecum et habeas eum in seruum aeternum; in quo lo))
sanctus intellegens loquentem dominum et uolens etiam nobis
3

I.

Petr. 5, 8. 9;

etiam Lucifer Gal.

10 Ps. 21,

1(3.

p. 620,

formain 'finnes' in citando hoc uersu usurpat

2 ed. Hartel.

13 Ps. 21,

17.

40 (Septuag.:

Orjpcucici;

Houai opav);

Hilarius, de trin. VI, 2:

e. q.

10

50, 11.

cf.

cf.

Hkronymi

locos quos

si qiii

adhuc

salui esse possunt (haore-

s.

mifsJON

Num.

18 lob. 38,

9.

22 lob. 40, 20-23.

iufra exhibebo p. 20.

tici)

oz

P]s.

17 lob. 39,

24, 9; opp. tarnen infra codicis fol. 32".

39.

7 Sirac. 6, 2. 3.

ISirac. 4, 35.

17.

14

eseiAS]

f.

Schuchardt, Uulgrl.

I,

204

12

12

Priscilliani

iutellectum aperire dictorum: quid, mquid,

dum

domine,

cor,

adhuc ego

iudi-

corripior et arguor, aut quod, domine,

dabo responsum ad talia uerba, cum sim nihil? Et

tunc dominus etiam

nobis

post

opus uerbi tribuens paraljulam

me

ad intellegendum se

per se

dicti

noli, inquid, abalienare

suit dicens:

aestimes

futuris

sermonis expo-

iudicium

aliter decreuisse nisi ut tu

meum

nee

minus appa-

reas iniustus; sed suscipe altitudinem et uirtutem et

claritatem et honorem induere; relinque augelos irae
et omnem in te iniuriosum et superbum extingue;
disrumpe a te inpios et absconde in terra et facies
eorum ignominia reple, ut sint sine honore, et tunc

quoniam potens est dextera mea saluare

Etiam coram te fera sicut bos factus faenum manducat, cuius fortitudo in lumbis eins et u-irtus in umbilico uentris et cauda erecta sicut cyparissus
et

10

confiteberis
te.

13

15

||

uerui contorti sicut funes et latera eins petrae aereae

et Spina illius sicut paries ferreus, et hoc est initium
factum angelis ad inludendum plasmae meae. Quaetam en
omnia serutantes scripturas, beatissimi sacerdotes, scimus
quia propter nos scripta sunt, ut, qui bestiarum naturas

morum

dictas in parabolis intellegit, repudians quae sunt saeculi

in

se

uitia

castiget,

sicut

scribtum est in apocalypsi: ecce

aquae, quas uidisti ubi sedet meretrix, populi

1

9,

10;

6 lob. 40,

lob. 39, 34.

Augustini

437

p.

Rom.

4, 24.

23;

cf.

man.
11

SeRCnONeS

I in rasura iwsuit;

blRRUmpe,

fortasse

eCCe

prior

scrib. est,

19

plASme

15

(cf.

Speculum quod dicunt

21

lo. 5, 39.

23 Apoc.

17,

TUiO^INU^S, ODINJU

(11011

possuiit

littera

duabus

lineis

Utteris

ex

10

corr.

eXTIMQUe
14

uid.

luCDlseTUIRtUS

22 pARABOllS,

Corinth.

non omnia

pauUo minoribus

obducta

pACTUS]

Septuag. Joou

I.

15.

quae sint erasa, non liquct

eiijs
Lexikogr. III, 315

cf.

Hilarius, de trin. X, 41

propter uos gesta esse intellegi).

514

3.

20

ed. Weihrich).

et tur-

10

Arch.

TIAfn]
f.

lat.

qYjMRISSUS

20

tractatus

hae sunt

et geiites

et liuguae.

Babylon mag|na

cecidit cecidit

13

I.

Sicut et ibi lohauiiis ait:

et facta est habitatio

daemoniorum, quia de ira fornicationis eins biberunt

gentes; et ipse ibi: et flebunt plangentes se super illa,
quia cum ipsa fornicati sunt et in deliciis eins uixeSicut et apostolus ait: non est uobis conluctatio
contra carnem et sanguinem, sed contra principes et
potestates mundi huius rectores harum tenebrarum,
aduersus spiritales nequitias in caelestibus. Sicut et Tohannis ait: uidi de ore draconis et de ore bestiae et de ore
pseudoprofetae spiritus tres inmundos sicut ranas et 14
hi sunt Spiritus daemoniorum, qui facientes signa procedunt ad contur1)andos reges orbis terrae. Denique, sicut

runt.

50

j|

initiati in
i'>

mus

Christo prima acceptae fidei rudimenta retinenms, sci-

nos credidisse quod credimus deo

nuntiauimus zabulo

et illud esse

et

quod fera

renuutiasse quod redicitur,

deum autem
nee enim

esse quod Christus lesus est. Sicut et apostolus ait:

de bubus cura est deo, sed de nobis dicit, quoniam qui

arat in spe debet arare et triturans spei suae fructum
2opercipere.

Nemo

ergo nobis intellectum propriae peruersi-

unusquisque uerbis suis condemnabitur

tatis adscribat;

et uerbis suis iustificabitur; nos quod credimus confitenmr

et

scrutantes scripturas speciem daemoniorum respuentes

altitudinem satanae, scientes

iutellegimus, sicut scribtum est,

2 Apoc. 18,
IG, 13. 14.

24 Apoc.

17

I.

2.

4 Apoc.

3.

Cor.

18, 9.

G Eph.

G,

21 Matth. 12, 37.

9, 9. 10.

10 Apoc.

12.

23

cf. lo. 5,

39.

2, 24.

14 Cypriani uita (ed. Hartel, prapf. p. XCII, 4): intor fuloi suae
prima rudimenta. Orosius, Imt. av. pagan. VII, 33, 19 (ed. Zangemeister
p. 520, 18): Gothi primae fidei nidimento quod accepere teuuerunt.

ex aIiBI corr., erasis litteris

aI

4 ex aIiI

obductae et punctis supei-positis deletae sunt

11

SyjIRITUUS,

litt.

U seeundo

lin.

del.

20

pROpRIC

loeo lineis

10

oorr., litterae

lobANJNJES,

deleta

est

lt>

aI

Hneis

lin. del.

^AbUlO,

14

Priscilliani

sicut apostolus ait, quouiam nemo uos liberauit de corpore mortis huius nisi gratia domini lesu Christi, quia

scribtmii est: nisi credideritis, iion iutellegetis

et alibi:

bonus omnihiis facientibus eum.

15 intellectiis

||

autem,

Illud

quod

sacerdotes,

))eatissimi

idolicas

formas,

Saturnum Ueuerem Mercurium louem Hartem ceterosque deos

gentilium protuleruut, etiamsi tam otiosi ad deum et nulla
eruditi per seribturas fide uiueremus, tameu cum adhuc in conuersatione mundialis stultitiae delectaremur, sapientia saeculari

adhuc

licet

nobis

inutiles

cognouimus

haec tamen

nostrae aduersa

fidei

quorum tamquam ad

saeculares et infelicitates,

ctionem opera legeljamus.

Sed

etiam

si

nostrae fides quaeritur, anathema

et

sit

ingenii instru-

his

in

professionis

mensa eorum

fiat

in laqueum et in scandalum his, qui Solem et Lunam,

louem Martern Mercurium Uenerem uel Saturnum omnemque militiam caeli, quos sibi in caerimoniis sacrorum ritus
et

10

gentilium depraehendeutes risimus stultitias

et deos

15

ignarus deo gentilium error adsciuit, deos dixerit et qui eos,

cum

idola

sint

scribtum

sit:

detestauda gehenuae

uae

digna,

cum

ueneratur,

qui dicit ligno 'uigila et surge' et

cum diis suis, qui dicuntur siue

illi,

lapidi 'exaltare'; pereant

exterminet uitim sensus eorum,

in caelo siue in terra;

1
lih.

Rom.

24. 25 (paexat).

7,

3 Es.

TV, cap. 20. 25. V, 11 aliisque

Hartel., p. 43)

21, 3

al.

4 Ps. 110,

al.

20 Habac.

21

TAfn] legendum

ODUNJIAIiS,

SApie^tlA

esse

12 supra

ef.

infra codicis

I ed.

16 IV. Reg. 17, IC;

9.

est.

fol.

Mure,

(t.

quod tametsi nobis ad fidem otiosum

5.

8 CONj'uRSATIOrvje

TUfD.

iterum oblita

TAOD-qUAOD

peSSIO'NCSNJOSTRAefloeS, ein
posita del. (?);

Tertull, adv.

testim. lib. I, 5

14.

su.spiceris

superseripta littera

cf.

22 exterminet] Ps. 79,

Cor. 8,

I.

7 Hilaritis, contra Const.c.25:

7

9;

14 Rom. 11,

10.

2, 19.

7,

Cypriani

locis;

erasa est uox

r\JS
53"

lin. del.,

14

9 beleCTARemu
13 pRO
opRA
in

RAe

lineola super-

queRITUR' AlMATblODA

blXCRIT
ibolA _,
iNpoc; V
18AOSCIUIT^"~(eOSinmarg.script.)eTqU)eOSCU(DS)NJT6eTSTA
'

bAe
marg.

(littera

in

bAC

eras.)

22 IIITCCT), e n.

gebctviNJAC
del.

21

bllSSUIS, SUIS

in

20

tractatus

15

1.

sicut scribtum est, aper de

silua et siiigularis ferus de- IG
pascatur eam. Nobis autem per gratiam domiui lesu Christi
absolutis a corpore mortis hu ins, sicut scribtum est, cadent
a latere mille et decem milia a dextris, ut secuudum
scribturas induti armis dei ascendeutes super basili||

scum

aspidem conculcemus leonem

et

dracouem,

et

nullae similitudini idolicae infelicitatis o))noxii; de quo scri])tum

10

est: quid prodest sculptili quia sculptum est? finxerunt illud conflatik';, fantasma mendum et qui plasmaueruut illud, confusi sunt supra figmeiitum suum,
surda euim erant idola. Quorum propterea uel idolorum
superstitioues stultae uel formae peccamiuum uel nomina daemonum uel mors ostenditur uitiorum, ut intellegentes teuebras
|

desideremus lucem domiui et exelamantes'scitote geutes, nobii!

20

scum deus' disrumpamus uincula eorum et proiciamus a

uobis iugum ipsorum nee in Aegyptiorum, sicut scribtum
est, studiis polluamur, quoniam dominus deridebit eos
et dominus sul)sannabit eos; de quibus lohannis priucipem
idolicae infelicitatis ostendens ait: ex Septem est et octauus
de quibus et Solomon ait: non semi- 17
in perditione ibit;
||

25

nes in sulcis iniquitatis et non metas illa in septuplum;

sie enim et ipse alibi: ante hominem uita et mors, aqua
et ignis; ad quod uult porrigat manum. Hi sunt enim
Septem pastores et octo morsus hominum, secundum
quod scribtum est operantes in filiis diffidentiae. Nobis
autem uiuere Christus est, uita Christus est, fides Christus est,
3 Rom.

Eph.

6,

7,

11 sqq.

8 Habac.

cadent]

24.

90,

7.
cf.

18; uid. Archiv

2,

lat.

f.

nisi in Itala]

L5 disrump.] Ps.

nus] Ps. 2, 4.

19 Apoc. 17, 11.

24 Mich.

5, 5.

NJUlUe]

blTIONJe]

25 Eph.

2,

Nouo,

lat.

2;

ff.

siipni

NON mens

5,

20 Sirac.

14 Es.

II,

ras.

oppressa)

13,

12;

8,

3.

9 [non

17 domi15, 18. 17.

LXXXVIII.

253 sqq.

del.,

7.

22 Sirac.

7, 3.

Prise, can.

cf.

Eoin.

cf.

16 nee] Ezech. 20,

2, 3.

Formonl.

(litt.

Hilarius, de trin. VIT,

Lexikogr. III, 313.

bACOlONIUm,

fORCnAS
21

cf.

Ps.

ascendentes] Ps. 90, 13;

cf.

12

STl'tASUel

siq.ra 7, 2

20

20

peR

SeODINIS

16

Priscilliani

saiicto et non corruptiljiredempti

sunius de uaiia nostra
libus argento et auro
coiiuersatione paternae traditionis, sed (pretioso sanguiue) quasi agni incoutamiiiati et inmaculati lesu
Christi; in quo coustitutos uemo uos depraedatur secundum philosofiam muudi et non secundum Christum.

quod chrisina haljemus a

scientes

enim

Fiugant

aureum saeculum

Saturni

sihi

qui

diligunt

aurum: nohis diuina sapieutia omni auro et argento et pretiosior lapide pretioso est; dicant deum suum Solem quibus
gehennae ignis hahitatio est et eins se confiteantur aelemen-

lo

tum, qui deum Christum nolunt sibi esse principium: nobis

omnia quae sub sole sunt uana sunt et praesumptio per-

eum cum mundo esse periturum; condeum Lunam qui circumducti omni
uento doctrinae dies tempora et annos et menses obseruare disponunt; dicant sil)i deum Martern qui adultero silji

uersi Spiritus, scientes

malis suis

fiteantur in

18

ir

II

Marte

placuerunt

concupiscentiae

et

carnis

addicti

fornica-

aut

obligantur, et facti uelut aeramentum so n aus

cymbalum tinniens deum suum louem iudicent patre

suo

sicut

tionibus

lesus

est,

qui,

nos,

ficauit

autem deus Christus

cum mortui essemus delictis, conuiuidonans nobis omnia delicta et delens

auctore

ille

perituri

nobis

20

quod aduersus nos erat chirographum quod erat decontrarium, et tulit illud de medio adfigens

cretis

transduxit fiducia-2r.
principatus et potestates
liter, triumphans eos in semetipso. Qui enim daemonia
cruci;

colunt,

talia

nescientes

12

cf.

Petr.

1,

13, 1.

diis

18.

21 Eph.

2,

suis
et

1.

percutientur

5;

SCieNieS]

cf.

Arch.

marginc scripta
uid. infra fol.

110':

f.

cum

sint,

15 dies]

4, 14.

Col. 2,

1315;

et Priscilliani fragm. ab Orosio

haec desunt in codice;

lat.

domini

et

cf.

cf.

Prouerb. IG, IG

Gal. 4, 10.

cf.

18

I.

al.

Cor.

infra Prise, can. XVIII,

seruatum infra a nobis repetendum.

Lexikogr. III, 322.

uero uerba

facile

gladio

Christum deum dei filium similes

5 Col. 2, 8.

19.

14 Eph.

Eecl. G, 9.

LXXXIV
1

I.

similes

uerum patrem

excidere

2 pretioso sanguine]

beUNJA TRAblT)0?\JIS
potuisse

yjRAeXIOSISANQUINIS

'pret.

sang."

in

apparet;

tractatus
idolis

suis facti apparebunt, sicut

17

I.

scribtum

pater super

est:

filium, filius super patrem, nurus super socrum, socrus

super nurum et inimici hominis domestici eius. Colant

Mercurium deuni qui terreuorum thensaurorum tiniantes sacculos adquirentes caduceum eius uenerantur aut sacculum uos
:

thensauros in caelis absconsos et inuisos, quos 19

nee erugo adpraehendit nee tinia corrumpit, scientes quoniam diu es non intrauit in regna caelorum, sicut scribtum
est: age nunc, diuites, plangite ululantes super miserias
uestras quae superueniunt diuitiis uestris; putruerunt et tiniauerunt uestes uestrae; aurum uestrum et
argentum uestrum, quod reposuistis, in nouissimis
diebus eruginabit et erugo eorum in testimonium uobis erit et comedet carnes uestras sicut ignis. Nos
autem scimus quia deus elegit pauperes mundi diuites
fidei heredes regni.
Uenerem autem uelut deum uenerentur qui operantur turpitudines et reciprocam mercedem erroris
secundum quod oportet expectant: nos autem respicientes in
Abraham patrem uostrum et in Sarram parturientem, nos ecle-

requirimus

||

10

15

20

matre

sia

ad
in

et

editi

sapientia

obstetricante

tendimus

producti

consnmmationem sanctorum, in opus ministerii,

aedificationem corporis Christi, donec occurramus

omnes in unitatem fidei et agnitionem filii dei in

uirum perfectum, in mensuram aetatis plenitudinis
2r.

Christi. Et quamuis ad haec

nemo idoneus

sit,|j

nostrum tamen 20

potentem scimus deum, quoniam qui promisit potens est et

facere; ipse enim

dixit:

domino

quis sperauit in

et

confu-

sus est, permausit in mandatis illius et derelictus est?

80

Anathema sit qui Saclam Nebroel Samael Belzebuth Nasbodeum Beliam omnesque tales, quia daemones sunt, infelici
1

Luc. 12, 53 Matth. 10, 35. 36.

13;

2, 5.

21 Eph. 4, 12. 13.

cf.

Speculum Augustini

29 Saclam Nebroel
'Priscillian,

nominaui
8

9 lac. 5,

ein neuaufgef

ed.

20 Rom.

etc.]

cf.

Matth.

Weihrich
4,

21.

8 Matth. 19, 23.

6, 19.

p.

27 Sirac

11.

2,

INTRAUIT]

12.

de his daemonibus uid. eos quos in libello:

Schriftst.''

(Wrzburg

188(3)

p.

15 et not.

14.

libros.

XVIII. PiisciU.

15 lac.

395, 15 sqq.

nolui mutare in

IMTRA6IT
2

18

Priseilliani

caerimoniarum sanctificatione uenerantur aut

dicuiit esse

ueue-

randos; quos omues, sicut in scripturis dei legimus, coutempta

daemoniacae

enim

sapieiitiae adseueratioiie

damiiamus;

in quaslibet

formas nun cupationes zabolus inniutet,

species

se

sci-

mus quia nihil alint potest esse quam zabolus, et siue Abad-s
don hebreice siue Apolleon grece siue latine Extermiuans nuncupetur, siue bestia habens Septem capita et
decem cornua siue serpens ponatur aut draco, scimus quia
zabolus est et secundum principem aeris huius spiritus
qui operatur in filiis diffidentiae, in quibus et nos lo
omnes conuersati sumus aliquaudo in desideriis carnis
nostrae et facientes uoluntates carnis et cogitatio-

num;

de quo scribtum est in apocalypsi: et proiectus est de

magnus, serpens an||tiquus qui uocatur zabolus satanas, qui seduxit orbem uniuersum et proiectus est in terram et angeli eins cum eo proiecti sunt.

21 caelo draco

Et ideo qui talibus credunt uel qui

natura

tili

est,

in se

si

irae et perditionis

imaginem

tali

ambulantes

15

se auctore sanctificant

non mirum

in tenebris,

dei et similitudinem denegantes et facti

zabolo similes in uitiis facturam hominis daemonibus adscribunt,

de quibus bene apostolus

ait:

20

homo non

animalis, in quid,

percipit ea quae sunt spiritus dei; nee enim potest; stulenim illi est et non potest diiudicare; spiritalis

titiae

autem disiudicat omnia,

ipse

autem

nemine disiudica-

sunt quae carnis sunt

sapiunt, qui uero spiritus quae sunt spiritus, et prudentia carnis mors est, prudentia autem spiritus uita et pax.

tur, et sicut scribtum est: qui carnis

Ac

si

uolunt

scire,

quid de singulis quae scribta sunt sentiamus,

cum Adam

recte talibus

unita cognatio

terreno et fera facto tenebrosae uitae

scribtum

est, sicut

est:

qualis terrenus, tales

et terreni, qualis caelestis, tales et caelestes. Digni sunt

5
call.

Apoc.

9,

LXXXVIII

25 Korn.

8,

^
15

5.

et

Apoc. 13,

LXXXIX.
30

I.

30 TIiS

lin.

1.

13 Apoc. 12,

9 Eph. 2, 2. 3;
9.

21

I.

cf.

Prise,

Cor. 2, 14. 15.

Cor. 15, 48.

quJebuCIT, C

conicias

11.

6.

25

dol.

31 TAIiS

29

ReCT] scriboiidum
CACleSTIs'

esse

ceRT

30

tractatus

quos hl forma Caiii et

19

1.

Lameo Euua

parturiens, quae facta fue-

deum et zabolicae 22
deum dixerit et
maritmu, sicut scribtiim est in profeta: ecce iudicium ad
matrem uestram iudicate, qnia haec non est uxor mea
nee ego sum uir eins et auferam fornicationem illius a
facie plebis meae et moecationem eins a medio mamillarum eins; item ibi: et auferam uestimenta mea et
linteamina mea, ut non cooperiat turpitudinem suam,
et denudabo spurcitiam eius in conspectu amatorum
mater omniiini

rat

uiiieiitiiiin,

adulterata in

II

seductioni consentiens Saclam sibi

r>

10

ipsius; et in Hieremia

daemonem

et

increpans dominus Hierusalem, quae

cum filiis suis, dicit ad eam: quomodo dicis,

non sum poUuta et post Bahal non abii? ecce respice in
multitudine uias tuas et uide, ubi non fornicata sis. Et
Ezechiel ait: haec dicit dominus 'radix tua de terra Canaam, pater tuus Amorreus et mater tua Cetthea'; sicut

facta est seruiens

15

et alibi:

nocti adsimilaui

matrem uestram,

similis est

mea non habenti

plebs

scientiam. Sicut et in euangelio

talibus dicit deus: uos estis fili zabuli et patrem zabu2lum habetis. Nos autem non ita didicimus Christum,
sed in illo edocti, sicut est ueritas in lesu, intellegimus 23
quoniam lex spiritalis est, nos autem carnales uenundati
||

sub peccato, et spiritalibus spiritalia conparantes elaljoramus,

portauimus imaginem eius qui de linio est, cum
25uicti delictis ambulabamus in uitia, ita portemus imaut sicut

8 Hos.
17 Hos.

Rom.
25

4,

Gen.
9.

10.

5.

G.

24

7, 14.

ita]

cf.

2,

I.

24

comm. in Matth.

et Ililar.,

12 Hicrom.
19
I.

lo.

8,

2,

23.

4 Hos.

Epli. 4, 20. 21.

cf.

cum uitia]

Cor. 15, 49.

18, 10.

15 Ezech. 10,

20.

20 Nos]

44.

cf.

Eph.

3.

2, 2.

45.

22 lex]

2, 1. 5; Col. 2, 13.

Cor. 15, 49.

AbulTCRATAeTSABOllCAC

autom T

Al(ibi)

SICDuIaUI,
18

4,

littorao

(j

(in

bABCNJTSCICNTIAO^

ITA

pORTeODUS

8 ,11600^ oxstat in rasura;

COOpCRIAOD, (D
(DU) pars
25

liu.

dol.

17

fuit

Ab

prior linois deleta est, ut fiorot

UIN3CTI,

Hn.

del.

UITIA

20

Priscilliani

eius qui est de caelo, et depouentes secundum priorem

conuersationem ueterem hominem, qui corrumpitur secundum desideria erroris, renouemur in spiritu men-

nostrae induentes nouum hominem, qui secundum

creatus est in sanctitate et iustitia et ueritate.
Seimus euim et nouimus quoniam dei figmentum sumus
in operibus bonis, quae praeparauit deus, ut (in) illis
ambulemus; sicut et Moyses ait: fecit deus hominem ad
imaginem et similitudinem suam et inspirauit in
faciem eius inspiramentum uitae et factus est homo
in animam uiuam, et scimus quoniam Euua, quae seducta
est et facta est in praeuaricatione, saluabitur per filiorum procreatione, si permanserit in fide et recognoscens
quod ex uiro suo sumpta est, et pariens filios in tristitia
24 ad uirum eius erit conjjuersio illius; sicut scribtum est
in profeta: propter hoc ecce ego, dicit dominus, concludam uiam matris uestrae sudibus et non aedificabo
iter eius et semitas suas non inueniet; persequetur
amatores suos et non conprehendet eos et dicet 'ibo
et reuertar ad uirum meum priorem quia melius mihi
tunc erat quam modo'. In quo nos iutellegentes, liberati
sicut scribtum est ab utero matris nostrae nee adquiescentes carni et sanguini, elaboramus et sicut eramus
serui peccati in mortem, ita serui iustitiae sumus ad
iustitiam,
scientes quia etsi is qui a foris est homo
noster corrumpitur, sed qui intus est renouatur et.
tis

deum

deponentes] Eph.

mero

IN

errore a librario

llllS

Prise,

Gal.

13
siipra

15.

LYII.

23 sicut]

16.

correxit

p. 5, 9.

quo

man.

22 24.

1,

14
I

cf.

6 Eph. 2, 10; praepositionem inj

puto;

esse

27;

14 Gen.

pROCRTIOM]
ad

4,

omissam

8 Gen.

legitur.

call.

1,

3,

2, 7.

6,

infra codicis

11

I.

Tim.

16 Hos.

10.

Eom.

of.

16.

18.

25

2, 14.

2,

6.

II.

23

21

145, ubi

15;

cf.

cf.

Cor. 4, 16.

INiqUAENOS,

SANQUINllAbORmUS

iufra

22

7.

de oppressa in fine uocabulorum

eSTpA'RieNS

fol.

littera

ex

cf.

qUAC

10

15

20

2:-)

tractatus

21

I.

sieut primus homo de terra de linio, ita nianitVstata

sunt opera cariiis, quae sunt adulteria foriiicatio inmunditia inpudicitia luxuria idolatria ueneficia iiiimicitiae contentiones emulationes irae rixae dissensio5 nes hereses inuidiae homicidia ebrietates comisationes
et his similia. Iiiter quae Saclas et Nebroel daemoues partem
inter suos habeant; nani locum inter pudica et religiosa non
quaerant. Ac sicut secuu[|dus homo de caelo caelestis, 25
quae sunt Caritas
ita manifesta sunt opera spiritus,
logaudium pax patientia longanimitas bonitas mansuetudo fides continentia castitas benignitas et dilectio;
in qua Christus apparens deus templum suum esse nos
dixit et in eo,

quod

in nobis ipse sibi fecerat,

habitare in nobis

manus tuae finxerunt et

isfecerunt me; posthaec demutans deiecisti me; memor
esto quoniam de luto finctum a terra iterum reuocasti me et sicut lac me mulsisti et coagolasti sicut
caseum; pelle et carne me induisti, ossa et ner|uos disuoluit, sicut et profeta

lob

ait:

posuisti; uitam uero et misericordiam posuisti aput

20

me

et

sum Christum
1

15, 47.

I.

sed uide

lin.

qui negat lecarne uenisse, quia hie antechristus

semper sermone: anathema

in

5, 19.

ita

21

codex;

cf.

47^ ubi

Thielmann,

(in

Ql) lin. del.

cf. I.

Koifmaiie,

5,

19 21.

(et Prise,

Archiv

Gesch.

lat.

f.

Cor.

I.

Be'fvjepICIA,
Wlfflin

ed.

ras.

79

I,

10 lONC,IA'

hn. del.

INqUAC,

LXXXVIl).

Kirchenlat. p. 37,

d.

Lex.

qUAe)

(post

can.

ibololATRAS

occurrit

12

sit

Cor. 3, 16. 17; 6, 19; II. Cor.

22

cf. I. lo. 2,

SimiliAqUAeiNTeR, IN]TR

NimiTAS,

12

22. 23.

8-12.

iiifra fol.

uid.

del.;

manifest.] Gal.

Cor. 15. 47.

9 manif.] Gal.

ibolATRIA]

alios;

primus]

14 lob 10,

6, 16.

meum.

uisitatio tua custodiuit spiritum

ideo repetito

J]t

del.,

scribendnm

.IN

esse

)^sJqU0

suspiceris, cf.

ItMrvJOBIS]
15

bemUTAS

21

ANbeTADDAl

enim supra ad

haec uerba
16

(post

bABITARe)

pINCTUm]

uid. supra p. 7, 23.

uid.

26

13

p. 20, 21.

fortasse

Koensch,
22

It.

CARNE]

quOONOlS
delenda

sunt

et Uulg. p.
"id.

supra

295

7,

18

22

Priscilliiiiii

est;

anathema

cifixiim pro

qui iiegat Christum

sit

iioI)is,

lesum deum clei filiiim crupeccata iiostra portat

dicente profeta: hie

et pro nohis dolet, et iterum Paulus nihil se aliut scire

lesum Christum

testatur uisi

thema
2G

hunc crucifixum;

et

ana-

qui uegat clauis adfixum uel aceto potatum uel feile do-

sit

minum deum

cum ipse dixerit ad discentes suos: mitte

manus in fissuras plagarum manum mearum, et scribtum
in euangelio legimus: et acceperunt spungiam plenam aceto
et feile et potauerunt eum et dixit 'consummatum est'.
Quae omnia secundum institutum suum scismatici uel heretici
nostrum,

sensum

interpolantes scribturas et

monibus inserentes

Anathema

mendacia miscuerunt.

opera eius doctrinas adque

et

non damnat; cuius peculiariter turpitudines

instituta

quentes gladio
quid

Manetem

fieri

si

posset

deterius gehennae

est

perse-

ad inferos mitteremus ac

lo

suae diuinis ser-

infelicitatis

falsa ueris et catholicis

qui

sit

si is

tormentoque peruigili, ubi ne-

que ignis extinguitur neque uermis emoritur. Quorum diuino iudicio ut inpuritas non lateret, etiam saecularibus
mala prodita

iudiciis

sibus adserentes
2 Es. 53,

4.

16 Marc.

29. 30.

et

Extra enim ea quae erraticis seu-

Lunam

Cor. 2,

I.

rectores orbis terrarum deos

8

6 lo. 20, 25. 27.

2.

lo.

19,

43; Es. 66, 24.

9,

Tertull.,

cf.

sunt.

Solem

3Iarcionem

adu.

non
exposuerit Creator filium suum quod
crucis et argumentantes iiisuper

lib.

esse

III, IS:

negantes passioueiu

eredendum, ut in id genus mortis

ipse maledixerat.

b CD _
1

'ibovbl

(DAfvJUfn]

Neue, Formenlehre

cf.

d.

Spr.,

lat.

I,

Ae
p.

11

360, alios

man.

sed

I,

litteris

ServJSUm INfellCITATISSUUCO,

paullo miuoribus;

litt.

INJp.

Hl

marg.

U, ubi secundo loco occurrit

in

SAbque

suum,
que

lin.

del.

^sJATCUIUS erant

lin.

TICIS,

liu.

facile
del.

del.

(etiam

superscripta haec:

rasura rursus deleta sunt)

bervJNJAe]

boCTRINAIMSTITUTAque,

ODANjeTeX

13

INSTITUTA

post

conicias

supra initium insequentis uersus

SAbqueiNJSTITUTArOONb,

15 QlAblUCDSI, cui opp.

legendum

esse

p. 24,

QbeNNA

19

16

sed

bCRRA

20

tractatus

cum

putaueruiit,

doficiet:

scribtum

23

I.

quid lucidius bole et hie

sit

sacrilegiorum stultitias ampliaruut, ut

ita iiifeliciuin

obpressas caecitate inentes, quo nefarius obligareut, roligiosius

Anathema

consecrare se dicereiit.
5

cationes

multimoda

et

qui Nicolaitarum forni-

sit

ostensa

scribturis

in

ij

10

uiperarum

similem

facti

fitentur.

Et quia longum

quas

homines

sibi

discipulis 27

Pereant qui Ofitarum in se perfidiam receperuut

sectantur.
fili

cum

daemonia non damnat uel qui eorum opera

et doctoribus suis

deum suum

sji

est

et

dominum

et

con-

per singula, omnes hereses,

ire

mente corrupti

naufragi a fide

et

uel ex

canonicis scripturis uel ex apocrifis fabricarunt supra ea quae

unus aduersus alterum

scripta sunt,

inflatus pro alio, et quid-

quid aut Saturnina heresis induxit aut Nouatiana protulit aut

Basilide
is

docent(!

monstrauit aut Arriana collegit aut Patre-

passiana erudiit aut Homuucionita mentita est aut Catafriga percatolico et deo Christo credenti

suasit aut arripuit Borborita:

ore

cum omnibus,

qui haec sequuntur aut docent aut uoluerint

damnamus; quorum dogmata onmia diuinorum testimoniorum apud nos luce dissoluimus, non quod sufficientes
2osimus cogitare aliquid nobis tamquam ex nobis ipsis,
sed sufficientia nostra ex deo est.
Inter quae tarnen nouum dictum et non dicam facto, sed et
adserere,

relatione danmabile nee

latum
1

Sirac. 17, 30.

ullo

||

ante hoc heretico auctore pro- 28

nostras legens Itacius induxit

in aures

sacrilegii uefas

10

Tim.

II.

3,

8;

24 De Itacio cf quae congessimus iu

.

Schriftsteller', p. 6. 15 (ubi inprimis ratio

47

Tim.

libello

1,

19.

19

II.

Cor. 3, 5.

'Priscillian, ein neuaufgef.

habetur Sidpicii Seueri, chron. II,

sqq.).

cf.

Drger, bist. Syntax

20 Su'fDUS, ex

meNTES,

CAeCITATI

RIUS]

et

I.

lin. del.

duabus

(J

(in

pACTO

lin. del. et

SU)
ex

d.

lat.

corr.

pACTU

superscr.

corr.

ex

correctum est

Spr., I,

34

17

NCfA'
U

SeqUNTUR

22 1 (ante fvJOM) erat seb', S

23 bAODrvJABlle, C perperam

24 ITa'gUS,

in

inscripsit

mau.

24

Priscilliaiii

magicis praecautationibus primitiuorum fructuum

uel

expiari

uel cousecrari oportere gustatus ungueiitumque maledicti Soli et

Lunae,

cum

quibus

consecrandum

deficiet,

habuit

tulit credidit fecit

iiiduxit,

quod qui

non soliim

natha, sed etiam gladio perseqiieudus

est: maleficos nou siuetis uiuere.

legit pro-

anathema maraqiioniam scriptum

est,

Sibi itaque

habeaut ad-

inuentiones hereticorum nefarias et dignas gehennae interpraetationes,

teneant scismaticorum calumniae multiuolas uo-

sibi

templum quod est in

nobis nemo conuellet. Uli legentes scripturas saxeum corneum lo
lapideum deum putent: nobis in omni scriptura, sicut scriptum
est, unicornis est deus, nobis petra Christus, nobis lapis angularis lesus, nobis hominum homo Christus. Uli tamquam fili
perditionis et zaboli credaut se zaboli inbre saturari: nobis omnipotens deus est, qui aduocat aquam maris et spargitis
eam super faciem totius terrae et pluuiam matutini et

luntates:

tabernaculum Christi dei

29 serotini infbris indulget.

qualis

deus eorum cui

sit

quod
eius
eins

uolunt infelices

si

credunt:

ipse

est,

ipsi nosse,

scribtum

sicut

omni arbore dormit secunsiluam et papyron et butomon; ipse est secundum

scribtum est in lob dicente domino: in gyro dentium
timor, uiscera eins aspedes aereae et uinculum
sicut myritis lapis; non transiet eum Spiritus; in
fera quae sub

est in profeta,

dum

Et

et

aesternutatione eius adaperietur splendor; oculi eius

similes Lucifero; de ore eius exeunt lampades arden-

I.

6 Exod. 22, 18.

Cor. 16, 22.

14 Arnos

Italam; Deut. 33, 17.

0,

12

8; lob.

19 lob. 40, 16; Septuaginta:

cf.

loel 2, 23.

/.at

oTouiov; pro 'siluam'

/.Xaaov.

H. Eoeuschius

11 Pj^UjTN3T ex

lin.

del.

yjCTUNT

cf.

Num.

-apa -a-upov

ad

me

23,

22

see.

16 pluuiam]

10.

y.al

/.Xau.ov

datis coniecit 'uluam*

5-7. 913.

21 lob. 41,

3 be'fICIAT,

litteris

5,

corr.

AblNUefMTIONJenD, (D
14 SeA;ABOll,

(in

SCA)

lin.

del.

n. del.

IpSI
17

INBRES,

facile conicias

falso

ex

scribendum

oorr.

esse

INJpel
IMpellCCSMOSSe

ASyjibeS

22

ASpebeS

^o

25

tractatus

10

fumum

globus ignis; nares eius efflant

tes et

flammae carbonum anima

iguis ardentis;

cis

2o

I.

furna-

eius et

incendia de lingua eius proceduut; in collo eius conmoratur uirtus et ante illum praecurrit perditio: ipse
est, sicut et alibi profeta ait, qui reputat petram sicut stipulam et inridet terrae motum; cubile eius est sodes
acutae et omne aurum quod est sicut mare tamquam
lutum sub ipso est; fernere facit pontum sicut aeneum
et fretum sicut speculum aestimat, tartarum uero abys-

captiuum aeternale; nou est factum quicquam

quod inludatur ab angelis meis; 30
in terra
excelsum
uidet
et ipse est rex omnium quae
omnem
si

sicut

simile

illi

||

aquis sunt.

in

autem deus Christus lesus

Nobis

omne meum

quod

est

qui

sub caelo, et testis

isfidelis primogenitus ex mortuis in medio candelabrorum aureorum similis filio hominis apparuit uestitus
tunica talari et praecinctus ad ubera zona aurea et
capilli capitis eius albi tamquam lana et tamquam
dixit:

est

nix et, sicut scriptum

est

oculi eius

est,

tamquam flamma

pedes eius similes aeramento turino eiecto

sicut uox aquarum multarum
furnace et uox eius
et in dextera manu sua tenet Stellas Septem et de ore
eius exit gladius ex utraque parte acutus et facies
eius sicut sol lucens in uirtute sua. Hie est qui habet
25claues mortis et inferni; hie est cuius nomen in cal-

20

ignis

et

5 lob. 41,20-2.5.

mortuis] Apoc.

Apoc.

1,

18.

5; Col.

1,

cuius] Apor-.

ARbetMieS

ACUTAe

14

nigriore

cf.

Matth. 28, 18;

15 in medio] Apoc.

18.

1,

2,

1,

16,

testis

1.5.

LS 16.

24 habet]

17.

leRRe

lo.

ante

uerbum eST

atramento posterior manus

et post

uerbum

tales lineas adpinxit:

LeST

ACUTAeJ

quib qUAGD,

10

conicias aeque atque in Uulg.

Septuag. legatur -a

mus
III, p.

20
828

ef.

TURINO] cf.
22 Septe

lin.

del.

scribendum esse

12 OCDNeO)] recte
OCDNe, cum praesertim in

quae in praef. cap. II de

quae de hoc uocabulo
cf.

supra ad

5,

litt.

di.xi

9; 20, 13.

in

parasitica dixi-

An-h.

f.

lat.

Lex.

26

Priscilliaiii

albo sci'ibtum est, quod nemo habet nisi

qui accepit. Si ouim scismaticis uon facimus scaiidalum,
culo

iioiio

quod

iioinen

deus

nouo legimus inscribtum, qui

calculo

in

omni littera siue hebrea siue latina siue graeca in omne

quod uidetur aut dicitur rex regum et dominorum
do-s
in

minus

Unguis

quibus

in

est;

diuinum tamen deo testimonium

dei;

fleuit in planctibus,

lesu

litteratur sicut

quo Hieremias proposito hebreicae

in

Dauid exultauit

inferorum

enim de quo scribtum

caractere

nomine

ut in

terrestrium

et

omnis lingua confiteatur

et

et in profetis

litterae

in psalmis,

omne genu curuotur caelestium

ponitur,

crucis

titulus

etsi

deo.

lo

est

uicit leo de tribu Inda;

est:

et

Ipse

sed

nobis leo non est deus, sed sicut scribtum est 'quid dulcius

melle et quid fortius leone'? ipse est de quo scribtum

est: ceruus amicitiae et
pullus gratiarum sermonetur

i5

tibi;

sed

non

nobis

deus

est

ceruus aut

pullus,

sed

sicut

est: priusquam dicas domine domine, dicit ecce

adsum, et sicut alibi: ex ore lactantium praeparasti laudem; ipse est qui, sicut scriptum est in profeta, solus potens
est colligere uinculum Pliadae et' Orionis septa rese-20
rare, sciens demutationem firmamenti et distruens rotam geni-

scribtum

turae reparatione baptismatis diem nostrae

natiuitatis euicit;

nomen dedit in mari uiam et in fluctibus

32 semitam firmissimam, cu|]ius nomiui uictum camini cessit incendium. Quem etiam Balaam idolorum cultor et daeipse est cuius

monum
5

in

I.

Tim.

13 ludic. 14,
19 lob. 38, 31.

9 Philipp.

15.

6,

15 Prou.

18.

21

cf.

lac. 3, 6.

5 eT-"0{T)ir\JORU"^,

quae

bfvlS fuisse censeo

rosum
tasse

posterioris aeui;

margine pos.

uoluit

23 Sap.

autem

14, 3.

12 Apoc.

11.

Es. 58,

24 nomini]

NS,
11

cf.

Dan.

dici

fol.
)

8,

89*

3.

3, 34. 43.

nequit,

sed

hoc uocabulum rasura cor-

INpeRORUm^^OfONIS,

lin. et

5.

5,

18 Ps.

9.

liueolam posuit supra uersum

qui

infra

10.
cf.

dicens:

profetauit

erasa supra uersum,

siiit

bAeCDONIU'^,

2,

17

19.

TITUllS

legi

uid.

25

5,

doiiiinusj

est

'infernorum'

testimonium

suae

infelicitatis

CONpIteATUR
puncto

del.; cf.

for-

homo
60

in

supra 7,2; 15, 12

25

tractatus

homo

exiet

multarum

27

I.

ox semine luda et

dominabitur gentium

exaltabitur regnum eins; dominus enim

deus adduxit eura ex Aegypto; sicut honor unicorni
et

cornua eins, comedet gentes inimicorum suorum et

scubitos eorum emedullauit et iaculis suis concutiet
inimicos et conquiescens refrigerabitur sicut leo et
sicut catulus leonis; quis suscitauit eumV Qui beneeum beuedicti sunt et qui maledicunt euiii
dicunt
male die ti sunt. Cuius quamuis uerba propter id, quod erat
I

10

nemo

ipse inter iustorum profetias,

susciperet, tarnen prohiberi

ab scripturis domini et id damnari seribtura nefas duxit, quidquid etiani in huiusmodi ad dei Christi testimonium profetarunt,

15

sicut

scribtum

est:

cum

sit

nequitia, dat
credes quia unus

tiniida

testimonium deo condemnata, et alibi:

deus est; hoc et daemonia faciunt et perhorrescunt. Et
si scire desiderant, quod est nomeu quod in omnem uirtutem
suae opus tribuit, hoc est
et in omnem linguam potentiae
quod est Christus lesus, sicut scribtum est: aurum adque
argentum non est mihi; quid autem habeo, hoc do tibi;
in nomine lesu surge et ambula; sicut et alibi: ego sum
dominus deus, hoc est nomen meum; gloriam meam
alteri non dabo; et alibi dicente lohanne: et uestimentum
eins erat asparsum sanguine et uocabatur nomen eins
||

20

uerbum

dei;

ecce uirgo in utero accipiet et

alibi:

et

nomen

25pariet filium et uocabitur

eins

Immanuel quod

interpraetatur nobiscum deus. Conuertere itaque aliquando,

conjuertere et

infelix scismatice,

nomen domini, quod omnis

expauesce,

etiam ferarum et bestiarum natura timuit,

quia

oportet quidem scandala esse, sed uae

3oilli, per quem facta fueriut; utinam enim aut callidus
esses aut frigidus, sed quoniam tepidus es, euomeris
scribtum est:

Num.

24,

20 Es. 42, 8; 48,

29 Matth. 18, 7.

7-9.

14 lac.

13 ap. 17, 10.

22 Apoc.

11.

19,

30 utinam] Apoc.

3,

15.

18 Act.

2, 19.

24 Es.

13.

7,

14; Matth.

3, .

1,

23.

(in

16.
1^

5
bl)

emebullAUIT]
puncto

aItCRI,

cf.

dei.

nolui

mutare

19qui6]

supra ad

p. 25,

22

nolui

in

eODebullAblT

mutaie

27

in

OCDNeS

quo6

11

21

bJXIT,

qlORlme

30 CAlllbuS]

ita

codex

33

28

Priscilliani

ab ore domini; sed, sicut scribtum est, console tibi et

paenitentiam age et eme tibi aurum igne probatum,
ut id quod ipse emeris factus tamquam aurum expurgatuni
igne, scribatur iu te nomeu domini quod est lesus, cum in ea
quae agis paeuitens nomen domini saluatoris, quia per ipsum
34 saluatus

fueris, ostendis,

quia scribtum est: et appellabitur

II

nomeu

omnem

eins lesus, quia hie est qui saluabit

populum,

parabolas

et intellege

obscuros sermones

et

et

dictiones prudentium et obscuritates, quia potens est qui dixit:

cum conuersus ingemueris, tunc

saluus

deus noster id quod multifarie ac multis

quoniam

eris,

10

modis saluans

ab iuitio populum suum patribus nostris in opere monueniens in carnem ostendit in nomine appellatus lesus.
Si quis autem aliter sentit, portabit iudicium, quicumque

strauit,

ille; Ulis enim, sicut ab infelicibus dicitur,

masculofemina pute-

15

autem

tur deus: nobis

masculis et in feminis dei spiritus

et in

sicut scribtum est: fecit deus hominem ad imaginem

similitudinem suam, masculum et feminam: fecit
cos et benedixit eos; sicut et de ipso apostolus ait: Christus
dei uirtus et dei sapientia; cuius cum simus uiri et
ipse uir et caput nostrum, despousatos uos in fide exhibiturum se apostolus uni uiro castam nos uirginem
repromisit, quia non est masculus neque femina, sed
omnes unum sumus in Christo lesu. Ulis ergo confusio
Sit omne quod legerint, nobis eruditio intellegere quod scribtum
est,

et

35 est uimque uiuentis scire

Apoe.

19.

8,

19

Cor.

I.

satos]

II.

1,

corr.

cf. I.

23 Gal.

2.

Opus non

Matth.

3,

21

1,

39,

2.

27. 28.

21 despou-

28.

8 pARBOlAS,
eR ras. deletae sunt
mulTIpARlAC, litt. A deleta est puncto supereTsimiliTubiNcm
(D

18 cARrvje
f

INTlleQRCJU0b,

ucNtes

Sirae.

litterae

11

bfSpONSAtS,

17 Gen.

5, 10.

Cor. 11, 8; Eph. 5, 23.

posito

erratico et carnis

21.

1,

14 Gal.

1, 1.

20 cuius]

24.

Cor. 11,

OSTCNeRIS,

6
ex

18.

11 Hebr.

10 Es. 30, 15.

uerbi.

||

osTerooiT
'x

corr.

17

imAQiNenDSUAm

24 lll^lS

25

CRUblTIOqUOb

priore loco 'quod' tenni linea dei. uidetur

2 Ul

20

20

tractatus

29

I.

sensu confusibilibus cainaliiini luxuriarum typis

aestimare uaturam,

nis

sicut scribtum

sed,

mundi per

dei a creatura

iuuisibilia

ea quae facta sunt posse co-

maculatam tunicam

gnosci. Hi sunt enim qui carnis

r.

sermo-

diuiiii

est,

portantes diuini sermonis gratiam in libidines transtulerunt et

dominationes speruunt, dignitatesblasfemant,pi-ofetationes

est: magis
magisque post carnis uoluntates euntes pietatem contemnunt audacia praedurati et propter uuanimitatem,
quia ig'noraut, non metuunt blasphemare, quibus perditio non iudormiet. Nobis autem scientibus quoniam non
est aliut nomen praeter Christum lesum sub caelo
datum hominibus, in quo oporteat saluos fieri, neque
contemnunt, resurrectionem negant; sicut scribtum

10

Armaziel neque Marianie neque

ir>

Barbilon deus

neque Balsamus

loel

neque

sed Christus lesus de quo scribtum est: et

est,

adorent eum omnes angeli dei, et ipse est qui facit angelos suos Spiritus et ministros suos ignem urentem
et omnia in omnibus adinpletur, et ipse est semeu quod
repromissum est dispositum per angelos
in manu
||

2 Rom.
r.

1,

14

cf.

quaquam
622

10:5, 4.

cf.

sq.):

Leusiborae

Priso.

idem, cotiim. in Es.

nominum
(= Migne 23, col.

Barbelum

Thesaurum Manicbaei

et

Irenaeus ed.

uirginali

spiritu,

supra

11,

p.

TYpiS,

et

et

in

portenta suseiperent;

I,

087):

iic-

ridicnliim

ot

(= Migno

24,

et
p.

idem,

contra

Balsamum mibi et
ridiculum nomen Leusiborae pro-

344):

260:

quem Barbeion nominant,

forte

nisi

Aeon numquam senescens

e.

q.

s.

in

'Leosiboram' uid.

19.

ex

corr.

TATemC|UNTCSj,
bURATI

Stieren

cap. 64, u. 4 sq.

col.

3, 10.

atque Tbesanri, Barbelonis quoque ot

ac reliquorum
c.

XVII,

lih.

15 Hebr.

semon] Gal.

2.').

1,

75 ( ed. Migne 22,

Armagil Barbeion Abraxas Balsamiim

ut Basilidis Baisami

ludao 2:1

op.

cf.

11 Act. 4, 12.

:'..

18 omnia] Eph.

Vigilantium
feras.

Villi.

oaii.

inter alios Hierortym. ep.

suscipieiis

Leusiboram;

cf.

7 II. Petr. 2, 10.

7; Ps. 96, 7;

(J.

col.

20:

1,

Petr. 2, 10.

11.

15 erat:

uersuum

fine

llhlblNES,

im. dei.

CONTC^r

ex

NT AUOA^

liJs'qUIASCRIBTUOOeSTAbORCNJT
imposuit et

quO

corr.

man.

corr.

UOlUN
|)RAC

uocabula

6c

.'})

30

Priscilliani

qui est super omiiem principatum

uirtutem et doniiuatioom et supra
omnem iioineu quod nominatur iioii solum in hoc saeculo, sed etiam in futuro; ipse est deus noster nee alius
reputabitur absque eum, quis est caput super omnem
eclesiam, quae est corpus ipsius et plenitudo eins, qui

mediatoris;

ipse

potestatem

et

omnia

est

et

omnibus adinpletur. Siue autemPaulus siue

et in

Apollo siue Cefas siue mundus siue uita siue mors

siue praesentia siue futura: omnia nostra, nos autem
Christi, Christus autem dei.
Et haec

est

omuium nostrum uua

et profetas

nans deum loquitur,

si

Moysi euuangeliis uel

tum

et

catholicae fidei consentit, amplectimur;

nomen

praeferat sanctum,

in spiritu sancto dicit

Eph.

1,

21;

1,

23.

Prise, caii.

cf.

7 Siue]

3 ornNJCn")] uid. supra

f.

Ost.

Gymn.

p.

anathema lesu

tamquam
et

nemo

dominum lesum;

LXXXIII.

4 deus] Bar.

20

sicut
3,

Cor. 12,

I.

3G.
3.

12 ot quae Pctschcnig dicit in Zeitschr.

4 GST, man. I in marg.

1886, p. 640.

sed

scribtum est qui a

Cor. 3, 22. 23.

I.

25,

[j

Repu'tATUR

Absqneeum
qUISeST

qUIS]

nolui

mutare

in

qui,

supra

cf.

(DUNblAllA
11

pRopete

T (in

qu

NAT)

lineis,

quamuis

14

lin. del.,

pRepRAT

21

s
15si]quiA,

est

A{DplCT)(T)UR] coniunctiuum

IN

18

pRSUAb)T]

in

margine man. I add.

deest in codice, sed exstat in

cf.

19

corvjbeoDNATeT,

uocabulum nero ET non deletum

ras. del.

27,

isjc;

euuANjqeliAuiTiA

(JT praecedat

19

ir>

neque profeta neque apostolus neque

nisi (in) spiritu sancto loquitur

1

et secun-

euuangelia mundialia uitia condem-

37 anathema a nobis habetur et refuga, sicut

5 Caput] Eph.

quoquam nomine

est,

sacrilegia persuadit,

angelus, etiamsi sibi

nemo

lo

siue pro-

lesum deum negat et dissentiens

profetis infelicium, quod non licet, dogma-

autem, quod nefas

si

ut,

Christum deum profetat aut praedicat

si

dum Moysen

sententia,

seu angeli quid dictum a

fetae seu apostoli

proferatur,

scribere nolui,

Schuchardt, Uulgrlat. 1,259

eodem uersu citando

22
fol.

IN

52'' et

(post

67"

MISI)

20

tractatus
et

Johannes

lesum

in

31

I.

ait: omnis spiritus qui confitetur Christum

carnem uenisse, de deo est et omnis Spiri-

tus qui soluit lesum, de deo non est et hie est ante-

christus; sicut
5

lesum

qui non confitentur Christum

et ipse alibi:

in carne uenisse, hi sunt seductores

Naue

christi. Sicut et Hiesu

et

ante-

profeta domiui et dux in Istra-

uerborum
confessionibus credens exclamauit ad angelum: noster es aut

hel apparente sibi angelo

non

solae apparentiae, sed

aduersariorum? et ille, ut fides sermonibus illius haberetur,

principem se militiae doniini esse confessus est et sie factum
est, ut lesus qui nihil aliud extra deum crederet tunc sermonibus angeli loquentis ad se fidem daret, cum esse se ille de mili[

10

tia

15

domini non negasset. Sicut

et

lohanni apostolo in apocalypsi,

cum loquentem ad se angelum adorare uellet, ostensum est

deum non augelos adorandum dicente angelo ad ipsum: ne
feceris, lohannis; conseruus enim tuus sum et fratrum
tuorum qui habeut testimonium; lesum deum uero
et proadora! testimonium autem lesu spiritus est
|j

fetiae; sicut et Eseias

20

ait:

neque nuntius ueque angelus, sed

dominus ueniet

ipse

et saluos nos faciet.

autem iuflati sunt nihil scieutes et extra quattuor euanquintum aliquod euaugelium uel fingunt uel confitentur,

Si qui

gelia

cur hoc ad nostram, qui talium respuimus infelicitates, profertur

inuidiam? Hi sunt enim in quibus deus saeculi huius ex25caecauit sensus infidelium, ut non resplendeat in illis
iuluminatio euuangelii gloriae Christi qui est imago
dei,

et

eum omnis

ueniat super

ira domini, qui hoc aut

scribit in titulis aut confitetur aut credit.

bilis
30

eclesiae dei per

symbolum corpus

fidem uno fnte tripertito rigatam

I.

lo. 4, 2. 3.

15 Apoc.19,10.

19Es.35,4.

SOlAe] soll

II. lo.

24

scribere nolui;

II.

cf.

bT.peRSYODijoluni
29

Nos autem uenera-

quattuor euangeliorum

cognouimus, nulluni alium deum esse credentes

dispositione
1

in

ingressi indissolubilem

ecleSIACCORpUS

7.

los. 5,

nuUae'

10 los.

13.

27 ueniat]

Cor. 4, 4.

p.

15,7

13

cf.

14.

Ay)OCAlYpse

80 ReCATA(T), e

5,

I.Thoss.2,lG.

lin.

dei.

38

32

Priscilliani

Christum

nisi

deum

dei

suo baptismum

iioniiue

pro nobis crucifixus in

qui

filium,

romissionis osteudit, praedestinaus

priucipio saeculi in profetia electos suos, ex quihus Christus

secundum carnem
nus adueutus sui

domini in euuangelio per

sicut et generatio

per quos profetans se domi-

eos disposita et edicta retinetur,

iter praestitit,

sicut scribtum est:

meo super omnem carnem

filiae eorum et iuuenes eorum

39 de spiritu

||

et

effundam

profetabunt

uisa uidebunt
somnia somniabunt, et quidem super seruos
et ancillas meas effundam de spiritu meo et dabo prodigia in caelo susum et signa deorsum; sol conuertetur
in tenebris et luna in sanguinem, priusquam ueniat
dies magnus domini; et erit: quicumque inuocauerit
nomen domini saluus erit. In quo et nos non desperamus
et

filii

et senes

loqui de eo, quia nullius prohibens aut intercipiens spiritum certo

profetiae fine conclusit, sed ut

de eo loquerentur indulsit;

omnes qui credent cum

sicut

et

in euuangelio

lo

iT)

libere

scribtum

beuedictus deus qui uisitauit et fecit redemptioneni plebis suae et erexit cornum in domo Dauid, sicut
locutus est per os sanctorum suorum prophetarum
qui ab aeuo sunt; sicut et Tobi profeta ait ad filium suum:
nos fili profetarum sumus; Noe profeta fuit, Abraham
Isac et lacob et omnes patres nostri qui ab initio saeculi profetauerunt; sicut et ludas apostolus ait: profetauit
de his septimus ab Adam Enoc dicens: 'ecce uenit dominus in sanctis milibus suis facere iudicium'; sicut
est:

18 Luc.

ef.

1,

Marc.

13,

6870.

27.

22 Tob.
24

oxstat tarnen in Itala).

4,

ep.

ludae

se
9
12
t

0(Df\jeS,

TNeBRIS]
ex

coiT.

face conicias

OO)
in

lin.

2,

1721;

14.

NJUlluS

CRebeRGNT

2832.

II,

14

CORMUCn]

ita

Hn.

del.

bESpeRODUS,

CRebeNT]

16 CONjlUSIT
19

legitiir,

15.

accusatiuum mutare displicet

15

loel

SOODNJIABUNTUR, UR

del.

fUIT-ABRAbA(D)SACeT
fCTAIACOfteT

Act.

13 (locus in uers. Uulgata non

codex

22

pRO

20

2-.

tractatus
et apostolus imlli

33

1.

cum

loquendi de deo iter claudeus

ad plebes

quibus prae||dicabat scriberet: potestis, inquid, siiiguli qui- 40

que profetare, ut omues discaiit et omnes exhorteutur,

sed et alibi: Spiritus profetarum profetis subiecti sunt,
5

deo Christo crederet profetandi de deo desperatioiiem

ut qui

quod oninibus

in eo

Et

suis promiserat

nou haberet.
damuatis here-

ideo, beatissimi sacerdotes, si satisfactum,

sibus et dogmatibus et fidei expedita abseratione, et deo puta-

uobis,

et

tis
10

dantes

testimoniuni ueritati

iuuidia

nos

mali-

uolae obtrectatiouis absoluite et referentes ad fratres uestros ea

quae maledicorum sunt uerbis uexata sanate,

|

quoniam fructus
non qui sub

uitae est probari ab his qui fidem ueri expetunt,

nomine religiosorum domesticas

2

I.

Cor. 14, 31.

ibid.

inimicitias persequuntur.

32.

u.

12 Faustini presh. fides (Mignc 13, 79): qui sub nomine catholicae
fidei

impia uerba dcfenduut.

ASRATIo'n]

cf.

Archiv

f.

lat.

Lex.

cd.

Wlfflin

III,

324.

ig
I

a)AleUOlAC, e

script.?

12 UIR)

(in

le) n.

del.

10

ASOlUITC,

eratne X-Super-

13 post 'persequuntur' haec subscriptio occurrit:

EXPLICIT mCIPIT.' LIBEli ADDAMASUM' EPISCOPUmJ

XVni.

Priscill.

11

PRISCILLIANI
LIBER AD DAMASUM EPISCOPUM.
Wirccb.

fol.

41

catholica fides

Etsi

per

dati

deum
quam

sym])oli

possideus

iter

quouiam quae
ueritate sui euixa sunt iiiterpraetandi iugeiiium uou requirunt,
dicente apostolo: coutentioues legis deuita, tarnen temcredeudi gloriam potius expetit

poris necessitate cogente,

episcopum inposuit

quam

iuiuria, licet

loqueudi,

Hydatium

uobis inrogata per

semper patientiae partes secuti

simus fueritque in studio sustinere potius aliquem

quam mo-

rerum uenisse rationem, ut apud te, qui w

senior omuium nostrum es et ad apostolicae sedis gloriam uitae

uere, gratulamur sie

experimentis

credimus

nutritus

beato

loquamur,

et

Petro exhortatore

ueuisti,

adinplentes apud te apostolici ser-

monisfidemdicentis: corde creditur ad iustitiam, ore

confessio

quod

autem

ad salutem. In quo et uos, baptizati in

Christo Christum induentes, et fidem ueri multipliei quidem dispositione sublimem sed unita unius dei potestate uenefit

rabilem, sicut corde credimus, ita ad

loquio

sermonum

in

omnium salutem

scandalum missi sunt contitemur.

qui falsi-

Nam cum

ante conplures annos uiui lauacri regeneratione reparati et sor6 Tit.

10, 10.

3, 9;

15 Gal.

cf.

3,

Prise, can.

XXVII.

12

Cor. 4, 13.

14

Eom.

27.

Uid. subscriptioem tractatus primi.

nomiiiibus

occurruiit

cf. II.

proprs,

uelut

de

De eis quae in hoc tractatu

Damaso Hydatio Caesaraugusta

Hygino Symphosio Hemereteiisibus Ambrosio uid. uel potius opp. Sulp.

Seuerum, cliron. II, 47 sqq. et libeUum nostrum, quem supra ad p. 17, 29
commemorauimus. In margine superiore folii 41* manu saec. VIII satis
rudi baec inscripta sunt: 'pro elimosina eccone'; uid. praof. cap. II
3 plb[S,

positis del.

ex

corr.

qUAmlS,

syll.

UIS

15

erasa et puuctis super-

20

Priscilliani tractatus

35

II.

actuum tenebras respuentes totos nos dedis- 42

quod qiii quemqimm ampliiis quam deum
discipulus eins esse iioii posset, alii uostruni iani

deiites

saecularium

semus

deo, legeutes

diligeret

||

in eclesiis electi deo, alii iiita elaborantes ut eligeremur, catholicae

5

sequebamur quietem; uerum cum repeute

pacis

redargutione
potestate

aemulatione

siue

contentiones

orirentur

optantes

pacem

et

nos

caritatem

temporis

Christi

dei

confidebamus, timebamus

conscientia

etsi

siue necessaria

uouissimi

seu

uitae

animorum faceret
Deo tamen qui unus et in

tarnen, ne quid, sicut factum est, contentio

10

quod pax

eclesiastica

Omnibus uerus

non

inter

est

teneret.

haec gratias, quod nullus e nostris

qui libellum tradidimus usque in hoc tempus uel accusatorem

reprehensibilis adhuc uitae potuit habere uel iudicem, licet ob-

non semper nocentium

trectari
15

rum.

Denique

nemo

nostris

conuictus,

in

sed

sit,

reus

factus

nemo damnatus

dicam

necessitatem

nescio

quod ab

sed

nemo

tenetur,

nemo

ut euocaretur non

nee

sollicitudinem

ibi

commonitorium

Hy jdatio

fuit

nemo

accusatus,

nulluni uomini nostro uel pro-

est,

posito uel uitae crimen obiectum est,

20

aliquotieus quieto-

sit

conuentu episcopali qui Caesaraugustae

nemo

agendae uitae poneret disciplinam:

habuit.
est

illic

Datum

quod uelut 43

nostrum

inter

repraehcnsus tua potissimum epistula contra inprobos prae-

illa

ualente,

qua iuxta euangelica iussa praeceperas, ne quid

in

Nos tamen, etsi absentes

admonuimus et admonemus,

in absentes et inauditos decerneretur.

25 ibi

fuimus, semper hoc in eclesiis et

ut inprobi mores et indecentia instituta uiuendi uel quae con-

pugnant probabilis

tra Christi dei fidem

3

cf.

24

23

Luc. 14, 2G.

Lucifcr Cal.

cf.

p.

sq.

cf. I.

Tim.

et Christianae

uitae

5, 20. 21.

66 not. cd. Hartcl.: quia absentem nemo

dcLet iudicare noc damnarc.

elcQCmUR

conicias SIT

(D
27

falso

14 Se(T)CR,

Seb 1

erasum

24

15

ex

CACSARAUQUSTC

beceRNJetUR,

cf.

est,

syll.

RG

in

10

supra

UITAe|A(D0'^Rej'|bAnDMrv3TlfjNec;

crasa

corr.

lin. 1

post

pro SITSebsiT

SOlllCITUblNeCD,
2G INjpROIjOS

UlTAe uua

margine exstat in rasura.

3*

littera

36

Priscilliani

amore damneutur, nee prohibere

contemptis parenti-

quis

si

deum

dignitate et adhuc et aiiima sua

T)us liberis facultatibus

his,

quam

amare

malluerit
qui,

spem

uec

ueiiiae

tollere

ea quae prima sunt non quaeunt, uel in mediis

si

quoniam multis mansionibus apud

consistunt,

tertiisque

saeculum,

deum patrem

positis,

si

fides

symboli incorrupta teneatur,

teneri debere propositam nobis in Christo spem, etiamsi

adin-

plendi perfecti operis non habeant facultatem, sequentes apostolum Paulum, qui aliis secundum Imperium prae-

secundum ueniam admonere,

cipere, alios

alios sine

lo

auctoritate praecepti consilio informare se dixit, ut

omnes lucrifaceret qui ad Christi fidem diuersa misericor44 diae uocatione

tenemus

||

Fidem uero

uenissent.

sicut accepimus, ita et

unum deum patrem omnipotenquo omuia et nos per ipsum,

et tradimus, credentes

ex

tem, sicut scribtum est:

unum dominum lesum Christum, sicut

quem omuia et nos per ipsum, natum
et

is

scribtum est: per

ex

Maria uirgine

ex spiritu sancto, sicut scribtum est: ecce uirgo accipiet

nomen
manuel quod interpraetatur nobiscum deus,

in utero et pariet filium et uocabitis

eins
et

Em-

iterum

de eo: spiritus sanctus ueniet in te et uirtus altissimi

obumbrauit

te ideoque et quod nascetur sanctum uocabitur filius dei, passum suh Pontio Pilato, crucixum,
sicut scribtum est:
et int er iniquos doputabitur, sepul|

5
I.

Tim.

cf. lo.

1,

14, 2.

cf.

16 I. Cor. 8, 6.
18 Es.
24 Es. 53, 12; Lue. 22, 37.
4 Cicero, oratur

lloin.

XLI.

1; Prise, caii.

1,

7,

7,

18.

15

I.

ef. I.

Cor. 8, ;

14; Matth.

1,

Cor.

cf.

7,

6 et

Prise, can.

21 Lue.

23.

prima euim sequentem hoiiestum

4:

9,

19:

XXV.
1,

35.

est iu se-

cuudis tertiisque cousistere.

1

y3Robn3eR] iufinitiuum

iu Arch.

f.

lat.

ODAlueRIT
etc.]

Lexik.

III,

iiolui

320

mutare

sq.

in

(DllueRIT]

iu

qUAeRUNT

qUA6UNT]iioIui mutare

uide quae de hoc Priscilliani symbolo

citato, p.

20 not.

NASCGTUR]

post hoc

linea et puncto del.

22

ObUCDRAUIT]

uerbum

coniuuetiuum;

dixi

cf.

iu

Arch.

excidisse ceuseo:

libello
f.

lat.

eX T

cf.

quae dixi

uolui scribere

14

UNUOD

ad

p. 17,

29

Lex. IIL 318

23 SUBt,

20

tract-atus

37

II.

tum, tertia die resurrexisse, sicut scriptum est in profetis:

mein diem

sustinete

resurrectionis meae, ascendisse in

ad dexteram

caelos, sede.re

dei patris omnipotentis, sicut scrip-

tum est: ecce uidi caelos apertos et filium hominis

sedentem ad dexteram dei, inde uenUirum et iudicaturum
de uiuis

quem-

mortuis, sicut scribtum est: sie ueniet

et

admodum

euntem

uidistis illum

in

caelum,

credentes

in sauctam eclesiam, sanctum spiritum, haptismiim salufare,

renatus fuerit ex aqua et

spiritu sancto, non as||cendet in regna caelorum, creden- 45
scriptum est:

sicut

10

nisi quis

remissionem peccatorum, sicut scribtum

tes

eins, credentes in resurrectionem carnis,

15

nomen

sicut scribtum est:

resurrectionem autem futuram etiam Moyses adnuntiauit dicente domino 'ego sum deus Abraham, deus
Isac, deus lacob'; non est deus mortuorum, sed uiuentium; omnes enim
Cuius symboli

iter

illi

uiuunt.

custodientes

dogmata, quae

stituta uel
20

dico uobis,

est:

quia remittuntur uobis peccata propter

filioli,

sibi

damnamus, bapti|zantes,

studia fecerunt, catholico ore

scribtum

non

est,

in

nomine patris

autem

dicit

'in

omnes hereses doctrinas

iu-

altercationem non ingenia, sed

nominibus'

sicut

et fili et Spiritus sancti;

tamquam

sed

multis,

in

in

omnia et in
Omnibus Christus est, sicut scribtum est: Abrahae dictae
sunt repromissiones et semini eins; non dicit 'et semiuno, quia unus deus trina potestate uenerabilis

25

nibus'

tamquam

in multis, sed quasi in

quod est Christus;

tuo'

2 Sophon.
I.

lo. 2,

;3,

20 Matth. 28,

4 Act.

8.

14

12.
19.

cf.

23 Col.

fiu.,

et

(p.

25

6 Act.

24 Gal.

3, 11.
al.

consulto omissa opp.

quae Luebkert

55.

7,

semini
ait:

hie

1,

9 lo.

11.

3,

5.

Mattli. 22, 31. 32; Luc. 20, 38; Exod. 3, 6.

21 Cf. p. 39, 15; 49, 2

scillianistis

'et

absque eo qui

est deus noster nee reputabitur alius

11

uno

de qua re loquens profeta

De

iiifra

sq.) et

27 Bar.

3, 16.

])articula

in luic

Orosii commonitorium,

Mandernach

3,

3038.

fonnula a Pric.

2 sub

(p.

17) afFerunt in libellis

de

litt.

a nobis in praof. cap. I laudatis.

19

TMONQCNI

20

CAtbo llCOSORC,

quae in praefationis cap. II diximus

para.sitica uide

38

Priscilliani

eam lacob puero

accepit legem et dedit

siio

et Istra-

hel dilecto siio; posthaec in terris uisus est et cum

Et quamuis lougum sit ire
46 homiuibus conuersatus est.
||

per siiigula et aspenialnle

sensibus talium mise-

sit Cliristianis

riarum uel repotere doctrinas

tameu haec

bilem coronam tuam dicimus,

apud

ueiiera-

iiicurrimus, ipsa libelli uostri professione

ea quae damiiamus
damuemur. Quis enim

potest catholicis

auribus Arrianae heresis nefas credere, qui

diuidentes qiiod

umim

est

deos

uolentes

plures

et

in

si

iit,

ideo

profetici

sermonis lumen incestant, iion legentes dicente Moyse: audi,

lo

dominus deus tuus deus unus est; cui testimoeuaugelio tulit dominus dicens: Moyses quae scrib-

Istrahel,

nium
sit,
finis

iu

scribsit. Cuius tamen infelicitatis Fotinus adnon uult teuere quod lectum est: maledictus homo

de nie

spem suam

qui in ho min e

noster loquens ad

ponit; de quo ipse etiam deus

eum quem

quem
uade et dicito quanta tibi
testimonium hoc uerum est. Quis Patriex infirmitate sanauerat,

se credi uellet ostendit dicens:

fecerit deus,

et

passianos hereticos ferat dicente scribtura: qui credit in filio

habet uitam, qui non credit in filio non habet uitam?

Quorum tauta infelicitas est, ut etiam daemoniaca contessione
damnentur dicente ad deum iu euangelio daemone: quid uo47 bis et tibi

|j

lesu

est,

dei uiui, quid uenisti ante

fili

tempus per der e nos? Quis Ofitas uel insipions incidat uolens
deum habere serpentem, cum scribtum sit: ego sum dominus
deus tuus qui eduxi te de domo seruitutis; non erunt
tibi dii alii praeter me; non facies tibi idolum nee
ullam similitudinem ex his quae in caelo susum ne10 Deut.

12

, 4.

18 testimonium] Tit.

1,

Marc.

34.

1,

24; Luc.

4,

21 Ilarius, de
apostolicis doctrinis,

clamant:

14 Hierein. 17,

lo. 5, 40.

13.

trin.

19

lo.

3,

36;

25 Exod. 20,
VI, 49:

I.

24;

Deut.

Dignum enim

quid mihi (cod. Uat. 'nobis')

ras. dei.

10

et

tibi

est,

17 Marc.

5,

19.

22 Matth.

8,

29;

5.

lo. 5, 12.

sed daemonuni ore conuinci.

boCTRINAe, e

^j

5,

68.

est haereticos

Clamant enim
Jesu

fili

Dei

non

iani

et saepe

altissinii?

MONleQeN)TesblCNT(T)OYSe]

uide quae de hoc ablatiuo dixi iu Arch.

f.

lat.

Lex. III, 322

^i>

tractatus

39

II.

que quae in terra deorsum ueqiie (quae) sub aquis neque quao sub terra. Quis uellit Nouatianoruin l)aptisniata

cum scribtum sit:

Ulms deus. Quanini tarnen

repetita,

T)

unum baptisma
teste deo

infelicitatem

Christo quia ex fabnlis uulgi, non ex aliqua contentionis con-

cum

latione cogno|nimns, quia

est,

unum

iam non
Lunae,
moril)us

bis uel contendisse peccare

hoc scientes quod qui

nomen amittunt:

Christiani

10

fides

iiiia

sectaruni

sectarum nomen inponunt

sil)i

int er

quae tamen onmia Manicaeos,

hereticos, sed idololatras et maleficos seruos Solis et

inuictiacos
institutis

daemones cum omnil)Us auctoribus sectis

libris doctoribus discipulisque damnamus,

his scribtum est: cum tali nee quidem cibum

sumere. Nol)is enim Christus deus dei filius passus in carnem
secundum fidem symboli baptizatis et electis ad sacerdotium
in nomine patris et fili et spiritus sancti tota fides,
tota uita, 48

quia de

15

||

tota ueueratio est.

In hac ergo ueritate fidei et in hac simplicitate uiuentibus

nobis a Caesaraugustana synhodo Hydatius redit,

nihil contra

nos referens, quippe quos et ipse in eclesiis nostris secum etiam

20

communieantes demiserat

et

quos nemo nee abscntes quidem

praesumpta accusatione damnauerat. Sed ut

rabilitatis tuae,

sciat Corona uene-

unde excandeseentiae eins dolor, unde debae-

cans toto orbe etiam in eclesias furor fuerit: reuersus e synhodo

media

et in

eclesia sedens reus a presbytero suo actis eclesia-

petitur; datur etiam post

25 sticis

a quibusdam libellus et deteriora

3 Eph.

24

cf.

4,

non

UAG

5.

cf.

13

et

Prouorb. 24, 19.

de

litt.

12

I.

plu-

Cor. 5, 11.
et

in

cousessu

sed exstat antecedens uox

uelllT] scribore uellT non placet

13

parasitica dixi in praefationis capite II

(ed.

ipsius

G.

ICTIACOS] legendumne INUeCTICIOSV

Litcraturzcitung

clericis

IV, 12: media in ecclesia

5.

deest in codice,

(ante SUC))

in uersus fine

VI,

prius a praesbytero ob-

purgato sacerdoti se coumiunicaturos.

Ililarius, de trin.

l'ratnim, uid. etiam

que

nisi

quam

segregant se de

ieeta fuerant oljponuntur;

rimi, profitentes

dies paruos in eclesiis nostris

Harnack) 1886,

col.

CARNeOD]

10
nid.

24 F. Loofs in

395 coniocit 'presbyterio'

MG
IN
qnae

'Tlieol.

40

Priscilliani

Hinc nos conuenti damus ad Hyginum et Symposium episcopos

quoriim uitam ipse uouisti huiusmodi litteras: omnia subito
fuisse turbata; prouideri oportere, qualiter eclesiarum pax con-

posita duraret. Kescribtum est, ut uerbis ipsis loquamur: quau-

49 tum ad laicos

apud nos

sufficeret

reliquo

pertiiieret,

si

illis

suspectus Hydatius esset,

||

dandum

sola

de catholiea professione testatio; de

pro eclesiarum pace concilium; nullum autem

synhodo fuisse damnatum.

Quis non coneadem synhodo uir

religiosus qui haec scribebat Symposius adfuisset? Capimus
tamen inter ista consilium, ut euntes ad Hemeretensium ciuiin Caesaraugustana

sacerdotibus crederet, praesertim

tatem praesentes

cum

in

uideremus Hydatium,

ipsi

lo

pacis potius deo

|

quam

enim iniuria et non o))fuit

consulere
potius
praeseutem
tamquam fratrem
sequium
uelle quam uelut reum euocare, rei sumus
sin uero uenientes
teste

contentionis

auctores.

Si

et

ingredientes

solum

eclesiam

in

turbis

populis

et

15

non

concitatis

non admissi, sed etiam adflicti uerbeputamus caedentem potius iuiuriam fecisse, non
Nos tamen quibus cordi pax erat accipieutes
pro-

in praesbyterium

ribus sumus,

50 caesos.

||

fessionem

quam

reprobare,

omnes

prope coepiscopos

laicorum,

non poteramus,

ad

quia

esset

catholiea,

20

quid

nostros,

sacerdotalis reuerentia passa fuisset, scribsimus mitteutes etiam

gesta

rerum

fidem professionum

et

quod

nee hoc taceutes,

multi ex his post professionem ad sacerdotium peterentur. Ke-

dandum super

scribitur ad nos

tae professioni
sie

et sicut

credendum habi-

ista concilium;

electiouem cousistere petitiouis (in) plebe.

quam

oportebat

timens

25

dedicationem sacerdotis in sacer|dote,

coucinnat preces falso

Hinc

ille

plus

gestae

rei

et

fabulam texens dissimulatis nominibus nostris rescribtum contra pseudoepiscopos et

Mauichaeos

petit et necessario inpetrat,

(X)

6 SUppl'ceReT]

iiifinitiiii

RC

eUOCARCI

26

SACeRboieS

isti

17

27

29 T6QervJS

inneniiint

14

TA(|UAOD

li

15

uersiis

loco posiiit coniunctiiuim

undo suas

UCRUCRlbUS, U
IN
(sed

(in

UCRl)

deest iu codice; a iierbo

cf. e. g.

August.,

fabvilas texaut;

c.

lin.

pleG

pertoiuii

del.

iucipit iiouus

Prise, et Orig.,

c.

1: neque

Oros., adu. pag. I, 10, 19

30

traetatns
quia

nemo non,

qui pseudoepiscopos

etiam spectabili

odisset. Uiro

Manichaeos audiret,
Ambrosio episcopo tota

et

tuo

fratri

cum relato sibi rescribto sub specie sectae quam

nemo non damnat in
omnes rueret Christianos, 51
hereticum etiam Hyginum nobiscum uocans, sicut epistulae

mentitur

et,

nostrum
5

41

II.

||

ipsius missae ad eclesias prolocuntur, agens scilicet, ne iudices

haberet,
nostras

si omnes diuersis obtrectationibus iufamasset, eclesias

commendauimus deo, quarum communicatorias ad te

epistulas detulimus totius cleri et plebis suscribtione transmis10

sas,

et

ad

potuimus uenientes uoluimus quidem absentes

haberet quod Hydatius obiceret sacerdojtum

te qui

supplicare,

ut

si

audientiam postulantes nee refugientes tarnen iudicium publi-

cum,

si

malluisset.

ipse

sed

optat probari;
15

studio

Nos

quam

metus conscieutiae

iustas praeces diceret, respoudere

causa

sanctorum

fidei

uenimus Komam, nulli graues,

primum adiremus, ne taciturnitas

te

sed magis libellum tradentes 52

iudicaretur,

||

in

saeculi,

hoc solum desiderantes, ut

quod omuibus maius

gestae ordinem et,

20 rei

fuerit

non omittentes

tarnen,

iudicium malle

autem metuit audiri qui

an malo uoto, deus

nullo

factum

cum

iudicabit, ut quaestor,
tardaret,

De

licam in qua uiuimns panderemus.

Nam

est,

fidem catho-

et

de scribturis

si

quibusdam, quas Hydatius de armario suo proferens in calumniosas fabulas misit, quaeritur de nobis sententia, id nobis cordi
est et
25 stoli

semper

omnia

ut

fuit,

in scribturis sub cuiusliljet apo-

profetae episcopi auctoritate prolatis, quae Christum

deum

dei filium profetant aut praedicant et consentiunt canoni euan-

18 Ilarius, de

trin.

VII, 1: ne

roa in nobis

sit

taciturnitas.

22 Augustinus, contr. Faust. II, 3: profertis nobis ex armario uestro nescio

quem primum hominem.

9

SUSCRIBTIONe]

ita cod.

uerbum finitum; an
13

ODAlluis'seT]

leg.

ita

ABSeNTCS]

10

nouus uersus; fortasse scribeuduni est

pReseNTS

et pro UT?

cod.

1.5

SerMTENTIA)

ex

NJUBIS

corr.

11 UT] desidoratur

OBIceReTl

lubiCAUIT,

20 OODNJIBUSAIUS' (deficiento litt.'m)

(ante

ab hoc uocab. incipit

(in

luit

OOieeRCT

UIT)

23 (|UeRITUR

liu.

del.

NOBIS

42

Pr
uel profetis,

geliis

ci

1 1 i

ni

quae autem contra

posse damiiari;

iioii

canonem

fidem catholicam sentiunt uel loqiumtur,

contra

et

cum

omni])us doctoribus discipulisque damuauda, quia scril)tuni

est:

omnis Spiritus qui confitetur Christum de deo

qui autem non confitetur de deo non est, et alibi:

est,

nemo loquens
nemo nisi in

Nee enim nos damnari debemus qui

de deo loquenjtes secundum
de quibus et ipse Hydatius

qui

quorum una

si

in concilio

senteutia

illius esse,

est

fessionis nostrae,

in

deo

secundum quod
constat,

si

dicatur esse diuersa.

fides

possumus nee del)emus,

sentire

nemo

auditus,

esset laicus,

nemo

in

criminis

obiecti

si

concilio

ut, si fides pro-

is

tu relictam tibi de apostolis

nostrarum testimonia

eclesiarum

non desunt,

pacificis epistulis scribta

legantur'.

non nostri crimi-

Propter quod uenerabiles sensus tuos petimus,

tradis,

lo

Caesaraugu-

'damnanda damnentur, superflua non

alt:

In quo Corona tua perspicit moris

scrib-

si

falsauerunt;

haeretici

minus purgans infamari

se

per haec mauult quos metuit audiri,

nis,

sumus,

catholici
se

et

dominum lesum.

spiritu sancto loquitur

53 turas

stano sie

anathema lesu

in spiritu sancto dicit

si

de scribturis aliud nee

nemo nostrum reus factus,

nemo etiam cum

depositus,

probatione damnatus

noxio sacerdotium nihil prosit et possit

est,

20

licet

deponi qui

sacerdos

laicus meruit ante damnari, praestes audientiam, depraecamur,

54 quia Omnibus senior

niri

ac

non omittat,

sacerdotii

Uel

fuerit persecutus.

uis iniuriam

I.

quam

lo. 4, 2.

posse]

bAlb.
lin.

11
dol.

Ra'biIiS

||

es;

I.

qiiamuis

plbiS

tibi benignitatis

adfectu nulli

nobis inposuit inrogare, des ad fratres

quIODeTUIT,
14

insitae

si

ille

3.

ita cod.,

si

NOKJCON'fITITeTUR

irv]

Hydatium facias conuenobis, coronam aeterni

zelum domiui usque ad finem

primus

et

confidet aliquid probare de

si

Cor. 12,

2G

3.

UT praecedat

(iu (JUI) liu.

biCTUR

flblSpROpeSSIONeS,

(ante

dol.

ex

Es. 9,

7.

OfONGS

10 b|YjlbATIUS,

cf.

buC.

cf.siiprap.14,13.

12

b) lin.

NONJ

del.,

fuit

INSUyjeRplUA,

corr.

22

15

ueNJE

SACRbOTU(D

25

tractatus

43

TT.

Onmos

tuos Hispanieiises opiscopos littoras depraecamiir.

petimiis,

iie

Hydatio ouocato

quos reos factos inpraeseii|tes

audiaut iiiauditos. Tarnen

qiiae

5 tius

oiiiiu

iuiuriam fecorimus, ut coucilio constituto et

cui

epistulis

nemo condenmet

missis intulit pro])et,

niam

illiim

facile

ignoscimus,

de noLis nullus aecusat;

si

nam

probandae

reatiis omittat,

peccatum

et

noii

omnia Hyda-

et solani

timorem

accusationis neccessitateni ha])eat;

legoriiit

ut

ita,

probamur, quoniam nouimus

qno-

in nos

et ex uobis

tantum ut prohata fide et

quod contra Mauichaeos datum est, dato

discimus, quid deceat sacerdotes,

10

uita uostra

testimonio

scril)|jto

sacerdotum qui interfuerint eoncilio,

repugnemus,

ne sub nomine noxiorum in diebus uestris, quod nefas

scitis,

aut eclesiae catholieis uiduentur sacerdotibus aut eclesiis sacerdotes.

biSpANieNTeS,

pRASeN|TS]

nid.

Arch.

f.

lat.

Seb

6 rvJeCCeSS.] ita cod.

R ad U

alligata

tura uacat.

llO,

pACTOS,

Lex. ITT, 325

N0'UI(T)|S|

AbbAODASUOD INCipiT

del.

lln.

ex

pRODACnUS,

D )Uob,

corr.

IN

5 T] recte conicias

lin.

del. et litt.

14 XpllCIT

n. del.

bCflbeJ beApOCRYpIsL M.
[

So" scrip-

PRISCILLIANl

BER DE

FIDE ET DE APOCRYPHIS.

AVircct. fol.

(lamiiet,

56

quoniam nouitas

ingeiiii contentionis

est

mater, eruditio scandali auctor, schismatis alimeutum, heresis

nutrimeiitum,

deo

forma

delicti

Omiie euim quod

peccati.

ab apostolis dictum uidetur

aut

factum uel ut

aiit

aiit

adprolbatum, hoc est de quo scribtum est: est est noii nou;
quod autem ex uouo ingeiiiis et calumniis repperitur, hinc
testimonium diuinae uirtutis ostenditur dicentis: quod superabundat ex malo est. Uideamus ergo, si apostoli Christi
lesu

nil legerunt.
ille

conuersationis et

nostrae

magistri

Ait luda apostolus ciamaus

deum Christum

qui

uitao

temptasse plus

credidit,

post

10

canonem
didymus domini,
extra

passiouis iusiguia

cum

putatur

uinculorum pressa uestigia

qui

ille

ille

fieret

et uidit et tetigit: prophetauit de

septimus ab Adam Enoc dicens 'ecce uenit
dominus in sanctis milibus facere iudicium et arguere
omuem et de omuibus duris quae locuti suut contra
eum peccatores.' Quis est hie Enoc quem in testimonium

et diuinae crucis laudes

15

his, inquid,

profetiae

apostolus ludas

7 Matth.

5,

37;

cf.

An

adsumpsit?

iiifra Priscilliaui

qui

canonem

profetasset de
9 Matth.

I.

5, 37.

15 ep. ludae 14, 15.

19 Hieronym., de uir.

ill. c.

4: ludas frater lacobi ['frater

in antiquis codicibus animaduertit Uictorius;

hist.

eccl.

III, 19 et 20] ... de libro

Enoch

dominr

legi

Ilcrjcsippum ap. Eusehium,

cf.
.

assumit testimonium.

Cf.

Tertull., de cultu fem. I, 3.

2 Uid. subscriptionem tractatus

libello de

apocryphis magis

quam

ciderunt (uid. praef cap. II)

man.

I in

II,

de

ubi deest et
fide,

17 uerba

margine inferiore posuit;

in

agitur uero mutilo nostro

quia ante
)t\]

fol.

56 complura inter-

SANCTIS

OCDNern

tcxtu est hoc signum: brvJS-

20

Priscilliani tractatus

alium

deo,

habebat

iiou

quam,

profetiam huius poneret,

nisi

Aut 57
Enoc profeta esse uon raeruit quem Paulus iu epiad Hebreos facta ante translationem testimouium

uera dicuiitur, caiiouica ipse ordinatione

si

45

III.

||

damnasset?

fortassis

stula

shabuisse

quem

aut

testatur

huc muudi forma

cum

principio generis,

in

natura rudis

et

ad-

peccatum decepti

saeculi,

hominis retinens, futuram conuersionem ad deum post pec-

non crederet,

cata

De quo

perire?
10

profeta est,

silium

non ambigitur

qualiter consultatio

quam

temeritas,

potius

quam

quam

maluit

quam

creditur

quod

tumultus,

perfidia dicitur,

ubi,

con-

dum

Aut uumquid de triuialibus rebus aginms

mauus nostras sunt aut scaenae lu-

propheta danmatur?
aut

et tesserae inter

tali

tractamus,

dibria

ut,

apostolorum dicta
est

iactet,

dum homines

damnemus?

hominibus quae

gratia,

uon teuere?

stolica

20

et apostolis

ultionem sinmltatum sententia tenditur, praedicans deum

in

15

fides

deus

suos

inter

transf(>rre

si

sequimur,

saeculi

uoluerint

credere

dicta

et

pacis

apo-

Sed fortassis aliquis in haec ingenia se

quamuis etiam

ut,

sanctorum fidem

huius

Aut quae constitueudae

unum

in deo ualeat,

testimonium ad confirmandam

tamen

dicat uui rei

||

uon esse 58

sed in duobus et tribus testibus totius

uerbi constare rationem. Conuertat itaque sese quilibet
qui huiusmodi est, et utrum uera dicanms diligens scripturarum
scrutator inquirat. Quid est quod Tobi sanctus futurae uitae
credendum,

25

cum quid custodiret ediceret,

prophetarum sumus; Noe profeta fuit et
Isac et lacob et omnes patres nostri

ad filium praecepta dispouens,

ait:

nos

fili

Abraham

et

4 Hebr. 11,

Tim.

I.

cellam

5,

19;

cf.

Migue

21 Deut. 19, 15; Matth. 18, 16; IL Cor. 13, 1;

5.

XLVI

iiifra Prise,

can.

22, 432)

26 Tob.

4,

Hieronymi

et

13

11 Hilarius, contra Constantium imp.

sed
.

fides,

neque inconsideratio sed

perfidia

uon

fides est.

14

ratio,

ep.

27 (ad Mar-

(in Itala).

c.

6:

Non

est istud temeritas

ueque furor sed fiducia;

tali et tesserae] cf. Cicero,

de

c.

or. III, 15,

24:
5S;

de senect. 16, 58.

3

14

poRTASses

TesseRe

11

peRfibiAqufn'pibis

22 sestquiliBetqui

12

skduItntuod

46

Priscilliani

qui ab initio sacculi profetauerunt.

profetae

Noe

cajiionis

Abrahae librum

legit? quis

Quos

si

Tobia

quod

dispositi

cauoue poue-

iu

testimouium prophetiae

illi

ad testinionium eme-

ad occasionem iustae damnationis

alteris

quae ignoscant siuguli quique,

Iuter

adscribitur?

cum

datur,

profetas

quod aliquaudo Isac pro-

legit et

canone promeruit, qualiter, quod

in

ritae uirtutis

Quaiido in caiioue

iuter

qiiis

quis profetiani lacob

fetasset edocuit?

retur audiuit?

est?

lectus

liber

quam cum

prophetis dei malumus,

damuari

si

Ins qui incauta prae-

sumunt ea quae sunt religiosa damnemus. Quis enim accu- w

satore Noe diuini iudicii disceptatione non timeat? De quo
ait:||
Noe iustum iustitiae praeconem custocataclismum mundo super impios iuducens. Quis
Abrahae profetae sinum ad quietis testimouium non requirat?
quis reputari in Isac semen nolit? quis lacob dictum a deo

59 apostolus

diuit

Faraonis deum non amet? aut

is

non memorias sanctorum

respuens intremescat, cum scribtum sit: amen dico uobis
quod qui scandalizauerit minimum ex his qui crediquis

derunt in nomine meo bonum est illi ligari molam

asinariam et in profundum maris mitti. Quod si de
minimis

dicitur,

metus,

qua ab

si

quibus tamen omnibus

In

infelicibus hereticis sunt

(quae) profetis uel

Nee enim

spuere.

quid de his qui ad fidem primi

uolo scire,

'

sunt pronuntiatur.

libris

inserta,

zizania

zabulus inseruit,

sancta

9,

17 Marc.
11

14

II. Petr. 2, 5.

12

Rom.

quis lacob

al.

9,

41

Matth. 18,

blSCepTTI0f\J6]
litt.

24

qUA

ut,

cf.

e. q. s.]

6.

27

facile

M oppressa dixi
DRONUN TITUR] retinui

cap. II de

tiuus.

quod

perdidisse,

cf.

cum

propterea

nisi

cf.

Exod.

7, 1

Matth. 13, 29.

15

cf.

et 25

fructus

suis

inter

sub cauto messore,

Luc. 16, 22. 23.

et

re-

meliusque

zezania de frugibus tollere quam spem boni

est

propter

est

deo sancti mendacium in ueris

ipsi

sacrilega amplectuntur uel detestabilia pro sanctis,

22

non

delere

non inueniuntur consentire

euangeliis
illi

20

cum

Gen. 21, 12;

ubi tamen de Mose agitur

29

cf.

de accusatiuo cogites;

Matth.
cf.

13, 25. 39.

quae in praef.

19 leQR), puncto supcrposito e

del.

iudicatiuum, quamuis dcsideretur coniuuc-

deest in codiee.

tractatus
frux

zezaniis

uua

bona

pe||riret et

cum pessimis, 60
cum boiiis iuu-

faceret occidere

eiim

adstriugeiis

seiitentia

47

III.

pessima

qui

quam qui bona cum maus perdit. Denique iu ouangelio

Lucanum dicente euaugelista testatur deus dicens: inquiretur sauguis omiiium profetarum qui effusus est a
constitutione mundi, a sanguine Abel usque ad sanguinem Zacchariae qui occisus est inter altare et
aedem; et Helias in regnorum ait: altaria tua suffoderunt,
git

cata

profetas tuos occideruut et ego relictus sum solus et

animam meam. Quis est iste Abel profeta, ex

loquaerunt

quo sanguis profetarum sumpsit exordium,- cuius principium

in

Zacchariam

Si

enim omne quod

peccare

legisse
l

Qui sunt

finit?

nulluni ab

est,

tantum

adsumendum

qui

bis

sunt profetam legimus occisum,

nouis nihil uel

medii qui uidentur occisi?

illi

dicitur iu libris canouis quaeritur et plus

ac

si

extra auctoritatem

ca-

tenendum, non possumus

est uel

non historiam

fabulis credere et

canone constituti

in

scripti

factorum pro-

batione retinere. Fortasse enim aliquis exsiliat et dicat Eseiam

fuisse

dissectum;

si

quis

inter

est

ille

huiusmodi qui

ista
||

20

damnauerint,

os

suuin claudat

aut certe historiam factae rei 61

quoniam iam

proferens picturis se dicat credere uel poetis,

cilius

admittunt quod philosoforum

studia mentiuntur,

fa-

certe

ut huiusmodi rei testimonium et occisorum profetarum a con-

mundi sanguis

Quae si euaugelista legeus

scrutate scribturas,
etiam me ut ea legerem quae legerat traxit. Non possum
autem dicere quod loqui cogor, ut mihi apostolum sequi non
stitutione

25

recte ad testimonium

4 Luc.

requiratur.

protulit dicens:

11, 50. 51.

m.

lieg. 19, 10; Korn. 11, 2. 3.

18 Harius, contra Const. imp.,

qui desectum Esaiam scissem.
uiribus secatur Esaias;

qUAfO

c.

4: iiec ego

Tertull.,

25

lo. 5, 39.

equuleum metuissein,

de patientia,

c.

14: his patientiae

ulii.

scripsi; cod.:

quob

quem

luCANUCD]

eack'Ui

forma de-

auuo 1885, in Usseriano,

quem Abboth 1884, iu Amhrosiano, quem Ceriani 1801, et iu German.,
corr.
cuius partem Wordsworth 1883 cdid.
INC|U1R[TUR, E ex

preheuditur iu codd. Uindoh.,

Belslieiui

ACONSTITUTIONeODmUNbl]

pagiuae uersu 24 legatur

cf.

39, 13; 48, 7,

'a coustitutioue',

al.,

sed

cum

iu huius

etiam hie ablatiuum exhibui

48

Priscilliani

eruditio

Mattheum

puerum

losepli accepit

Aegyptum

in

muscipia decepti.

sed

fuorit,

fidei

in euaugelio cata

teiietur

et

rursus

autem

matrem

et

eius uoctu et aljt

erat ibi usque ad

et

Nam

scribtum: surgeus

cousummationem

Herodis, ut adiiipleretur quod dictum est a domino

per profetam diceutem: 'ex Aegypto uocaui filiuni
meum.' Quis est iste profeta, quem in cauouem noii legimus,
cuius

fidem uelut fideiiussor promissi muueris

profetiae

do-

minus inpleuit? Gerte iio modica indulti operis maguitudo

est passurum deum credere et testimoniis prophetiae tamquam

lo

||

62 (uiam)

praeparare, de qua deuertere deus

diuiiii itiueris

iiollet,

dam-

ut locutum se in eo qui profetauerat conproljaret; certe

nari

ber nou potest cuius testimonium canonicae elocutionis

tamquam

fidem conplet, nee potest

uoluntates aliud

ubi quod

est,

inter

eligi et aliud repudiari,

aepularum mortalium

nee de

quis adsumpserit sequitur

sofisticis

dum

et,

quaestio

dialecticum

ingeniorum opus uoluut, sectas de persuasione fecerunt.

tura

dei res solida,

homini de deo

massa

sancta

res

si

que ingenio suo potius quam deo seruiunt

boluni;

sed

de

uossent, extra
2 Matth.

dum

lde denique heresis,

et

singuli

nil tenereut.

2, 14. 15.

At

qui-

non sequi sym-

symbolo disputare disponunt, cum,

symbolum

Scrib-

homine electa, sed

dilibatio sancta est et

uera est uec ab

cuius

tradita,
est.

si

fidem

Symbolum enim

signa-

uid. Hos. 11, 1,

ad quem lociim Saba-

comm. in Hos. 11, 1 (= Migue

25, col. 915): Septuaginta traiistulerunt 'ex Aegypto uocaui filios eius\
quod in Hebraico non habetur nuUique dubium est Matthaeum de hoc
loeo sumpsisse testimonium iuxta Hebraicam ueritatem e. q. s.
b) de
opt. gen. interpr. { ep. 57 ad Pammach., Migue 22, col. 573): hoc nostri
Codices non habent, sed in Osee iuxta Hebraicam scribitur ueritatem
'ex Aegypto uocaui lium meum'' e. q. s.; cf. etiam Hieronymi xnaef. in
Esdram.
19 Rom. 11, 16.
tarius haec Hieroiiymi affert testimonia: a)

UOCAI,

13

qUAOD
1

lin. del.

ODoblCACID] abundat

litt.

blU?

rasura; eratno

M,

CANONeOD]
uid.

11

praef.

UIACD

6e
E

ex

corr.

ita

codex;

22

cf.

SYO")13010

supra 39, 13.

10 post

cap. II.

deest in codice

e,

18 bo'fniNJtieCTA,

is

15

TADD

queSTIO

20

tractatus
rei

uerae

est

symbolo

malle

quam

tura

nomine

patris et

Christus deus dei

hominis amorem;

propter

srexit

quod

tradens,

fuit est et

qui

futurum

apostolis
in

erat,

symbolum

suis

in symljolo

se et

patrem, ne 63

fili

II

omne

apostolis
10

unum

id

nam
quod uominabatur se

qui

edocuit;

ualeret,

quo

in carne passus resur-

monstrans nomen patris filium itemque

suo

Binionitarum error

est in

saneti, fides unius dei, ex

saluator natus

filius

dispiitare de

est

symbolum opus domiui

credere;
et spiritus

fili

sym])olum

desiguare

et

49

III.

requirentibus

esse monstrauit,

non diuisum, dicente profeta: hie est

se credi uoluit

deus noster nee reputabitur alius absque eum qui

osteudit uiam disciplinae et dedit eam lacob puero
suo et Istrahel dilecto suo; posthaec in terris uisus
est et cum hominibus conuersatus est, dominus deus
15

nomen

eins.

Sed ue amore

fidei

quam

ducti ad alia uos

posueramus conuertisse dicamur,

licet

ex

abunjdanti

pro-

contra

tamen de hoc speciamendacium testiNunc uero ad illa redeundum

diuersas hereses uincendi locus pateat,

liter

susceptum opus uolumus, ut

moniorum nube
20 est,

ut,

uiucamus.

infidele

probabiles in eo in quo repraehendimur inuenimur,

si

recte etiam de

reliquis

Paulus dixisse

deum

uideamur. Sic namque et

beatius est dare magis quam

disputasse

ait:

et hoc locutum deum in canone non legimus.

Et
deum locutum fuisse testatur dicens: quoniam exiet
25iniquitas de Babylone ex presbyteris qui uidebantur
regere plebem. Et cum ista facta dicta uel scribta et in G4

accipere,
Daniel

||

euangelistae

uerbis

et

apostoli (^loquio

crederemus, ecce nunc tempus adlatum

sermonibus

diuinis

et

est,

ul)i,

dum

disceptatio

Non

superfluarum rerum quaeritur, Stupor fidelibus inseratur.

30

enim possumus

dicere

deum non

dixisse

quod

eum

dixisse

apostolus dixit aut non prophetatum fuisse quod scribtura pro9

cf.

Eph.

18 Hebr. 12,

1,

10 Bar. 3,

21.

3638.

14 dominus] Arnos

24 Dan.

22 Act. 20, 35.

1.

13, 5

(= Susannae

5, 8.

bist.

apocrypha).

UeRe

hirvJIONITARUm]
.XVni. Priscill.

plbiS
ff.

supra

6
p. 5,

eRAT]
10

ita

cod.,

neu ERIT

24 6X161]

nolui imit. in

NC

6XIIT

50

Priscilliani

fetam dixisse

tota

hapc recte ad fidem credimus,

cauonem non uidemus

damnanda sunt

aut qualiter uel

haec dicit

Sic denique et Ezechiel profeta ait:

tenetur.

caiionem

et ideo, si extra

damnatorum testimoniuni

quae scribta sunt scribentis auctoritas non

recipitur, uel in his

do-r.

sum in diebus
per manus seruorum meorum profetarum/

minus ad Gog
antiquis

Credo quod

'tu

quod

qui

tamen

de quo locutus

es

nee tam perfidus mihi sum, ut aut profetam

dixit

finxisse
Sit

cum

Et

testatur.

scribta haec in

dixerit deus

aut

canone non uideo

cum

et,

deum mentitum fuisse confirmem;

quem hoc deus locutus sit, in

per

profeta,

ille

dictorum habeamus fidem,

65 canone non iuljuenimus auctorem.

Sic

et in libris

lo

scribti in

Paralipome-

non Natham profetam, Achiam Selonitam, uisiones Laedam,

uerba Zeu

ueri et

eorum quae gesserunt

dicente

scriptura:

Anani ad fidem

fili

auctoritatem inuenimus edicta,

et

reliqui

i;"

sermones losafat primi et nouissimi ecce scribti sunt

sermonibus Zeu fili Anani qui perscribsit in libro

in

reges Istrahe 1,

haec scripta

et

in

libris

canouis non legimus,

sed recepta a canone conprobamus: sicut et

et reliqui

ibi ait:

sermones Solomonis primi et nouissimi ecce scribti

sunt in uerbis Nathae profetae et in uerbis
Achiae
Selonitae et in uisionibus Laedam, quae uidebat de
Heiorobeam filio Nabat; et item ibi: et reliqui sermones
Koboam primi et nouissimi nonne scripti sunt in uerbis
Sameae profetae et Edom uidentis et omnes actus eins?
et item ibi: et reliqui sermones Abdiae et actus eius
et uerba eius scribta sunt in libro Edom profetae; et

20

5 Ezech. 38, 14. 17.

23

habent

CRCblODUS]

II.

Paralip. 13, 22.

Paralip. 20, 34.

T^.

167,64

iiid.

supra

15

modus

qUA]

ita cod.

ed. Peip.:

desiderari

13

p. 48, 7

llsJUeNJimUS

II.

Paralip.

Haec

23

eTSRa)o'MS

uidetur,

ACblA^'

seripsi,

RcliqiJi

22

19

si

9, 29.

se

recte

cf.

53, 1

coniunctiims

2 l?\JCAT\)ONfn]

SC
QeSRUNr'

15
II.

opusc. sacr. II,

Boethiiis,

et ex fide

14

26

II. Paralip. 12, 15.

cod.:

sed

lAebX^'

INUeNIUN'Ljl'

2-,

tractatus

51

III.

ihi: et reliqui sermonos Amossiae primi et nouissimi nonne ecce scripti sunt in lil)ro dierum regum
ludae et Istrahel? item il)i: nonne haec scripta sunt in

item

libro dierum regum Inda? item ibi: et reliqui sermones

Manasse et oratio eins quam orauit ad dominum in
nomine dei Istrahel ecce scribta sunt in sermonil)US
||

orationis eins et in sermonibus uidentium.

huiusmodi fluctuus patienter accipiat?
urget

docta
10

insania,

nisi sint catholica

furor

exigit

necne quae

damna quod ego non

lego,

in-

dicens

nihil

aliut

dicis
damna quae ego nescio,
damna quod studio pigriscentis
;

non requiro. Hinc ex parte altera diuinum urget eloquium:

otii

scrutate, inquid, scripturas,

quorum
15

Quis ergo

Hinc una ex parte

inperitus

OG

ad

sanguis

peculiariter

illud

monens, ut

testimonium uin|dictae quaeritur eoruni

eloquia non negentur. Inter quae positi necessario conti den ti am

iam uolumus esse quod diceliamus antea esse cautelam. Habeo

testimonium

habeo

dei,

sitionis,
20

dicant,

quod

si

in his

est,

si

quod

profetarum:

Non

ut,

deteriora

et

quoniam

in

deum

libris,

unum

adque

retentabat

legimus

ad

conprobanda ea quae scripta

adsumpti sunt,

hereticorum

in

pleraque

uadens pugnam catholicis parans falsare maluit

illam apostolicam feramus iure sententiam

inter

quos extra ca-

nonicorum librorum uumerum ad legendi laborem

25

prae-

est timor, fides est,

respuimus,

huiusmodi

si

eclesiasticae dispo-

dei Christi est, in his inuenio qui

inuenio qui profetant.

quod diligimus meliora

ista seruantes,

habeo

apostolorum,

quaero quod Christiani hominis

diligenjtia
in

canone

sensus

quam

omnem

in-

teuere,

spiritum

lesum de deo non esse et omnem spiritum

confitetur Christum lesum de deo esse, sicut scrib-

qui negat
qui

1 II.

13

Paralip. 25, 2G.

lo. 5, 39.

27

II.

Paralip. 28, 20.

20 Cf. Hilarii locum, quem supra

nolui

Re'qUI
niutaro in

10

II.

Paralip. 33, 18. 19.

cf. I. lo. 4, 3. 2.

N3QNe'

TUODOR

(cf.

20

p.

45

TimOR]

Ililarius

l.

l.

attuli.

propter

CAUTGlACn

'temeritas')

plbiS

SUODpTA'
4*

(u.

I)

25

Ab

<"7

52

Priscilliani

tum est: nemo enim dicit in spiritu sancto anathema

lesu et nemo nisi in spiritu sancto loquitur dominum
lesum. Denique in antiquis librorum mouumentis cum testa-

mentum

scribturarum

diabolus

Hierusalem capta

inuideret,

polluto

domini distrui templum

altario

non

satis

fuit;

quia facile orat, ut quae manufacta erant in nianufactis

quod

redderet, arca incensa est testamenti, sciente diabolo

hominum

natura

cil^

saeculo

obligata

perdcret,

fideni

nam
homo

fa-

ad

si

praedicationem diuini nominis scriljturaruni testimonia non ha-

Sed argutior diuini mysterii natura quam diabuli, quae,

beret.

ut quid deus in

qui

uoluit

incensa

illa

quamuis incensum

uere credimus fuisse rescribta,

et

G8 teS||tamentum legatur in canone, rescriptum ab Hesdra

non

fuisset scribtum, recte

Hesdra auctore prolatus,

in

canone

incensum testamentum reddi non

legitur, tarnen, quia post

potuit nisi

illi

fidem

libro

damus, qui

rerum ueneratione

retinetur; in

quo tamen legimus scriptum spiritum sanctum ab

initio saeculi

hominum

trasse

et

rerum gesta retinentem

cor electi

scriberet,

uel legimus scribta ad

22

I.

Cor. 12,

1424

u.
cf.

omnia quae gesta uidentur esse

humanam memoriam
13

3.

II

cf.

sq.

cf.

inter

alios

Tertull.,

blCRUSAle]

ita

cf.

cod., cf. p. 82,

in accusatiiuun

Md.,

1, c.

litteraturae per
b.

M.

c.

mutare

u. 22. 25. 40. 43.)

(=

I,

Esdram

p.

705 ed.

constat re-

et contra Uigilant.

7,

orig. V, 39,

20; VI,

3, 2.

c.

25 Boe-

160 ed. Peip.: Itaque libet exclamare.

uid. p. 5, 9; 20, 13; 25, 12 et 22, al.

coniuuctiuum posui, sed

QITUR]

14 (iuprimis

de cultu fem.

stauratuni; Hieronym., de per]), uirg.

(Migiie 23, col. 190 et col. 344);

c.

3.

omue instrumeiitum ludaicae

thius, de cons. phil. p. 16,

condidisse. In quo

pauca ex his legentes

IV. lieg. 25, 9; IV. Esd. 14, 21

uid. IV. Esd. (Hb. apocryph.)

IV. Esd. 14, 43; Ps. 21,

Oehler):

'^o

nocte non tacens

libet exclamare: est! liceat! qualiter, rogo,

ad

hominis in-

humanam memoriam scribti forma retiratione repetita, cum per

diem loqueus

quod uix ad

et,

neret, ordine nuniero

et

i5

canone non ponitur, ad elogium

etsi in

redditi diuini testamenti digna

et

lo

homine posset ostenderet, reseruari Hesdram

quae fuerant incensa rescribsit. Quae si uere

supra 36,

1; 42, 1

18

20

al.

11

OSTCNCRe]

12 ReSCRIBIt'

bomiNCS

15 le

21 pORCDA'] nolui

25

cum

sumus,

culpabiles

tractatus

III.

niagis

hoc

oli

53
sumus, quod omnia

rei

quae de deo sunt profetata non logimus?

quemquam

ex

esse dicturum:
r,

qui

his

caluninias potius

ultra nihil quaeras!

canone scrihtum

dicentis

me Lucae

nisi

in

||

in

hu-

requirit ad-

addiscipuli pariter con-

ferebant inter se scribturas,

10

quam laborem

potius

quod

facile ingenio

euangelistae testimonium perurgeret 69

apostolorum:

actibus

legere

sufficit te

Cuius quidem uerbis

est.

manae naturae quae otium

surgerem,

Non dubito autcni

quam fidem diligunt

si

locutus fuerat ad eos Paulus, et ea

quemadmodum

ita esset,

quorum

Cognitionen! uolo

testimonium prophetiae in canone accepisse cognosco. Quamuis

enim crimen

sit

culpae

construere

l)atione
1,-,

et

erat omne quod

scribtum ab

alio

firmamentum

nihil

fidei

quo nos infirmes redarguitio

in

dixerat,

est

scriptorum pro-

Potuit enim sermo diuinus,

diaboli faciat reseruare.

ipsius

non credidisse sermonibus, non

apostolicis

tarnen damnabilis

tamquam ab

se

quoniam

loquens non

dicere, sed ex se ipse proferre; dicens

autem

scribtum esse, necessario proponens nobis legendi sollicitudinem,

suam de quo profetatum

et
20

fuerat gloriam et

qui pro-

illius

debitam posteritati gratiam non omisit.

fetauerat

Ego

certe

debitor sum, ut et illum qui ad memoriani diuiuam profetauerit legam et deo credam. Quis enim
non delectetur Christum ante saecula non a paucis, sed ab
inter utrosque utrisque

Omnibus profetatum? aut quis diuinae magnitudinis

2

incredibilis miraculi

deum

tarn

et

nasci habere et uirginalem metrani

ministerium diuini uerbi ad concipiendum uel parturiendum 70

in
II

8
1

sumus] modus

3 ante

21

Act. 17, 11.

cf.

plbem

deletum

cf.

Eom.

coniunctiuus
est

1,

14.

desiderari

uidetur,

sed

cf.

50,

6 puncto superposito; librarium praepostere

AT biSCipull
IG ipSIUSSCRAT, litt. S (in
14 INJfIRmeS] uid. supra p. 11,5
21 UTRUSqU,
^^t^0~; N SCRIBTUCO, IN lin. dol.
SeR) exstincta
scripturum fuisse opinor

blllQUNT

conuers.

alteio loco in

TRACD,

litterae

(fuit

I)

BU
OODNIS

lineis deletae sunt;

26 ueRBIIN'^A^b,

fuisse putes

proponitur

UT

24

8 facile cogites de

IN

25

librarium

OD

U IRQIN Aleuime

UTRUm

scripturum

ras. del., littera ^A, ante

lineam

54

Priscilliani

habitaculuni corporis patuisse

taiii

aestimator

sterilis

est,

omnem hominem

putet neu in omiiein terram adque in

ut

diuini

cum scribtum sit: omnis liugua condominus

quouiam
lesus in gloriam dei patris?

sensus secreta clamasse,

fiteatiir

Et

quilibet

ideo,

sit

ille

qui

cgo

ueget,

liaec

certe

scio

mercedem qui adueniente domino, cum omnis turba cum apostolis iuncta clamaret:
'osanna, osanua in caelis, benedictus qui uenit in nomine domini', corripi oportere eos dixit qui tam iudu-

quod

pharisaei

eins

recipiet

bitanter praesentis dei

uon tacebant.

glorias

Sed uideat qui

10

huiusmodi

est

dominum:

dixisse

lapides clamabunt,

et intellegat

etiamsi

tacuerint,

isti

quouiam,

si

duritia petra-

rum naturaliter praemortua ad dandum testimonium

usum humani sermonis animatur, quomodo sanctorum
quae ad confitendum

praecluditur

et suapte

natura

deo in
lingua
diuina

et

10

enim gentiles animae idolorum formis et

caerimoniis iupeditae auium praepetes transitus et dedita uentis
itinera piunarum uelut ad praescieutiam futuri prouentus lo-

gratia perurgetur? Si

71 quuntur
tantes,

extarum uenas animatione

et

dum

palpi-

terHreni Spiritus

fidem daemonibus dant, moritura post

momentum

20

animalium uiscera futura praenuntiare confirmant et de uita

mortuos rogant dicentes lapidi 'surge' et ligno 'uigila,'
sicque sacrilegium ab

his

Studium

dicitur, inperitia

sapientia

nuncupatur nescientibus his non deo se sacrificare

daemoni:
diuinas

mus

in

quo

si

talibus

apud

se gloria est,

sanctorum respuimus profetationes

uoluntatibus

nostris,

qui

his

deum

dum

et,

sed

quomodo uos
oboedi-

profetauerint

iuui-

demus relinqueutes apostolica praecepta dicentia: Spiritus noextinguere, |profetias noiite repudiare? Et ideo, quia

lite

3 Philipp.

22 Habac.

2, 19.

7cf.Luc.l9,37 39;Matth.21,9.

2, 11.

24

cf. I.

pATUISSeeTIAfn, e

28

Cor. 10, 20.

linea et puncto,

I.

Thess.

11 Luc. 19,40.
5, 19.

20.

in IA(T) lineis dei.

SJ^G

purei
i^RlljIS

10

UTqUACNON, qUAE

UlbeANT

15

SUAJJTAe

liueis dei.

qu6,

23 SICqU] uolui mutare in

lin.

dei.

Sique

25

tractatus

DO

III.

ubi libertas ibi Christus, bet nie uuuni clamare pro

totis,

quia et ego spiritum domini habeo: cesset inuidia diaboli! ab

Omnibus adnuntiatus est dominus, ab omnibus profetatus est Christus, <ab> Adam Sed Noe Abraham Isac lacob et a ceteris qui
ab initio saeculi profetauerunt, et intrepidus dico quod
inuidet diabolus: uenturum in carne deum omnis homo sciuit,
non dicam h quos in dispositione generationis suae in euangeo
deus posuit
staturos.

numerum

diuinae naturae fidem et

et

Quod

sicut scientibus et negantibus

canoni prae-

maior poena

est,
||

non sohim corde credere, sed et 72

ore confessionis gloriam non negare, dicente Dauid: credidi,

10 sie

et perfecta gloria

est

propter quod locutus sum.

quo

In

sciens conscientiam in bris canonieis

Petrus

apostolus

et

numeri rationem

et re-

laxans legendi ea quae de Christo scripta sunt bertatem,

15

cum

ad Colosenses epistulam daret, dixit:

lecta fuerit

cum
apud

uos epistula haec, facite, ut et in Laodicensium eclesia

eam quae Laodicensium est uos legatis.

legatur, et

Aut numquid damnabis apud uos apostohis

quae in canone non erat discipulos

qui epistulam

fuit,

suos legere

permisit aut
|

20

maior

uobis

Christo

decreta tendatis?

Omnibus enim nobis

dimus plenitudo fidei dies domini

forma praecepti

quoniara,

est,

si

25autem per fidem coustat,

1

Rom.

cf.

II.

Cor. 3, 17.

24 Rom.

cre-

fides ex auditu, auditus

nobis

15 Col.

de

futurorum spes

4 Tob.

Cor. 7, 40.

I.

deum Christum

qui

qualiter

10, 17; cf. IUI.,

trin.

4, 13.

10

cf.

IG.

23

cf.

4,

V, 32, ubi recte legitur:

autem per uerbum.

2

Hilarius, contra Comt. im}),

opiuio et meudacii suspicio;

uestras

est et lex uitae apostolici

11 credidi] Ps. 115, 10.

10, 10.

Hebr. 10, 22.

aud.

uoluntates

sicque

est

iniustum iudicium etiam in ea quae ante uos sunt

ut

agitis,

cura pro

AB

deest

SCINJTIA~^]
20 Sique]

cf.

CARNJ]

G
cf.

supra

54,

23

plervJITUbo, eratne
coartata exaratur

cf.

p. 5,

22

de

trin.

uid.

c.

supra

4; 30, 3

6: cesset itaquc maledictorum

11,0; VII, 24; XII, 35.

al.

p. 7, 18; 21,

TeNATIS, b

CRCbemuSV

22

13

al.

exempla abundantis

23 locus

ras.

del.

CRCb^inDUS

MiTUbo bieS

|eSTTlcXUITAeA,pOSTOll^G|

CON

littenie

scriptura

24 pibiS

56

Priscilliani tractatus

pouitur,

ante doceutur scribta

quae

si

III.

dicta de Christo et

iiel

niemoriam reseruata nee umqiiam ab apostolis repudiata

sed lecta, iiou solum respuantur a uobis, sed tamquain sacri-

in

cum in euangelio scribtuni sit: quicumque

nomine meo uirtutem, non potest de me

73 loga daniiientur,

fecerit in

male loqui?

[|

In quo illud tarnen non recuso nee respuo iu-

haec non eommittenda auribus,

peritis

dum

pleraque falsata sunt,

tatis

inruant foueam,

retinent

quia ab

ne,

hereticis

nomine prophetarum

praetitulato

sanctorum diuinum opus quaerunt, haereticae

in uerbis

disciplinam.

dum

falsi-

non ad plenura

apostolici sermonis

scribturarum

nam

in

omnibus heresibus

peruersa

interpraetatione

infelicium

sectarum instituta de persuasione fecerunt omnesque

se

deum

ideo diuina

credere et Christianos esse confirmant.

damnanda

scribtura

est

nomen refugiendum

;o

Sed nee propter nequitias pessimorum

prophetia dam|uanda sanctorum est;

cunctarum

est

aut repudianda

Christianum,

Nee

fides

dum

si,

Christum

Christi

est

15

aut

adserere sacri-

legia sua uolunt, eatholiei uominis audent usurpare eonsortium.

enim omnia quae legunt dam|[nare uolumus, certe

canone sunt relata damnamus, unde melius est
praetationem funestam et institutionem saerilegam quam

71 Si

etiani in

quae
inter-

scrib-

uobis da tum
est scire mysterium regni dei, ceteris autem in parabolis loquar, ut uideutes non uideant et audientes non
audiant. Mihi certe seruo domini consideranti haec unus hie
sensus est quoniam qui non amat Christum anathema
turam damnare diuinam, quoniam scribtum

est:

maranata.
4 Marc.

9, 38.

22 Luc.

6 NJC ex rvje'que
7

rvieqUllAm,

eSieST,

prius

RANATA-

corr.,

10; Marc. 4, 11. 12.

8,

que

linea et puncto,

eST

ras.

CD

lineis

del.,

liu del.

17 SI, erat ei

del.

fiKJiTiMcipiT

litt.

10

26

I.

Cor. 10, 22.

C addita in marg.

pOUAnD
19 CERTA

TRACTATus'pAscbAe

12 erat

27 (\)A

leqefehxj)'

WJWMMCCnX\^\N-X])0-\bu-b\^0-NOil- Erasum
nonieu AflDAlsJTIA, de quo

disputatur.

cf.

20

est

ante

CUOD

praef. cap. II, ubi etiam de nota Tironiana

25

PISOlIllANI
TRACTATUS PASCHAE.
Wiiceb.

humauae 75

inexploratas

inter

uitae

couuersatioiies et iudignas deo saeculi mensurabiles punihil utilius esse

est

iterum

et

profeta

ne differas de die in

et

sensuus rerum

talium

humanae
tantiljus

inter
statio

osum pascharum diem deus

dies seruire sibi

mundus
finis

lubricis gressu

fixo in

4,

4;

cf.

10 Cf. Hil, de
giosa

iiU'iLS

Prise, caii.

trin. I,

et

modum
XXIX.

uersus

rubro

UlTAeUTCONJUeRSA'tlONJeS, UT
CUl|^lj,

uid.

erat

deletum

SAe'cuIo,

et

ciORIOSUS, S

fITl'ciS

16

bomiNtS,

ex

(in

(in
I

IA)

littera

ras.

lin. del.

US)

fact.

sunt

lin.

del.

I,

cf.

incertis,

I. lo. 5,

7:

cum

1.

uidetur

fuisso

positum

SAC'

INbie]

11 bU0')Arvje

13 blUITvie
15

reli-

infra p. 104,

ras. del.

congessi

19.

CONURS'
4

supra 53, 25)

in

16

11 id.,

3 ucrba: TS)
exarata

(V cf.

quae in praef. cap. II de oppressa

bl|^UINJAm|ljSe RATIO,

fact.

nullus infinitis est

5, 8.

p. 69, 11).

colore

omnis

tamen, quia

dum

iutra imbecillitatis suae concluderetur errorem;

complentia

glori-

quamuis per omnes

8 Sirac.

10 (iufra

pericli-

diuinae

non constituimus

2 Uid. subscriptionem tractatus tertii.

tres

ut,

uellet,

maligno positus est

in

7 lac.

posuit,

homines suos deus

fine

Unicum

adpraehendens

uociljus

profeticis

uelut

occurrit.

intra

semper diuina

et

naufragio

portus

optabilis

modum

sententiae

errorem

clauduntur

inconsulta

tot
et

tamen mor-

die,

saecularium familiaritate captiui

inbecilli|tatis

miseratio

diuinae institutionis praecepta

et

omnis amicitia mundi ininiica

dicente: nou tardes conuerti

dicente apostolo:

dei,

dominum

ad

homini quam per omnes dies ea quae

sunt amica respuere

seruare,

15

docet

gnas

saeculi

10

nos

natura

ipsa

Etsi

pRO

14

omNfS,

ex

fol.

58

Priscilliaiii

commemorationom inpensae pro

76 in

omne

exhortans uel

iiobis passionis

obaiidiendum uos

anniuersaria uice ad

fidei cogeret, quos

qiiod uiuimiis sibi soll debere meminisset,

dicente apo-

mors sine uita siue praeseiitia siue futura, omuestra

sunt, uos autem Christi, Christus autem dei.
nia
sine

stolo:

Et

dilectissimi

ideo,

ut sensuus uestros
sessos

tamquam

laxemus,

in

in

quia

deo,

intra angustias

nouam lucem

positi

sumus,

inbecillitatis ol)-

religiosa docendi exhortatione

inchoantibus

neccessario

hoc

in

humanae

praeparationem

in

susci-|

piendae paschae diebus quadragensimarum, sicut scribtum

tamquam

est, 10

boni procuratores multiformis gratiae dei

aliut ne fiat secundum imperium praecipimus, aliud secundum ueniam depraecamur, quoniam in hoc tempore et

iam

qui

malis

se

adsuescens

abstinet

debet

bonis

ueile

meliora et qui adhuc indisciplinato mundi errore constringitur

15

reuocari ab alienis uel solemnium dierum obseruatione suadetur,

pascha domini

ut adueniente

77 acceptam semel

mandatorum

et qui

custodisse

est

fidelis

fijdem gaudeat et

se

paenitens sa-

et catecuminus futurae remissionis confidentiam

non amittat, ut adinpleatur quod scribtum est: ecce dies
domini et salutare eins! aperite portas, ut intret populum custodiens iustitiam et ueritatem, quia amplectentes intellectum perceperunt pacem sperantes

lutem repetat

domino. Propter quod,

in

dilectissimi,

caelestis uocationis

participes castificate animas uestras deo et, sicut scribtum

est, abstinentes a corporalil)US desideriis quae militant
2
12

1.

ter]
2,

I.

Petr.

1,

22.

I.

Cor. 7, 6; I.Tim. 1,1.

Hebr.

3,

11; lac. 4,

1.

Cor. 3, 22;

cf.

25 castificate]

I.

Petr.

I,

20 Es. 26,

1,

Fibern

ue|STRA.

I.

Petr.

18: meminisse oportet terrenarum mentium in-

omnes imperfectae sen-

tentiae angustias religiosa discendi exspectatione laxandas;

24 Prop-

1.

7 Hilarius, de trin.

blCervJie

Petr. 4, 10.

11

26 abstinentes]

22.

firmas atque imbecillas opiniones esse abiciendas et

I.

2 4.

Laoclic. u. 8.

19 Hebr. 10, 35.

3
4

Sl|ue
7 erat

ex

blCRIT atramcnto

(nbl

prlmum

UOSTROS

cf.

pallidiore

occun-it) erat Sil

20 quib,

20

ue

lin

dcl.

infra p. 94, 22.

correctum

est

pRAeseNJTA
26

qUA^e

25

59

traotatus IUI.

aduersus uos in mem|bris uestris ieiiinantes deo noii in

turpibus lucris neque in incerto auaritiae aut in rexis
contentionibus

et

ciarum

et

squaerit,

tale

scribtum

ieiunetis,

quoniam,

etsi

abstinentiam

oceallationem corporis diuinum in his

tanien ieiunium nou

dili-

diebus opus

requirit,

sicud

sed,

castifieati corpore et spiritu caritatem in

est,

dilectione simplicem ex corde uero et diuites uos in

operibus bonis diuinis gloriis exhibete et, sicut profeta
ait, soluite omnem conligationem iniustitiae et respuite
oblegatio||nes inpotentium commerciorum, eripite in- 78
iuriam accipientem, iudicate pupillum, iustificate uiduam, demittite confractos in remissionem et omnem
conscribtionem iniquam disrumpite, frangite panem
uestrum esurientibus, aegenos et non habeutes tectum
isinducite in domos uestras; si uideritis nudos operite
et laborantes ne dispexeritis; sie enim scribtum est: si
10

panem tuum

animo

humiliatam
lumen tuum
et erit deus tuus tecum et satiaberis omnibus bonis
in omnia quae desiderat anima tua. Considerate enim,
quid sit pascha domini, dicente apostolo: pascha nostrum
immolatus est Christus, ostendens rerum praesentium toledederis esurienti

ex

et

satiaueris auimam, orietur in tenebris

20

ad praemium

rantiam

quo uirginis partus

cf.

5 Es. 58,
6,

18.

21

I.

5.

I.

Tim.

9 Es. 58,
Cor.

RXIS] opp.

non

del.

y^exeRl'TeS, e
19

7;

cf.

in

1,

7.

in ine]

11.

Barnabae

epist. c. 3.

cf.

Tim.

I.

7 et diuites]

6, 17.
I.

Tim.

16 Es. 58, 10. 11.

5, 7.

p. 21, 4; 63,

6 IN), erat UTvJ

sed

Tit.

castifieati] I. Petr. 1, 22.

6.

proficientem,

inmortalitatis

adsumptionem corporis omnipotens

et in

3, 8;

6.

beatae

11

12
(in

SATIAUGRIS, U

SeNJT TlUm

17

leiUNeteS,

(in

pupilieiUSTIpICAXe, UO") man.

COTMpR ACTOS,
TeS)

lin.

lin. del.

18

del.

20

(in

TOS) ex U

11

lin. del.

superscr.,

16 biS

corr.

(DORieTUR,

CONSlbRATAeeNJim

TOleRANTlUdD

TES)

lin.

22

del.

pRA

60

Priscilliani

deus pudorem humaiii exordii

79 castigat,

conceptione

partu

dum multimoda

non recusans,

sustinens argumenta

ueritatis in se

humanae

uagitibus

||

natiuitatis uitia

omnes naturae

cunis

nostrae contumelias transcurrerit, ut, ueniens in carnem Constitutionen! decreti anterioris euerteret <et) in patibulum gloriosae

crucis maledicta terrenae dominationis adfigens inmortalis ipse

neque morte uincendus pro morientum aeternitate moreretur.

Cum

quo

sumus,

(si)

consepulti in mortem in baptismum

commoriamur et consepeliamur optamus, sie

alteri

alteri ut

contumelia illius
diem paschae uenire debemus, ut, quia
est, quadragenta dierum erimum domini in euuan-

in

lo

honor noster

carnem uiuamus,

carne non secundum

ad modicum sumus, tamen in

ambulantes

gelio ieiunantis imitati

ut,

si uicti

in

conpaginationem corporis Christi diuina praeceptorum luce re-

tamquam misericordiam consecutus

paremur, quoniam
ego

cousiliator,

ego

testis

sum quod

peccatis

liberi

15

esse

non possumus, nisi remissione baptismatis et diuinae crucis

80 redemptione saluemur. H sunt enim
dies quos Moyses
||

quadragensimo nummero ieiunans ad accipiendam legem

di-

cum adnuntiatum pascha

do-

aelementum

cui

uini sermonis meruit eloquium,

mini mare timuit

potentissimum

et

in terris

ipsa pro tempestate natura est diuisis aquis puluereum populo

8 Rom.

12

6, 4.

II. Cor. 10, 3.

15

Cor.

I.

7,

25;

I.

Petr. 5,

1.

1 Hilarius, de Irin. II, 2i: dei igitur imago inuisibilis pudorem

humani exordii non recusauit et per coneeptionem partum uagitum cunas
omnes naturae nostrae contumelias transcurrit (cf. JX, l al. inf. 77, 15).
;

moreretur = Hil.,

6 inmort.

4
T

TRANSCURReRIT]

6T6TIN,
6

nolui

T (in 16)

lin.

xeRRAerOAe, A

INJ multorum fnte

nolui mutare in

(in

dol.;

RAG)

uitiorura

mutare

quam
lin.

uid.

faeile
del.

praef.

22 po'pulO,

(in

12

po)

ex

11,25.

eUGR

INirMCnORTAllS] de
cap.

teiUNJANteS
corr.

id.,

T intoreidero potuerit apparet

nDOR)NT)Um, cf. 63, 10

esse puto peR BApi.

RITmU(lD

modum.

in indicat.

BApT-] corrigendum
uidetur

nost. est =

10 cont.

trin. 1, 13.

syllaba

7 riDOR!?\JTU"^]

II

qUOSAllERI
11

RlfnUOD,
21

INJ
fuisse

elemNTunD

20

61

tractatus IUI.
iter praestitit

(it

contra solitos usuus saeculo datura iiiiraculuiu

herbarum pastuus

Naue

lesus

cum induto

gressus
5

aquarum arca
populo

sterilis

sirailiter in

iter

heroua produxit.

ieiuniis

sunt dies quos

ageus terram proniissionis in-

fidci arniis dei pojpulo staute in medio

doniini plenus in onines crepidines lordanis siccuin

praebuit et in priora decurrens uel in posteriora sua

reluens ue diuinae iussioni natura contrairet expauit.

dies

sunt

quos adueniens in carneni deus post locuptatuin baptis-

matis fontem constitutus in eremo ieiunaus diebus et uoctibus

10

uicit et

temptatus a zabulo est nunc neccessitate

ambitione iiiortaum, nunc timore; in quo

potuit deus,

tarnen saluationis

et adinplens in se

et(si)

nunc

ieiunii,

teniptari

non

praeparans passioneni 81

nos|jtrae

pascharum decreta, non soluens,

in eo

quod

temptari uoluit quae in diebus hs repudiari a nobis oporteret

15

osteudit, et

quod illum temptanti diabolo respondisse ad tidem

legimus nos ad distructiouem diaboHcae teniptationis utamur.

cf.

13, 12; P]pli. 6, 11

INJSOllTUS, U
2

ras. del.
iiid.

Eom.

ras.

beReNA]

del.;

cf.

4 sqq.

CReyjiblNem, od

ras. del. et

f.

Spositum

lat.

Lex. 111, 322

uerba^l^ORbANIs'

scriptura contracta et ardua, sed man. I exarata sunt;

pRAB

N6C,

Sl

llCAe

16

in
litt.

cf.

5 erat

pReb'

55, 23;

64,

14

uersus fme erasum et in proximo uersu denuo scriptum

leui ras. corrodi coepta esse uidetur

leqeODUS

blSIRICTIONeOD,

uidetur

UTA(DUR-'flNIT|

fuisse

15-17.

(DIRACUlAm, A (in Ia(D)

bARENA
bllSUNT etc.]

00, G

nolui mutare in

quae de hac periodo dixi in Archiv

cf. los. 3,

(in

RIC)

11 T, deficiente
lin. del.

blABU

PEISCILUANl
TEACTATUS GENESIS.
Wircet.

fol.

81b

forma praecepti diuinis ad

Profetici

corporata etsi

dei luce conpleta ita prophptiao

ritus

per

uidentur

quae

ea

gesta

nobis

credendi

tribuens

deo

sentia

praedicandimi

terreni tenotur

hospitio

Spi-

opera disponit, ut prae-

hominibus

fidem

insinuet

in

quae uel facta uel

scribta sunt, ad correctionem labentium horainum

ad

et

credentium fidem dicta monstrantur, ut diuina lege proposita

82 et uni deo in

peecantibus

sicut

scribtum

poena

caeli

est:

promittantur

mortalibus

et

perient,

ipsi

tu

aeterna,

autem

per-

omnis tamquam uestimentum ueterescit

tamquam amictum plicabis illos, tu autem ipse es
anui tui non deficient. Denique Moyses sanctus diuinis

manebis
et
et

et

edoctus uerbis

7 Cf.
Priscill. can.

Uid.

opus

et in

naseendi tale

qui initio

Rom.

1,

20

euuangelicae

uenientis in

dispositiouis

carne meruit
8

et Prisoill. can. Villi.

LXVIII.

infra

pROpITICI;

cf.

subscriptionein

corr. (rubro colore)

supra

supraGO, 6

p.

qUA"^,

C)0,

0; 61,

10

huius

man.

pROp

uerba

IG erat

eras.

et

ex

Cor. 10, 11

et

SCR'bTUfD

T binae

14

(in

TUA)

factum

est

tres
ras.
cf.

ueTRSCjnieTiTAm'

litterae erasae esse

ANNIUITAetUAe,

CORpORA'

T6RRA,NI, A

INODORTAIiBUS]

12

uidentur

UITAG

sed
.

TUA)

I.

exordium,

3 DROFETICI, erat

tractatus

I;

(DONSTANJTUR
13

et ante et post

ras. del.

cf.

electus,

13 Ps. 101, 27. 28.

uersus oomplentia rubro colore exarata sunt

del.

if>

seruata rebus praetereuutibus

nobis potestate

||

finis,

&

et

intellectuum

spiritalium

Omnia enim

demoustret.

gloriis

tanion

ha1)itacu]i,

ras.

Cl

OepierT

15 llloS,
del.,

(in

15

63

Priscilliani tractatus V.

ut qui uitae eius insijdias tendereut ab bis pdueationis blaudi-

meuta

sentiret

perrusso Aegypto

postea

et

signorum prior faceret exordium

liberato

et dei

populo

cum

et consortio

deo

iuucto diuinorum praeceptorum iucremeutis nutritus principium

5

daret cauoiii, euius iu se plenitudiuem ad testimonium protuscribti

lerat,

operibus

uerbis

edoceus et

scilicet

ostendens;

denique

sie

opus

uerl)i

factorum

eo scribtum

de

et

et

est:

locutus est dominus ad Moyseu facies ad faciem tamquam qui loquitur ad amicum suum. Uideiis ergo futura 83
haereticorum dogmata et diuersa ingeuia disputantum, quod
alii amant iion factum sed perpetuum fuisse muiidum et ideo
cuius iion sit iuitium futurum semper aeteruum, alii sibimet
||

10

iu uoluptatibus blandientes,

ipsi

sed

sibi
15

malitiae

scribtum

sit:

Efrem

Channaneos
rixae

et

peccant non

cum
scandalum amaus
uude bella, unde

iuputare

ipse sibi posuit

apostolo dicente:

alibi

uel

uonne de uoluutatibus

in uobis?

dum omue quod

uolunt

diaboli

saecuii,

uestris?,

sie

mundi per haec accusantes naturam, propter quod hoc malum

iudicant,

nihil in

corporalibus

20 et

quae apparent deum fecisse coufirmant

his

concupiscentiis

facturam corporis

delectantes

quae faciuut

sui adsignantes diabolo putant se nescire

quae

et

in corporibus suis peccant diuinae dispositionis sollicitudine

cum scribtum

non

corpus quod corrumpitur adgrauat animam et deprimit terrena inhabitatio sensum

25multa
cogitantem, alii Solem et Lunam luraiuaria ad 84
teneri,

sit:

jj

ministerium

hominum

constituta aestimantes deos principatibus

mundi aelementorum tribuunt potestatem, cum scribtum

2

cf.

Exod. 12, 27 sqq.; Act.

10 lac.

los. in, 10; ludic. 1, 29.

yDGRCUSSO]

ita

cod;

uid.

7 Exod.

7, 24.

23 Sap.

4, 1.

Arcli.

f.

lat.

3:5,

sit:

11.

15

cf.

315

Gl

9, 15.

Lex.

III,

(T)

beloCUTUS, be
iiolui

stini

mutare

in

ras.

12

dcl.

UolupTATIBUS;

codice Icgitur ad

Iiuik;

(in

TAr\J) ras. dol.

17

UOlU'^tTIBUS]

quoque Speculi Augulocum 'noluntatibus'', p. (25, 14 Woihrich

20 CONJCu'piSCGNTlIlS, diiao

les, T

SlblCT
in Sessoriano

littorae

(A?)

SbeSCIR, b

pra.sao

ras.

del.

21

AbslQTAN

64

Priscilliani

quid liicidius soleV ot hie det'icict, ot alibi: qui aduocat

aquam maris et spargit eam super faciem totius terrae;
sed liii omues,
dominus deus omuipotens nomen est ei,

dilectissimi

tunt

fratres,

duljios euer-

iguorautiae tenebris iuuoluti

ad perditionis suae pericla deducunt.

et coiisentieutes

5
j

uubes sine aqua quae

a uentis circumferuntur, arbores autumni sine fructibus mortuae et exstirpatae et fluctus faeroces maris
spumantes suas turpitudines, sidera fallacia quibus
tempestas et caligo tenebrarum reseruata sunt; quorum
iudicium olim uix sufficit et perditio eis non indormiet.
Nescieutes enim omne hoc quod uidetur proposito per deum
fiue

sunt euim, sicut scribtum

est,

lo

periturum et ideo inluminatas fuisse teuebras et facturae

85 inuen|jtam esse uaturam, ut diuisa temporum numeris

dierum

et

habitaculum praestarent homini laboranti in opus Christi nee

10

praebeudum
nostri ministerium diuina instiiuta seruare uoluisset; sie enim
scribtum est de hiis: pater uester diabolus ab initio
constitutum diuinae uoluntatis excederet,

mendax

cuius initium mendaeii natura

fuit, et necesse est,

uiam

qui ad

non possit. Propter quod uos

hortor et moneo, ut qui baptizati in Christo
Christum
induistis reiectis saeculi tenebris tamquam in die
dedit,

teuere

ueritatis

20

honeste ambuletis et, sicut apostolus ait, nemo uos depraedetur seeundum philosophiam mundi huius et non
seeundum Christum; sapientia enim huius mundi stultitia est apud deum et quae uidentur mortalia sunt;
1
cf.

2, 3.

18 lo.

23 nemo] Col.

21

cf.

lob. 5, 10.

reiectis]

Cor. 3, 19;

cf.

Eom.

dil.

13, 12. 13.

Prise, prolog.

26 quae uidentur]

II.

fr.]

II. Petr.

in

Cor. 4, 18;

Prise, can. XI.

5
9

I.

LXXXIX.

canones necnou can. IV et

22

Gal. 3, 27.

25 sapientia]

8.

5, 8;

10 quorum iudiciumj

6 ep. ludae 12. 13.

8, 44.
2,

Arnos

qui aduocat]

Sirac. 17, 30.

lac. 1, 16. 19; 2, 5.

pe'RICUlA, U

TUR'piTUbiMtS,

coartata exarantur,

del

lin.
E

cf.

ex

fact.

pAeROCIS] Graece:
14 uerba

55, 23; 61, 5

15

/.iAata

NUOD. bAB.

pRAeSTARtT

scriptura

NJC]

est
supra 61, 7

18

SCRIBTUmbe

19

NATURAe

aypia

25 ^XjyCO

cf.

25

65

tractatiis V.

nain quae uou uideiitur a-elenia.

seusuni

caelum
5

torram,

et

coupactis

sunt et

dicontis:

Ipctionis

Iftctae

se aelementis

temporum

quadripertita

omnia deum

scitote

iu||ter

uaturam sicque usu

disse

exten- 8G

uice anni cursus et stellarum consti-

diuinae uirtutis appa-

uerltuiii

quae erant iut(Miebrata patuenint

ruit dicens: fiat lux, uniuersa

ab splendore lucis diuisa, singulis quibusque

et nocte uesperis
10

quae facta

fecisse

solidatam caeli

uentorum potestatihus dato

aeris

Cum enim

tutas dispositiones.

Aiiiinaducrtciitcs (uiiiu

priiicipio fecit deus

in

rebus in locum dispositi ordiuis segregatis, terra solidata

est,

ut alterutro aeleraentoruni ministerio praecurrente parjtita tem-

porum

uice

usum

ferret,

non

quod

aelementis
15

operis

dispositi

terra

animata pro-

uitae

spiritu

caelum

uel

aut

datis

ex

cognatis

propriae potestatis

terrigenis principatibus spiritus

sed ut rerum materia praeparata sermo di-

aliquid acceperit,

uinus facturae opus intraus sapieutium praeceptorum instituta

forum

coupleret, tenens

saeculi in habitaculum

stitutum. Denique his omnibus quae conuersatio

20

con-

possidet

secundum genus suum factis ho||minem ad imaginem et

similitudinem suam deus fecit acceptoque limo terreni
habitaculi nostrum corpus animauit, ut domino

homine praeposito

in

eo

sabbatum

imaginem suam

ubi

neret,

similitudinem

et

sumens caro nasceretur ex carne,

in

rerum omnium

requiem suam po-

idest

homo

post traduce natura hospitium corporale

25

hominum
mundi

corporasset,

quo constitutis nobis

diuinorum mandatorum iussa sectantibus mundi opus

materiae
|

naturam

usus non

saeculi

2 Gen.

Gen.

1,

1,

castificata caro uinceret, (et)

Gen.

19

3.

1,

Gen.

et

et terrenae

homo

ministerio

deceptus haberet

concupiscentiae uoluntate

1.

ac

ex homine prae-

1,

hominem]

21.

27.

4 SOllTATAOD, T

2 lecte
coiT.(.'')

eras.

lSpoSITIOrvJtS,

12 biSpofiTI, T

fnNSc'cARO, C
XVm,

Piiscill.

(in

pOT)

(in

ex

corr.

lin. del.

in uersus fine eras.

llT) eras.

9
17

STeIaRUHD,

ex

uespeRCS, (m RS)

lORUm

25 quo]

ita cod.

24

pRASU

27 T deest

87

66

Priscilliani

in se testimoiiiuni imagiiiis et siinilitudinis dei et clarificatus in

corpore tenipluni fieret doniini, nt saLbatizato

mundo

quam

rcqnieni,

onmilnis

in

deo promiserat, praesentaret.

in se

Denique ipse deus uoster per onmeni scribtnrani

omne quod

se enneta

in

uolnit, nt

solus potens

88 salnare perdere in unoquoque opere nnucnpati

uerl)i pec!|eanti-

disponens dici se

]>us

poenam

dicitur

et laborantibus in se

gloriam non negaret, sicut scrib-

tum est: ecce pono in Sion lapideni sumnium augularem

electum et qui crediderit in eo non erubescet; uobis
autem hie honor credentibns; non credentibus uero
lapidem quem reprobauerunt aedificantes hie factus
est in capud anguli et lapis offensionis et petra seandali, qui offendunt uerbo nee erednnt, ut intellegatis,
qualiter unius rei nonien alteris in

inorenientuni

fnlei

lo

esset,
|

tibus

offensioneni poena peecati.

in

alteris

iannam,

Ipse nanique se intran-

uiam,

ipse

panem,

ipse

ipse in praeoeptis dei anibnlantibus

sitientibus iustitiae fonteni, ipse esurientibus

uiueam credentibus posuit in salutem, sicut scribtum est

in euuaugelio: ego uitis, uos auteni sarmenta, ut, qui omnia
in Omnibus agnosceret, Christum nnlli noraini uel potestati

u,

se

parte concessa

89 inueniret,

sicut

unum

quem unum

deuni crederet,

scribtum

est:

ut

ji

in

genu curuetur caelestium et terrestriuin et inferorum

et omnis lingua confiteatur quoniam dominus lesus
Christus in gloriam dei patris, sicut et ipse per protetam ait: ego sum deus et ante me non fuit alius et
post me non erit similis mihi; ego deus et non est
2
cf.

ff. I.

lae. 4, 12.

cf.

(lob,

IN

?,,

IG. 17; C, 19; II. Cor. G, IG.

I.

Petr. 2,

cf.

G 8;

Matth.

Col. 3, 11.

8
17

ef. lo. 14, G.

omnia]

Cor.

._

IG

Es. 28, IG.

paiiein]

5, G.

22 Philipp.

cf. lo.

deimlo ex parte eras.

1,

21.

iiianij

35.

19

lo. 15, 5.

2G Es. 43,

10. 11.

OeUS?
9

cf.

7G, 27

eRUlj[SCT,

s(.liis]

10, 9.

cf. lo. G,

2, 10. 11.

Eph.

cf.

3 -O-] an scrib.

G
l

ueRBC,
ex

(in

BO
15

fact.

lin.

pec

CATA,

dei.

20 poieSTATIS, uid. supra

(in

TA)

lin.,

deinde etiam

ras.
3, 9;

20

omnibus
nomine lesu omne
in

dei.

37, 20.

17 lUSTITIAO"), Ol ras.

20

67

tractatus V.

praeter nie qui saluos faciat; item ibi: ego priinus et

ego po.sthaec et praeter me noii est deus; quis sicut
ego? item per Hieremiam: hie est deus n oster et iiou

reputabitur alius
uiam sapientiae

absque eum

posthaec in
cum hominibus couuersatus est.

Istrahel
et

dilecto

Et ideo

et

suo;

uos, dilectissimi mihi,

stras ad o1)andiendum fidei

omuem

iuuenit

qui

eam lacob puero suo

dedit

et

castifieate

et

uisus

est

animas

ue-

terris

exuentes a uobis ueterem

lohomineni eum omnibus actibus et concupiscentiis suis
induite in uobis nouum hominem et per iutellectum spiriet

talium uirtutum in opus lectae lectionis intrantes parate in

eaelum

domino,
i5taria.

terram domini,

et

domino dicente: es tote mihi terra uolun-

et alibi

uespero

ut ignorantiae

tenebra corruptibilis

ac

eastigata

corporis

et

diuini

Qui
enim haec in operibus agit Christi, priraum in agnitionem sui
diem conplens secundo in gradu positus recte omnium man-|
composita appellemini dies domini.

Spiritus in uobis luce

20

exchxmetur in uobis:

dissoluto

inluminare, inluminare Hieru-

fiat lux, sicut seribtum est:

salem,

uojjbis

caelum caeli

sicut seribtum est:

datoruni discit firmamentum, ut illud quod in se fuerit sterile

uerbo domini fecundatum pluuia diuinae praedicationis excepta

in

omnem

gratiam catholicae professionis erudit sicque arans

in spe fidei
1

suae fructus colligens,

ego primus] Es. 44,

9 exeuutes] Col. 3,

terram

Onmum,

SUO

etiani

(eilSSm)l
UTl

eod.

littera

T)URO

ante

12

21
ras.

biTj noliii miitare in

sicquAe

c.

rf

uidetur

Aiifj.

CRUblAT

od.

ef,

Petr.

I.

1,

22.

Ezech. 36, 35,

Weihrich

23

ef.

p.

684

sq.;

UT

eod.:

in

ii.

^^pUERO

supra 5,20

21

8 bl

cf.

ef.

42. 15

fortasse

62,

13

pIRCDA

biCITUR

yjROpSSIONeS,

(pro

Cor. 9, 10.

I.

SCR'BIUnD,

13

scripsi,

23

1.

ITeO^'bl

SUO,

65, 2

biSCIT

d.i.

8
14

inluminare] Es. 16,

1, 3.

fuisse

3638.

S3: praeljeat se unusquisque nostnim deo

b non deleta

lecte,

AT

(DerMTORO), OR

Speculum

cf.

apolog.,

Ki Gen.

iiolinitariaiii.

qUlb^luOS,

15

lih.

3,

13 Ps. 113, 10.

5, 24.

ubi tamon exstat 'uoluptatis';

uid. etiani

3 Bar.

6.

10; Gal.

9.

gloriam perfectae

in

eX

Ru'

scrib. est)

90

68

Prisrilliaiii traetat US V.

septimaiiae et opus croscoiis, reformans in se eclesiani domiiii

per fidom Christi, sicut scribtum est: sapientia aedificauit

domum

fundauit illam columnis Septem; in quam

tamquam lapi||des uiui aedificamini in
spiritales, offerentes hostias inmaculatas acceptabiles deo, tamquam renati non ex semine corruptibili sed incorruptibili, uerbo dei uiui et permanentes
in aeternum, ut facti sabl)atum domini et ab omnil)us mundi
si])i

91

domum
domos

et

et

uos

aetilnis feriati nihil debeatis saeoulo, sed requiescatis in Christo.

2 Prou.

9, 1.

I.

Potr. 2, 5.

lco

exbobi

I.

Petr.

1,

23.

UeqUieSCATIN-XpO-'

exbobi

G ronatij

pirsJIT-TRACTATS-CeMeSISIMCiyjlT

antoa fuisse iiidetur eiusbeo").

PRISCILLIANI

TRACTATUS EXODI.
Wirceb.

qnidem

Snfficiebat

euin

testinionio
5

solutionem

ipsa in

dicti

iios

apostolico 91''

dei

sermo,

qui

ueritatis

uirtute

transfusus

credentibiis

ab-

parabolis sermonis edocuit dicente Paulo:

in

pasca nostrum inmolatus est Christus; sed quia non

uisiliilium

statin!

significatio

poruni

demonstrationem

dispositae

et

rerum

efficientiam

et

naturae

nos

in

tem-

et

intel-

deum
omnis scribtura interpraetatiouem 92

legiMitiam conpraehendit, licet couparatio terrenorum ad

10

nuUa

tarnen, quia

sit,

indiget

et

taniquam

terrenarum

cies

consuetudine

uisibiliuni
G

Migne

Cor.

I.

20,

||

hunianae intellegentiae infirmitas cogit rerum spe-

5,

10

7.

superiorum

11.

Pctr.

1,

3 Hilar'ms, de

ut

insolitos

BucJUarius, prof.

20;

(Migne

13, 79):

est,

cum

nam

testimonio

ful.

ed.

credentibiis

dei

cum

dominus 'euntes

dicit

conscripta apud

Sufflciebat fides

7 Hilariiis, ibicl:

etc.

quidem

Snfficiebat

trin. lib. II, 1:

suae uirtute transfusus

quia

ad

1034A.

sermo, qui iu aiires uostras euangelistae

fiel.

quaerero,

indices

admonente

faniiliariter

uerborum

et

e.

ipsa

Faustini

q. s.';

Nicaeam

significatio

ueritatis

nem

.,

et

sed
effi-

cientiam rerum et negotiorum ordinem et naturae intellegentiam conipre-

hendunt.

9 Hilarius, de trin.

norum ad deum

nulla est;

cf.

lib.

J,

VII, 28

nostrae intellegentiae cogit species

c.

19: comparatio enim terre-

11

quasdam ex

Hilarius, ibid.: infirmitas

iuferioribus

tamquam

supe-

riorum indices quaerere, ut rerum familiarium consuetudine admonente ex

sensus nostri conscientia ad insoliti sensus opiuionem edueereinur.
2 Uid.

teSTimO

subscriptionem tractatus quinti

trcs uersus

(DONSTATIONem,
corrasa?
73, 15 et

13

16

3 uerba

SUpp)CI6BAT

compleutia rubro colore exarata sunt

corr.

may.

C0N5UeTljblNnD]
INSollTOjSj,

fuit

blSpOSIT,

uid.

supra

ir\JSollT;

5,

8 erat
litt.

b
ras.

4; 25, 12; 30, 3; 39, 13;

cf.

61, 1; 94, 23.

fol.

70

Priscilliani

sensus

religiosus

construatur

intellegentiae

(sensus)

sarium est nobis propter uos huniilitatem sennonis

quid

non

ser|ino

sarii

sermonis,

dum

deus quod ponitur liabeatur,

sed,

est,

secunduni habitum necces-

natura petitae

deus quaeiit

in nobis

id

omnis ex sensu

quia

in

uisibile

ea quae inenarrabilia uidentur extendere, ut,

in lege dei ponitur,

cum

neces-

iiostri

sensus

sibi

rei

Hoc

eloquatur.

intellegens

enim primum intellegere uos oportet, quod omnis scribtuia in

omne quod dicitur aut loquitur triformi intellectus opera diuisa
aut mundi in nobis opus destruens terrenae carnis in coueupiscentiis castigat

93 stodiet

habitaculum dicente profeta:

castitas cu-

diuinum

animae genus

aut

cor,

iustifica||bit

et

repetens ea quae in nobis dierum

tatum

et

idolicis

terrenae

mensuum temporum

natiuitatis

uolun-

ambulemus, aut certe deum in homine cottidianum sui testem

passum pro nobis et nostri iudice?ii monstrat, ut, quia nos diuinae consortes esse uoluit naturae, ita nos corpore anima
spiritu

triformi

lo

distrtcta uidentur

uitiis

informai dicente apostolo: si spirittt uiuimus, spiritu

et

hoc quod

agnoscitur,

10

praeceptorum obseruatione distringat, ut

|

per legis

umbram

11 Sirac. 1,18.

reformati in spiritu et desecandae carnis

15 Gal.5,25.

17

uoii

etiamnum

per legis

umbram

56MSUS

ultimum
[

ex

20

1, 4.

cf.

Hebr. 10,

1.

Hilarius, de trin. II, 2: cogimur sennonis nostri huniilitatem ad

ea quae inenarrabilia sunt extendere.

Petr.

cf. II.

eloqUITUR,
9

omN]

Hilarii locorum

uid.

OCDNI

facile conicias

deleuda esse censeo

09 laudatorum

p.

8 IKJTeilR

oras.

qUITUR

13: qui nos

I,

ad sollemnia desecandae carnis imbuerit.

altere loco deest;

corr.

19 HU., de trin.

corporali praeceptorum obseruatione distrinxerit neque

uerba

OmN[?,
AUT lo

OD

TRICTDORODI,

(in

TRIOD)

ras.

del.

Oy)RA,

in

marg. mau.

13 Litterae, quas in codicis

insigniui,

16

absuiit a codice,

COTiblANUOl

20

11

I
foliis

cum

93

CAStlQ|T,

95

eras.

describendis

margiiies siut desecti

beSAeCANbe, A

(in

SAC)

est

inclinatis

14

uol

A_

tfipis

NATIUITAS

ras.

del.

20

71

tractatus VI.
operibiis

ex

tati

^^ascliao caelostis

solleiiiuia

iii))uti

et exci-

inlrciiiiis

Christo pro iiobis ex inmorialitate inoriente,

iiiorte,

nobis omiiia, dum

fellegamus- quod fac^us pro

iii-

in oblatioues

suas dies uienses formas pecoruin, aiiinialiuin naturas, diff'ereu5

doinonstraus

quod

pro no])is passus in carne

et ipse

manifestetur

enim

uis

dirigens
15

20

lege

ueteris

aguum

nouam lucem

praeparationem paschalis

Christum hocque pascha

sit

nuncupetur ac

inmolatio

et in

animae uiuentis animatum

quod

totus in sese nee

sine fine,

quem

usum

I.

1
.

Const.

Cor. 9, 22

Hilarius, de trin.

I,

c.

13:

28: sermo in eo

4 bes
SOlemNIA
boO)ONJTRAMS

7 erat

ip.so

fuisse uidetur

13

del.

19

NJATURA^
I

de littera

pASCbAl^lS

T6RRAe6eUS

quam

natura,

Matth. 28, 18;

cf.

c.

WO.

trin.

II,

et

contra

non natura claudetur.

8 CAR?\]l|ep

et
ras.

XLI.

24 HU., de

al.

unum

pro nobis ox inimortalitate moricnte,

deficiet,

uid. 5, 9; 15, 20; 20, 13; 75, 2 et 17

(iTUS

caii.

autem origo

consideres,

Philustr., de Imeres.,

cf.

ciuu eo excitaroinur ex inorte.

iiiip.

di-

praesumens sine

est aliunde

per uniuersa

si

Prise,

ot

11 Ps. 48, 13;

To. 16, 15.

iit

se

formati saeculi praeChristus

est,

inuenies in totis et facilius de eo sermo deficiet

cf.

satis

pecus terrae et deus gloriae, quoniam quidem hoc

terrenum mortah; deciduum

pas-

et in

uersum

prinleipio,

opus

mysterii

paschalis

postulet loquens

illud Christi

omnium

se

ut

distrui,

praemissa uelut futitrum

construens uenientis in

iter

domini,

cepto

quam

instituta

sacramentt

gratia

constituat ingressum

occidi

diei

in triumfuni pec-

est,

est: honio cum esset in hoadsimilatus estiumewtis. Quam-

et

testamenti

salutis nostrae

suri dei

propter 94

quod scribtum

diuini
et

mundi

uult

coli

non intellexit

nore,

omnia sua esse

rerum natura totuni

exposcit et per oniniuni

non tarn

loques

non quae sunt

poscit,

sed

desiderat,

torreiia

castiticatioiieiii terrenae carnis et Spiritus,

cati operantis
10

terrenorum seminum

tias arboiuin, fructus

aelemen^onim aut

ras.

TCRR.,
9

del.

oppressa

18 erat

erat

peRR.

NATURA]
12 AbsiODI

INCnAlATIO,

21

UlUCNie^, 6

(in

teS)

ra-''-

fiel-

95

72

Priscilliani

quoniam quod semper

nee

est

inchoare coepit exhordium,

desisteiitis

terminum

omne hoc

sed

in

deo nee

nobis uenturus

pro

in carneni uel passus in canie est: intellegere nos deus uoluit

unus

in nobis, ut, quia

auctor utriusque est et necesse est

dicti

diuinorum dictorum pacificam intellegentiam

qne causarum generibus

nouum

ueteri,

stitutione

tempore diuisa putantur

et

testamento

uetere

nouo sola animi

dum

utraque ununi sunt, tarnen, quia

etsi

legis

ita singulis

quibus-

nt consentiens testanientum

aptari,

et ipsa in-

nomine

et

et

in

pecorum et circumcisio caruis, in

petitur, nos cognoscamus in nobis quod,

oblatio

fides

10

in utrisque testamentis corpore et spiritu, sicut fuit Christus

duobus perfectus homo quaeritur, uefus

in carne, uelut in

96 stamentum casfificandi
tutione mancipatur

uisum

ut,

est,

corporis deo

nouum animae

et

non dissentaneum

et

sed ratione di-

silji

haec duo testamenta deus unus

sicut

in nobis perfectio boni gloria

sie 15

est,

castificatio corporis fructu

si

sit,

te-

in||sti-

diuinae excolitur uoluntatis, sicut apostolus alt: ecce transierunt uetera et facta sunt omnia noua, et alibi ipse ait:
sicut portauimus imaginem eius qui de limo est, sie
portemus imaginem eius qui est de caelo. Denique in eo
testamento

quod prius

sicut

est,

praesens

lectio

docet,

20

ut

percusso Aegypto populus

doi in laetitiam transferretur, ad

caelebrandum pascha formae pecorum, dies mensuum, tempus

petitur

annorum;

in eo auteni

euuangelio pecoribus

ascendens pro nobis

16 castificatio
II.

Cor.

24

cf. Ig. 2,

5,

19

17.

15

in

apiT,

2
ex

fact.,

ipSANSTITUTIOMe

13 malim
scrib. esse

cf.

INSTITUTION!
peRfeCTI

I.

q.

Cor. 15, 49.

'

s.]

e.

I.

beSISTT\JTS

NOI)

et

mundo

dicitur eiectis in

in

crucem

fix

patibulum Christus offertur illudque pascha

25 mundo]

al.

quod nouum

templo

cf.

Thess. 4, 3; lioin.

6,

17 ecce]

22.

22 Exod. 12, 27 sqq; Act.

7, 24.

Gal. 6, 14.

facile conicias

man.

INCbOANJTIS

I inscripsit in

CT

(uel

INcbo

CAUSARUl

NOODINeiN 9 U6TeRIST5TAmer\JTl
14 blSSeNTANelUCD
16 peRpeCTIO]

puto, cf 95,23; 75,10

22

peRCUSSO]

23 Pi^ASCjbAfORfDAe] conicias pORCOA, sed cf

71, 4

cf supra 63,2
25

Templo

25

73

tractatus VI.
uocatur,

doiiiiiii

monum omue

nostrum,

lioc

quod

et

fit

ut iiitellecta dispeiisatioue

factum

est in salute

ser-

hominum

in-

97

ostensum, ut natura corporis quae per apostoluiii

tellegamus

muudi

figura
5 est,

tarnen,

mana

manu

facta

quia terrenae natiuitati limi adpraehensione

ger-

et

uetus liomo

est et diebus

dieitur,

dei

temporibus annis mensibus omnibusque

et

quae sub sole sunt uitiorum diuisa

hominum

etsi

muscipulis terrenae

naturis

habitationis

diuiuum genus
hebetauit,

dicente

corpus quod corrumpitur adgrauat ani|mani

et deprimit terrena inhabitatio sensum multa cogitantem, necessario castigata per legem ueteris testamenti et
oblata in tal3ernaculum dei nihil iam diebus et temporibus
profeta:

10

debeat, sed sicut caro Christi consors uirginalis corporis facta

ante conspectum doniini

!'>

formam

peccati in se operantis occidat

crucem Christi uelut agnus perfectus masculus

et sicut iu

inmaculatus cum

uniuersa uitiorum abolitione moriatur, sicut

Christo adfixus suni

cruci et uiuo iam 98
me
Christus.
uiuit
in
Qui
enim haec intelsed
non ego,
legit, contirmatus ad dem et consepultus Christo in l)aptis-omum per mortem, absolutus diebus temporibus mensibus
numerum dei meretur esse non saeculi et ea quae uiuunt terraena despiciens ambulans in carne nee secundum carneni
apostolus ait:

militans pascha

domini et regeneratus in nouo testamento

fit

consimilatus corpori dei, ubi se in olochaustum obtulerit deo, tunc

4

I.

uetus] Col.

Cor. 7, 31.

15 Exod. 12,

17 Gal.

5.

3, 9.

cf.

19 Col.

2, 19. 20.

Act. 17, 28.

22

2, 12.

9 Sap.
II.

9, 15.

Cor. 10,

3.

K
1

8,

MOSTRUCDUT,

1;10,

uid. de

hoc signo praef. cap. II

INtel'leCTI,

G.

ras.

boCDINe"

dei.

CONJSOR
I

A6AT, U
ras.

ras. et

15

dei.

Roensch,

It. et

puncto

13

dei.

CRUC6(D]

Uulg. pag. 109

cf.

69, 13

19

sq.

peR (lApTISODUdD IN

conicias

et supra 5, 15;

60, 8

nolui mutarc in

CiervJS,

ex

corr.

tvJUmeRUS

AOlbUlAS

qUAEbUNT
21

cf.

o.

g.

INBApt-]
21

Ul

RUm]

AbQRU
I

CONpICOATUS
cf.

19. 25;

OptRANTeS,

IG ABOllTIOrvJe~J

mORtem,

(!,

NUme
.

22 OtSpi

0l0CAU5>TUm

74

Priscilliai

paselia

in eo qiiod patiebatiu-

Christum iiinio,latum

siiiini

conplantati facti sumus

similitudini mortis eius, simul et resurrectioiiis erimus,
scientes hoc quia uetus homo noster simul cruci confixus est, ut destruatur corpus peccati et ultra non
seruiamus peccato, et alibi ipse: quod enim mortuus
est peccato mortuus est semel, quod autem uiuit uiuit
deo. Denique deus noster adsumens carnem, formam in se dei
99 et hominis idest diuinae animae et terrenae carnis adsigjjnans,
dum aliud ex his peccati formam, aliud diuinam ostendit esse
naturam, illudque arma iniquitatis peccato, hoc iustitiae
arma demonstrat in salutem nostram uerbum caro factus, dum
esse cognoscit, dicente Paulo:

cernitur,

inuisibilis

dum

adtinetur,

si

homo

moritur

resurgit ut deus et nunc

animam usque ad mortem

sibi

humanam

ultra

confidentiam

nunc

profite|tur,

auferri

possibile

si

tristem

quasi timens queritur, nunc

sessuruin

se

ad

dei

pas-

nunc confidenter tamquam acceptum de patre biljiturum

sionis,

se eum esse contendit, nunc relictum se in passionibus a deo

tamquam homo queritur, nunc confitenti latroni tamquam deus

dum

paradisum pollicetur;
est,

is

dexteram

calicem expetit

sit

lo

inconpraehensibilis

nascitur,

innascibilis

dum

filius

dicitur

dicitur

filius

et

so

pater non

loseph

Maria uirgo ante conceptum uirgo

et

concipiens et edita carne saeculo datura miraculum uirgo post

quoniam

100 partum,

inter ista

tam

diuersa,

tam dissona secundum

j|

intellegentiam

humanae

creaturae

non

conueniret

uirginitas

partitudini, aeternitati mors, adhortationi diffidentia, trepidatio

1

Cor. 5,

cf. I.

2 lioin.

7.

0, 5. G.

14 Matth. 26, 38; Marc. 14, 34.

19 rolictuin]

cf.

Matth. 27, 46.

16 Hilarius, de
Ttra

humanae

Irin.

infirmitatis

ir\jrD|OjlATUS,

cf.

Re liii. etpunctisdel.
Ne, NJ (in AN) lin.

(,iii

AO")) perperam

ad.

Koni.

cf.

11

6, 10.
cf.

Rom.

6, 13.

Matth. 26, 64. 39. 29.

Luc. 23, 43.

VI, 36: ultra huraanam intellegentiam; VI, 37:

modum;

cf.

X,

dei.

7;

XI, 44; XII,

TeRRervJAe

ACCepTCn

tenuissima

Ihi.

(J

16-19

20 latroni]

71, 18

18

11.

et

25

20

puncto

14

38. 56.

AbllNeReTUR,
R

qUACRITUR
24

dcl.

URgiMITAS,

cf.

23

CAN

ISTA TU AO),

83, 6

25

75

tractatus VI.

dmii aliud st'cuuduiii spiritum proiiipi um, aliud

secuuduin eanio infirme demonstrat: sie so pro hominibus
libcrtari,

patitMitem intellogi deuiu uoluit in canie, ut,

unns deus

no])is:

in

unus lesus,

si

est,

angelus,

si

si

ereatura:

potestas: liomo,

factum est per illum: uita

uniuersa disponens,

sie

ut,

sensus quaoratur

si

sormo: unus est Christus,

natura quaeritur:

pater dicitur,

ritur:

si

si

filius est,

si

sapientia est,

ministerium:

si

dignatio: filius hominis,

est,

quod extra illum:

si

eum unus

opus:

principium quae-

si

esset in totis

quod

si

nihil,

unum

in

hominem, aliud genus perfeeti operis serutator eins

habere non posset, nisi ut unum eum deum crederet, quem
omnipotentem in se quod est et quod dieitur inueniret. Nee
enim puj|tetis pertinere ad eontumeliam uerae diuinitatis, si eom- 101
mendans caritatem suam in nobis deus et infirmitates
louostras pro nol)is portans sie terrenae natiuitatis ohlationes
petit, ut in nullo se seeundum mundi aelementa discernens,
in quantum terrenae mentis amplexu potestas aeternae infini10

se uolens

eonstans captiosas mundi et inutiles respuat

fides
20

deum
quaestiones

conprobaret, sed ut per haee intellegens

tatis exeederet,

peecajtum quod in nostro mortali eorpore operatnr

agnoseat et ipse se homo diuidens, deo in se cuncta monstrante,
et

1 cf.

Matth. 26, 41.

Tit. 3, 9; II.

Tim.

16 Hilarms, de

communis

13

Rom.

14 inlirm.] Matth.

5, 8.

20 peceatum]

2, 23.

irin. I,

deum

intellogentiao

cf.

Rom.

8, 17.

19

13: (fides eonstans) non socunduni sonsuni

seeundum mundi

retinens neque de Christo

elementa deecrnens, in quo diuinitatis plenitudo corporaliter inhabitat,

dum

infinitas

plexu

ef.

6, 12.

onmem

aeternae in eo est potestatis,

terrenae mentis

ut,

am-

19 Ihid. xmido superms:

potestas aeternae inflnitatis excedat.

respuit captiosas et inutiles philosophiae quaestiones fides eonstans.

1

It.

|)R0(D|)TO),

et Uulg. p.

cabulum

408

in margiiie

])

in rasura exstat

12

prior

OmN)y)OTNS,

in )narg. pus.

S Im.

del.

17 AO-)y)lXUl uid. supra 71,9

19

queSTIONeS

I.

21

in u. 3

man.

I,

13

ET

CRNe]
in

totum uo-

eoniunctiuum moduni,
10

scrib. est?)

sed rursus

UCRG

an

del.

lin.

lo

INf IRODITATIS

morvlSTRANTe,

Roensch,

uid.

TvJS in marg.;

4 EST] nolui mutare

quamuis UT praeeedat (an pro UT

TI00pRI?,

man.

^bemo NSTRAT|,

al.

in

peR.pC
cf.

72, 16

OblATIONIS
eXClbeRET

18

margine

fuit

AN"

76

Piiscilliaui

depraeheudat, quid ad distruendum opus muiidi castigato cor-

pore in crucem

figi

tribui, quid, quia

diuinum habitat

uari, ut, sicut

deo

in

inmaculatum

(oporteat), quid

in

se

deo

in nobis, inpassibile ser-

supra diximus, corpore anima et spiritu triformi

opere perfecti

adinpleamus quod scribtum

est dicente

membra

uestra seruire in||munditiae ad iniquitatem, ita nunc exhibete membra uestra

seruire iustitiae in sanctificationem, quoniam stipcndia peccati mors est, gratia autem dei uita aeterna

102 Paulo: sicut exhibuistis

Christo Jesu domino nostro.

in

Et ideo

muudialium rerum

mendet

lo

quamuis dispensationem

intuentes in uobis omnia,

suae motu speciosa con-

alterutro naturae

operatio, tarnen, quia totius creaturae

sensum longo ne-

cesse est ad gloriam praecedat Operator, scitote quia nihil in

|

huiusmodi pro se deus aeguit, sed, quia ho min e decepto

diui-

i'i

norum operum simplicem dispositionem loco tempore numero die

mense ratioue diuisam daemoniaca idolorum natura confuderat,
dum incertorum deorum familias introducens incommunicabile
dei

nomen

pidibus

diebus mensibus pecoribus uolucribus lignis et la-

adseribit

eratque

tale fidei

bellum,

ut relicto tanti

103 muneris deo corporeas creaturae conspicabilesque formas in

20

aeHle-

mentis terrenis et caelestibus adorarent, dicente de his apostolo:

euanuerunt

in cogitationibus suis et

sipiens cor

eorum

et

3
cf.

cf.

Rom.

8,

Sap. 14, 21. 22.

9; II. Tim.

1,

14

23 Rom.

1,

21. 23.

27 Hilarius, de

trin.

lih.

I,

c.

20:

modum

Rom.

ita

6, 19.

temperans, ut
ad

23.

1520

modum

totius operis

iter cliuo quasi molliore

tem-

Icniuimus;

infra p. 100, 9.
1

al.

perauimus; arduum hoc iutellegeutiae

cf.

est in-

uolucrum

deus noster religiosae seutentiae

sario

obscuratum

commutauerunt gloriam incorrup-

similitudinem imaginis corruptibilis hoet quadripedum et serpentium, neces-

tibilis dei in

minis

et

bejJRjAebeNbAT

pCCATA,A

beO),

O") (in

(iu

beODi

TA)

lin.

ot

puncto
16 erat

ras. dol.

24 INCURRUyjTIBlllS

oyjORteAT

27

beUS

dol.,

deest-,

cf.

post piQl' uersus finitur

66, 15

NUmeue
scripsi, cod.

12

23
-b,

CON metM

eUANCRUNT
cf.

supra 66,3

25

77

tractatus VI.

arduum diuinae intellegentiao iter uelut cliuo mollioie leiiiiet,

primum per Moysen data lege, prohibens omne idolum quod
|

esset in caelo siue in terra siue in aquis, detestans niilitiam principatum saeculi quae operatur in cogitationibus noeiuis
r.

deum

praecepti fine oonpeseuit

uellet,

sacrificium peteret,

in

sed

occidi

oceidi

extra ununi

et,

cum

(Iciiiii

unuiii(|ui(l

non pecorum sanguinem

uoluit,

ea quae uitioruni natura idolicis in earn(;

noljis

in

homo

opns earnis, ne quid

et castificans in his

uelut

non quod
quae sacrifieant daemoniis

formis occupauerat, dicente de liuius||modi apostolo:

10

idolum

sed

aliquid,

Sit

sacrificant et non deo, ut

liis

homine

scilicet in

bonorum natura facturam uelut

post ipse

lO

correctis

hominis locum

perfecti

uteruni uirginalis earnis ingressus idolorum formis in pecoribus

occisis
ir.

suum sanguinem

offerret

conceptione

et

redemptionem humanae expiationis

in

partu

omnes naturae
cruicem fixo salNam quod primus

eunis

uagitibus

mundo

nostrae transeurrens contumelias

in

uato in se et per se sibi homine gauderet.

20

mensis petitur in ])asoha, non ut adtendatur mensis, euius

numerum eonstat cum saeculo numera])ili esse periturum, sed
quia omnium creator in totis (st, agnoscatur quod scribtum
primitiae

est:

omnium

opus mundi

cf.

Exod. 12,

et na|jtiuitas in

quam

21

I.

no])is

saeculo debere

Exod. 20,

2.

propiato

OL

i.

prima uincatur

est bestiae,
deo potius

et

quod nascimur inteUcgamus

Cor. 10, 10. 20.

23 Apoc.

Cor. 15, 23.

inimici

petitur, ibi, quia,

numerus hominis numerus

sicut scribtum est,

incipientes

de

et

primus mensis ad inmolandum

transitu, ul)i

Christus,

ff.

\C>

Gal.

G. 14.

17

et".

13, 18.

15 Ililarms, de trin. II, 24; nid. supra ad

]i.

(iO.

ltN)RT,

ox

S
cf 22, 7

et',

ras.

corr.

lin.

10

del.

p.

qUIAG,

105,
I

J)RIMCIfATnUO),

ras.

del.

9 bu' lU S, litterae
11

eras.

SAIaTO

25 rvJAs'ciODUS, S

pro

CASTIpICANJONbiS,

eadem forma occurret

lU in

pRIMCIpATUOl

faot.

20
(in

^C^ORRec'TIS,

AQNOS'CATUR,

(DUS)

n. del.

NUfnqUIO,

lUS

in inargine,

IG

NOSTRAe

(in

NOS)

ex

10;'

Pr

sc

1 1

an

esse priimuii iiieiisein et dieiu uostruiii,

liiiuc

parenms

in saeeuluin,

mundo

diato

quo ap-

in

iioii

sed in quo deuicto Aegypto idest repu-

deuni

diuina in

naiiuitate

Adtendi

reparaniur.

auteni lunaris ideo eursus iubetur, non ut in eo ol>seruatio religionis

Sit,

sed, quia in

homo

ea quae uideutur omnis

germana aelementis caro diebus

et

temjporibus

et

aelementorum

rectores orbis terrarum deos aestimat, necessario

deum numeri intellegatur natura et, quod

crescit, primum potestatis suae non esse credantur
per

circumscribta

minuitur aut

uincitur

ohlegata

quae uoluntarii operis

non habent libertatem, post sapientiae

10

saeeularis institutione reieeta corpore aninia et spiritu in quibus

uincitur

lionio

106

doniini

fiat

trifornii

decalogi in nobis lege reparata niensis

natiuitas

et

tempore

nobis, quoniam, sicut scribtum est,

jj

circumscribta

uincatur

tium secundum numeros angelorum, cum decada

uincitur,

quod

in

dominicae decadae mandata reparantur,

mysterio

in

constitutis terminis genet

saeculi

inde

15

est,

domini aut decimae fructuum petuntur in

Aegypto ad praeparandum pascha mensis

quoniam qui in tribus potens initium medieconsummationem muudi in se operantis evicejrit, non

lege aut in uincendo

decima
tatem

et

postulatur,

ut oblegaretur

tempore uenisse

se,

credens aeternis intemporabilis factus intellegit quod

sol diei
tatis

omne quod

luna nocti minuitur aut crescit non inperium captiui-

nostrae,

sed opera])ilis constitutio

sit

naturae,

totumque

quod uiximu.s reuertentibus nobis ad genus nostrum uocabitur

ego creaui
militiam caeli et non iussi, ut adoraretis ei.

pascha doniini, non opus mundi, sicut scribtum

omnem

14 Deut. 32,

20

18 Exod. 12,?, (Itala: dofinia mensis, Uulg.:

8.
2(!

beUICTo'AeCYpio',

moei

est:

decima die mensis).

20

sed ut uinceret recognoscit et

8 fonifias

Hos. 13,

TsJUmGRIS

CUICGcIriT, post eUIC6C,

disse uidetiir, uaeat

ACQ-

iioeal).

CONS|UO0nijATI0N5em

4.

12

minor,

CR

litt,

beCAC loQI,

(in

et

ultimani litteram posterior

spatium triiim uel quattuor litterarnni

1)0

norsus fine) oras.

INSUOpeCCANIIS, U
cuiiis

sr-ript.

CC

ras. del.

manus

addi-

23 lUNATvJOCT)

25

79

tractatus VI.

Quod autem agnus ininaculatus anniculiis ex

adsuniptus,

petitur

'>

sprilttuni

siciit

iit,

est,

agiiis et liaedis

107

opus

iinitaiiies

Christi malitia paruoli et inniaeulati legem doiniiii

inbuentes opereiiiiir et, dum lioino deo redditur, totius muudi
iu anno numeio deuieto innuineral)ilis Christi natura teueatur
sicque ex agnis et haedis idest ex duol)US in unum hominem

nouum

corporis et Spiritus oastifieatione suseepta pascha domini

pascha nostrum hoc

et

est Christus in

K'ficat

et

uetustate

homo

in|ue-

qui sancti-

est:

qui sanctificatur omnis ex uno.

et

expiatio domus
poris

homine

quod scrihtum

niatur in Christo et adinph'atur

Quod autem

non domus manufactae, quae ipsa tem-

petitur,

decichia

emundatio postuhitur,

est,

sed

sicut

quae domus nos sumus, si usque ad finem

inculpata fidei uirtute nitamur, nee liminaria uel postes
scribtum est:

15

nee euim de talibus

tingi,

Paulo:

omnis

ditandum proplieiat

in

nobis, ac, sicut iam

in

omnia

ut cognoscatis optatis,

diuiui sanguinis

l>aptismatis

futuri

aut loquimur uel

cura est deo, sed

||

dicente

caput Christus, Christi autem caput

uiri

deus mysterium
20

deus cruore con-

liguis et hipi(Ul>us instructa occisi pecoris uult

[in|

postibus aut

all!

etlusioue

cognouistis,

alii

quae uidemus audimus oranms

in

liminaribus animati corporis

data uult in introitum diuini sermonis aptari idest non in uagos

saeculi errores rapi, sed consignantil)us

nobis in gloriam crucis

Christi uelut sanguine inmaculati agni diuinae

'-''>

ficatione signari, ut

non

uestustate litterae acceptum

iu

passionis testi-

ambulantibus nobis in nouitate uitae et

a nobis

uictoria

in

iam terra saeculi sed domus dei nee

corpus non ai)pelletur

fornicationis habitaculum sed imago corporis Christi.

1

9 Hpbr.
17

I.

Exod. 12,

Cor.

n,

ORACOu'r,
ras.

rorros.

I.

2t>,

Cor.

14,

20; 16, 10;

13 Hebr.

30.

27

7, 4. 0.

cf. I.

11.

Cor.

Petr.

10

3, 0.

I.

14.

3,

Cor.

9, 9.

0, 13.

esT

AbsuromuS,

dol.

cf.

Exod.

)miTA~TI?
ras.

ff.

25 Hoin.

3.

5.

11

2, 11.

r,

Cn

(iu

scrib.

mUS)

ms.

ArviNlV

20 On)KJ) AIM(|(lAe|
litt.

in

iiiar<,'iii("

aHixa

11
<1<^

SCRIBTD)

ot linoa del.

IM
25

pOTGS
cf.

0(1,

15 j)6C0blS, 6
0;

SIQNATI

Ol, 1;

&2, 12
in

al.

UlTAe

108

80

Priscilliimi

Propter quod

uos intellegeutes quouiani lex spiritalis

109 est, nos autem carnales, uenumdati siib pec||cato, castifioate animas iiestras ad ohaudiendum et Offerte uo.s
tamquam spiritales hostias, acceptabile saorificium pla-

cens deo,

et

praesentem lectiouem non lumbos cor-

et intellegentes

praecincti lumbos
meiitis uestrae sobrii in omnihus perfecte credite in
quo siguati estis spiritu et uelut mundantes domum diguura

poris praecingatis, sed, sicut apostolus

habitaculum praeparate,

niandatis dei carnis uestrae

gatas

pascha

in

priusquam

a uobis,

dies domini

non statim possibile

si

proximum

cinum

ait,

110 ficere.

mane

conuersantes

in

10

oflfertur

ueniat, consummatis,

consummare quod

est

ut dele-

omne quod

et

ui-

uultis,

cohabitantem uobiscum intellegentes

idest

auxilium perficiendi operis aduocate,

spiritu in

Paulus

deum

ad

ignorantiae nocte peruigeletis

ac,

imitantes

uigilias

doiiiini

ait,

quoniam, sicut

15

ipsius est et uelle et operari in nobis et per-

Et sicut praesens

lectio

ait

dicen'jte

et erit

doniino:

testimonio sanguis quem in postibus et liniinaribus

enim uidens sanguinera hunc protegam
uos nee erit plaga exterminii in uos, cum percutio terram
Aegypti, sie nos adueniente in iudicium domino ipso testimonium
reddente pro nobis et in cordibus nostris clamante: abba
pater non cum hoc mundo damnemur, sed siguati frontibus
praetiosi sanguinis testimonio absoluamur in Christo.
in

posuistis; ego

Inter quae omnia, licet aperjte scribturae dei loquantur ad uos,

tamen, quia et ego testis uester habeor

silium do
1

tamquam misericordiam consecutus

Proptor]

(infra lin.

Petr. 2, 5.

u.

915

(j

8,

cf.

consilium]

27.

INACCepX.]

INJ

liii.

2, 13.
4.

Cor.

25.

I.

7,

lin. dei.

Petr.

I.

1,

mutare

in

ita

codex

12 bieT,

CONSUmATIS

20

domino,

cf. I.

22.

cf.

Malach.

4,

17 Exod. 12, 13.

Petr. 2, 5

Offerte]

ad

SOBRI),

ex

5 (nbi in not.

22 Gal.

24 praetiosi]

I.

corr.

UIQeleTIS]
IQeleTIS]

7 in quo] Eph. 4, 30.

12 priusquam]

Apoc. 22,

et uosj

(i).

13; Exod. 12, 11.

16 Philipp.

23 signati]

15.

cf. lo. 15,

1,

(iniVa

2 castificate]

6. 8. 10. 4.

Sabatarii 'manifestus').

Rom.

1, l;5

7, 14.

Petr.

I.

Exod. 12,

cf.

Petr.

Rom.

lex]

.".).

I.

cf. I.

con-

in Christo lesu,

Petr.

11

4, 6;
1,

19.

peR

lin.

dei.

CC
CONS-

RpITlIplAQA

fDATIS] nolui

20

81

tractatus VI.

exsuentes ueterem homineiu cum oiiinibus actibus et

concupiscentiis suis facti pascha et in diebus Septem, quibus aut inchoatur muudus aut agitur aut finitur, sine fermento
ut

sinceres

idest sine uitio

5

naturam

debentes,

azymi

idest

uobis

in

dei

carne domini uiuaj|mus et sanguine, ut,

non

deus, sicut in apocalypsi legitis,

mesura

10

cum

et

saeculi

legem

nil

idest

ueuerit in iudicium 111

numerus bestiae

nee

saeculi simus, sed, in quibus etiam

loliannem fleuisse

Septem,

uelut liber doctrinae

de signatis signaculis

legitis

diebus

et

custodientes

caelestis habeamur et inter duodecim milia signatorum

patriarcharum numeris mancipati non numerus bestiae
sed mensura hominis quod est angelus nuncupemur, adinfilii hu ins saeculi
pleto quod dominus in euuangelio ait:
nubuntet nul)untur, generant et generantur, filii autem
dei neque nubunt neque nubuntur neque generant neque
|

15

generantur, sed similes sunt angelis

I

2 sqq.

Col. 3, 9; Gal. 5, 24.

13, 18.

cf.

Apoc.

cf.

10 Apoc.

5, 4. 1.

dei.

Jlxod. 12, 15;

7,

48.

Cor.

I.

5, 8.

7 Apoc.

11 Apoc. 13, 18; 21, 17.

13 Luc. 20, 3436.

II patriarcharum]

eXSUeMieS]

inutare in

MOlilS

8 (D'e'SURA,
lin.

pcrtcnui

16 SimillS

XVni.

e
dcl.

infra

cf.

Ita cod.,

88, 3

c.

2.

ACTIS

Ayjo'cAlYpSeleQITNOIM, G

in luarg.,

11

cf.

Oros common.,

i;f.

(in

UOBIS]

pse)

Brainl)ach, rth. p. 267

Mu'oeNT

15

N^eNT,

nolui

lin. dei.

13 t|UIO,

Hu.

dei.

bT-'plNITTRACTATs'eXObl-INCipiT-'pRKDipSAlfni'll

Priscill.

PlSCILLIANl
TRACTATS PRIMI PSALMI.
Wirceb.

fol.

Dauid sanctus magisterium diuinae iustituens

112

hominilnis

(in)dissolu]3ilis

uerbi

in

dum omue

se in

quod electus fuerat

opus

in

et

primi psalmi

exultat,

gloriam et uiuendi

diuinae naturae ostendit

dirigens et

eruditionis

fundamentum,

constituens

disciplinara dicens: beatus uir qui non abiit

inpiorum
consilio
et in uia peccatorura non stetit
in cathedra pestilentiae non sedit.
Cui necessario

Omnibus posuit
in
et

psalmo, quia primus est omni|uraque principium

est,

superscribtione non ponitur, quoniain qui id quod

nouit et ita
sicut

non

fecerit,

possidentis peccati titulus

titulus in

primum

non tenetur,

quis enira uocat per se uocitum? et

iusto lex posita non est. Quod quamuis profeticus

scribtum est:

alibi:

sermo deo

qui solus hoc potuit adsignet,

soll

tamen ettnos

ita

peccatorum nube detersa

in nos natiuitate reparata, si Christum omnium
sciprincipium et hominem Christi agnoscamus habita-

deo Christo seruire persuadit, ut

113

et Christi

mus

esse

eulum,

||

dignum

7 Ps.

non

tali

domicilium praeparemus

habitatori

13 quis cnim

1, 1.

14

potuit.

I.

Tim.

etc.]

16

1, 9.

2 Uid. subscript. tract. sexti;

scriptio:
tres

10

fuit

cf.

iinde haee

3 uerba

AUlb

biSSOlUBlllS, defieientesyllabaiNJ, cf.60,6

12 TITu'lS] cogites de TITUllS,

cf.

Eoensch,

18

AQ'NOSCAfnUS]

It.

et

Uulg.2
cf.

p.

521

Arch.

f.

16
lat.

onii

Hilarium haec

11

in-

RUblTIONISex'

complentia uersus rubro colorc exarata sunt

expunctum

sint,

Es. 44, 22.

frequens est apud

'tractatus psalmi' etc.

desumpta

quod

4 uersus incipit a

pUlTUItieiTA, T(inTe)

cf.

13 UOCITUCD]

26, 6

peRSUAlT]

Lex. III, 51. 320

cf.

supra 30, 18

1,-,

83

Priscilliani tractatus VII.

non ambitionis saecularis error

inclinet aut concupiscentia de-

prauet aut auaritia decoloret, sed quod perennis uitae splendore

testamentum

ditatuni et Christi dei templiim et legis

dignum

toris
5

dei estis et deus habitat in uobis,

templum

quis uiolauerit

si

scitote quia,

et alibi:

quod

dei

et salua-

templum

inueuietiir habitaculuin dicente Paulo:

estis uos,

dis-

10

15

perdet illum deus. Quod intellegeiites scimus quoniam

templum dei sumus et deus habitat in nobis; maior metus
erimiuis est et euidentior poena peccati eundem cotidianum
testen! habere quem iudicem illique debere mortem quem uitae
intellegimus auctorem. Omnes enim corpus Christi sumus et
membra ex parte; nam quod renascimur in salutem, miserieordiae est, non naturae, ut, si natiuita||te carnis adstricti et 114
mundialis mali uitiis obligati peccatorum uiam et consilia non
euasimus inpiorum uel baptizati in Christo Christum induentes, ita perennis uitae sequamur heredem, ut nee cui
renuntiauimus inueniamur participes nee cui credimus

Et ideo
quales
20

patris

profetici

uos pater
instituit,

infideles.

sermonis intellegentes eloquium estote

deus

quoniam imago

uos, corruptelae inlecebras

que impiorum consilium

et

quales

estote tales,

fecit,

et

similitudo

et

uos

tales,

manus

quod

dei,

estis

blandimenta non quaerit, oinne-

peccatorum

uiae,

cathcdrae pesti-

lentiae, corruptae carnis astutia et polluti corporis officina, sicut

quod corrumpitur adgrauat animam

deprimit terrena inhabitatio sensum multa cogi-

scribtum est: corpus

2-.

et

4I.Cor.3,lG.

StCUlARIS

plUfO, T
uel imperf.
in

dei.

21

lin. dei.

cf.

74, 25

AUT)

U)bNTIOR] prima

OBleQATI,

lin. dcl.

GT uuo puncto

11 erat

18

ne(D

25

bet',

et duab. lin. dei.,

ei',

littora

INTlllQ)(DUS

SRODo'MeS,

lin.

22 y)eSTllNTIA

5lA?\JlfnNf\J0N

OppCINA, supplendumnc ST?

lin. dei.

nolui mutare in coniiuict. pracs.

lin. dei.

CORRUptllAe

TTeRReNA,

(ante

10 llliqUAC,
14

IMUeNietURl

24Sap.9,15.

15Gal.3,27.

llcf.ib.C,15.

irvJCllNTUUT,

UOlAUeRIT,

margine praefixa

12 Gt'x', T

23

lin. dei.

5ib.3,17.

lin.

supra

u.

et

puncto

6*

dcl.

84

Priscilliani

tantom. Haoc

arma

mi|[micu.s artes suas

dum

ostendens

ne

quid

et

suis per occulta

percutit ut

falleu-

dum

terreat uel

repugnaret,

fieret

adulatio

Per hanc oxpiignator

sui.

Sic denique apostolus Paulus,

ditur ut fallat.

polli-

ietiiR,

inimici,

calliditas

inserit et insidiis

zabolus oLrepit,

tibiis

serpentis,

subiugatio nostri, corruptela

extrarii,

115

modnlatio eupiditatis, irae

ost eniiii

insanabilis,

citatio

blan-

quid ipse uellet

dixit:

uideo aliam

legem in memhris meis repugnantem legi mentis meae

et oaptiuum ducentem me in legepeccati, et alil)i: scio
quia non inhabitat in me, hoc est in carne mea, bonum;
nam mente seruio legi dei, carne autem legi peccati.
Sic et profeta de hoc loquens ait: in montem altum ascende,
qui euangelizas Sion; exalta uirihus uocem tuam qui
euangelizas Hierusalem; exalta, ne timeas; die populo
huic 'omnis caro ut faenum et omnis gloria hominis
ut flos faeui; aruit faenum et flos decidit, uerbum
autem domini manet in aeternum.' Et alibi ait: ego stabo
super speculationem meam, ut uideam et audiam, quis
loquatur in me et quid respondeam in accusatione
116 mea; et alibi: audi, populus mens, qui beatificant uos
seducuntuos et semitas pedum uestrorum conturl)ant.
Quorum si naturam intellegimus et uitiorum consortium non habemus, necessario regnum quod caro et sanguis non percipiet, consequimur. Sic denique Kebecca ad fidem mysterii

10

ir,

20

||

operantis electa
7
I.

Petr.

20 Es.

Rom.
1,

24

3, 12.

7,

duorum

Eom.

9 scio quia]

23.

suo populorum pugnas uidens

in utero

7, 18.

Sabatarii cod. Colb. ad Marc.

al.;

23

24

Cor. 15, 50.

I.

cf.

12 Es. 40,

25.
1,

Gen. 25, 22 sqq.; Rom.

SRpeNTeS,

ocuIta

(in le) lin. dcl.

12

fAe^NJUm), U

9,

1.

10 sqq.

'^

08;

9.

17 Habac. 2,

3.

(in

TCS)

moRTem,
14
lin.

CORRUpTtJAUl,

74,

23

eUANQeleZAS, e

(in

le) lin. dol.

19

ACCUSATIONe'meA,

25

0peRA~TeS, e

TeS)

lin.

17
nid,

lin.

del.,

AIT
1)9,

del.

13

scripsi,

cod.

13

Ab

24 conicias
erat

ox

fact.

euA'qelezAS,

cf.

del.

(in

lin. del.

IG

(an

UT

scrib.

(po.st

AT?)

COMSequemUR

UTGRC,

cf.

87, 3

ar,

85

tractatus VII.

Esau dolore

paitii

sua perderet,

qui priiuitiiia

(ulidit,

siii

quem

lacob protulit in salutem,

Christus faceret heredein.

et

In
|

quo

et uos, dilectissiiiii fratres,

scribtum
5

lideles serui et, sicut

coheredes Christi

dei et

tili

est,

tamquain

operaiites in testi-

monio loquendorum castificate auimas uestras ad ohau-

dionduni fidei nee configurantes uos ignorantes uitae

desideriis in quibus erubescitis stipendia uellitis aecipere peccati, sed

ambulate

psalmidici sermonis intrantes

iter

taniquani lignum quod plantatum est

loiuxta decursus aquaruni diuino[|rum sermonuni tbntibus in- 117
rigati uirentis intellectus palmites proferatis maturos et perin lege doniini, ut

manentes honestae uitae fructus, quos non

bitaculi

uoluptarium tempus

non decidentibus

eruditio tecundarit, ut
15

ha-

corrupti)>ilis

sed quos diuini sermonis

eduxit,

mandatorum

foliis

perpetua luce contecti peccatorum supplicia respuere et requiem

possuuus habere iustorum per lesum Christum.

1 Koni.

17;

8,

6 configurantes]

Prise, can.

LXXII

'uitae',

12.

cf.

14

Rom.

6,

(in

pu)

4
et

lin.

RUB[SCITIS,

(in

ce)

lin.

IG

Ps. 118,

CObeRebiS,
puncto
ex

fort.

TeRTll'l

del.

I.

in

Petr.

iiostro

7 in quibus] Koni.

9 Ps.

1.

lin.

1, 3.

1,

22.

11

cf.

(3,

codicc

21.

Apoc.

sti-

M,

18.

fortasse

Ha.

cf.

del., cf. 58, 7

peRmANeiM'TIS
cogites de

CONpCUt^AfsJTeS,

del.

UelllTIS]

fact.

13 ebuXIT]

XJTr-lplNIT

pSAloil

ci".

8 ITOR,

del.

peRCNTeS
fRUCTUS

Ps. 1, 3.

cf.

3 plbellS

28.

LXXVIII.

quod utroque loco

occurrit, It. et Uulg. exhibeiit 'uestrae\

pendia]

et

14; nid. siipra 9, 21 nVi in eodein uersu habes

1,

uocab.

pro

ignoraiitiae*;

cf.

Potr.

I.

scrib.

IQroORANTIS

UIRNTeS
12

est

ebuXCRIT,

est

CCejKRe,

39, 2

11

scrib.

cf.

pRO

borv]STA

4, 2;

32, IG

al.

TRACTATUSpSAlmi pRimiINCIpIT TRACTATUS'

PRISCILLIANI
TRACTATUS PSALMI TETII.
'Domiue, quid multiplicati sunt qui tribulaiit me?
multi iiisurguiit aduersus me' et reliqua. Licet psalmi titulus gestorum ordinem teueat, cur Dauid saiictus animi a facie

Abessalon

uoLis tanieu caelestia opera dicen-

fili decliiiauerit,

nou rerum cariialium perscrutanda sunt, ut inuenta in

secretum inquisitionis indagine inuenti praemia operis adsequatibus

mur,

sicut scribtum est:

quaerite, inquid, et inueuietis, pul-

alibi:
omnia possibilia crespeciem per fidem colligere debemus
opera inuisibili mentis indagare secreto. Omnia enim

sate et aperietur uobis, et

10

denti. Acta itaque per

et uisibilia

typum

in figura gesta apostolus adseuerat et nostri

ante-

acta monstrare, ut opus laboris per scientiam legis iuluminet,

quos ignorantia tenebris ante uelabat,

3 Ps.

n.

Cor. 5,

9 Matth. 7, 7; Luc. 11,

3, 2. 1.

13

7.

I.

Cor. 10, 6;

cf.

ut apostoli
9.

Prise, cau.

10 Marc.

LXVIII

et

ad Efesios
11

9, 22.

Bachiar

cf.
fiel.,

Mig. 20, 1019 C.

4 Hilarius, prolog. in cantica quindeeim gra., 2: In plerisque

psalmis
esse
ibid.,

multa secundiim historiae ordinem in superscriptionibus eorum

ut 'cum fugit Dauid a facie filii sui Abessalon' etc.;

legimvis,

ad psalm. CXIX, 1

mani sermonis

tarnen

utatur,

communi usu hunon eandem quae communi sensui adiacet

Propheticus

scrmo

licet

Namque quamuis, prout possemus intellegere,

rerum caelestium enuntiationem temptarit, uirtutem tarnen significantiae
suae moderata licet uei-borum electione seruauit.
significantiam

continet.

2 Uid. subscriptionem tractatus septimi

SURQUR

tres uersus

QUR'QUNT,

syll.

SCRUTANbAe

3 uerba

bo(T)IN IN

complentia rubro colore exarata sunt

QUR
15

nigra

lin.

del.

ffS)OS,

prior

'TRl*,

in marg.

IMSUR
7 peR

p liuea et puncto del.

15

87

Priscilliaui tractatus VIII.

(Uctuiii est:

eratis

lux in domino;

euim aliquando tenebrae, nunc autem

ut

fili

coiTumpitur, sed in dies

5

quae

in

lucis ambulate.

iunctus

oportet ex||cubias, qui

ille

est, qui

si

Agere ergo uos

temporis mutatione 119

renouatur, ut non quae in oculos sed

mentem ueniunt magnifica ducamus, non

studentes cor-

poralibus sed spiritalibus, laborantes, ut apostolus Paulus, elec-

tum uas

gentium doctor,

Christi,

ponit et dicit: lex, iuquid,

ego uero carnalis, et beatissimus Petrus:

omnis, ait, profetia uel scribtura interpraetationem
loindiget. Hinc nobis nocte ac die in dominica le|ge meditatio, hinc in eam, quantum meriti est, curiosae mentis inspiritalis

est,

quae

tentio, hinc nostri agnitio, hinc fiducia gloriandi repudiare

carnis sunt et elegere quae Spiritus, argutiam cordis in agnitio-

nein ueritatis intendere, praeceptorum caelestium secreta cogno15

dum tempus

scere, utilitati animae,

mihi,

Unde

sufficit, prouidere.

prouidentiam curiosius intuenti

sacrae lectionis

fratres,

non (in)merito per profetam ordo psalmorum digestus uidetur

uec incondite quae
hominis

1.

I.

Tim.

2, 7.

Thess. 2, 9;

7
.

lex] Koin. 7,

1-i.

Thess. 3, 8

II.

cf.

Petr.

Exod.
1,

Prise, ean.

cum

G Act.

12, 4.

10 nocte]

20.

rudern 120

formatam

puritate

XXXIX.

cf.

15.

9,

Ps.

1,

2;

dorn.]

ef.

Hilarius, de trin. V, 32: ab apostolo et doctore gentium;

Ps. 118, 97.

melius

innocentiae

simplici

Epli. 5, 8; Prise, caii. VI.

Spiritus dei dictauit exposita,

|j

natiuitatem

II.

15

cf. I.

uase

electionc

elcetionis est uas

Petr. 4,

et

iii

3.

doeuisti,

VI, 20 uas electiouis;

magister gentium;

VI, 44

VIII, 1 doetor hie gentium;

VIII, 21 electionis est uas et gentium doctor; VIII, 27. 48; IX, 62;
Saluiani, epist. ed. Pauly p. 205, 4: Paulus electionis uas,
XI, 23;

magister

Cypr., ed. Hartel.

fidei; al.

Tmp6RIS, ct. 84, 25

leRpRAeTATIONeO)] cf. (J9, 10;
3 erat

tb)

NJ

INJTeilO
syll.

IM

uerba

IG

19

11 CneRITl]

A
SACR

m
SlfOpllCI UARG

301, 1: ponit et dicit;

llleNOUATUR'

9, 27.

mpRATReS

ORbpSAl'ODORUdD

I,

,
17

boO)m|^IS|m,

al.

eQO

conicias
t

IN

meRITA
,

ODeRITO, dehciente
O") lin. et

coartatis litteris exarautur,

cf.

Gl, 5

puncto

del.

88

Priscilliani

parem

beatis,

maneat, ostendit dicens: beatus uir,

in his

si

qui non abiit in consilio inpiorum et in uia peccatorum

non

quare fremueruut gentes

ait:

inania? hoc

in tertio

odium

populi moditati sunt

patrem docet a nobis nasci,

et

in

fili

Tum

quae nos persequantur ostendens.

sensum

admonuit

legentis

cum

sitione tardauit,

perpessus

et

et

illud,

Formae

peccata, inquid, iuuentutis

deus;

peccati

meae

et apostolus

||

essetis peccati,

quem ergo fructum

nunc erubescitis?

et

ignorantiae ne me-

ad libcrtatem iustitiao nos ex-

redarguens

nobis

in

euim serui

seruitutem

liberi

qui occiso fratre ueniam

Quae omnia ad

arbitror esse referenda nobisque contraria,

quae a nobis generantur,

4 Ps.

1, 1.

Hinc prima inlecebra

existere.

13 Ps. 24,

2, 1.

Cor. 10, 6; Prise, canon.

15

7.

Rom.

6, 20.

peCCATORUfD,

nDNT',

ex

pupull

supra

cf.

17 blis,

Ue'fvJlAOD, S

23

OCeRei'

5,

9; 20, 13; 71, 9

lin.

InIcbRA

in ras. posit.,

lin.

et

puncto

b\b

del.

eXSpAUIT]

al.

UIRI,
8

ABIT

ita cod.,

(in
cf.

cf.

tes)

18 eRUB|^[jS'CITIS,

21

eXUe'RO,

19

lin.

81, 1

lin.

del.

IN

33, 12

ReQNIS, S

sed iterum conuers. in

del.

del.

lin.

le'QNTeS,

(ante S) liu. et puncto del.

deinde

ce

posterior in

corr.

qUISmONemTARbAUIT,
eras.,

21.

OSTGN'blbblCeMS, b

4 erat

nutrit

LXVni.

T
1

15

iustitia;

religiosum et indulgentissimum patrem hello per-

nos|tram formam

Ps.

cum

ait:

habuistis tunc in his in quibus

sequi, regno exuere, uita priuare conatus est.

sie

fuistis

Tertius enim hie psalmus est, ut Abessalon

tertius filius inpius crudelis iniustus,

cf. I.

10

tranquillo aeui

emendatione matura, pro quibus idem praecatur:

fiunt scientiae

consecutus

fine

uel aetatis igno-

rantiae iactata turbinibus peccatis acerba sunt,

citans

inqui-

ueri

quae regni sui

profetiam credo uitae hominis aptando et saecu-

est,

121 mineris,

carissimi:

mentem

sollicitam

in principiis posuit,

mali circumscribendo naturam.

laris

21

cum

stetit; secundo incorporatum inuidiae uirus exspauit,

del.

lin.

(in

&)

FRATRS

del.,

cf.

85, 8

20

tractatus
reatuni

tum

filius

est,

derati operis iupletio.

cognoui|[(mus)

cf.

Eoni.

homo
Prima enim concu-

scelerum iiipulsu uoluiitatis urguetur et

perditionis

pisceiitiae culpa
5

89

apparentiae maliini occasioiiem praestat inimico;

et

in (lecliue

idest

Vm.

osteiiditiir.

seeuiida uoluiitatis adioetio, tertia desi-

Quae

e contrario in operibus bonis lectione

7, 8. 11.

cf.

lo.

17, 12;

II. Tlicss. 2, 3.

Primal

lac. 1, 14. 15.

cf.

mAluml

1
liii.

aliter

dcui

fiiit
iii

noliii

mutare

G supplendiuii

(k'l.

in

(DAUm

distinguonduni (COC^NOUIStis).

])raef.

c.

IL

ossc 'eogiioiiiiiius'

becUue,

(in

cle)

puto; 'cognouistis' enim

Quaternionem

liic

excidisse

P1U8CJLLIAN1
TEACTATUS AD POPULUM

I.

Wirccl). fol.

122

facere non posse monstraret, sicut profeta ait: quis

sapiens et percipiet haec et iiitelleget et seiet ea? quia
rectae sunt iiiae domiiii et iusti ibiint in illas, inpii
autenilanguiscent in eis. Propter quod et uos induti fidei
arniis castificate auimas uestras ad obaudiendum per
spiritnm et aedificantes uos in teniplum domini caritateni in fraternitate simplicem in gloriam diuinae
dilectionis adhibete, quoniam sie scribtum est: omnis

caro ut faenum et omnis gloria hominis ut

10

flos faeni;

aruit faenum et flos deeidit, uerbum autem domini

manet in aeternum, ut in euuangelio ait dominus: intrate
per angustum ostium, quia dico uobis multi quaerunt
introire et non poterunt. In quo non quod angustus sancto-

rum

omnis amicitia mundi

facilius oblectatione quam

constituatur ingressus, sed quia

inimica est dei

humana

et

natura

Labore suadetur, nos intellegamus quod, ubi rerum praesentium

123 uoluntas quaeritur, futurae

3 Hos. 14, 10.

6 Propter]

13, 12; P]plies. 6, 11 sqq.

I.

Petr. 2,

5.

j]

uitae promissio
cf.

caritatem]

Petr.

I.

22.

1,

13 intrate] Luc. 13, 24.

1,24.

supra

7 castificate]

iudutij

p. 80, 1.

Petr.

I.

non habetur.

1,

22.

cf.

Sic
Eoni.

8 aedificantes]

68; I. Petr.
Damasi epist. apud

10 omuis] Es. 40,

16 lac.

4, 4; cf.

Mig. 13, 366 B.

2 Cf. subscript. huiiis tractatus
cuimiis in praef.

c.

lAN(;U[SCNTeiS,

puncto

del.

Script., cf.

12

bA

II

5 iIIaS seruaui; facile cogites de

corr.

OAUOieMSOUOT), S

cf.

84, 16

14

ANJQ. OST.]

19

UOlUNTAS]

ex

f loS,

61,5; 87, 19

3 ante hoc folium complura excidisso do-

nolui

lUlS
Im. et

coartatis litteris

mutare in

UOlupTAS

15

91

Priscilliani tractatus IX.

dracma pauperis; requietio

Fiuees; inmisericordis diuitis gehennae igiiis habitaculum repperitiir, noii quod absolute diuitibus
poGiia ponatur et i'eiiertendi ad dominuni desperatio constituta lodenique in euuangelio gratior est

Abrahae sinus

cupletibus

dicitur et

sed qia nihil in principiis statutum est nee ullus

sit,

per praerupta conscensus

est,

apostolus

sicut

diuitibus

ait:

huius saeculi praecipe|non sperbe sapere neque sperare in incerto diuitiarum, sed diuites esse in operibus
bonis,
10

ut,

dominum

dum

iter

tamquam

summa

ueniamus.

ea quae sunt
1

dracma]

cf.

2 Piiiees]

10, 22.

bonam uitam tendendi ad

per elemosynas et

facimus,

Marc.

12, -IS;

Num.

cf.

5 Hilarius, de trin.

J,

subtractis paulatim gradibus ad

Luc. 21,

requiotio

3.

25, 11; Ps. 105, 30.

20: sod quia

iiulhis

fltsjeei, T

liu.

Tl

i^lOj|CUPjleril-JSIT,
litt.

'locu' oblitae sunt

se'^sus
eiusbecDil

11

ras. dcl.

-1

summa

e.

(|.

s.

CONSTIT|^U|TA

(^uod post priorom

litt.

3 blUITIIS,

del.

Luc.

cf.

6, 17. 18.

per praerupta conscen-

sus est, nisi substratis paulatim gradibus feratur gressus ad

igiiis]

Tim.

I.

(iu

tOA)

eras.,

II

et

liii.

exstat, debuit poni post

STATI^TOTUfn,

et

l'j

puncto

del.;

(= BUS);
liu.

del.

punctum

supra

CU

CON

ueNiAfnusexplic-TRACTAT-AbpopulumiMcipiT

rPiISCILLIANl

TRACTATS AD l'PULUM

IL

Wireel). fol.

124

Piofetici historia serinonis

diinis inbiita

moriam mortalium temporum, quae

siii

seniper

fortitis

motiljus

ad doctrinain publicae

regnorum,

dum
in

aliquid

in

existiiiit,

oioquitur,

opinioiiis

mundo

munus

iiie-

coiihiuentia liiunauo sen-

gesta

quod unicum

est docet post eua.sio|nem eoruni

in cupiditate perditae uitae inter tot bella

uitiorum conscientiam ab omni culpa liberam conseruare et

muneris deum parentemque debere cognosci,

tanti

quod profeta
sioneni

ut,

uicit,

ac

utili

125 uia nitens inter

qui omne,

ad doctrinam nostram scribta

tot inexploratas

humanae

esse

mandatorum

necessaria ad intellegendum

uitae molestias et

||

indi-

gnas deo saeculi mensurabiles pugnas luricam iustitiae, con-

fidentiae galeam, scutum aequitatis

gladium ex utraque parte acutum

14 Cf. Korn. 15,

4.

17

cf. I.

Thess.

5, 8;

et, sicut

scribtum

diuini oris

Eph.

6, 14.

19

est,

adsumat
cf.

Apoc.

et

1, 16.

3 Uid. quos citaui supra p. 86 Hilarii locos.

tractatus et subscript.

2 Uid. subscript.

liuiiis

uerba pROptTICI

y)RONUNTIAN

colore exarata sunt

NUNTIA~TeS

pROpETICI,
5

ex

CONUIUe'TIA, U

trcs
|

tractatus antecedentis.

uersus

coniplentia

corr. (rubro colore)

(in

Ul) Hn. del.

riibro

13

DRO

pASSIO

(D

NJeO)SUA
E

ex

fact.

10

sie

in persecutione sustinuit et Christus deus in pas-

suam

cognouerit,

tamquam

sed rofcirens

alter aliuni ut uincat inpugnat, lioc

in nobis profetici operis

quae sunt

uerbis et pionun-

proposiii tlieniatis gesta dispoueiis uoii

tiantis tituli uelut

uid. supra 39, 13; 48, 7; 50, 2

al.

17

01N)SURABll[S,

15

93

Priscilliani tractatus X.

iiidutus fidei armis

studio animi

flagrantis (in)census dis-

ruptis saeculi uinculis totum se diuinae unde profectus

est

natiirae e deo Christo, ciiius similiter debitor et imagini testis

reddat intellegens quod inter diiiiiiorum deambulacra uer-

est,
5

bonmi omnis

scribtura hoiuo

euuangelico sermono

totus est,

rerum in nobis fuisse coiipletain, siciit et Paulus ait: siue Paulus siue Apollo siue
Caefas siue mundus siue mors siue uita, omnia uestra
sunt, uos auteni Christi, Christus autem dei; quoniam
onineni narrationeiii

testaiite

10

quoruni exemplarium uiuentes in saeculo siue instituto bonae

in

eorum post

indolis siue cupiditate uitae praeuaricantis intramus,

mortem
P]t

ideo qui conuersus

j|

uerit, necessario

gans caduca de
indiflerentem

neque

20

deum

diuinum genus

et

sed

et

in

exordio

omne quod Dauid

sanctus

alienigenorum excidia bellorum con-

non tamquam memoriale

in

unum

uiderit,

retinens in ea quae neque

certaminum

quid

sed

cipit,

facta et quae post sunt futura eogno-

ubi se

certis,

sil)i

tidens deo egit,

temporaria de perpetuis, falsa de ueris et segre-

obnoxiantur exultat;

fini

inter incerta

ad fidem Christi prima media postrema I2

omnia quae per dominum

15

congregamur

siue in gloriam consortiis

nobis partim nostro

scribtum ac-

saejculi

metu

partim corporis

eotidianorum bella peecaminum et saeeularium uarietas uolun-

dum

tatum,

pro eertis inc<n'ta sectanmr et inter aliena eonten-

dimus, ualeat recognoscit, dicente ipso Dauid in psalmis:

1

cf.

Korn. 13, 12; Eph.

Cor. 3, 22;

I.

cf.

Lnodic.

plACRAr\JTS

G,

ceivJSUS

NJATURAee-Sl

eUUANCello'cO, O

noliii

mutare

(in

|0)

in

lin.

12

CONBRCAniUR',

statuendmu
deat

illi

'siue' in u. 11

in u. 10)

(in

lin.

et

puncto

enini

um)

t'X

lin.

corr.
del.

del.;

sententiae

19

20 ACCtpiT, falso

uacat

sKlllllT

omi.ssuni esse hie aliquid

altera

pars,

quae respon-

ei,

quod exstat

IM
INTCRCeRTA
ex

litt,

pRAe'uARICANJteS

posito (uelut 'siue' u. 12 respondet

18 pIMl) opp. supra 57, 12

QENORU",
(D

1')

desideratur

est;

CT beo

11

dol.

1, 1.

18, 13.

spatiuni duanini

NATURA

G Luc.

'5.

24 Ps.

IG Act. 17, 28.

in cod. ante

disr.] cf. Ps. 2,

11 sqq.

u. S.

do-

corr.

21

22 UoIum'tATU(T)] uid. supra 90, 19

AliervJI

meium,

94

Priscilliani

mine, ab occultis meis libera me et ab alienis parce

seruo tuo, quoiiiam iniquitatem meam ego agnosco et
peccatum meura contra me est semper. Omiiia enim,
127 quae uel
gesta uel scribta sunt, ideo sie scribta sunt,
|

ut dei sensus uisibilibus

humanam

sirao

ad

homo

qui

deum

demonstrans

inuisibilia

aptis-

r,

intellegentiam serinone loqueretur omnisque

quidquid in electione populi patriae pro-

uellet,

fetarum loco tempore die mense oblectatione certamine acceptadeo cerneret,

bile in scribturis

quae sunt per deum

se per ea

si

opinionem religiosae intellegentiae pro-

disponens ad

prouisa

omne quod scribtum est de se

fecisset,

ambulans

cognosceret et

in nouitate uitae, siue quid pote-

statibus daretur aut regibus, unicum hoc

profeticis uocibus

quod quidquid amicum saeculo

adpraelienderet

uenitur inimicum,

lo

scribtum esse

est Christo in-

omnis amicitia mundi

dicente apostolo:

inimica est dei, et iterum: omnis concupiscentia carnis

uoluntas oculorum et ambitio humanae uitae uon
sunt de patre sed de hoc mundo sunt et mundus prae128 terit et concu||piscentia eius, uerbum autem domini
manet in aeternum. Quamuis enim Immani intellectus infirmitas cogat profetici sermonis eloquia rerum species terrenarum

!">

et

tamquam superiorum uirtutum

indices quaerere,

20

ut uisibilium

consuetudine familiariter admonente in insolitos sensus humanae

inbecillitatis angustias religiosa discendi exspectatione

tamen ipsa natura nos docet quod haec sunt quae

2 qiioniam] Ps. 50,
5

Rom.

1,

20

15 lac.

Tit. 3,1.

cf.

3 Oinnia]

5.

4,

cf. I.

4 (siiprap.90,16).

20 humaui] Hilarius, de

Cor. 10, 11 et Prise, can.

11 Lue. 22, 37.

et Prise, eau. Villi.

trin. I,

IG

I.

12

eratpupull

cf.

supra

MA)
E

ex

C in

10

puncto

corr.

ras.

oxstat,

pROfECISSet,

SCUl6,

p. 90, 19; 93,

lin. et
)

14

22

dei. et

19; uid. supra

impos.
cf.

ex

punetum

20AeTeRNO,

INj'sollTUS,
erat T

supra

Eom.

LXVIII

potestat.]

p. 69, 11.

24 an-

7.

13

corr.

temie('?)

lin. dei.

A'RetUR,
17

post

UOlUNTAS]

bumANJi,

A(iii

23 CO^JSU[TUb)^sJe,

22 INjbiCIS

Gl, 1; G9, 13

G, 4.

lo. 2, IG. 17; I. Petr. 1, 25.

gustias] Hilarius, de trin. I, 18; uid. supra p. 58,

T leuis ras.

laxemus,

conuer|sis

24

eXSpqC^TATIONe,

25

95

tractatus X.
aut pugnant

ad fidem

dominantur

aut

formidinum seu adolationo

in

folieiiim, (ut)

tribulatione

iiobis

quae distrucximus

iustruentes ad ea quibus renuntiauimus reuertamur, quoniam

nihil interest diabolo, utrum metu malorum an peisuasione
5

peccati occasio

felicium alienatae a deo uitae

stetur,

quod iam

nisi

quam

miseriarum

consuetudo

materia prao-

tolerabilior est

ruina felicium, dicente de

audi me, populus meus,

profeta:

et

in captiuitatibus uostris

quoniam

||

hoc 129

sicut exactores

uestri circumscribunt uos, ita et qui beatificant uos

10

seducunt

uos, ut semitas

pedum uestrorum

conturbent.

Et ideo Dauid sanctus titulum psalmi in doctrinam con-

uersorum

positi post deuictas duas Syrias in exultationem

triumfantis inducit, ut, qui titulum psalmi in doctrinam positi

gratulationem Dauid inter bella saluati in Jntellectum pro-

et
1,-)

sermonis agnosce|ret, diuinae intellegentiae opus moliens

fetici

uoluntatum suarum

et

in se uidens bella

respueret errores et duas Syrias hoc est

quod aliud animi aliud corporis

cipia,

aliquid
20 est,

uelle

deuincens

facere,

uel

humanae in])ecillitatis
duo peccaminum prin-

officio

datur

saeculare

sicut

scribtum

iudutus,

armis uitiorum ageret triumphum et dedicatae in

conuersatiouis inmarcescil)ilem coronam uelut qui-

fidei

Christo

busdam

uictricis

perfecti

boni gloria

quoniam haec 130

militiae stipendiis mereretur,

||

corporis
25

nos

infinitis

13, 12;

Eph.

sed nostro loco

1

(in

G,

cf.

TAU)

lin.

del.

pro

Petr.

I.

ueSTRIS, S

del.

(in

CU'

23

11 cf.Ps.59,1.

(in

ex

R)S)
corr.

in

(in

A)

lin.

del.

erat

marg. man.

19

cf.

east.] cf. siipra p. 72, 10,

scriptum esse uidetur.

in marg. affix. et T

4 IfvJlbll,

(ante

5 AlieNATG
COMSUETUbo, E ex
lin. del.
11 pSAlm)|, una litt,
24 pRAetIO,
19 bUrCN|S|

ToU)

25 INpINJITIS,

CU
,

8Es.3,12.
5, 4.

UOlupTAS

bAAbOUTRUm, A

12 btUICTAS,

lUBRI'

in lul^ricum

erat

prior

castificatio

dum nullus aput

gressu modum non

yjUQNAT, dcinde NT
2 UT deest
TRIuIaTIOIN

eras.
lin.

21

UOlUNTAS

TOlleRABlllOR,
corr.

fixo

Rom. 7, 8. 11.

11 sqq.

PUQNa'nt'tAUT,

T\3) lin. del.

est,

uoluntatis. Denique

est et

finis

scribtum

sicut

si,

pretio excolitur

2cf.Gal.2,18.

Rom.

est,

I,

fIM-,

lin.

del.

sed

opp. p. 57, 18

INjpiN- man.

I corr.

96

Priscilliani

cotidianorum in uobis

constituimus incertis,

minum

bella

fieri

certa-

etiam apostolicis uocibus edocemur dicente ad nos Paulo

caro conoupiscit aduersus spiritum, spiritus autem aduersus carnem; haec inuicem sihi altercantur, ut non

quae uolumus faciamus,

sensus et ratio communium

et

sermonis et caelestis

capax esset, insequeuter apostolus

consilii

deuicta

cur peceantibus nobis

Paulus,

quia

humanae

opinionuin

intellegentiae

uon statim

humanae

caro et

uitiis

apostoliei

non est uobis consanguinem, sed aduersus

uitae ambitio subiaceret, ostendit dicens:

carnem

luctatio contra

principes et
131

et

tenebrarum, aduersus spiritalia nequitiae

stibus; sicut

tamquam

lohannis

et

inmundos

h sunt

daemoniorum

tres spiritus

qui procedunt ad conturbandos reges terrae,

Dauid quid

in

caele-

in

||

uidi tres spiritus

ait:

exeuntes de ore pseudoprofetae

tres ranas

et de ore bestiae et

ipse

pugnaret ostendens

nobis

et

opus

in se

deuiucens non

d online,

ait:

daemonum

et

cogitationum idest spiri-

concupiscentiis alistineret et gentilium

peccaminum,

in se ueneficia despiciens, cui tributa

cui stipendia uitiorum, cui timores

formidinum, cui honores prae-

132 tereuntiuni dignitatum deditus saeculo honio deberet, agnosce||ret

3 Gal.

19

23

CUR

AG

pROpT

p. G.3,

corr.,

cum

ante

in

19
17

13 Apoc. IG, 13. 14.

0, 12.

Eph.

6, 12.

trin.

VII, 16:

Quamquam

SepeR, R

litt.

lin.

et

BNeflCIA,

25
eras.

pOTSTTtS,

11

CUl'

marg. eiusque

27

perperam
puncto
cf. p.

17 Ps. 50,

5.

igitur huius intellegentiae

huinani sensus opinione conimunia

scripsi, cod.:

qUITIAe',

supra

cf.

Hilarms, de

nostrae iudicia

9 Eph.

5, 17.

lac. 4, 1.

20

uniuersa in se uitiorum bella

uellet,

solum carnis sed

talium nequitiaruni

15

iterum

iniquitatem meam ego agnosco et delictum meum

contra nie est semper, et apostolus de eo loqueus ait: unde
bella, unde rixae in uobis? nonne de uoluntatibus ues-|
tris, quae militant in membris uestris'r* ut, qui diuinorum
praeceptorum

10

potestates mundi huius rectores haruni

fact.

del.

14

12

MC

pSGUbo

20 UOlNT.]

del.

bfs'piCieiNS,

21, 3

AqNOSCe||RT,

ex

lin.

sint, etc.

cf.

52, 11 (00,

5).

cf.

ex

25

97

tractatus X.

Omnibus qiiorum finis mors est et in quibus corripitur edoctus, totum so debens deo, factus ipse quod psalmus
et repudiatis

est in exultationem psalmidici

sermonis intraret diconte Dauid:

deus, lepulisti nos et distruxisti, iratus es et misertus

In quo tarnen sermone psalmi ultra naturalis ines nostri.

mens ad deum conuersa prouehitur

tellegentiae sensuni

et uni-

cuique intellegenti se incorruptae beatitudinis per haec cam|pus

Libet enim hoc loco in

aperitur.

diaboli
10

astutias

insidiantis

uoce clamare

ubi

uictoria tua?

ecce deus,

captum ueneno
15

dum

quam

aut in peceati

uisi

sermone psalmi aduersus

saluati

hominis

Christo

in

mors, aculeustuus? ubi

est,

potius peceati agnitione

natura,

tali

libera

mors,

est,

corripit, diligit et erudit

plectit, et, cum alia tua non sit

mala cogere aut post percussum

quae ipse persuaseris perurguere, Christo

in ea

docente cognoscimus quod

baptizati

in Christo,

||

cum

in

his

quae sunt deo aliena distruimur, in ea quae sunt nobis propria

reformamur

et

quod usque ad finem peccantibus poena

Dauid

est et conuersis nobis in redarguitione doctriua est, ipso

domine? quia ostendisti mihi

conuersum uiuificans docuisti me, et
domine, in utero accepimus et par-

dicente: quis similis tibi,

20

tribulationes et
iterum Eseias

ait:

turiuimus spiritum salutis quem dedisti super terram.

In quo quamuis nos ipsi probemus in nobis, qualis esse homo
debeat qui in nouam natiuitatem per fidem uiuens sensum
suum ad ea quae dei substantiae sunt digna moderetur, tamen,
|

25

intellegentiam nostram factorum

ut scriljturarum dispositio ad

exemplis

dei

tamquam

commendans
1

Hebr. 12,

cf.

Rom.

19. 20. 17,

17

4 Ps. 59,

cf. I. (Jor.

21 Es. 26, 18.

5 ultra

iKit,

5 eST, T eras.

QUITIOMA,
XVUI.

in

6, 21.

6. 10.

caritatem
nobis conpugnantes rerum mortalium in

incorruptis testimoniis uteretur et

erat

Priscili.

1, 8.

24

cf.

10

I.

Cor. 15, 55.

Gal

2,

18; Ps. 59,

3.

28;

Koni.

1,

17

sens,] cf, Hihtrii locos

iut.

INSlblNJteS

ReXARQ.,

A(m

al,

ad

11

27

p. 74,

cf,

cf.

19 Ps, 70,

Rom,

5, 8.

10 allatos.

CORIplI

NAe)n)i. etpuueto

11 deus]
1.

dei.

18

RebAR

24 UIUM|^Sj
7

133

98

Priscilliani

nobis opiniones facilius ostenderet,

134

rerum parabolis adprobaret,

et

ma||ter uteri

felicis

opera denionstrans,

in nobis

et dei

uerborum formis

dictus

si

Rebecca,

decreta parturiens, oonlnctaiitia inter se

et diuinae promissionis

mimdi

sie

uiscerum inpatienter acciperet,

dum pugnantiam

in profetiam li])eri

doloris eru])it

quo mihi ista, si sie sunt? Cui uox domini respondit

docuit: duo populi sunt et duae gentes in utero tuo.

dicens:
et

De quo et apostolus Paulus manifestans enarrans ait: uideo

aliam legem repugnantem in membris meis legi mentis
meae et captiuum dueentem me in legem peecati, et,

10

ut in duabus gentibus et duoluis populis, quid populus et gens

quid uitiorum populus esset, ostenderet,

dei,

hominem

ueterem

a nobis

cum omnibus actibus et eoncupiseentiis

suis et in nouum nos uoluit reformari dieens: sicut portauimus imaginem eins qui est de limo, portemus iraaginem

exui

crederet

ea quae sunt terrena despieiens sequens Christum in

135 caelestes se glorias

posita,

unum

eonseeraret.

||

seruitutis

positus diuinae

Beliae

est,

deo cuius

et se

id

14

G,

14. 15; cf.

I.

2 J^ARa'boIIj^Sj

proximi

f.

lOReS

MS

in

lat.

tenebris, Christo

epist.

erat
initio

Lex. III, 32G

Eom.

16 Act. 17, 28.

Mignc

ap.

13, col.

12 Col.

7, 23.

19

cf.

Gal. 5,

3GGB.

24

Sl'cR6CCA, sed man.

C

dei.; cf. G5,

24; 104, 2G

pUQMANTIA

II.

Gon.

Cor.

1,

2G.

in ucrsus fine

cf.

10;

3, 9.

22

1.

beODON'STANJS

(noutr. pl,)? nid. etiam

60
ACCepeRGT, (in ce) lin. dei.
8 ODAlMIpeSTANJSe^N ARRa'nS,

GiSTa'I, ostneODeras.?
margine;

rvJARRANS
TERGS

7 ibid. u. 23.

y)UQMANTIA'^j legondumne
Arch.

cum

opus

earnis

et similitudo apparuit non negaret. Sic,

Cor. 15, 49.

Bamim

addidit. et in u.

naturae et terrenae

se

in

ut in utrisque unus

quod erat earnis disciplinae lege cohiberet

imago

6 Gen. 25, 22.

Gal. 5, 24.

duo testamenta ad fidem

Sic

soluens, aliut gratiae opus di-

nulla soeietas luei

possidens, quia

et

iugum

nomen habuerunt,

uidens, ueteris et noui

homo

15

qui est de caelo, ut qui se diuinum genus

eins

facile cogitare possis

glos.sa

uetns est?

de

17

23 t ante uersum praefix.

(DAMIpeSTA GNARRANS,

an

20

b[SpiCl'eMS,
BGIia,

ex

fact.

uid. tarnen supra p. 8, 21

20

99

tractatus X.

intellege, ex alia parte maledicltionum discipliua, ex alia beneut,

quamuis diuersae man-

deum nostrum

oniiiesque uellit saluos

dictionum gratia constituta

siones sint apud

fieri et
5

est,

ad aguitionem ueritatis uenire, uestrum tarnen

quod inter duo regna, inter sinagogam satanae

uullus ignoret

ecclesiam niandatorum dei,

et

idest

saeculi opera et dei

uerba, conuersatio uitae uostrae est et hoc quod dei est nostrum

uero quod saeculi

illud

dicitur,

et a nobis inuenitur
10

Sicque

|j

quia contrarium deo ideo 136

est

alienum, et illud renuntiamus, hoc credimus.

huiusmodi constitutis hinc

inter

diuinorum

promissio

mandatoruni, inde zabolicae teniptationis instat intentio,

inde

Christi,

fides

saeculi

tientia longanimitas

ambitio fortunae suae

gloria

20

pompae

zabolicae

et

ceptione

huiusmodi

deo,

simplex

cum

quae

exspectaculorum

in

per

homo

diuersa

uitae et mortis ante nos condicione proposita,

pugnas saeculi

in nobis

de-

rapitur,

tarn diu

nescimus, quamdiu conuersantes

et bella

nam

domini uerba teneamus;

(deo), aliena redarguentes,

in

cupi-

infelieior

oblectatio uen-

pudendorum, oculorum uoluntas

uelut

In

persuasio.

cetera quae

diui|tiarum

nescia,

furor inperitus

ditate custodia,
tris et gutturis,

mansuetudo

hinc

pax pa-

hinc

persuadit,

germana, furnicatio amica tenebrarum,

sunt, inde ira auaritiae

16

perfidia

si

corripimur agnoscimus et quae sunt aduersa uincamus, 137

quod
II

lo.

cf. I.

5,

20. 19 (auar.

Sirac.

16

8 omnesqiie]

14, 2.

Cor. 14, 4;

34

fr. inp. d.]

loruml

I.

Rom.
1

(31),

7,

cf.

al.

I.

12 Gal.

Tim.

15 amb.]

1, 29).

cf.

Rom.
20

5 Apoc.

2, 4.

14

5, 22. 23.

supra 39, 2; 41, 13

al.

RU)

20

bAU,

lin. dei.

9.

Gal.

cust.] cf.

Tim.

I-

6,

10.

17 ocu-

lin.

dei.

UINCACDUS]

22

b0

SY'njAQOQAOD,

325

3,

cf.

Sirac. 15, 18.

9 lllub] cf. Arch. f.

boC scripsi, cod. boODO
11 INSTANT, N (in AN) lin. dei.
12 pRSUAb)T]
impos.
(in
Hn.
dei. et
14 AUAReiTIAe,
82, 16
Rl)
cf. 94,17
18 pompe
eXSpeCTACUlo'RUCDj uid.
III,

cf-

oblcct., glor.] Philipp. 3, 19.

10, 2.

(iu

diu.

3.

cP-]

2, 9;

fornic]

ira,

Philipp. 2,

cf.

(Graoce: aypu;:vta t^Xotou).

lo. 2, 16.

3 uelllT]

19

deest

23

lat.
cf.

supra

17

ex

corr.

Lex. III, 318

p. 30,

18;

UOlUNTAS]

Arch.

f.

lat.

Lex.

CORRUpiOlUR, U

nolui mutare iu iiidicat.

modum,
7*

cf.

82, 18.

100

Priscilliani

ambulantes in nouitate, sicut psalmi textus

uino conpunctionis accepto arcum persequentis

necessario
ostendit,

zaboli

et

iacula uitamus, agnoscentes quia liberi a peccatis

esse non possumus, nisi remissione baptismatis et diuiuae emcis

redemptione saluemur. In hac parte psalmidici sermonis, quos

sed

auditu,

sensu

introspicere

omueni
adcommodet

qualiter ad

conuenit,

se

intellegentiae

et

dispositione

nostrae

sermonis

modum

operis

profetici

instituit ascensu,

faciliori

psalmus

inbecillitatem

arduura diuinae intellegentiae

138

temperans

uelut cliuo molliens

iter

leniori

ut,

peccatorum suorum mala nosse quam dispensationem diuinae

in

se intellegere

quam

nol|[le

uaturae promptiusque

homini peceatuin

est

psalmo aptissimus profectibus

uelle diuinum, ita in

legentium ordo succederet, ut reseruata in processu psalmi cogni-

non

tione sui deo, qui nisi per se cognitus

domini agnitio peccati

guitio

homo

ubi

est,

est in sancto suo,

historiis

suae

Eph.

Rom.

audiret in

G,

inter

deus locutus

4; 12,

2 Ps. 59,

2.

5.

6;

cf.

20: uid. supra

trin. I,

8.

in 20
in

humana, naturae

Ps. 142, 3; 141,

19 Ps. 59,

loquente

omne quod

et

professiones

diuinas

liberi] cf. Ps. 59, G.

6, IG.

sanc|to

fecisse putabatur

metiens

9 Hilarius, de

de

habitae

3 iaeula]

7.

22 uirtus] Ps. 59,

14.

14 Hilarms, de

p. 7G, 27.

19: ut aptissimus legentium ])rofectibus conexorum

trin. I,

sibi

libellorum

ordo succederet.
1

NJOUITTe']

Prise, call.
t

ex

uid. supra p.

LXXVIII

iiicomunct.,cf.82,18;99,23

peram puncto

TION

ex

13

18

6 plbiS
11

corr.

bonDINJ

15 leQeivJTI

et lin. del.

m^uJMRI

79,25; 94, 12 ubi additur UlTAe;

peRSqueNTS

10 llMIOR),

fact.

cf.

etiam

9 pROftTICI,

irvJSTITUIT] uolui mutare

14

UfD

loqu^SfACTUS',

pROftCTIBUS, C
17 cogites de

per-

AQNJl'

prior pars litterae

(in

CU)

in

15

redar-

muneri faceret ingressum

diuino

ut qui se sanctificasset deo,

loqui

sanetorum uirtus

legibus
1

cf.

deum

domino,

primum

naturae suae locus factus quid deus uellet agno-

sceret, sensatae historiae serrao sequeretur dicens:

se

10

quia conuersis ad fidem facilius

est

et,

coustans ad Studium ueritatis uocat, non tantum excipere

fides

rasura exstat

lineam additum

19

blCGN S

23 b6ITeb, signum supra

postea deletum est; uid. praef.

c. 11.

101

tractatus X.

sermo semel loquens

duo praedicans exultationem saluati hominis in Christo et

se protestationis expenderet, ut profeticus

et

homine triumfantis uelut gerraanum insigne

gloriani Christi in

dum

cii'cumferens ad doctrinam nostrae eruditionis aperiret, ut,

5

sanctorum gesta cognoscimus, triumphura

soluta dictorum dispensatione teneamus.

diuisio gaudium hominis

regionum

ubi lacob electi hominis

est,

dum oculorum

occansione correpta,
10

memoriae, ne quid

Efrem

quos subiugato

terra

praetereuntis iteneris

filia

uisibus capta aliena miratur,

populus

tale dei

sibi

in alienis injcurreret,

Manasses duo

et

Aegypto

loseph

sancti

ueritatis.

luda, unde rex quaeritur, deus natus

ceptibus genus meruit,

Idumea

terra

Moab

Dagon

uicto

spei
ubi

pertidiae est,

extenditur. Allofili

neris

in carne

diuinum

tabernaculum
calci amen tum

in con-

nuncupatur.
1

diuini

ite-

idolo diuinis apparatil)us sul)iugautur. Per quae

in Christo et sanctificati

et

sunt

absolutionem arcae domini de-

in

se tendens opus

uniuersa doctrinae nostrae ratio

uincitur

sub-

tamquam
Galaad horum primi-

et quia liuth Moabitidis perseuerantia fidei

est,

filii

fecunditatem subolis

in

ad fructum perfectae meruit

tiua possedit; ex

25

cuius

uindictam facinoris admissi puuita diuiditur et ad testimonium

iugatur.

20

Sicima namquc,
alienigenarum

gloriam uirginitatis amisit, quae

et electi geueris diguitatem et

in

15

et Christi est,

||

honae uitae ab- 139

hominis

iter

dei saluantis

monstrat, quoniam Sicima

tabernaculorum conuallia

metiuntur,

dentibus nobis nato per uirginem Christo et ea,

si

cre-

quae corrup-

telae causa exstitit, concupiscentiae carnalis natura uinca|tur et

6 Ps. 59,

20

3 l^sISlQNe,
lin.

lehre

1,

dei.

187

INj|cURReT,
ibolo,

AqUAe

9.

15.

in

lin.

IG

filia]

17

et

puncto

dei.

I.

Dina,

cf.

35,4et24;

uocab.

fine

cf.

74, 14

lin.

CORRUpTAeUe, A

(iu

18 Ps. 59,
24 Ps. 59,

cf.

17

24

TAe)

10.

8.

AlieNi'gervjeRum, e

(in

Neue, Lat. Fonneu-

nolui mut. in

12 quiO
mOAblTIS

CONUAU^IjA

25 t'

Brambach, Orthogr. 266

al.

dei.

Gen. 34 et ludic. 19

Ruth 4, 17.
Reg. 5, 27.
cf.

pReteR'eUNTeSITeNeRISl

OCCANj'siONG]
cf.

ibid.

deuicto etc.]

(sec. Ital.); 55, 1.

ibid.

Ne)

21

8 lacob

8. 10.

13 Ps. 59,

(u. 29).

li".

et

puncto

dcl.

i40

102

Priscilliani tractatus X.

redditum corpus non fornicationi sed domino, per immor-

praeceptorum uerba diuisum, dignum tabernaculis Christi

talia

Sicque deuicto

et gloriis futurae resurrectioiiis habeatur,

datur fructus nee alius

Christi passione saluatis

carnem uenire

141 in

spes

est,

mundo

Efrem et Manasse laborantibus

nisi ex Inda dux quaeritur, quando
nihil aliud in ducatum, nisi quod deus

subiugato Aegypto

uelut

in

nee

inluenitur

uoluit,

alia

perseuerantibus

eireumuersura mundi idest perfidiae terra

ealciamento pedum domini hoc est euuangelio

nisi ut

uineatur, ut

pacis ostenso distruatur Dagon, opus

nienti area,

saeeuli, et absoluta testa-

quod nos sumus, Allofilorum aliena suadentium

10

lo-

quella superetur, (ut), qui ea quae in regionibus posita, in locis

dicta, in regibus

sunt praedicata cognouerit, uitiorum in se loca

regna regiones disciplinato opere deuin|cens,

deo intellegat,

sibi

tarnen uelut

situm recognoscat, quoniam ab

in

hune

mundum

fide et eorrcetione

cf.

12

Ps. 59, 11

{r.epioyri,

UT

17

etsi

profetatum de

uitae exeniplarium po-

usque ad finem uenientes

uiis

fallimur,

ita

unita

saluamur.

cf.

Gen. 49, 10; Matth.

Itala: circuinstautia).

pORMICATIOrsj'ls', S
deest

iiiitio

sicut unitis malitiae

1 I. Cor. 6, 13.

quoddam

lin.

UNJITUS

del.

18

qUA-

2,
cf.

'bo

6 (et supra 101, 16).

Eph.

G, 15.

UOl^UITIM,

SAlUACnUR-'TRACTATUS Ab

populum'explic-iNcipiT BeNe'bictio supeRpibeles-'

15

PISCILLlANI
BENEDICTIO SUPEE FIDELES.
Wirceb.

Sancte pater, omnipotens deus, qui multiformis gratiae tuae 142

templum
5

dispositae

et

ut iu

docuisti,

uno

te

sancti Spiritus deberet,

terniinuin

unum
ex

ageretur,

sie in

aditum in ortuni

uocationum

uiis

iu

cui

15 filio

enim
intra
et

filium

et

patris

deus,

es

ueniris,
3

tibi

de

Hilarins,

intra extraque

Irin.

||

originibus

internus

et

XII, 52:

Saucte

in

tili

Tu

uirtutum

cii'cumfusus 143

inuisibilis in

crederis,

patre,

sanctus spiiitus in-

pater,

et nihil

extra

omnipotens

deus.

ut in bis cuuctis originibus creaturarum deus

supereminens

et

internus idest circumfusus et infusus

omnia nosceretur.
2 Uid. subscriptionem tractatus decimi.

TUATe(D'

tres

lineas

MITAe,

ex

fact.

ApeRIRIS
19

te

non haberet.

ad id quod es auctor es

trin. I, 6:

et

et

opus duorum

et unitus in

quia tu

16 Ililarius, de

in

supereminens

omnia unus deus

infusus in

ad

quamuis

quia patrem

te,

omnibus

in

et

uno

te

operantis intrarent,

te Christi

patre ignorauerat,

cum

qui

extraque et

uisibilis in filio
20

in

ex

reuertentibus

et

aecessum ad

se ille clausisset,

definitae rei

ut

tabernaculum tuum tenderent,

omnes tarnen uno ingressu ad

ut,

omni

te

in te orieutis aperires,

tili

quod pater

patri in operatione

filius

ununi profectum

nobis

diuersis

quod

infinitorum receptaculum ponens,

et

uenientibus

plenitudo,

inuisibilitatis

et

et uisibilitas agnoscentiae,

filio,

10

tabernaculum formans

ecclesiae

te

in

inmeusurabilis gloriae extendens mensuras Christo i te auctore

TUORUfD

12

3 Uerba

complentia rubro colore

11

10 A|bj'

TeM6eRT

13

SANCTpATR

exarata sunt

ORieN'teS,

opeRAMteS, e

(in

(in

8 blf\

TS) Un.

del.

TS) Hn.

del.

fol.

104
te

Priscilliani

quod praestantius

uideatur

tibi

ostendis,

quamuis mens

et

nostra inexplicabilis intellegentiae opus moliens

claudatur

iuljecillitatis

moduni

sententiae

uiiicum

errore,

profeticis

iiitra

humauae

de te religiosae

tarnen

uocibus adpraehendit,

quod

sie

unum deum

te

omnibus nouimus, ut nullum non

in

neque ullum extra

cum

sicque

neque non

suum

te

omnibus

In

inueniris.

tota procuratio:

animarum

tu

enim

te

te

in aliquo

et per te proces-

tu frater

pater,

tu

filiis,

fratribus, tu electis amicus, tu propinquantibus proximus,

filius

habeanius;

operantis

et facti et

adque haberis neque extra totum

liabes
in

locum

in

10

144 tu operatio spirituum, tu prin[cipium archangelorum, tu angelo-

rum

opus, tu uirtutiticatio tota uirtutum es, per te disposita sunt

opera cunctorum,

locasti,

dans in

singularum rerum partes

tu distincxisti

inter se elementa conpingens

spiritum uitae,

eis

et

disciplinati operis terminos con-

quae

ut,

etsi

ex se facere

tamen operantis animata niinisterium

deligatae per te seruitutis inplerent. Et posthaec respiciens in
etsi ex se ipsa non
terram eduxisti animam uiuam; quae
esset, tamen, ne uacuus esset [et] sermo praecepti, ubi iussio
tua initium eorum quae non erant fuit, animatione praecepti
Et iussio tua in apparaprotulit terra quod ipsa non habuit.

15

possent, magnitudine

nil

bilium facta

natura

ut ex nihilo

est,

145

uisum, brutis

tenebrosis

sibilitatem,

et obduratis distribueres

teriam rerum,
1

quam

7:

I,

cf.

p.

primum
sen-

sonum

odoratura,

auditum, ut u])ique

iussio protulerat

Hilarius, de trin.

opus proferens

postea insensibilibus

inconposita et inteneljrata parerent,

||

duris

te praestans

iuformem,

in

20

usum

ma-

25

operis

57 (ubi etiam apud Prise, legitur

'intra errorem').

3 eRRo'Re]

litt.

prior

pars

litt.

STirvJCSISTI,
erat

iiid.

supra

p. 20, 13; 71, 9; 75,

superscripta falso itenim puncto dcl.

U
(in

CS)

lin. del.

yjRAe'cepTDS, IS

BRORIS

12

eras.

25 nolui mut. in

USU(T), deinde

(T)

post

me

cf.

95, 2

18

OBTURATIS

affix.

b)SpOSITA,

21 conicias

eras.

NJeqUXTR,

10

puncto

ljUAm

et in prox. uers. iuitio

13

bl

19 T dolendum?

AyjpARl'blllUm
26 erat

elCTUS,

dcl.

24

TeNe

INfORO)e'(DIN

del.; cf. 98,

105

tractatus XI.

sermo dispoueret

tui

sublimaret erecta,

unumquid uocans nomine

et

diuexa uergeret,

siluarum tegeret

campestria,

suo,

praessa plenaret-,

occulta,

tibi

soll

ad

si

aperiret

agiiitionem

scientiae tuae factoruni gloria tota coucineret, cui ctsi contiteri

5

loquellam niuta non possent,

in

tarnen

dispositionibus

reruni

loquens ratio omnipotentiae testinioniuni non negaret.

\

In{?)

quar

sf acutum (?)

hu\acra{?)

commutationem tibi
lodignam dabimus pro
animabus nostris, saucomnipotens

te pater,

deus, aut

nio
15

quid est ho-

quod memov

eins ut filius

es

hominis

propter quod uisitas

euni, nisi quod in gloriaiu tanti operis eniissi
20

agnoseimus o^uia

{{giWQntum tuuni sumus in oj^eribus bonis

quae praeparasti, ut
in illis anibulemus?
I

cf.

Ps.

13 (iid

17 cumj Ps.

II

cf.

1 IG, 1;

quam

Ks. 43, 1 al.

20 tigmcntiun

8, 5.

Hilarii lociim supra ad

UNJUmqUlbl

uid.

supia

p.

]).

11 nostris]
23 anib.J

oi'.

Matth. 16, 26.

Eph.

2, 10.

103, 3 laudatum.

77,

conicias

plANJARet

loquell"^'fnUTAlHciibeiidumiic loquellA? sed uid. supra p. 39, 13;

7 Haec ultima coilicis pagina misere focdata est;
48, 7; 55, 13 al.
singulas igitur linoas scorsum typis transcribcndas curabam atquc quae
5

effinxi

scriptum inclinaia

ita

dicis iutegumeiituni plane sit

rupta detersa dotrita sunt, ut liguciun co-

commaculatuni

haerescentium; primi uero uersus

(=

lin.

uestigiis littcraruni olim ad-

7 nostr. ed.) scriptura funditus

euauuit, nisi quod in ipso uersus iuitio fuisse uidetur

'lucrari'
lin.

et

'totum' (uid.

uersiones

2 latere uolini bariolari

17

antiquas

quob

irvj

ad Mattb.

scripsi, cod.:

Matthaei uerba

16, 2(i) in codicis

quO

106

Priscilliaiii tractatus XI.

Et ideo

sensus nos-

te

ter loqui^ur et sevmo,

quia per te

nabiles
3

cf.

suae fecit

inextermiubi simi

facti,

Sap.

2,

23: iuextermiiiabilem et ad

illuin.

4 Slfni'lO

liic

desinit codex Wirceburgensis.

imaginem siiuilitudiiiis

II.

PlSClLLlANI
IN

PAVLI APOSTOLI EPISTVLAS

CANONES
A

PEREGRINO EPISCOPO
EMENDATI.

cod. nionast. Caueusis 14, saec.

IX

muners caiionibus adioctos

(ad

a iiobis rarissiuio adhibitus).

apographuin Uaticaiiuiu (S484) ab

codicis Caucnsis

fectum, saec.

XIX

Igii.

Kossio

coii-

(ad nuineros caiiouibus adiectos adliib.).

sectioiium iiumeri in

ad textuni

oiiiiiiuiii

Pauli ei)istularuin ad-

scripti.

editio

canonum ad r

numerus (=

editio prologi

ad

Cauensis', tom.

L =

=
T =

_^i

I,

Maio qui

facta ab Aug.

tom. IX, post

'spie. Eoui.',

ouiisit

facta a Bern. Caetaui d'Aragoua

append.

p.

19

cod. eccles. cathedr. Legionensis 0, saec. X.

cod. Toletanus,

nunc Matritensis

bibl. nat. 2,

V =

cod. Uaticanus 5729, olim Farfensis, saec. X.

=
n =

j}

Mesmianus, nunc Parisinus

sectionum numeri in

V ad textum

1,

saec. X.

(bibl. nat.)

complurium Pauli

9380, saec. IX.

epist. adseripti.

cod. capituli Pistoriensis 151 (G. 82) saec. X.

editio a Fr. A. Zacharia

ad

P facta (=

cod. uniu. Lipsiensis (bibl. Paulinae)

crassioribus
(

'cod. dipl.

cod. coUegii S. Isidori Legionensis, saec. X.

cod. Theodulfi

(f

(=

sqq.).

M=
P =

omues sectiouuiu

p. 741).

typis cos efflnxi

inclusi eos

'bibl. Pistoriensis' p.

13

fol.

67

sqq.).

max., saec. XIII/XIV.

numeros qui cum y concinunt.

numeros, qui non leguntur in

FLylTMVPn,

sed in y

(uel yif) occurrunt.

(

>

inclusi eos

numeros, quos ego addidi, (puimuis ueque in

rLyiTMVPn

neque in y(p legantur.

sectionum numeri ad Uulgatae capitula
bus

nostris.

et uersus

reuocabuntur in indici-

PlIOOEMIUM PEREGEINI EPISCOPI IN EPISTLAS

PAULI APOSTOLI.
1 rologum subter adieetum

Hieronymo

putot ab
r.

Et quia erant

eonscriptos.

plurima ualde

ibi

quae prauo sensu posita fuerant

rectis his

Quod probare
sensum suuni male

lieae exeniplaui.

iuxta

ipse
10

discusserit

meute

necessaria,

alia,

eor-

erant

ut

pront oporteliat intellegi iuxta sensuin

liter ordinata,

nemo

siue canones qui sul)S(>euntiir

sed potius a Priscilliauo sciat esse

factos,

nti-

eatho-

fidei

quod

poterit qui uel illud opus

aliqui])us

in

est interpretatus

hoc quod sanae doctrinae redditum est sagaci

uel

perlegerit.

1 PPtOEMIVM SCI PEREGRINI AEPISCOPI IN EPTSTOLIS PAVLI

APOSTOLI C (fol 253)
PREMIVM CI PEREGRINI EPISCOPI L
PREMIVM SCi PERGRINI EPI ^ (fol. 457)
PREMIVM
(fol. 232)
SANTI PEREGR'NI EPISCOPI (addit man. s. XVIII: Do Prisfilliano) T
PROEMIVM SANCTI PEREGRINI EPISCOPI 3f """'^ in
(fol 321)

murg.

(fol.

2S7) (in Anicienfsi codicc (nid. prdcf. cap. III) inscriptio deesse

PROLOGUS

uidetnr)

S^I

PEREGRINI EPI V

PEREGR'NI EPI

(fol.

327)

ieetum]

adleotum

c,

sed

F adloctum

pisimc

intcr

pcrmutnt;

se

meorum codicnm,

(fol.

(decst imcriptio in

de

orihographia

uilut de aspindionis nsu in

et

noHtra (cap. III) agi semel nioneo

qui] quae

MPn

ceteri

4 hieronimo M, iheronimo

sibe

siuo]

PFAT.

432)
fol.

2S7)

L, qui

codicis

P.

et

ii

et

ad-

me-

aliorum

con.yncno in praefntione

M
factos]

subsec] secuntur

ex factum

corr.

TMVPn sciat om. P 5 conscriptos] eonpositos

fuerant - 8 exemprauo] a prauo II
LTMVPH quia] quo P
plaui] ita CLAT (nisi qnod T e.rhihet fuerant et aliut erant
facto

L, ordinatos

(!

e.

fuerant

cum

reliqiiis

conposita exeniplaui

MVPll

P deest
om. L

a ante cath.)

10;

in

Tim.

1,

catliolico

iuxta] iusta

IL Tim.

(nisi

quod

8 opus] hopus C, uid. supra

V
4, 3)

q. s.),

non discrepantibus ut erant

eniendaui ^^>o exeniplaui et quod

intellectu

ad

lin.

9 ipse

10 sanae] sane ovines Codices, sanae

11

perlexerit M"'"-'/7, flegerit

]c

(cf.

L^
i.

(in quibus saepe

pi^o

p usurpatur)

post peiieg. addit

Expl. pfat.

110

Priscilliaui

POLOGUS PRISCILLIANI IN CANONES EPISTLAEIIM PAULI APOSTOLI.

Multis oeoupatus necessitcatibus

tuis tardius respondi,

litteris

Postulaueras onim, ut eontra haoreticornni uersutani

carisRime.

fallaoiam firmissimuni aliquod propiignaeulum in diuiuis scrip-

indagiue

sagaci

iuris

quam coneimium

ac ueniistiim existerot, por

quod uolocins eorum prostonioretur

iiipudentia, qui ol)ipota sibi

fastidiosum ossot

uerissima

testimonia

nituntur

protari

suum prauissimum sensum

in

aut

nogont haec esse

certe

contra cos tale aliquid excogitandum esse

suta

sed tale

nam

spiritali

mundi

17

I.

fidei

2 apostoli]

ita

ITEM ALIS T

non

rppporirom C^iTVPM^^"^^-^
uol

prolixum quam uol

0,

8 inprudontia

esse

hec

lin.

12 turgesc] fulgescat

MVn

scfZ ais ilf""'"-^

ueritate

A
P

14 a^fugia

LAT,

in marg.,

sit

M'""-2zr, mira uer.

saepissime

15 mira constet

cf.

nys

LAT,

(?)

notum

A,

109, 11

sit

CVp,

negant

13 sole-

uis] ita Ti(f """'

sit ius

adque

(Irma const.

CTV
9 sen-

talem T, stulte

tale]

sillogissimis

sit ais

hac

ac]

10 nitantur
11

CLATVrM'"""-

CLAT,

prolixum

corr. yt

supra ad 109, 3

cf.

Mn

P
TV

mpra

4 carissime] krae

concinum

que)

dialet.

inscriptione carent

109, 3

6 indagina L, indigno M"""'-^

Interpret, ea

ideo (ow.

Jj

ad p.

tarn] ex

A;

hobiccta C, oblecta

sum man. 2 supra

ant

sapientia ab apostolo

Cor. 3, 19.

Prologus

Tn

uero uitari debere

saepissime audiens et alia

te

CLAMVP 3 hoccupatus C, uicl. supra

uorsutiam 77
5 aliqiiid T
LTV
quoniam

Tlla

Christianae contraria atque

existens

Haec

stultitia nuncupata.

sit

MVPH

^
mera

CLA,

sie

IG inno-

uocue

cuae] nocuaiZ, uocue itf""-^ Innue

quippe mundi
et talia

rkT

lo

quod mera ueritate effulgeat atque

innocuae

et

quae

quippe

inimica,

Tdeoque

quod non uer-

dicis,

haec quibusdam maxima solent esse

uis,

sit

mira constet scripturarum auctoritate.

quae sunt

ea inter-

scripta.

eloquentia turgescat uel lubricis dialecticae syl-

oratoris

logismis inuoluatur,
perfngia,

.->

quod non tani prolixum uel

rpperirem,

17 quae de

18 nuncup.] appellata IT

mundi CTllM'""'^-^
et alia]
te P/7

haec a

15

111

Canones.
mihi scribente

his similia
in

medio positas

idest

mihi uisum

e ro

est ipsas scriptiiras

quattuordecim epistulas beatissimi Pauli

eanim textu sonsus testimoniornm distingnere

apostoli in

ipsis-

que testimoniis numeros ordinre, quosque numeros unieuique

5

uno inoipiens usque

epistularum ab

modum

qnaedam

testimoniis

in finem

atramento supernotare.

sequaeiter

quantitatis suae

Praeterea ex ipsis

uerl)a deeerpens canones iisdem coneinnaui

saporibus ipsorum testimoniornm eonstantes.

Quibns eanonibns

epistularum titulos et ipsorum testimoniornm numeros subter10

canonem

enndem

pei-

eni haec sul)dita sunt faeillime reperias.

autem

Tpsi

canones proprios habent numeros mineo descriptos

idest

quattuordeoim epistulas canones nonaginta;

numeros

omnem textum

in
1.1

qnotnm qnaeres testimonium,

adnotani, ut ubi uel

testimoniis

sibi

unde unieuique canoui pauca

uidelicet,

illic

in

Cur autem non omne

testi-

possideat canon, sollerti studio animaduerte, quia

eadem

necessaria

monium

conuenienti])ns

scripturae

supernotatos inuenies
uer])a

quosque

esse

uidentnr.

testimonia ex multis uersibus constant, canones autem ex paucis

uerbis

re

quod semper ad respondendum pauca

eo

tc seribonto uidoro

utilo ctirnii

77

ipsas]

XIII

corr.

ipsosque

cuique

sequacitor]

cf.

5 ad finem

MZ7

cetai

89

testimo

qd

-niorum

queris

quorum

V,

C.ATMV,

repperies

in eo P,

minio

P, XIII'

T, quoque

APn,

canone

maduertere X, animaduertes
quia et eadem

respondeautur

25

iiumerorum

modum

om. M^"^-'II

7,

dcsccrpens

om.

sap.

queres

isdem

relicto

(supernotatos

CLAIM

animaduerti

18 uersibus] uerbis

spntio

11

ti-

corr.)

repperias

mineo

CLytTMU,

13 XIIII

idest in marg.

textimoniis

10 quur
c,

77

aepistohs C, epistolis

14 testum scribture

CAMn

CAV,

M"^""-^V

discriptos

15 supernotatis C(ck), supranotatos

ilHne

6
7

12 canones in marg.

epist-las] ita

sonsu

V''""'-^r

supra p.

eonstantes] monstrantes

queris

M,

mihi

quotum] cotum L, qotum (ex cotum

^'77

LP

textum
et

concinn.

77,

in marg.

VP

C,

13

quantitas

pronotarc

concinnaro

10 ut] et

lin.

horo V, ea

rc scripsi,

niilii serib. utilo

2 quattuord.] XIIII P, XIIII ex

'

toxta

infra

sagaeiter

inqiie

michi P, similhma
^'"''-

ipsa

4 quosque]

^T, hisdem
tul

Th

mihi simiha mihi

his similia mihi]

rlL^T,

uerl>a profe-

LTMV

quofq'

T, cf. finpra p. 100,

ytTMVPn)
17 follertif

inuenis

rcpiignanfihus codd.

ani-

CP

19 prol'erantur] refferantur V,

112

Priscilliani

Tdeoque euenit, ut aliquorum testiraouiorum principia

rantur.

tantum cum canone

medietas,

duorum

plerumque totum.

finis,

Et

plurimorum canonum numerum

uel triuin seu

mineo supernotatum inuenies, ut iam

testiraonium

autem

cui subdita sunt conueniant, aliorum

nonnuUorum uero

idcirco

unum

in

dixi,

illic

Hoc enim me

quo

elaborasse uolo intellegas,

tinentiam scripturarum

con-

fideliter

palani fiicerem nulli existens iniraicus

errantium uelocius, sicut postulasti, corrigerentur mentes.

ot ut

ale

in Christo!

can.

lo

Dens uerax

I.

lorum possidens

spiritus

est,

quoque deus

deus saecu-

et

inniortalitatein estque inuisibilis

lucem

liabi-

tans inaccessibilem, rex etiam atque dominus, cuius est imago

Rom.

can. I:
I.

Tim.

1,

aliconim

P
subiiotatum P
int.

LV

4; Tit.

3,

Hobr.

1;

.'5;

1,

tostimoniorum om. IT

3 noniiull. u.

flu. oiu.

CMTVn

illinc

quo] quod

V, facore

1,

6,

18; 10, 23.

Col. 1, 15; II. Cor. 4, 4.

17; G, IG. 15.

comioniont

rira

Lyi

Cor.

om.

c\\\

IL Cor.

3, 17.

1, 10. 18.

comiPiiimit V,

miuoo LMPII,

miiiio

^F"'"./p

7 labora.sso

oontinontia

nuUis

2
5

II.

GylTV
uolo ut

8 ex faoerim corr. fecp-

9 ut ot P, ut supra

lin.

om.

yl, ut

c,

mentes] mores p
EXPLICIT
C hut
10 Uale in XPO sohis V
PROLOGUS. INCIPIUNT CANONES C
FINIT. INCIPIT CANON
PRIMUS L
EXPLICIT PREMIUM INCIPIUNT CANONES EPIFINIT INCIPIUNT CANONES T [in A post PRESTOLARUM ^
sed

MIUM,

in

T poHt FINIT

insenmtur ucrsus Damasi Iam dudum Saulus

monstrare triumphos

{ Migne

13,

exstantes,

in

collocati]

fted

aliif!

locis

MPn

379) etiam in codd.

mentes

et

Aniciensi

INCIPIT

CANON

EXPLICIT PROLOGUS SCI PEREGRTNI INCIPIT

EXPLICIT PROLOGUS INCIPIUNT CANOCANON PRIMUS V

PRIMUS

NES P

explicit

codd. ueltit in

In primis
(lam

r,

unde pauca uerba unicuique uidentur esse necessaria.

tarnen

.|

MviT alihi

Romanae

[insenmtur 4 hreuia argumenta in aliis

occurrentia: Paulus apls quatuordecim eplis,

jirologus

plebis

Phoeben sororem

rati sunt

Explicit prologus. Incipiunt kanones II

capi-

minio

exa-

II j>ro canon codd. t nel k. (minio exarat.) nhique praegunt

tulum; in

Queritur a quibus-

usurpatur

kal.;

spiritus] Christus

13 iuaccersibilem

canonum numeri

MH

est {ante

12 estque] atque

imago) om.

XC)

(I

c,

est et 27

luce

Canoncs

113

I-III.

ac primogenitus Christus, in quo non inueuitur 'est et uon', sed

tantummodo.

'est'

Rom. 18.
Cor. II. 6. 18. 32.
Col. 5.

Tim.

28. 39.

5. (11.)

I.

Tit. 1.

Hebr.

10

18. 19.

1. 11.

Quaenam

can. IL

quae

sint

namque

fructibus existant; est

motu ac

dissona et inimica

sibi

natio praua, sed et perditio habens

filium proprium.

Rom. 54.
Cor. IL 28. 34.

Gal 30. 31.

Eph. 30.

15

Philipp. 13.

Thess. IL 4.

Hebr. 23.
can. III. Quia duo genera spirituum sunt,
20

nmudi ad

Eom.

can. II:
lipp. 2, 15.

II.

11.

6. 13.

^
14

M,

II. 5.

I. 2. 6.

9 quaenam] qu///enim

prium 77

12

Tit. II

5.

(!)

laudatv/r

19 sint

22
5.

III.

22

18.

yt,

I. 8.

sunt

habens om.

Tim.

14-17
Tim. IL

18 Hebr. 24

MVPn

XVIII. Priscill.

in

quas dicimus formis exa-

horum nominum in singulis

Rom. 29 P
4 Cor. G. 18. 17 r,

Cor. II.

29

G. 19.

V
L

21

7 Tit. S

5 Col.

G.

8 Hebr.

1.

C^TPn

et inimica

et

11

proprium

motu] moribus

11 proprium om.

suum proF 12 Rom. 29 P,

Cor. II. 34. 37 ^,

filium

13

haec prorsus desunt in P, in quo tarnen Col.

77,

dissona et] dissonet

I et II numeri male confundtmtur

29.

4, 1.

sectionum numeri

18] huius canonis numeri omnes dcstmt in

in quo canonis
Cor. II.

c.

29 P, Tim.

om. Fe, quamuis exhibeat

Romanis

et

I.

Hebr. 12. 18

10 exitant

tantumodo

uid. praef.

22 L, Cor.

6 Tim.

Phi-

8 Hebr.] de oiihogrnphia

maxime vMria

Cor. II.
5.

9; Hobr. 12, 11.

5,

Cor. 2, 11. 12; 12, 3.

8, 5; I.

atramento

codicibtis

rantur; 3 Rom.
codd.

alterum

dei,

2, 3.

CLTV

hac

ac]

Eph.

Gal. 5, 22;

7.

8,

Thess.

Rom.

cau. III:

Omnibus

unum

errores.

15 sub

Hebr.

alterum

1.

sect.

11.

18

5.

Eph. 30 in y can. III pro II

20 mundi om. yt
8

114

Priscilliani

Eom.
Cor.

54. 55. 56. 58. 59.

I.

11. 13. 73.

(6.)

Cor. IL 19.

Gal. 30.

Tim.

I.

Tim.

II. 5.

15.

Quia diiae sint sapientiae, uua quidem

can. IV.

hominum uel
Kom. 54 (55.)

uero

Cor.

dei,

altera

carnis.

3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 12. 18.

I.

lo

Cor. IL 3.

Thess.

I. 2.

Col. 15.

Quia multi dicuntur

can. V.

esse et
et

quorundam uentrem deum

dii et

huius atque potestates tenebrarum,

Spiritus aeris

sed

15

elementa mundi.
Cor.

47. 48.

I.

Cor. IL 32.
Gal. 17. 30.

Eph. 6.

20

PhiUpp. 20.
Col. (4.) 15. 22.

can.

IV:

can.

V:

Cor.

I.

I.

1,

1721.

24 2G;

Cor. 8, 5; Gal. 4,

5-7.

2,

PhUipp.

8.

II.

3, 19.

Cor.

Eph.

1,

12. Col. 2, 8.
(Col. 1, 13.)

2, 2.

Col. 2, 8. 20; Gal. 4, 3.

Eom.

5 Tim.

I.

7 sunt

58 ui

59. 54. 55. 56. 57.

72

12. 62. 72.

15]

3 Cor.

2 Cor.

17. 18. 19.

^TVPn

dii

pP,

hbet Tim.

15;

Gal. 15

14 quia multi Dii .sunt

c,

P;
sed

10 Cor.

13 Col

Cols. 16

10 T, Cor.

4 Gal. 20 n,

Eom. 57 r

9
22. 18

9.

10. 10. 10.

I.

19

Col.

11.

I.

30

CL^T

hanc particulam om.

8. 9. 10. 11. 12. 18.

II.

II.

dicunt,

15 om.

I.

3.

4. 5. 6. 7.

qui tarnen

77,

L
C

dicantur

dicantur (?)

LP

L^

quorundam] quibusdam P, et corundam

uenter deus est -^,
uentrem ovi. T
15 spiritus om.
sed helomenta (-tu?) CP, sed
elementum c, sed elementa LV, ceteri et inserunt
17 Cor. I. 8 F,

et

L^

Cor.

I.

47. 11. 18

22.

32

(?)

15.

26

L, Cor.

V, Cor. II. 12

1.

47. 48. 50

19 Gal. 16. 20

18 Cor.

II.

21

20 Efes. 5

^,

Cor.

II.

22 Col.

Canones III VIII.

115

Hebr. 9.

Quia peccata uel daeinoues teuebrae siue opera tene-

can. VI.

brarum ab apostolo nuncupentur.

Rom. 101.
5

Eph. 30.
Col. 4.

Quia stultorum atque carnalium uel dubiorum

can. VTI.

sit

crasse de diuinitate sapere uel sentire.

Rom.
10

Cor.

8. 9. (54.)

13. 14.

I.

Cor. IL 3. 5.

Hebr. 9.

Quia ex deo

can. VIII.

15

deo sint omnia, qui uniuersa

et in

omnisque paternitas ab eo nominetur atque omnia

operatur,

condita sint per Christum.

Rom. 91. 104.

Cor.

47.

I.

Eph.

2. 3. 13. 14. 16.

17.

Col. 5. 6. 7. 16. 17.

20

Hebr. 1. 5.
VI: Eph.

can.

5,

8; Col.

1,

can.

Hebr. 19

om.

8 crasse

IG.

13 sunt
terni

ab

14

TV

sentire

11 Cor.

Rom. 47

17

5 auh Eph. scct. 30 male can.

nominatur

IG

Rom.

17 Cor.

Gl.

I.

10.

r,

012] haec prorsits dcsunt in r

LT, Cor. III. 3.
p, ac rede P
r,

adque - Christum

pa-

T"""^

sint per] fupcr p, sed f per

10. 101.

57 L, Cor.

marg.

in

Rom.

iihi

post crasse maius spatium re-

1, 12.

14 operatur] opera L, opereatnr

15 condita] cognita CALL, cognota

sunt per)

Cor.

Col. 1, IG. 17.

om. Fe, quamuis cxstent in C,

II. 4. 5

qui] quia JJ

pro sapere

sapere] sepe

liquit V, sed nihil eest

I.

IL

3, 15.

tarnen separare legi uietur

10 Cor.

11;

1,

4 Rom. 100. 2

(pro VI) citatwr in

7 uel

13, 12.

3, 1. 2. 3;

3 minciipantur

LVI

Rom.

13.

Rom. 1, 22. I. Cor.

VIII: Rom. 11, 36. Eph.

can. VII:

I.

4G

104

LA, Rom.
18 Efes.

GO. Gl. 104

3. 13. 14.

(
P,

15 P,

suh sectione Eph. 13 in y male can. XVIII {pro VIII), suh sectione 14
19 Col. 14. 14. 14 r, Col. 5. 6. 7. 11
can. Villi (pro VIII) citattir

20 Hebr.

1.

15

(/

8*

116

Priscilliani

Quia sapientia

can. IX.
talia sint

quod

et

et gratia

atque benedictio dona spiri-

quae facta sunt

eius per ea

inuisibilia

iii-

tellecta couspiciuntur.

Rom.

3. 4. 6. 1.

Cor.

IT.

Eph.

2.

46.

Col. 3.

Hebr. 3.

Quia inscrutabilia sunt

can. X.

iudicia dei et inuestigabiles

uiae eius; similiter et diuitiae Christi et multiformis sapientia.

Rom.

lo

64. 91.

Cor. II. 46.

Eph.

2. (12. 13.)

Col. 3.

Quia quae uidentur teraporalia, quae autem non

can. XI.

15

uidentur aeterna sunt, ideoque qui iu hac uita tantum sperantes

sunt, miserabiliores esse

Rom.

omnibus hominibus.

64.

43. 44. 52. 84.

6. 7. 10.

Cor.

I.

Cor.

II. (29).

37. 38.

20

can. XII. Quia Christus similitudinem carnis peccati sumpserit

in ministerio, in

IX:

X: Rom. 11, 13. Eph. 3, 8. 10.

XI: II. Cor. 4, 18. I. Cor. 15, 19.

can. XII:

Col.

I.

9;

I. 2.

Rom.

16 sint

64. 111 V(p,

39

Eph.

2,

14; 4,

2 sunt et quod
I.

96

20.

1,

II.

8.

utrum-

Mn
r

6 Eph. 4

Cor. 5, 16.

intellectu

7 Col. 4

emsom. P
Rom. 64. 21. P

10

sapientia

XFl

11

Rom.

12 Cor. 10. 46 L, Cor.

II.

44.

40

rp

MVPn
n

bus hom. esse

22. 37.

46 T, Cor.

Rom.

1, 3.

fecit

9 sint M'^"-'"-^Pn
14 Col. 4

11; Eph.

1,

Col. 2, 2. 3.

8, 3.

non docente

46 L, Cor.

8 Hebr. 4

1,

Rom.

spiritualia p,

21 L,

Rom.

can.

can.
can.

5 Cor.

quo sunt thensauri sapientiae, qui

ideo qui

19 Cor.

I. 7.

n
13.

sper.

74

s.]

sperant

yt, Cor. I. 7. 17.

84

17 omni-

20 Cor.

II.

22 ///ministerio T, misterio VPM'^"'"-^

thes. uel tesauri ceteri

utrumque

in

unum

sunt om.

Mn

thensauri C,

Canoues IX-XIV.
que

unum

117

ascendens in altiim captiuain duxit captiuitatem,

et

quemque iani
Rom. 53.

secundum

iion

carneiii nosse se dicebat apostoius.

(IL Cor.) 33.

5

Eph.

8. 18. (19.)

34.

Philipp. 8. 9.
Col. 8. 10. 12. (13.)

Hebr.

10

Quia Christus in carne pro

homo et deus, mediator dei

Rom. 34. 35. (36.) 38. 40.
Cor.

Tim.

mortuus idem

no])is

et honiinuni

sit.

47.

81. 86. 87.

I.

Thess.

15

11. 13. 15. 17. 18. 21.

7. 8. 9.

can. XIII.

I.

I.

17.

9.

Hehr. 4. 13. 14. 15. 24.

XIV.

can.

Quia

fuudamentum Christus

apostolicae

fidei

qui est lapis angularis et caput nostrum, ex quo

quo construuntur qui credunt euangelio.

et in

Cor.
20

sit,

omne corpus

15. 16.

I.

Cor. II. 22. 23.

Eph. 10. 21.

Col. 8. 14. <21.>
cau. XIII:

XIV:

cau.
1

5,

30

r,

Thess.

I.

5, 10.

Tim.

I.

Gal. 94 P),

22 Tn, Col.

12 Cor.

apostolis

sed in

y sub

22 V, Col.

8.

9 pro nobis in carne

mediator

TV

LXXXIX

13 T, Filipp.

Fl. 18.

Col. 9.

se ovi.

2, 5.

4 pro

2, 19.)

M,

I.

85.

15 Hebr J.

XPI

Sit

86

8. 14.

.A

euangelio om.

r, Cor.

24

r,

I.

Rom.

31.

66

Hebr.

18 iu om.

19 Rom. pro Cor.

pro can. XIIII
Col. 8. 19 p, sed 14

11

dm
35

G Phil. 4 r,
7 Col. 55 r,

8. 11. 13. 15. 16.

L,
r,

Rom.

21 V(p

mediator

34. 38. 40. 00

et deus et

14 Tim.

I.

apud dominum ex P, et caput

L euangelium L
sedionem Cor. II. 23 y exh. can. XIII

ex]

L
20

8 Heb.

13 Tessal. 8
19

32 rede can. XII

34

rede VIII. IX.

33. 34.

4. 13. 14.

n.

F
P

10 deus]

11

17 et cap.

8. 10.

MVFn

om.

sed

p,

Efs. 17.

Cor. codd. Gal. 32

II.

sectione Cor. II.

5 Efes. 18. 24 L, Eph. 18. 20. 24

laudatur

16

9;

Cor. 3, 10. 11. Eph. 2, 20. 21; 4, 15. (Col.

asceudit iu altuiu P, ascendens iu celum T, asceudit in celuni

2 noii om.
(Gal.

Rom.
I.

et

coustr.] conseruantur
(w?

21 Epli. 31

ex 19 corr.

r,

Eph. 32

T3ln

22 Col.

9.

14.

T,

118

Priscilliaui

Tim. IL 15.
Hebr. 13.

XV. Quia sacrameutum olim

can.

filiis

hominum abscouditum,

sanctis manifestatuni

nunc per apostolum

sit

quam nemo principum

sapientia nuncupetur,

quod Christus

et

huius mundi co-

t,

gnouit.

Cor.

<9.>

I.

10.

Eph. 3. 11. 13.

Col. 10. (13.)

XVI. Quia Christus filius dei imago uirtutis ac sapientia

et quod in ipso pleuitudo diuinitatis corporaliter
habitet, solus uesciens in carne peccatum; onmis autem homo
can.

patris

lo

sit

mendax.

Eom.
Cor.

3. 5. 18. 19.

I.

5. 8.

15

Cor. IL 32.
Col. 5.

U.

Hebr. 1. 8. 13.
can. XVII.

nominatus

sit

Quia homo Christus ab apostolo deus

et

quod non

dominus

et

ex semine Dauid

diuinitate sed

in

et ex muliere factus dicatur.

Kom.
Cor.

1. 70.

I.

90.

Gal. 1. 4. 5. 18. 19.

XV:

cau.
2, 3.)

Eph.
can.
can.

Col.

1,

26; Eph. 3,

XVI: I. Cor.
XVII: Rom.

2 Heb. 11

Tim.

3,

16.)

I.

Cor. 2,

7. 8.

<Col.

cognouit

^n,

10 uirtus

1,

3; 9, 5.

I.

Tim.

1, 2.

Gal.

Hebr.
1, 3.

4, 15.

12; 4,

Rom.

3, 4.

4.

P
om.

principum ex principem
12. 13

(I.

24. Col. 2, 9. II. Cor. 5, 21

1,

3 hominum] hominis
festatuui

9.

1, 9.

n
T
corr.

Efes. 2. 11. 12. 13

4 nunc] nee
5 sapientie

apostolum

uuncupatur

sciii

mani-

repugnante

c,

huius mundi] huiusmodi

j)

ylMVn
ac] hac GLV, et
14 Rom. 2. 5. 17. 19 P
T

12 solum

Et", 2.

omnis

mendax om.
15 Cor. LVIII p, sed P rede
V.VIIL 16Cor.II. 92^,Cor.II. 22r,Cor. n.32. 22F 18 Hebr. 1. 9. 12 P
20 in supra lin. L
21 et om. P
22 Rom. 1. 80 L, Rom. 1. 2. 3.
4.

70

23 Cor.

I. 10.

100 L, Cor.

I.

110

24 Gal.

1. 3. 5.

19

20

Canones XIV XX.

Tim.

119

1.

I.

10.

Tit.

Hebr. 1. 3. 3. 4.

XVin. Quia

can.

pax nostra

Christus

ideoque in cruce

sit

sua inimicitias solueus deleuit qiiod aduersum nos erat chiro-

graplium medio pariete destructo.

IL 32.

Cor.

Eph.

39.

9.

Col. 6. 7. 8. 19.
10

Hebr. 21.

XIX.

call.

Quia Christus non iuuitus,

sed sua uoluntate iu

passioiie sua patris inpleuerit uoluntatem,

humilians se usque

ad mortem.

Kom. 66.
15

Gal. 2. 10.

Eph. 37.
Philipp. 9.

Tim.

10.

Tit.
20

9.

I.

Hebr. 26.

XX.

can.

Quia Hierusalem

caelestis sit

illa

quod

libera et

nos secundum Isac promissiones deputemur in semine et quod

Caput ac plenitudo ecciesiae Christus

Eph.

cau.

XVni:

call.

XIX:

cau.

XX:

Eph.

Gal.

Col. 2, 14.

2, 14.

1, 4.

sit.

Philipp. 2,

Hebr. 12, 22. Gal.

4,

8.

28 <Rom.

9, 8)

<Eph.

5, 23). Col. 1, 18.

23.

1,

Tim. 5 L, Tim.

XPI

micitia

12

I.

ideo p,

6 pariet

2 pro

repwjnante

cxUh. Tim.

Tit.

dextructo T,

5 sua om.

dctracto

II. 10.

contra
7 Cor.

iiii-

II.

27

r,

32 in y can. XVIIII j^ro can. XVIII aff'ertur

10 Hebr. 25 r
9 Col. . 8. 18 //
8 Efes. 9. 39. 18
humiliauit C
14 Rom. G6 ex 62
12 sua om. T
II in om. CA
17 Philipp. 7 r
16 Eph. 37 r, Eph. 22
corr. T, Rom. 63 V(f

Rom.

II.

32 T, ad

sect.

Cor.

II.

20 Hebr. 6

GLATVU

celcstia
21 hierusalem MP, iherusalem
ysahac GP, ysaac LIJ, isaac ATM,
22 nos] non p, n
semiuc lus (= eius) et T
deputentur
promissionis

hac

GL

sit

oclesie

XPI

sit

om.

ysaacli

P
V

23 capud

120

Priscilliani

<Kom.

72.)

Gal. 35. 36.

Eph. 5. 13. <33.> 35.

Col. 6. 9.

Hebr. 20. 24. 26.

XXI. Quia

can.

iudicantes,

Cor.

etiam

loquaiitur

et

nemine iudicantur occursuri

ipsi

et nouerit

tantuminodo intellegant

quae spiritales

alta dei,

omnia

omnia scrutetur

spiritus dei

Christo.

11. 12. 13. 77.

I.

Eph. 4. 14. 20.

mortem

Quia peccatum

XXII.

can.

10

afferat

atque in serui-

tutem animam redigat.

Korn. <37. 39.) 43. 44. 45. 46. 47.

Eph. 6.

7.

Col. 18.

15

Tim. IL

7.

can. XXIII. Quia ignorantia tenehrae sint, scientia uero lux

in domino, et utraque

Cor.

suos habent.

filios

79.

I.

Eph. 33. 30.

Thess.

20

16. 17.

I.

Col. 4.

Hebr.

cau.

XXI:

can.

XXII: Eom. 5, 12. 21; 6,

XXIII: Eph. 4, 18; 5, 8.

can.

3 Eph.

26

r,

5. 12.

1.

Rom.

15. <cf.

5. 13. 25.

11 afferatq' in

deo Cyi

habeant

OL,

haud

et

om.

16. 17. Te. 4.

II. 15.

4, 13.

Cor. 9, 27;

6.

10 Efes.

3. 13.

20

scio

Ebr. 9

an rede

5 Hebr. 20. 23.

83 T, Cor.

loquentiir L,

19 Cor.

12. 13.

76 F,

A
P

16

Tit. II. 7

13 Eom. 94.

L, Tita 7

LTMVPn (et Uuhjata),

habe///ut 2\
utrumq* A

18 domino

utraeqiie c contra C,

V
A

I. 11.

12 religat c contra

Cor. 11, 20.)

II.

11. 12. 13.

I.

adferat que

abeaut

17

I.

4 Col.

15 Col. 19. 18 V(p, Gal. 18

sit

MPU,

9 Cor.

67

47 Vtp

17 sint]

Eph.

8, 5.)

16. 23. <cf.

ex intellegant corr. intellegunt L,

TMVFn

11. 12. 13.

94. 45. 46.

Thess.

22 A, Ef.

GL

7 spiritalis

I.

Cor. 2,

I.

Hebr. 20. 24. 27 Fy>, Hebr. 20. 25. 26

8 iudiceutur
Cor.

9.

(8.)

80

I.

TP

2023

Efs. 30. 17. Col.

21 Thes. 13 r, Thess. 16. 15 L, Tel. 21. 17 T,

22 Colo. 9

Hebr. 9 in y can. XXIIII pro

r, in

XXUI

quo Hebr. 9 deest

scribitur

23 sub

sect.

Caiiones

XXIV. Quia deus

can.

XX- XXV.

ante saecula sapieutiaiii in sacramento

ad gloriam nostrani praedestinauit,

absconditani

quos ante Constitutionen! mundi

licet

121

eoruni uide-

elegit.

Korn. 65.
(Cor.

9.)

I.

Gal. 18. 19.

Eph.

2. 3.

Thess. n. 5.
<Col. 10.)

Tim. IL

10

6. 7.

Tit. 1.

He])r. 5.

XXV.

can.

Quia gratiae dei

dant audientes
15

atque misericordiae, ut cre-

sit

uero uel indu-

et saluentur credentes, obtunsio

non credentibus

ratio de peccato ueniat

et

quod contra naturam

insertae sint gentes gratiae dei, quippe ex quo et per

quo

in

Kom.
Cor.

quem

et

omnia.

sint

73. 74. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 91.
22. 33. 37. (47.) 72. 73.

I.

Eph. 1. 3. 7.

20

Philipp. 11.
Col. 10.

Tim.

II. 6.

Hebr. 6.

25

<cf. II.

XXIV:

cau.

XXV:

ante

sapieiitia

in

Cor.

F
r

cC

s.

a.

exque

T, Efes.

6.

Eom.

11,

constitutione

r
F

1, 4.

2; Kern. 10, 14.) Epli. 2,

1,

2224.

sapieiitiam

<I.

ante sec.

Cor. 8,

sapientia

II,

4 Eom. 10.
2.

misericordiae] in

fcd'e

in

sacr.

eonun]

Kom.

9. F,

5. 8.

6.)

ad sup. Im.

7 Eph. 21 r, Efes.

misericordia

15 P,

8 Tes. G Vtp

.^

14 uero

eC

rede
l sint gratiis gratie dei inepte p,
18 Eom. 63. G4 (= (p). 82. 84. 85.
17 sunt T

19 Cor.

Eph.

20.)

1,

12; II. Tim.

2 absconditum

15 quod om.

se habente

86. 87. 91

M,

saec.

12 Hebr. 7
d.

1,

3, 15.

6 Gal. 30. 31

13 gratia

Col.

2, 7.

Tiin.

om. c

3 quos] qd'

11 Tit. 5

7.

<I.

(cf. I.

Cor. 3, 14.) Hebr.

Rom. 55

om.

7. 28.

can.

abscondita
eos

17.

13.

Tit.

I.

26. 36.

23 Tim.

73 ^, Cor.

II. 5. 17.

Vcp

I.

22. 37. 73.

25 Hebr.

7.

70

38

V
T

20 Ef.

3.

122

Priscilliaui

XXVI. Quia peccatum

can.

mines ueuerit

Kom.

et reguauerit

37. 38. 39.

86.

Cor.

I.

can.

XXVII.

pessimae
Cor.

I.

Quia corrumpaut mores bonos confabulationes

quod quaestiones atque contentiones subuertant

et

quam

potius

Adam in omues hoAdam usque ad Moysen.

mors per

et

mors ab

aedificent audientes.

<46. 62.) 91.

Eph. 39.
15.

Col. (14.)

Tim.

10

37.

I.

Tim. IL 14. 17. 30.

XXVIII. Quia peccandi

can.

quae ex cousuetudine
sanctae aduersa semper

Kom.

cupiditas idest uoluntas carnis,

diuturua

iam

lex

dicitur atque natura,

sit uoluntati.

is

48. 49. 50. <51. 53.) 61. 62. 63. 64. 74. 122. 134.

Cor. IL 11. 12. 48. 55.

Gal. 30.

Eph.

(6.) 38.

Thess.

Tim.

I.

I.

7. (8.)

(6.)

so

12.

Tim. IL 16. 17.

call.

cau.
call.

per

regiiauit

XXVI: Eom. 5, 12. 14.

XXVII: I. Cor. 15, 33. II. Tim. 2,
XXVIII: Eom. 7, 23. <7, 25; 8, 2.)

Adam

corrumpmit

ficaut iJf"""-^

CP

50. 61. 62. 63. 64. 112.

bonos mores

Tituin 22

12.

in y can.

63. 74.

XXVIUI

Cor.

8, 1;

Gal.

10, 23.)

5, 17.

2 uenerit om. Fe, habet

4 Cor.

contra

A
L

G pessime et et

8 Cor.

00

I.

Tim.

11

83

I.

7 aediT, Cor.

10. 27.

I.

31

I.

15 semper om.

quentibus citationibus omissis

I.

<I.

2, 3.)

subuertant] perucrtant 77

citationes om.

Mn
n

114

18 Gal. 38 TP, in quibus deest Eph.

Tim.

L
P

10 Col. 12 r, Cos. 11

T,

(Eph.

27. 38. 39

in marginibus

II. 14. 16. 20.

13 uoluptas

homiiies om.

Rom.

812] omms

9 Eph. 20

12 Tim.

n 3
^MVFn

contentiones

quod
111

per omiie.s
ab] in

23. 18.

38.

20 Thes.

uolOptati

17 Cor.

19-22
II. 7

Ef. 38.

FTMll

pro XXVIII laudatur

16 Eom. 49.

II. 12. 48. 55.

7.

12.

60

17, se-

21 sub

sect.

XXVI XXXI

Cauoiies
can.

XXIX. Quia

caro eiusque prudentia deo

sit

ininiica et

omni bono semper absentet.

a deo atque ab

Kom. 50. 51. 54.

Cor.

123

55. 57.

95.

I.

Cor. IL 29.

Gal. 30. 34.

Eph. 6.
can.

XXX. Quia

per habitautem iu uobis dei spirituiii uiui-

ficentur mortalia corpora uostra.

Kom. 56.

10

Philipp. 33.

Thess.
can.

imago
15

(14.) 22.

I.

XXXI.

Quia nouus

honio iutehor

cuius

sit,

caelestis

quippe ad imaginem dei formatus quique dei gratia

est,

reformatur et ut thensaui'us in

et scientiae luniine

consisteus uisceriljus misericordiae et

fictili

uase

atque caritatis in-

fidei

duitur.

94.

Cor.

I.

Cor.

II.

34.

Eph. 14. 23. 24.

20

Col. 37. 38.

Hebr. 18. 19. 20. 25.

can.

XXIX: Rom.

cau.

XXX: Rom.
XXXI:

cau.

Cor. 4,

11.

eius

absente
Cor.

I.

quae

Rom.

Eph.

7, 22.)

3, 16.

I.

Cor. 15, 49.

b.

CA,

5 Cor.

II.

deo

iu.

LI

homine bono P, ab hominibus semper

iiiimica

Rom.
20

r.

sit

47. 46. 45.

Cor

II.

24 T, Cor.

LTMPH, inabit. V

inhabit.

Filip.

19

IL
n

sit d.

4 Cor.

I.

91 A,

Gal. 20. 34

r,

14 formatos

quique]

A, reformator
II.

34

MU,

ctilam om. T, Eph. 14. 34.

20.

dii

fpfl

10 Rom. 55 //

94 P, FIp. 33 Ttp

iuter uos sit

15 reformatus

pro XVIII)

s.]

93 L,

homo

15

om. dei ante grat.

14.

<cf.

prudeutie

ab omni

8 hab.] ita

13

Thess. 4, 15.)

Col. 3, 9. 10. 12.

GP, abseutit
95.

Gal. 30. 33.

11 Fls

(I.

7.

dio yl

Tit. 1, 16.)

<cf.

8, 7.

8, 11.

Cor.

26 T, Hebr. 17

quisquis

M
c,

formatus quiq' in marg. T,

quicque

theus. sie solus

U. 21

V,

qui

fictilia

M,

qui

19 Cr.

II
II.

17. 23 A, Jmnc parti22 Hebr. 48 (= X'VIII

20 Eph.

21 Col. 17. 28

124

Priscilliaui

can.
et in

uas

XXXII.

Quia uetus

domus

terrestris

et

ab apostolo uuucupatur.

fictile

Kom.

corrumpitur

hoiiio exterior sit, qui

quo corpus peccati destruitur quique

41.

Cor. IL 34. 37. 39.

Eph. 33. 26.

Col. 37.

XXXIII. Quia sanctorum corpora dei siue spiritus sancti

templa et Christi membra sint et ideo semper hostia uiua et
placens esse debeant atque ab omni opere carnis et a susurcan.

uaniloquio ceterisque

ratione et

lo

debeant

peccatis abstinere se

et ut uirgines iuxta apostoli consilium sie permaneant.

Eom.

92. <101.)

17. 38. 38. 34. 35. 36. 37. (40.) 41. (43.) 45. 58.

Cor.

I.

Cor.

IL 35. 49.

<59.)

is

Eph. 38.

PhiL 34. <25.>

Thess.

I.

11.

CoL 25.
can.

XXXIV. Quia

cupiscentiis

mundo eiusque
GaL 33. 36.

II.

cau.

XXXU: Kom.
XXXIII:

Cor. 12, 20.)

I.

om.

24. 27. 29

9 suiit

beat

I.

Cor.

XXXIV:

CT

2 dextruitur
stolo

G, 19. 15.

7, (24.)

4,

16;

Kom.

12,

25. 40.

<cf.

quicque

hostiam uiuam

atque om. C^l

5, 1; 4, 7.
1.

(et

Eph.

4, 22.

Laodic. u.

Kom.

13, 14.

4.)

terrestres

domos

et place ntem esse

58 L, Cor.

48

3 ab apo-

29

debeut ab

5 Cor.

I.

11 abtiuere debent

II. 35.

GL

27.

I.

12 iusta

10 de14 Cor.

17. 28. 33. 34. 35. 37. 41. 47.

17 Phil. 34

48

I.

19 suh sectione

25. 15 V(p,

Hebr. 25

21 crueificaut

LTP

quem

per

(Philipp. 4, 18.

25 in Y can. XXXIIII pro XXXIII laudatur, Col.

(pro Col. 25)

con-

et

uitiis

cruce Christi,

4 Kom. 12 L, Kom. 22.

7 Col. 27] Cor. II. 27

15 Cor. n. 35. 37 A, Cor.

ita

in

Gal. 5, 24; 6, 14.

imncupetur

r
C

IL Cor.

6, 6.

Cor.

17. 23. 33. 34. 35. 36. 41. 45.

Col.

carnem suani cum

operibus mortui sunt.

call.

can.

sancti

crucifigant gloriantes

M,

Uulg.),

crucifigunt

quam

C^MVn

cruce] carne

j)

23 Gal. 32. 37

contra

quem]

20

Canones XXXII XXXVII.

125

Col. 33. 33.

Tit. 9.

XXXV.

can.

cum

Quia

nee iudicari ab

carnibus et uino

debeant uec

abstineant,

aliqui

eo quod
mundis orauia munda sint et quia esca et potus neminem conmendat. Deus enim et hunc, iuquit, et haec destruit.

Rom. 103.
br.

I.

aliis

iudicare

ipsi alios

103. 106. 107. 108. 109. 110.

33. 49. 51. 53. 56.

Col. 30.
10

Tit. 4.

Hebr. 26.

XXXVI. Quia uinum

can.

abstinendum

ab

sit

omni causa luxuriae

sit

et

ideo

quod pro sola iufirmitate

quippe

eo,

et

ipsud modico uti indulgeat.

15

Eom. 108.
Eph. 32.

Tim.

I.

<23.> 24.

XXXVII. Quia per beatam uoluntariam paupertatem

radicem malorum omnium auaritiam respuaiit, contenti

can.
iusti

can.

XXXV: Rom.

can.

XXXVI: Eph. 5, 18. Rom. 14,

XXXVII: I. Tim. 6, 10. 8. 6.

can.

Col. 22. 2G

3 quia] qui

14, 21. 3. 17. Tit. 1, 15.

(I.

Cor. 8, 8; 6, 13.

I.

Tim.

5, 2.3.)

^F

2 Tit. 8

MU

21.

ante caru. fiupra

lin.

r"""-^

aliqvii]

aliquid

LMPn

conmondat] .sie CLytVP,

4 nee iud.] ne iud. CLyt
5 sunt T
ot ante hunc
condempnat TMJJ
6 deus] dominus c repugnante C
dextruit CLyi, dcxtruct T,
inquid et hunc ^, in quod P
om. T
destruet

Rom.

MVPn

(et

XXV

Rom. 7. 8. 23. 24 F, suh sectionihus

9 pro Col. 20
pro XXXV laudatur

10

Uulcj.)

103, 109, 110 in y can.

exh. Cor. II. 21 r, Cor. II. 20

12

tottis

can.

XXXVI

Tit. 7 F,

in marg. inf. /j"'""-'

Tim.

4P

13 ab eo sit TMVPn
perperam uncinis inclmit c
CATV, ipsut L, ipsu// M, ipsum n, ipso P modicum
ut M, uti ex ut corr. T'"""-^, uti om.
15 Rom. 33

Ln

16 Ef. 33 r, Efes. 22
18 quia] qui

lorum]

TP

per om.

17 Tim.

omnium mhlornm// l////ji

spuunt rc contra

uet.

codd.

I.

14 r, Tim. 34

beatum

AM

{eras. est

11 Hebr. 20

uinum] unum L, uinum

14 ipsud] ita

L
r,

uti]

uolumptariara

omnium)

contenti] contempti

T,

huti C,

Rom. 109 V(p

maiorum

19 ma-

re-

126

Priscilliani
exhibitione

cottidiana

tegumenti

et

pietatem

per

sufficientia

sibimet ministrata.
Cor.

28.

T.

Eph. 22. 28.

Col. 35.

Tim.

27. 28.

I.

Hebr. 18. 26.

XXXVIII.

can.

est,

pugna

uel

lucta

unde

Kom.
Cor.

et arma et hostes et
quorum conuersatio in caelis

Quia iustorum militia

spiritalia sint,

Christum dominum exspectant.

et

lo

101.

IL 46.

Eph. 38. 39. 40.

Phil. 20.

Thess.

10. 17.

T.

15

Tim. n. 10.
Hebr. 11. 15.
can.

XXXIX. Quia

opus

doctoris

lectio sit

atque euangel

praedicatio, in quibus noete ac die operabatur apostolus.

Cor.

101.

I.

20

Philipp. 15.

Thess.

5.

I.

Thess. IL 9.

Tim.

17. 18.

I.

can.

XXXVIII:

can.

XXXIX:

I.

Cor. 10, 4. Philipp. 3, 20.

II.

Tim.

4, 13.

Thoss.

I.

II.

2, 9.

quotdidianam cxhibitionem M, exibitione

Thess.

3, 8.

togiimentif L, in
bi

eras.?

Eph. 25. Col.

Cor.

I.

38

deum

27. 28.

2 sibimet] sumet

ministrent

27

37

25 Ebr. (sine numcro)

7 E15r. 19.

arma

23

T,

Ebrs

19.

M,

Cor.

PL^,

Tess.

24 Tim.

I.

quorum] chorum h
ip
Rom. 21 r,
12 sub sed.

17.

18 om.

I.

29 rP,

26.

29

arma et aste
10 dominum]

Cor. II. 46 in

17 Hebr. 11. 12

^,

14 Phil. 15 r/7, Phil. 30

doctorum MIT, doctoris ex doctorum

I.

simet

28. 22. 28.

3 Cor.

9 spiritualia
11

I.

26 L, Hbr.

et lucta Ij, ostes T,

LXXVIII pro XXXVIII laudatur

18 opus] omnis

24.

expectat Ij

peruerse can.

19 et die

I.

VP

mil. et osto et

pugna

I.

Tim.

5 Col. 31

Mn

15 Thess.

ministratam

8 militie
et lucta et

pietatem

sufficiontis et

man. 2

corr.

corr. T"""*-^

Canones XXXVII-XLI.
Tim. IL

19. 20. 21. 33.

6. 18.

XL. Quia psalmis hymnis

can.

127

orationibus insisti debeat,

et canticis

tarn pro inuicem

spiritalibus atqiie

quam

pro regibus

atque Omnibus hominibus.

Rom.

3. 96.

119.

Cor. IL 3. 60.

Eph. 4. 33. 41.

Philipp. 1. 33.

Thess. IL 3. 6.

CoL

10

3. 29. 33.

Tim. L

8.

Tim. IL 3.

XLI. Quia apostolus omnibus omnia factus

can.

per quod omnibus placuit;

lucrifaceret,
15

quem

ut sicut luminaria in conuersatione sua luceant

quorum

Christiani,

tale debet esse

opus qualis

omnes

ut

sit,

iraitari

iuter

oportet,

ceteros

sermo.

et

Eom. 96. 97.

Cor.

57. 63. 64.

I.

Cor. IL 31. 31. 33. 43. 47.

Eph. 15. 31.

20

Philipp. 12. 33.

Thess.

10. 13.

(Thess. IL 5. 9.)
Col. 33.

Tim. L 17.

25

Tit. 7.

<II.

can.

XL: Eph.

can.

XLI:

Thess.

Rom. 60

13

omnia

15 sicuti

christianis
56. 63.

32

T
Mn,

64

22 Thess.

hymnis

et

6 Cor.

7 Eph. 4. 22. 41
Col. 3. 19.

.3,

Rom.

IG.

12, 12; Col. 4, 2.

22; 10, 33. (IL Thess.

9,

3, 7. 9.)

I.

Tim.

2, 2. 1.

Philipp. 2, 15.

2, 16.)

2 salmis imnis T,
5

19; Col.

5,

Cor.

I.

II. 2.

GO om.

V
L

8 Phil. 18 r, Phil.
Col. 3. 28. 32.

lucrif.

p,

sed

omnis

23

33.

14

et)

Col.

23

4 atque] et

placuit

25 Tim.

sermo
Cor.
I.

IL

P erat
3. 29.

2.

V
GO

33 L,

^
p quem

inter] in c contra

M,

24

10 p, sed in
10 Col.

LMn

IG est {pro

MU

2.

12 Tim. IL 3

19 Cor. IL 21. 31. 33. 42. 67

V, christianos IT

I.

1.

TP

lugcat corr. in lugeant

.spiritualibus

Cor. II.

CVP

imitari

caeteros

18 Cor.

21. 26. 34. 42. 67

14 T, Tim. IL 17

I.

128

Priscilliani

sanguinem

can. XLTI. Quia corpus ac

sacramentum, manifestatum

pietatis

spiritu, si quis indigne sumpserit,

Christi,

in

quod

est

magnum

iustificatum

carne,

in

corporis ipsins sanguinisque

sit reus.

Cor.

61. 69.

I.

Tim.

13. 14.

I.

Helor. 18. 19.

Quia scientia ac

can. XLTII.

quam

pleni tarn apostolus

Eom.

illi

fide et sanctitatis

odore erant

quibus gratias referebat.

114.

3.

10

1. 64.

Cor.

I.

Cor.

II.

4. 13. 14.

Philipp. 10. (25.)

Thess.

I.

3.

Hebr. 18. 19.

can.

XLIV.

ir,

Quia per multimodam

prout oportuit,

dona

distributa sint

spiritalia

gratiam,

spiritus sancti

sanctis

ideoque

debere unuraquemque in quo uocatus est permanere et inferiores

honorem euangelio cooperantibus

Kom. 93. 94.
Cor.

dare.
20

<40.> 73. (103.)

I.

Cor. II. 60.

Eph. 17.
Thess.

Hebr.

1,

I.

18. 19.

3.

25

can.

XLII:

can.

XLIII: Eom.

Tim.

I.

3, IG.

Cor. 11, 27.

I.

(Philipp. 4, 18.) II. Cor. 2, 14. 15.

15, 14.

I.

Thess.

2 sqq.
can.

corr.

et

XLIV:

sang.

TVP,

G Tim.

8 ac] hac

I.

I.

Cor. 12, 11.

sanguine

12

CLTV

<7,

20; IG,

IG

3 sanguinis qui

erat

54

^
P

93

ideo {om. que)

11 Cor.

1. 10.

18 in quod

uocatus semper manere.?

21 Cor.

II.

73

5, 13.

L, qua ex qui

sit

9 apostolos L, apostoli

multimodum M, multimodi

3.

Thess.

gra replebat P, gra ferebat V, referehat

Rom.

IG.) I.

22 Cor.

cf.

II.

ad
62

13 Phil. 10 om.

17 prout] ut yi

uocatii est

109, 11)

TP

10 Rom.

3.

illis

quos

100. 104 r,

14 Thes.

I. 3.

sunt VP"'""-^

manere L, uocatufem^p raanere

19 euangeli

23 Eph. 18

Li,

euangelico

25 Hebr. 4

129

Canones XLII-XLVII.

XLV. Quia

can.

episcopus inreprehensibilis esse debeat omnis-

que clerus pacificus iuuenalia desideria fugiens, seruans man-

datum, probans potiora, corripiens errautem, docens

utilia;

si-

militer senes et uiduas esse debere.

Thess.

(20.) 21.

I.

Col. 11. 12.

Tim.

13. 18. 19. 33. 28. 29.

I.

Tim. IL 16. 17. (21.)

Tit. 3. 5. 13.

XLVI. Quia

can.

nou debeant ob suam defen-

ecclesiastici

sionem publica adire iudicia sed tantum

duorum

inique iudicare ac

mundum

quia sancti

ecclesiastica, nihilque

trium testimonio rem probare,

uel

et angelos iudicabunt.

Korn. 98.
Cor.

I.

30.

Cor. IL 59. (60.)

Thess.

Tim.

11.

<21.> 22. 25.

I.

Tim. IL 31.
Tit. 10.

Hebr. 18.
can.

XL VII.

Quia firmiores

call.

XLV:

Tim.

I.

3, 2.

in fide

ne

pati considerantes se ipsos,

11;

8.

debeant infirmioribus con-

et ipsi temptentur.
5,

3; 6, 14.

Tim.

II.

2, 22.

<3,

16.)

(Philipp. 1, 10.) Col. 1, 28.

can.

XLVI:

can.

XL VII: Rom.

GL

corr.

ex iubenalia

episc.

seruaris

mim. 21 delendum esse puto

9 Tit. 2. 5. 12 ^, Tit. 2. 6. 23
II adire] audire

dicant

Vn,

Cor. IL 11

20

Tit.

reprobare,

add.
12. 15

10 om. T, Tit. 11

22 jnjfirmiores in
et ipsi

fide

ne tempt. P, corr.

XVIII. Priscill.

5, 19.)

P, episicopusj in ras. n,

Spiri-

L
V

I.

I.

2 iuuenilia VP, iubenilia

4 senes om.

uiduaiC

13. 18. 19. 23. 27.

XXCVI T

12 trium in marg. yL

14 Rom. 93. 98 Vcp

17 Thes.

mandata
7 Tim.

probare

saiictus

debeat esse V, esse om.

Tim.

12, 19. <II. Cor. 13, 1;

15, 1; (Hebr. 4, 15.) Gal. 6, 1.

^TMV,

episcopus] ita

tus sanctus

Rom.

Cor. 6, 4. 2. 3.

I.

man. 2
16.

13

testiraonium

MPU

re-

iu-

mundum] tantum

17 duas particulas ita contraxit

18 Tim.

22. 25 om.

19 Tim. IL 22

P:

Mn

21 Hebr. 19 L, Hebr. 17

LT

23 nee et L, nee {om.

V, necet T, ne

et)

p
9

130

Priseilliani

Korn. 111.
Cor. IL 10. 11.
Gal. 33.

Thess.

I.

Hebr.

18. 19. 20.

(8.) 25.

can. XLVIII. Quia

in ordinibus ecclesiae elegerit deus

primo

apostolos, secundo prophetas, tertio magistros.

Cor.

73. 74. 77. 78. 79.

I.

Eph. 11. 20.

Thess.

Tim.

I.

21.

10

6.

I.

omne bonum eligendum

can. IL. Quia

et cunctis uirtuti-

sit

bus fraterna Caritas praeferenda, redimendum tempus paxque

et humilitas a Christiauis sectanda.

Kom. 95. 96.

Cor.

I. 2.

97. 100. 107.

is

74. 76. 103.

Gal. 29.

Eph. 15. 31. 22. 31.

Philipp. 7.

Thess.

I.

13. 20. 21.

20

Thess. IL 1.
Col. 38.

can.

XLVIII:

can. IL:
Col. 4, 5; 3, 12.

19.

20

I.

I.

Cor. 12, 28; Eph. 4, 11.

Thess.

Rom.

5,

21.

14, 19.

Rom. 91 V, Rom. 96 P
2 Cor. II. 21 MVII
r, nomen Thess. I. deest spatio relicto M,

iiiaius sjKitium

79 L, Cor.

I.

uacat

^
T

ad

tempus pascue
117. 207

I.

25

95. 97.

29

I.

207

23.

4 Thes.

39

et

39. 20, inter

8 Cor.

I.

V
83. 67. 78.

74 in y can. X^VIIII (-= 49

11 Tim. 1 L, Tim. II. 6 V

est

LV,

G,

2, 22.)

I.

TP

sit

a Christiauis et

carita//// (eratne caritatis.s^

14 a om. .AVP, a man. 2

L^, Rom.
r, Gal.

sit]

karitas

17 Gal. 28 Lyl, Gal. 19

22 Col. 29

Cor.

sect.

13 faterna

16; 4, 2;

Tim.

5 Hebr. 25 om. FL^i, Hebr. 22

10 Thes.
pro X'VIII) laudatm
12 elegeiulum V, legendum
cunctis

Tef.

7 apostolos ex apostolus corr.

63. 77. 78. 79

5,

<II.

3 Gal. 23

20

6 elegeris

77

Eph.

Cor. 13, 13.

I.

Hebr. 12, 14; 10, 24.

16 Cor.

20 Tsl.

I.

I.

15

84.

12.

87

Rom.

115. 116.

r, Cor. II. 2. 74.

22 L, Tsi.

I.

12. 21

Canones XL VII LH.

Tim.

131

3.

I.

Hebr. 9. 23. 25.

Quia uitandi

can. L.

non secundum apostoli

qui

sint,

ditionem uiuunt, sed suo potius uentri deseruiimt;

5

tra-

qui in no-

uissimis temporibus deterrimi sunt futuri.

Korn. 133.
Cor.

77.

I.

Thess. IL (5.)

Tim.

8. 10.

15.

I.

Tim. IL 18. 22.

10

Hebr. <18.> 26.

Quia grauius delinquunt qui

can. LI.

teriora facientes,

uel

peccautibus quoquo

certe

modo

alios iudicant ipsi de-

peccantium

participes

sint

hi qui

consentiunt.

Korn. 10. 11. 13.

15

Cor.

L 36.

37. 28. 39.

IL 59.
Tim. IL 16.
Cor.

can.
20

LH.

Quia uel fuerint uel futuri

pseudoapostoli et

sint

pseudoprophetae, per quos sectae, et satanas se transfiguret in

angelum

lucis.

can.

L:

Tim.

II.

3, 5.

(IL Thess.

Rom.

2, 15.)

16, 18.

Tira. 4,

1.

(Hebr. 10, 29.)

Rom.

can. LI:

can.
1

Tim.

3 sunt

LH: IL
I.

7.

in om.

10 X, Tf. IL 7

Hebr. 96. 26

Cor.

5, 13.

25 T, Hebr.

(cf.

9]om.MPn

10

quamtm

74 T, Cor.

Tm. IL

19.

4 uiuent

5 deterrimi om. Fe,

I.

5, 7.)

25

8. 26.

apostolorum
7 Cor.

Eph.

(5, 20.)

22

I.

87

deser-

in

8 Ts.

II.

exstet

11 Hebr. 27 T,

12 delinquant

I.

Rom. 122 ^iTP

LATMVU

^yrpman.i^ comodo
12. 12.

14;

8. 23.

qui] quia

LMVPn

32; 2,

2 Hebr.

^VP

uiunt uentri
sint

1,

Cor. 11, 13. 14. 19. Gal. 2, 4.

deteriores

couseuciant

17 Cor. IL 58 T, Cor. IL 16

19 et pseudoproph.] uel pseud.

13 sunt

15

14

quomodo

22 IM, Rom.
18 Tim. IL 57 inepte P

Rom.

21.

20 per quos sectae

et

21.

sathanas se

transfigurant G, secte et om. Fe, transfiguratur

c,

quo

fete et satanas se

transfiguraret L, per quos fecto et satanas se transfigurare .A

prophetae) sectarum peruersarum magistri

figuret

TMVPJI

(nisi

qnocl se sath.

et

et

quod

persarum

sat(li)anas
j^ro

(pseudose trans-

poruorsarum T)
9*

132

Priscilliaui

Korn.

5. 6. 8. 9.

3. 14. 68. 69. 105.

Cor.

I.

Cor.

IL 14. 20. 46. 50. 53. 53.

Gal. 3. 8. 31. 33. 28. (32.)

Philipp. 4. 16. 30.

Col. 31.

Tim.

31.

I. 2.

Tit. 3. 5. 14.

can. LIII. Quia multi recesserint ab apostolis uaniloqui, per

quos haereses exstiterint ad errores.

Tim.

I. 3.

Tim. IL

15. 25.

6. 8.

Quia conmendet eos qui secum conlaborant in euan-

can. LIV.

omnes

gelio et

lo

7. <15.>

quorum, ut

qui praesunt;

nomina

ait,

in libro

uitae sunt scripta.

i5

Philipp. <5.> 13. 15. 21.

Thess.

7. <18.)

Col. 34.

Tim. L 31.
Philem.

5.

20

can. LIII:
u.

Eom.

7.

Cor.

I. 2.

Cor.

I. 2. 4.

14. 60. 102.

68.

2.

9 recesserunt

Uc

Tim.

LP
in

1.

15.

contra

CL^

I. 8. 7.

81

LIV

sint scr.

TP, in quihus

16;

2,

20

3. 5.

LV

105 L, Cor.

27

I.

3, 1.

Laodic.

(ef.

Thess.

I.

I.

1.

31

^,

105 P,

58 L, Cor. IL

13. 20.

^,

F,

Tim.

I.

Fl. 4. 46.

32 P,

2.

13 V(p
uaniloqui corr. ex uauiloquio

10 haereses] heres C, heredes male

ad errores] aduersores
8. 15. 25.

P, scripta sunt in libro

lemma

per quos]
heeref

c,

11 Tim. IL

81 T, Tim. IL

posuit Fe contra

inseqiiens

28. 105

2. 14.
I. 2.

5 FI. 4. 26. 30

Tim.

5, 12.

14. 78.

105 V, Cor.

14. 20. 46. 102.

conlab.] laborant ZT, lauorant yt

u.

Tim.

II.

13. 68.

II.

12 Tim. IL

post

99. 68.

I. 2.

3 Cor.

exstiterunt 27

13 can.

I.

3. 8. 21. 22.

8 Tit.

quod, omisso per

eres

2 Cor.

(fi)

81

1.)

(4,

27, cui fauet (p); 2, 19; 4, 3;

105 T, Cor.

4 Gal.

(=

20 T, Philp 3

(1,

105

46. LLII. 53

Tim. IL

8.

10;

6.

1,

III.)

LIV: Philipp.

can.

Tim.

I.

4 et supi'a can.

9. 15.

3.

^,
^,

25

conmendat

aliosque codd.

14 in libro uitae sunt pfcripta F,

uit.

MU

Col. deest

Philem. posuit Fips 5 L, totam particulam om.

18

17 Thess.
Col.

24

I.

7.

24

20 pro

LH LVI.

Canones

133

Hebr. 28.

LV. Quia non per legem sed per

can.

Christi fidem et con-

fessionem saluentur ac iustificentur credentes,

et
5

seruitutis

iugo

seximm diuersitate carentes.

Rom. 26. 27. 34. 78. 79. 81. 110.
Cor. IL 36.
Gal. 10. 11. 15. 16. (27.)

Eph.

9. 22.

Hebr.
can.

10

7. 18. 19. 22.

LVI. Quia praecipiat

minos

plebi, ut potestatibus subiecti sint

manibus operentur, uxores

et ut suis

seruos et serui do-

filios

diligant, et mulieres in ecclesia taceant nee docere prae-

sumaut.

Rom.
Cor.

15

99. 103.
33. 86. 37. 38. 39. 40. 43. 43. 45. 46. 48. 49. 50. 62.

I.

66. 68. 71. 73. 79.

Eph. 25. 26. 27. 33. 34. 36. 37.

Thess.

I.

13.

Col. 30. 31.

Tim.

20

36. 30.

19.

I.

Tit. 5. 6. 8. 11.

Hebr. 25.
can.

LV:

can.

LVI:

Gal.

2,

Tit.

16; 3, 24; Hebr. 10, 23; Gal. 3, 28;

3,

Tit. 2, 9. I. Cor. 14, 34. I.

PJph. 4, 28.

1.

Tim.

CTV

Rom. 26. 27. 33.

26 ytM, Cor. II.

TP

8 Eph. 8

4 sexiuim] sexum

79. 71.

lOfcipiatJ/

36.

19] om.
19. 25.

37

Eom.

30

6. 7. 19.

I.

110

Fy

L, Gal.

22 Hebr. 26. 25

I.

16

11. 12.

22 Vcp, Hebr.

PH,

7.

17

Cor.

I.

36.

40. 42. 43.

17 Efes. 25. 31. 33. 34.

30. 31

30 V, Tim,

nee

diligere ^i

A, Rom. 98. 104 P

15
61. 62. 78 A, Cor. I. 37. 39.

99. 101

19. 26. 27.

110 T,

6 Cor.

i\xoi'cn]cf.infraadcaH.LXVIJI

1722] nomina propria om.

A, Tf. I. 7. 13.
20 Tim.

1822;

25. 26. 34. 79. 71.

77. 83.

12 deligaut

18 (Thess.) 33

TP

Eom.

7 Gal. 21. 15. 12

38. 39. 40. 42. 43. 45. 46. 48. 50. 62.

48. 71. 78

22 L, Hebr.

dissuaente
14

llutom.V

subiecteiT

seruos ut serui p,
doc. praes. om.

8. 19.

(5, 1.)

Cor. 4, 12.) Col. 3,

90 P, Koni. 26. 27. 34.

6 p, sed II. 26

9 Ebr.

I.

2, 12.

Hebr. 23 L, totam particulam om.

3 ac] hac

(cf.

I.

T,

Tess.

12. 20.

I.

7.

13

30 T, Tim.

P
I.

134

Priscilliani

LVII. Quia iiicontineutibus nubere

call.

filiorum geiierationem saluanda

Cor.

I.

Tim.

mulier per

iiibeat et

sit.

37. 43. 44. 45.

13. 19.

I.

Hebr. 25.

Quia

can. LVIII.

uon tautum

factis iustificeutur credentes,

sermonibus; non enim in sermoue est regmim

dei,

sed in

ait,

uirtute.

Kom. 14. 15. 16.

Cor.

I.

Thess.

17. 18. 19.

25. 39.
I.

lo

3.

Hebr. 18.

LIX.

can.

Quia caput

ornatas

Cor.

Tim.

LVII: I, Cor.
LVIII: Rom.

can.

LIX:

can.

LX: IL

7, 9.

Cor. 11, 3.

I.

Cor. 8,

supra p. 20, 12 sq.

(ex 73 corr.) L, Cor. I.
45

37. 17. 44.

I.

Tim.

4.

I.

Tim.

11;

vi, set L,

om.

Mn,

Cor.

I.

11 Thes. 2

I.

25. 29

n
18.

T, Cor.

19

I.

11

25.

Christus caput

sit

sit uiri, uir

mulieres
I.

17 Tim.

I.

65.

66.

I.

36. 39. 43. 44.

4 Tim.

I.

1012] 1ms

38 T, sub

11.

63

46 T,

19

ait

tres citationes

Cor.

sect.

LV,

37. 43.

I.

25 in y

has duas citationes om. r,

Chr. et quia oportet sine ira semper orare et

CLATV

MVP
Cor.

XPI

sit

uir,

uir auih mulier

uir mulieris {om. autem)

semper ornatas P,

80 MII,

11. 12. 18

18 quia] qui
ortans

3 Cor.

ante serm. om.

in

12]

mulieres ornatas conuersatione vt, caput

16 Cor.

46

2 generatione

P
I.

12, 8.)

vlTV

13 Quia Caput uiri

tet

45 ^, Cor.

38. 43. 44.

LVIII laudatur

|jro

315. <Rom.

generatiouem filiorum
27. 43. 44.

Cor. 4, 20.

I.

quod mulier

flat

tantummodo
9 Rom. 13. 15. 16.

10 Cor.

LXIII

1, 5.

2, 8. 9. (cf. 4, 12.)

9, 1. 2.

6 tantum om. yl,

om.

elemosynam

2, 14. 15.

13; 3, 4. Thess.

2,

cf.

can.

mu-

ad hoc opus exhortaus.

iubeat et ne diuortium

I.

et

conuersatione.

gratias agat apostolus his qui ad

alios

can.

can.

Cor.

sed

11. 12. 19.

I.

LX. Quia

prompti sunt,

monilibus

65. 66. 70.

I.

can.

debere non

esse

autem mulieris

uir

disceptatione semper orare

et quia oporteat sine ira et

lieres

Christus,

uiri sit

I.

esse/ ////debere

66. 70.

65

V,

Cor.

(eras.
I.

L,

14 oporsed.?)

45. 46.

80

^
elemosynis L, helemosinas

19 hoc om.

ex-

is

Ciinouos LVII-LXII.

135

Korn. <94.> 118. 120. l'Z

Cor.

99. 103.

I.

Cor. IL 10. 41. 11.

Philipp. 35.

Tim. IL 9. 11.

15.

Tit. 15.

Hebr. 25. 27.

can.

10

LXI.

Quia bonae uitae

quorundam laicorum et fidei

eorum testimoiiium rcnldat apostolus, quod
ipsum uel saiictorum pauperes.

humauitati

atque

refecerint uel

(Korn. 118.)
Cor. IL 39.

Thess.

I. 6.

9.

Thess. IL 1. 7.

CoL

15

1.

Tim. IL

3.

Philem. 3.

Hebr. 19.
can. LXII. Quia exprobret
20

se ita

quorundam auaritiam Paulus dicens

euangelium praedicasse

eis,

ut eos non grauaret; debere

tarnen altario deseruientes inde uiuere, ut iniles suis stipendiis.

LXI: II. Cor. 7, 13

LXII: II. Cor. 11,

cau.
cau.

Rom.

Cor.
5.

I.

29. 103

28

29. 120.

122

Cor. 9, 13.

3 Cor. IL 25 T, Cor.

6 Tim. IL 15, omisso

25.

4; 9, 1 sqq.); Philem.

9; 12, 16.

L, Rom. 117. 120. 122

119. 120. 121

XCCIII. Clin r, Rom.

(cf. 8,

7.

Tit.

15 T, Tit.

Rom.

./,

2 Cor.

(Rom.

15, 20.)

98.

120. 121.

X^X^I. X'VHII

I.

II. 90. 91. 9-1

9. 11.

v. 7.
7.

Tim. IL 15

Filip. 9. 10

T,

7 Hebr.

8 bona uita ^,
liumanitatis

bomim

uitae

corundam

testimonio T, testimoniom

ipsum] ipsam

L
10

9 humaiiitate
reticeriiit

L^iM,

V, recesse-

sauctorum om. .A
13 Thes. I.
6. 7 F
14. 15 Thess. IL 57. Col. 50 r, Thess. IL 1. 57. Glts 50 {dcficicnte
16 Tim. IL 3] Tim. 3 L, Tim. I. 3 JI,
Col. 1) L, Thess. U. 7. 56. Cl. 1
18 Hbr. 18 T
Tit 3 T
17 Philem. 2] Filp 2
auacoruudam L, quoruud. oin.
19 exprobet L, exprobraret
riiit

P, receperint

LV

ritia

uerit

codd.
ut

20 eis]
P Paul, apstls L
P (nou iiou grauauerit inepte p)
deseru.] seruieiitos
stip.

TP

eius

grauauerit

21 altari

hut milex

om. ^, milos ex milis corr. V,

c,

TMVJI,

gra-

repucjnuntihns omnib.

ut humiles suis stip. L,

et miles

136

Priscilliani

Cor.

54. 56.

I.

Cor. IL 51. 58.

Tim.

1.30.

I.

Quia ceruices suas quidam pro apostolo suppo-

can. LXIII.

qiiibus gratias agit

suerint,

solum ipse sed

noii

et uniuersae

domibus propriis susceperunt.

ecclesiae, quas etiam in

Korn. 131.
Cor.

104.

I.

Col. 34.

Philem. 1.

10

LXIV.

can.

Quia iustitiam

qui iustitiam

ignorent hi

dei,

quae per Christum data

sectantur;

legis

iupossibile

est,

namque

erat legi deseruieutibus sibi auferre peccata.

Eom.

-30.

31. 22. 53. 66. 68. 71. 75. 76. 77. 78. 80. 84.

Gal. 15.

15

Philipp. 17. 18. 19.

Hebr. 12. 16. (17.)

can. LXV. Quia duas leges dicat esse apostolus,

Moysen quae
can.

LXIII: Eom.

16, 4.

can.

LXIV: Rom.

10, 3; Gal. 3,

Hebr. 10,

LXV:
Rom.

quos

I.

L^,

24;

3,

106

9, 30. 31.

reeiperunt

adclitur 103

2.

Philipp. 3,

6.

15 Gal. 115

rLT,

LV

dei seruientihus

Gal. 10. 15
esse
alia

IL

yl, Cor.

51.

57

uniuersa eccle-

sed uniuersae c

6 quas]

quamohrem om. Fe
8 Cor.

I.

10 Philem. 1] Fips.

12. 53. 68. 71 r,

18 quia] qua .A

marg.

14;

7,

rece-

222, sed in marg.

1

L,

iust.

Fl.

12 ignorant

14 Rom. 20. 21.

56

dorn. pr. receperint

Rom. 111 77

9 Col. 134

II iustitia

Rom.

16.

7,

suhposuerit T, supposuerunt c

legi xiotest,

tiix

(ante 1 spat, uac), Filippem

13 legi erat

Hehr.

II. 51.

MII

in

doniib.

MPU,

1.

5,

2 Cor.

apostolis

in

corr. in

2124. Rom.

non solum
eccl. om.
non solum sed qui etiam in

perunt

Rom.

Gal. 4, 24;

56 r^, Cor.

I Cor. I. 50.

sia

Cor. 16, 18. Col. 4, 15. Philem. u.

I.

3, 31.

4 apostolo] apostolos
5 solus c

per

4. 11.

can.

Gal. 2, 16.

unam

aliam per fidem et gratiam Christi

carnalis est,

Eom.

h CLyfTP,
Tc contra

ii

^>

codd.

quia

peccat

31. 22. 53. 68. 71. 75. 76. 78. 74.

V, Col. 34. Gal. 15

dicit

uet.

una

70

P
V

P
19 carnalis ex carnales

137

Cauoues LXII-LXVII.
quae spiritalis est, illaiii quiclein destrueus quia
haue uero statuens quia saluat atque sauctificat.

Eom.

uoii iustiticat,

<21.> 33. 35. 31. 33. 33. 34. 37. 38. 39. 43. 44. 47.

48.

49. 50. 53. 54. 57. 59. 77.

Cor.

97.

I.

Cor. IL 16. 17. 19.

Gal. 10. 11. 13. 13. 14. 15. 16. 17. 20. 34. 35. 36. 37. 28. 30.

Tim.

3.

I. 2.

13.

Tit. 3.

Hebr. 11. 13.

10

can.

LXVI. Quia

maledictum

iu lege iudaica

de quo

sit,

iios

Christus liberat factus ipse maledictum.

Kom. 31.
Gal. 13. 13.
can.

15

LXVIT.

Quia per spiritalem cordis

circum-

in Christo

cisionem propudiosam illam legis destruat apostolus.

Rom.

16. 17. 23. 34. 37. 38.

Gal. 37. 28. 35. 37.

Eph.

7. 8.

Philipp. 16. 17.

20

Col. 16. 17.

can.

LXVI:

cau.

LXVII: Eom.

illa

Ln

29;

94

24. 30. 27.

Gal. 5, 6; 6, 15. Col.

4, 10.

statuens in ras.

Rom. --

57. 58. 77 V,
I.

2,

V, illainque {dec. quidoiu)

quia] qui

5 Cor.

Gal. 3, 10. 13.

dextruens

II. 17. 18.

M,

19

(non 37, tit habet p) 20. 24. 25.

8 Tim. I] Tm. 1 A, Tim.

V, quae et in

tineant
II

9 Tit. 14

(fj

(ad

I.

maledictum] scribtum

15 Christo om. yi

pro Gal. exh.

16 M(yt?)

26. 27.

~ //

7 Gal. 22.

30 P, lacunam imlicare

3 T, Tim.

II.

liuiic

Rom. -^

24. 25. 31

18 i7

II. 1(3. 17.

inuaserunt,

8)

LAT,

scriptum

17

Cc

12 maledictus yt

16 propudiosum

A, pputiosam

struitp, dissuadente

1,

Rom.

I.

24. 25. 26. 27.

cum ad Gal.

per-

quo] denuo Fe contra codd.

pa

Tim.

~ L,

52

Cor.

HH ebu p
30. 31

2 haue]

Fe

sanctif.] iustiticat

34. 36. 39. 43. 44. 48.

6 Cor.

CL

2, 11.

Ipgis]

Rom.

16. 24.

Col. 27. 28. 35. 37

Mn

(?)

G,

legem
18

20

sit]

repudiosam

Fl. 17.

AT

est

P
MVn,

de

13 Rom. 26
dextruat

CLA,

prede-

18 Gal. 27. 28. 35. 36 P,

16

21 Col.] Hebr.

138

Priscilliaiii

LXVIIl.

cau.

Quia quae

in ueteri

testamento uel facta uel

scripta sunt, in nostri figuram contigerint.

Korn. 33. 34. 74. 113. 113.

Cor.

59. 60.

I.

Hebr. 16.

Quia Abrahao iidem imitandam ludaeis ponat

adprobans uon ex operibus

apostolus,
fidei

LXIX.

can.

sed ex operibus

legis

quos et Israhel dei nuncupat.

iustificari credentes,

Korn. <20.) 26. 28. 39. 30. (32.) 33. 34. 73.
Gal. (10.) 16. 30.

10

Hebr. 11. 20. <25.)

can. LXX. Quia gentes de ludaeorura casu non debeant glodeus enim omnes homines uult saluos fieri, concludens
omnia sub peccato, ut omnium misereatur qui per Christum

riari;

nos reconciliauit

dum

sibi;

deus enim, inquit, erat in Christo mun-

recoucilians sibi.

Rom.

79. 87. 88. 89. 90.

Cor. IL 33.
can.

LXVIIl:

I.

Cor. 10,

{Bachiarius ap. Migu. 20, 1019 C: iu

11

6.

figuram nostri coutigerunt).

can.

LXIX:

cau.

LXX: Rom,

IL Cor.

5, 18.

1 uel facta uel

Rom.

4, 9.

om.

ad

2 sunt] in marg. man.

93 V(p, Rom. 29.

CLV

fidem

69. 92.

CLAT

ohi.

28. 33.

frW

(Isdrael p, sed il

82 L, Rom. 27. 29. 30.

LA,

30

Gal. 16. 17 P, Cor.

12 de in marg. add. L,
13 saluos

om.

fierij

saluari

JJulg., roconciliabit

32 om.

33.
16.

I.

de

AT

misereatur] miserator

ex in quo

Tim,

(2, 16.)

2, 4.

Rom.

6, 16.

11, 32.

17

cd. adclit:

93

LA,

Rom.

Rom.

nostram

33. 73. 112.

5 Hebr. 17

MU,

113 A,

Hebr.

mT

nuncupat A
7 leIsrahel] frfi L,
P
9 Rom. 26.
om. CLA

fide iustificari

8 et om.

P)

dei

72 V(p, Rom.

n
om. AV

gloriari

34.

74

10 Gal. 15.

20

14 omnia] omnes

qui] quia

reconciliat

77. 78. 79.

er ur uxoref

uostris yl,

immitandum i^T, himitandum G

sed ex operibus supra Im. T""^"-^

frahel C,

Gal.

3, 20.
I.

can.

ponat apsls dicens no ex lege sed ex

gis

(16.);

Cor. 10, 32.)

(cf. I.

LVI potius spedare reor

N
^'-2,
contingerit T
3
conti, v/gerit

33. 74. 92.

6 abrae

Rom.

7.)

10, 12.

19.

uirof patref quae

contigerit L,

(Hebr. 13,

MVPn

in

marg.

ATMVl'n

A
sibi

ut

15 reconciliauit

om.

90 Vcp, Rom. 77. 88. 90

2"-

mis.
CT

et

inquid corr.

18 Cor. IL

15

Cauoues LXVni-LXXII
Tim.

139

16.

I. 9.

Hebr. 14.

Quia cum se persecutorem ecclesiarum fuisse

minimum apostolorum esse dicat, raptum tameu

LXXI.

can.

accuset et
5

usque ad tertium caelum se confitetur,

dubio instructus

iibi sine

quod non ab homine sed a Christo per reue-

est euangelio,

lationem Spiritus doctum se esse

dicit.

82.

Cor.

I.

Cor.

IL

1. 54. 57.

Gal. (5.) 6.

10

Eph. 11. (12.)

Philipp. 17.

Tim.

I. 3. 4.

Tim. IL
15

(5.)

6.

Tit.

13.

cau.

LXXII.

Quia dicat idem apostolus a deo se gratiam

accepisse

apostolatus

Christum

et

quia spiritu dei agantur qui

loqui

se

in

dei sunt, heredes

filii

operari et

et

quidem

dei,

coheredes autem Christi.

Rom.

20

2.

58. 59. 116.

Cor. IL 6. 7. 13. 33. 60.

LXXI: I. Cor.
LXXII: Korn.

can.

can.

Gal.

15, 9.

II.

5.

1,

1,

a2.) 13.

Cor. 13,

I.

Tim.

Rom.

3.

1,

8,

13. II. Cor. 12, 2.

17.

14.

(cf.

iufra

LXXVIII.)

can.

Tim.

quum

15 L, Tim.

I. 9.

CL^M

se

19 r, Tim.

I.
li.

l.

om.

^T,

I.

16

19.

sed exhibent ante accuset, nciitro

fu

hco habet
om.

autem

rC

16

C:

se persec.)

5 sed confitetur

yLT
7

per reuel.

doctum

13. 14]

om.

esse]

persequutorem 3f

esse se dicat P,

4 accusat yt

6 est om.
in

c {sed

spir.

FT

esse

sine dubio

se

om. yt

om. A, per om.

se esse] sese

14 Tim. IL

6.

17

V
P

C"""-,

iijsse

dicit

AT

iustr.]
et c,

8 Cor.

I.

structus

quamuis
83

15 Tit. 11

fuisse

tamen]

exstet

12

Fil.

A
A

16 adeosequidem {om. gratiam) T, se gratiam apostolatus] apostolatum

opera T
18 spiritu]
et operari om.

17 Christum] Christo

fpf

eredes

dei ante agantur] dii

96 Vif, Rom.
24. 60 IPn

2. 58. 159.

aguntur

cF

sunt her. quid.

d.

om.

CLAT 20 Rom. 2. 68. 69 r, Rom. 2. 58.

21 Cor. II. 6. 8. 10 A, Cor. IL 6. 7.
116 P

19 quoheredes

A
59.
13.

140

Priscilliani

Thess.

I.

11.

3.

Col. 11.

Tim.

II. 7.

Hebr.
can.

5. 10. 11.

LXXIII. Quia

euaiigelium praedicauerit, ubi nulliis

ibi

apostolorum fuerat seque ad euangelizandum a Christo missum.

Korn. 117.
Cor.

I.

Cor.

IL 13. 32. 48.

3.

Gal. 6.

10

Eph. 13.
ean.

LXXIV. Quia nihil minus fecerit aliis apostolis

quam signis nam etsi inperitus sum, inquit,

praedicatione

tarn
ser-

mone sed non scientia.

Rom. 115. 116. 117.
Cor.

I.

Cor.

IL 50.

15

14. 82.

Phipp. 3. 11. 13. 19.

L 4.
LXXV. Quia gentium

Thess.
can,

gelium praedicat,

et

can.

LXXIII: Rom.

can.

LXXIV:

can.

LXXV: Rom.

Tes. II.

6 missum] mysso

uacante T, Cor.
12 addit

sios

12 quia] qui
aliif

alii

fecit

signis

13

II. 3.

3. 12.

sit

om.

chia

Rom.

MH,

U. Cor.

15, 19.

11, 6.

Rom. 97
IL

12. 21.

8 Cor.

48

P, Gal. 11

Col. 12

ubi null.] ibi

I.

num. 3

3]

10 Gal. 7

fecerit] fuerit c contra

tarn pr.

nam si iup. CLTP,

sum inq. am. .A

82 A, Cor.

20 can.

Cor.

Cor.

Eph.

1, 17.

(cf. 2, 4.)

(hubi fuisse uicletw)

V
hiis

11.

Cor.

I.

c,

hubi

deest spatio

11 post Ephe-

m/1/

inperitum
I.

om.

2]

5 ibi] ubi Lc, ;7,ibi

euan-

et

11, 13. Gal. 2, 2. (2, 11. 9.)

Mn

11

3.

15, 20.

Cor. 15, 10.

I.

quibus

apostolus

sit

quod ueniens Antiochiam reprehendit Pe-

13.

I.

nam
si

om.

ab

c,

nam

si

Rom. 96 Vip

15

73 T, Cor.

I.

24.

82

TP

ex

pdicatione

quam

aliis

quam

om. A,

et V,

ap.

nam

16 Cor.

etsi ceteri

I.

13.

82

r,

18 pro Philipp, exh.

19 rljT

LXXV

Vn

post

LXXVI

apstli his

reprehenderit

po.suit Fe,
et

MVPn

om.

VP

quamuis

ordinem rede

21 praedicat om.

seriiet

antio-

20

Cauones LXXII LXXVII.

iium sibique dextras dederint lacobus

et

141

Johannes et Baruabae

societatis.

Eom.

4. 86. 87. 115.

Gal. 7. (8.) 9.

Eph. 11. 13.

Tim.

I.

Tim.

II. 6. 7.

can.

10.
26.

LXXVI. Quia

collegara habuerit

Timotheum

Epaphro-

et

ditum coapostolum atque conmilitonem aliosque adiutores siue

10

ministros.

Korn. 115. (125.)

Cor.

81. 101.

I.

Cor. IL 12. 15. 41. 43.

Eph. 16.
Philipp. 14.

15

Col. 1. 3. 34.

Tim. IL

35.

4.

Philem. 1.

Hebr. 28.
cau.

20

LXXVII.

Quia

quos ueritatis scientia

nocet eos

filios

usus de

in quibus apostolicae auctoritatis potestate

inbuebat,

his quos ad paenitentiam contristauerat gratulatur.

2,

can.

LXXVI: Rom.

can.

LXXVU:

IG, 21;

I.

Cor. 10, 10. Philipp.

Cor. 4, 14. (U. Tim.

3, 7.)

I.

2, 25.

Cor. 9, 12. 18. II. Cor.

2; 7, 9; 13, 8. 10.

C-^T

sibique] ibique

nis

CV, ihoannes

societatis

c,

retinui

95 V(p, Rom.
7 Tim. II.

5.

4.

Tim.

P
4.

societatis

115

dederit P, dederunt

ioluin-

2 societates C(?)IjytMT,

3 Rom.

dextras) ex Gal. 2, 9

{sc.

P (~

efraphafroditu

12 Cor.

I.

63. 101

105 falso p)

25 inepte
20 quos supra

E15r.

con,7/, ///uerat

Tiii.

18 Philem.
lin.

9 quoapost.

^,

Cor.

I.

Efs.

2""-

usus]

4. 25.
1

Fii. 28.

om. FL,

C, uocaucrat c

11

1'

13 Cor.

17 Tim.

Tin.

I.

25.

Filip. 1 exh.

21

scientia om.

husus CL, huius

CLTV

31. 101

15 Philipp. 14 om.

25 L, 1719]

auctoritates

4. 87.

11

10.

26 V(p

14 Efes. 41
I.

dextram

baruabas P, barnabee

88. 102.

8 colligamZy

Rom. 25
43

I.

Rom. 95
II.

Tm.

V(p,

II. 40. 42,

4.

II.

22

imbuebat

22 his quos]

r.

21. 30.

liisq

LT
L

142

Priscilliani

34. 25. 52. 55.

Cor.

1.

Cor.

IL 8. 9. 26. 28. 36. 38. 45. 46. 47. 61.

Gal. 33.

Philipp. 3.

Thess.

4.

I.

Col. 13.

(Tim.

II. 18.)

Philem. 3. 4.

LXXVIII. Quia praedicare

call.

a Christo
filii

dei effecti in nouitate

dei,

coheredes autem Christi.

Eom.
Cor.

quam

potius

Ijaptizare

missus

nosque in baptismo Christo esse consepultos, ut

sit

lo

ambulemus, heredes quidem

uitae

40. (59.)

I. 3.

Eph. 3. 34.

15

<Col. 17.)

13.

Tit.

Hebr. 9. 11. 18.

can.

LXXIX. Quia

ob peccatorum inmensitatem scelesti ho-

mines deterioribus traduntur passionibus

cau.

LXXVIII:

Cor.

I.

1,

et

Eom.

17. (Col. 2, 12.)

quia non spoute

6, 4.

17;

<8, 16.

cf.

supra can. LXXII.)

can.

1]

LXXIX:

om. P, Cor.

61 P, Cor.

I.

Hebr. 10, 29; Kern.

34. 25. 55.

LXXXVII ^ro LXXVII

5 Thess.

12

I.

Philem. exh.

afifecti

^,

Col. 1, 23.

8, 20. 39.

2 Cor.

61 n, sub

II. 8. 9. 30. 36. 39. 45. 46.

sect.

3 Gal. 24

laudatur

Tess. 12

26;

Cor.

IL 46 in y can.
4
(!)
8 Fips pro

4 Fl. IL

6 Col. 15 L, Col. 3

LTP

9 habtizare

que om. c

55

II. 8. 9. 36. 37. 45. 47.

1,

L.AT

missus

babtismo

V, effectiq'

L^T

ixitae

om.

sit

a Chr.

XPO

sit

noslii

11 fidei

heredes quidem] heredes autem

Christo esse]

MVH

10 ad

XPI

esse

CL^V

15 Efs. 2.
14 Cor. IL 3 r, Cor. I. 2. 34 T
12 quoheredes
33 L, Efs. 34. 24 ^, Eph. 2. Tim. 2. 34. Tit. 12 P {non Tim. 12, ut
18 Ehr. 9. 11. 17 ^, Hebr. 9. 12. 18 Vcp, Hebr. 9. 11. 19
habet p)

19 hob
caelestes

GL, sub yi
20 tradantur

inmensitate

L^,

inmensitaterii

scelesti]

20

creatura subiecta

sit

nequo

a Christi caritate

et

143

LXXVII LXXXI.

Canoiies

uos separet et euangelium creaturae

sit

alia creatura

praedicatum.

Korn. 9. 61. 63. 63. 68. 100.

Col. 5. 9.

Tim.

15.

I.

Hebr. 18.
can.

LXXX.

Quia ex parte scire

speculum

per

ad brauium supernae uocationis

Cor.

10

parte prophetare et

et ex

quae futura sunt uidere se

illa

currens

dixerit,

dei.

75.

I.

Philipp. 19.
cau.

LXXXI. Quia Christiani

donum dei esse quod

aeterna merces

in passionibus

gaudere debeant,

nam

pro Christo pati

credunt;

scientes

erit.

Rom. 35. 60. 68.

15

Cor.

23. 24. 100.

I.

Cor. IL 3. 35. 33. 37. 52. 53. 56. 57.

Gal. 38.
Philipp. 5. 6.

Thess.

20

6. 7.

I.

Thess. IL 1. 6.
Col. 9.

Tim. IL 13. 18.

19.

34. 26.

Hebr. 19. 21. 33. 28.

cau.

LXXX:

can.

LXXXI:

Laodic.

<cf.

sit

et

sit

LV

5 Tit.

15

proph.

dixerint

donum

eras.

dei

11 Fips. 8

om.

merces ex mercis corr.

2

I.

om. A, dei om.

1.

L
inepte P

2 nos om.

17 Cor. IL

1,

alia creatura

ante ex om.

8 fuit illam,

13

Philipp. 3, 14.
29.

(cf.

Eph.

2. 9.)

1.

nos separet

quia Christus caritate neq.

et

karitate

praed. om.
7

neque

caritate

in C, om. Fe,

euang.

9. 12.

Col. 1, 24. Philipp.

II.

Thess.

1, 5.

6. 8.)

XPI

Cor. 13,

I.

et

om.

9 brabium

CLA

Mn

creat.

sup. uoc. d.

Rom.

25. GO.

CAT,

aeterna mercis V,

G8 T, Rom. 35. CO. G8. 69

25. 33. 37. 55. 57 V, Cor. II. 2. 25. 34. 37. 53. 55

22 Col. 8

nos repararet et

et o)n.

per sp.] pdicare per speculum

14 aeterne mercis
15

er.

separet
6]

qtiamuis exstent

et,

al.

23 Tim. IL 13

(corr.

ex

14,

Fy

21 Thess.

quod hnhet p) 18

II.

144

Priscilliani

LXXXIL

cau.

Quia corpora sauctorum

in illa generali resur-

rectione diuersis meritorum claritatibus induenda sint, ubi

iam

caro et sanguis, idest uentris et libidinis opera non regnabuut.

Cor.

92. 93. 94. 95. 96.

I.

Heb. 21.

LXXXIII.

can.

Quia

primitiae

nunc

deinde qui ipsius sunt,

Christus

resurrectionis

ipse

super

omnem

sit,

principatum

potestatem sedeat in patris dextera conlocatus.

et

Korn. 40. 41. 43. 67. 68.

Cor.

33. 83. 85. 86. 87. 89. 91. 92.

I.

lo

Cor. IL 26.

Eph. 5.
Philipp. 18.

Thess.

14.

I.

Tim. IL 13.
Hebr.

2. 4.

15

13. 21.

LXXXIV.

can.

in l^aptisnio eos

Quia in corpore constitutos resurrexisse dicat

qui peccato mortui conuiuificati sunt Christo

quaerunt quae sursum sunt, non quae super terram.

et

Eom. 39.
Eph.

LXXXII: I. Cor. 15, 35. 41. 42. 50. 53.

LXXXIII; I. Cor. 15, 20. 23. Eph. 1, 21.

call.

LXXXIV:

Korn.

regnabunt

iam

liuidinis

L, diuinis inepte

Cor.

XPI

omnem] homue
67 L, Rom. 41.

C,

omne

42.

48

89. 91 yt, Cor.

78. 84. 88.

6 ressurrectionis

19

I.

17 in om.

16 Hebr.

Rom.

'39.

21 Ef. 6

I.

1.

siib sectione Cor. I.

92. 93. 94. 95. IG

Col. 3,

<cf.

2 induenda] inuenta

7 deinde quij et qui

8 collocatus
10 Cor.

93 P, Cor.

2. 7. 13.

constitutus

Eph.

1.)

2, 5.

sint] sit yl

3 sanguinis

96 in y can. LXXII
5 Hebr. 20 p, sed

21

.An

I.

ylVPU

^, deinde quia MJI

9 Rom. 110. 111.

36. 83. 86 r, Cor. II

U
r, Hebr. 2. 4. 12. 19 P
18 babtismo CLAT

I.

33. 85. 87. 89.

112

32. 83. 86. 87.

12 Efes. 6

uiuifieati

querere p,
non iubente F
quaerunt P
20 Rom. 39. 62. 63. 69 L, Rom. 39. 42. 44. 45 A,
42. 45 T, Rom. 39. 15. 43. 48 3In, Rom. 38. 42. 43. 48 V

in Christo p, sed in del.

sed qer

20.

Col. 2, 12 sq.; 3,

rede 21

Fil.

12.

iam] ut h iam

om. T, ubi

pro LXXXII laudatur,

13

6, 2. (4.)

TMVPn

sanctorum] iustorum

20

can.

cau.

ubi

(40.) 43. 43. 48.

7.

19 quaeraut

c,

Canones LXXXII-LXXXVI.

145

Col. 16. 17. 23. 24.

LXXXV.

can.

Quia iudicium dei

iudice Christo,

iusto

erit

secuudum opera sua, conseieutia raetiam de cogitatioiie reddente, omniumque crimiuum

ubi recipiet unusquisque

tioneni
5

experientur examen.

rei dei iudicantis

Korn. 12. (13.) 15. 105.

30. 31. 31.

Cor.

I.

Cor.

II.

30.

Eph. 37.

Tim.

10

35.

I.

Tim. IL 21. 24.

Hebr. (24.) 25.

LXXXVI. Quia

cau.

deum

Rom.

15

inhonorentiir a deo qui nou houorificant

et relinquantm- desideriis suis grauius iudicandi.

Cor.

9. 10. 29.

27. 70.

I.

Gal. 33. 34.

Thess. IL

2.

CoL 31.
Hebr. 18.

20

LXXXV: II. Tim. 4, 8. Rom. 2, (5.

LXXXVI: Rom. 1, 24. I. Cor. 5, 5.

can.

can.

Col. 17. 18. 19

2 dei om.

24

V(p, Col. 17. 12.

LTMn

6.) 15.

<Hebr. 12, 23.)

Col. 3, 25.

P
L

iusto ex iuxta corr.

iiidice] iiulicio

Chri-

opera om. .A
sua conscientia corr.
3 secundum om.
reddente oh. .^,
rationem
ex sua conscientia ^'"2^ conscientia
sto

om.

etiam de cog. om.

ratione

lOj om.

Tim. IL 21. 24 P, sub

12 Hebr. 15

laudatur

13 iuhon.] honorentur
iudicanjdi,

16 Cor.

I.

in ras.
26.

31), ante 31

Hebr. 17

70

11 Tim.

sect.

34 F, Tim.

Tim. IL 21 in y can.

II. 21.

30

LXXV

LuiTMVn,
2)ro

non hon.] inhonorificant

15

17 Gal. 37

14 grauiius

^, Rom. 9.
19 nomen Col. om.

Rom.

lacunam indicat p, sed nihil

9.

19

10.

deest in

19

V(p

(sed exstat

20 Hebr. 19 V,

XVJII. Priscill.

LXXXV

^MU

T'"""^

^T

II.

omniumq'ue crim. T
6 Rom. 12. 15. 110 L, Rom. 12,

4 cogitatio

experiuntur c

5 rei in ras. r'"'-^

105. 16

10

146

Priscilliani

LXXXVIL

can.

Quia ante

iudicii

diem ueniet

peccati

filius

qui intellegitur antichristus.

Thess. IL 4.

LXXXVIII. Quia iudicium

can.

iram nominat;

et

ueniet in

6. 18.

Cor.

16.

I.

mundi igne

in fine

aduentu lesu de

dies in

omnemque

diffidentiae

filios

Eom.

qui

quod

erit,

caelis ut

fr

inpietatem.

Eph. 39.
Philipp. 30.

10

3. 4. 15. 16.

Thess.

I.

Thess.

II.

3.

Col. 26.

Hebr. 18. 25.

LXXXIX.

ean.

Quia praesens mundi huius

felicitas

nou solum

15

ut breuis sed ut nociua et malitiosa spernenda est et quia sapientia eins stultitia

quibus et nos aliquando conuersati,

in

sit,

sumus; nouissimam uero destruendani mortem, cum

inquit,

de his qui nunc eos tribulant uindictam a domiuo fuerint

iusti

consecuti.

Kom.
Cor.

20

92.

I.

can.
can.

18. 43. 70. 88.

LXXXVII: II. Thess. 2,

LXXXVIII: II. Thess.
Eph.

<cf. 3, 13.)

can.

2. 3.

Eom.

8.

1,

1,

18; 2,

5.

Thess. 5,2.

I.

5, 6.

LXXXIX:

I.

Cor. 7, 29. 31;

3,

Eph.

19; 15, 26.

2, 3.

IL Thess.

1, <6.) 8.

diem in marg. T'""^

3 Tesalc.

codd.

laudatur
contra

quod

7 sub sect.

8 Cor.

I.

Rom.

26 .^

6 in

8.

11

Tim.

0.

diff.

LXXXVIIII

6 in y can.

9 Eph. 39

5 quid dies
filios

^;ro

ad07n.

LXXXVIII

pro Thess.

95 P, Hebr. 29. 25

inp.

I exh.

17 aliquando et

distruendam L,

dextruendam
I.

18 nobissima L, nouissima V, nouissimum Fe

cum] quum

91 L, Rom. 62
Cor.

nominat om.

14 Hebr. 18. 15 T, Hebr.

15 huius mundi Trcp, repugn.

nos

2 intelligitur

celo p, repugnante

LiM

ueniet horao peccati

4 V, Tes. 4

MVPn

4 in igne

uentum L,V
impiet.

I.

18. 44. 71.

88

22 Cor.

CP

CLM,
I. 18.

16 sed et ut

qua T,

43. 70. 77

L, Cor.

I.

21

Rom.

19. 43. 70.

88 V,

cui p, sed cu

Caiioues
Cor.

147

LXXXVII-XC.

IL 38.

Gal. 2.

Eph.

6.

Thess. IL (1.)

2.

Hebr. 10. 19.

XC.

can.

aeternum

Quia

siiit,

iusti

cum

deo

patre et Christo regnaturi in

corpus corruptioni ultra suljiectum non

ulbi

erit.

Korn. (41. 42.) 46. 47. <62.)

10

89. (93.) 95. 96. 97. 98. (99.)

Cor.

I.

Cor.

IL 29.

Gal. 30. 34.

Eph. 5.

6. 7.

Thess. IL 5.

Tim.

29.

I.

Tit. 9. <12.)

15

Hebr. <11.) 12.

can.

om.

3J

XC: <Rom.

6, 6.

9;

8, 21.)

I.

Cor. 15, (42.) 50. (53.) Gal.

4 Tesl. 2 V, in y(p ad Thess.

I. sect.

5 can.

5 Hebr. 10. 19. 44. 36 r, Hebr. 10. 29 T, Hebr. 29

Hebr.

10.

25

97.

^,

98

corpus om.

Tess.

10 Cor.
I.

Hebr.

scribitur

11.

19 V(p,

6 deo] domino
sint

LXXXIX

MH,

6, 8.

7 sint in aeternum

II.

39

9 Cor.

^T,

14 Tim.

I.

Cor. II. 28

I.

^Mn,

28 ^, Tim.

aeternum regnaturi

in

99. 115. 116. 117.

33 L, Cor.

11] om.
II.

I.

88. 89.

13 Thess.

II.

15 Tit. 9] ita P,

FINIUNT
rL^TV, Tit. 11 iJf/7 16] om. V, Hebr. 22 L^T
CANONES CLT, FINIUNT CANONES XC P, PINIT CANONES ^,
EXPLICIUNT CANONES VB, suhscriptione caret M.
Tit. 21

\0*

III.

PAVLI OROSIl
AD

AVRELIVM AVGVSTINVM
COMMONITORIVM
DE ERRORE TRISCILLIANISTARVM
ET

ORIGENISTARVM.

A =
J5
2)

=
=
=

cod.

Lauduneusis 330,

saec. IX.

cod. Parisinus 2093, saec. XIII,

Augustiui editio Bened. (1688), tom. VIII,

iiotae

criticae

in

Sigiramueusis

adiectae,
S.

col.

iu quibus codd.

Cigirauui) meutio

fit.

607 sqq.

Uaticanorum

et

cod.

PAULI OOSII AD AURELIUM AUGUSTINM COMMONITOKIUM DE ERRORE PRISCILLIANISTARUM

ET ORIGENISTARUM.
BEATISSIMO PATKI AGUSTINO EPISCOPO OKOSIS.
5

lain quideni suggesseram sanctitati tuae,

1.

torium

.siiggestae rei tuiic offerre nieditabar,

aniiiio

al)

eadem qua
10

dictaiidi

aliis

domiui

quoniaiii

et

mei,

ego

tui,

Eiitropius

te

me

et

Sed

Paulus episcopi
per-

utilitate

haeresibus
edere

fuit festiuato

cum

ununi onines perditionum arbores

ramis suis

expedituin

sensissem.

dederunt de aliquantis

nee tarnen omnes siguiticaruiit, necesse

et coaceiiiare in
et

et

puer uester salutis oinniuni

moti coninionitoriuiu iani

bus

esse

iiecessitatibus

filii

coimnoni-

sed

cum

offerre ignienti spiritui

ut

tuo,

radici-

tu

uiso

agmine perspectaque nequitia permetiaris, quam possis dispo15

sitionem adhibere uirtutis.

Tu tantum,

beatissime pater, malignas

1 INCIP. COMONIT. OROSII. AD SCM AGVSTIN. EPM. DE EKRORE.

COMMONIPRISCILLIANISTAKV. ET URIGENlSTAIiV. A(fol.4S)
TORIVM OROSII PRESBITERI AD 8CM AVG. DE PRLSCILLIANISTIS.
ET DE ORIGENIS ERRORE. B (fol. UO)
CONSULTATIO sine COMMONITORIUM OROSII AD AUGSTINUM, DE ERRORE PRISCILLIANISTARUM ET ORIGENISTARUM [cf. Aug., retract. II, c.XLIV:

'Orosii cuiusdain Hispani presbyteri

consultationi de

Priscilliaiiistis et

de quibusdam Origenis seusibus .... quaiita potui breuitate

et ipsa

enim consultatio responsioni meae a

4 ante

beatiss.

praefixa

AB'^, sed

'fortasse

cesse

me

fuit

festinato

mietiaris, eti in ras.

Studium adhibere

et tiox

commonitoriuni

presbyter'

man. 1

uirtutis' b

in

margine

'

horosius

leg.

respoiidi

AB
A

^;

e. q. s.y

9 puer
11 ne-

14 per-

Uaticani Codices qua

15 tantum]

10 heresibus

12 arbores in ras. man. 1

capite adiuucta est

pos.sis dispositione

tandem ?

152

Pauli Orosii

aliorum plantationes uel insertiones eme atque succide et

ueram sparge sementem nobis de tuis fontibus rigaturis. Ego

deum testem spondeo

terra
si

eam

incrementum

et

operis tui spero, quia

quae nunc ingratos fructus insincera cultura exhibet,

illa

de

manna

mandando et recentesimum fructum profusa

recondito apud

illo

usque in

plendo uisitaueris,

te

aliquando liberius ubertate proficiet. Per te dominus deus noster,

per

inquam, beate pater, quos castigauit in gladio, emen-

te,

Ad

det in uerbo.
spero,

dum

cur uenerim:

de

patria

te

deum missus sum;

per

actum

considero qualiter
sine

uoluntate,

est

eum

per

te

sine

consensu

actus,

donec in

necessitate,

sine

sum, occulta quadam

egressus

de

quod huc ueui. Agnosco,

ui

sum; hie demum in eum resipiui

intellectum quod ad te uenire mandabar. Inpudentem uon iudices, si accipis confitentem.
Fac me ad dilectam dominam
meam idoneum negotiatorem, inuenta margarita, non

10

terrae litus adlatus

istius

15

fugitiuum seruum euersa substantia reuerti. Dilacerati grauius

quam

a doctoribus prauis

confitemur offensam:

a cruentissimis hostibus sumus.

Nos

quod solum super-

tu peruides plagam;

adiuuaute domino largire medicinam! Breuiter ergo et quid

est:

ante male plantatum couualuit et

quid postea peius insertum

praeualuit, ostendam.

cf.

cf.

7, 3;

Matth. 15, 13.

Matth. 13, 8 et 23.

Ps. 54, 15.

3 testem din
insincere culta
te

Geii. 12, 1;

marg.J

16 negot.

si

castigantur

6 fusa

mis

si

subsidio

B,

7.

cf.

15 ad

17 euersa

si

illo

at

Gen.

9.
al.

insincera cultura

A]

7, 4.

ullo recondito

(seu

me

2^35

S.

Sam. Brandt

apud
'editi

man-

Cigiranniy

beatissimeV

leg.

17.

23;

cf.

recondito apud te

Sigiramnensis

ms.

2,

reuerti] Gen. 16,

s.]

recondito tu apud
illo

Apoc.

cf.

IV. Reg. 18, 25; Hebr.

eandem anno

eamdem anno

10 ueui

11 cur] quur J.

15 'cditi
\ resipui B
mss: dilectam dominam meam, patriam sci-

littus allatus

dominum meum,

ad quam

e. q. s.]

agnosco] agnosce coni

A'\ ablatus

Cor. 3,

I.

3, 7.

7 liberius A%'] uberius

J.B] uenirem

licet,

Act.

eam de manna

dando;

dilectum

cf.

4 ingratos J.] uitiatos JS

exibet

in sincera cultura exhibet,

13 adlatus

sq.

Matth. 13, 45. 46.

B
B

mand.

11 sine uol.

18 ''ruentissimis

reuerti ctqrif b

19 plaga/// {erat plagam)

resipiui

22 preualuit

B;

man. 1, crueiktissjisupra adp. i6,22

cf.

20

lo3

Comnionitorium.
Priscillianus

2.

Manichaeis miserior, quod ex

in eo

quoque testamento haeresim confirmauit, docens auimam

ueteri

quae a deo uata

sit

de quodani promptuario

procedere,

pro-

ante deuni se pugnaturam et instrui adoratu angelorum:

fiteri
5

primum

dehinc descendentem per quosdam circulos a principatibus

secundum uohmtateni

lignis capi et

principis

uictoris

in

maCor-

Unde

pora diuersa coutrudi eisque adscribi chirographum.

et

mathesim praeualere firmabat, adserens quia hoc chirographum

soluerit Christus
10

adfixerit cruci per passionem suam,

et

sicut ipse Priscillianus in

Haec prima

quadam

sapientia

uirtutum intellegere

uidentur adstricti;

saeculi

Nam primum

perare.

animarum

est in

naturas

et terra

diuinarum

typis

dispositionem

corporis

et

qua obligatum caelum uidetur

is

epistula sua dicit:

in

omnesque principatus

sanctorum uero dispositiones su-

circulum

et

mittendarum

carne

in

animarum diuinum chirographum, angelorum et dei

nium animarum consensibus fabricatum patriarchae

et

om-

teueut;

qui contra tbrmalis militiae opus possident, et reliqua.

autem nomina patriarcharum membra

Tradidit
20

eo quod esset

Beniamin
8

cf.

Euben

in capite,

Inda in pectore, Leui

in femoribus, et similia;

Col. 2, 14; Prise, cau.

esse animae,

XVIII,

contra
et

Orosium sequitur Augustinus de

supra

autem

in

in corde,

membris

p. 16, 23.

c. 70 (ed. Oehler, corp.

quod nihil scripturarum
canonicarum repudiant e. q. s.
5 ibid. (p. 217): (animas) per quosdam
gradatim descendere principatus et malignum principeni incurrere -~ atque

haeres.

I,

haeres.

218): hoc uersutiores etiain Manichaeis

ab hoc principe per diuersa carnis corpora seminari.

cf.

supra

et

AB

manicheis

om. B'^

A
solueret A

chyrrogr.

p. 55,

man.

al.

AB

ascribi cyrogr.,

quia

10 dicit J.2), dixit

pagina)

conformauit in ras. man. 1

A] adhortatu B'^,

8 mathesym

post omues om.

(in extrema

2 heresiin

adoratu

editi adoratu' b

17 patriarchae]

p. 81, 11.

unde et inathe in ras. man. 1

cyrrogr. A, cyrogr.
quod

AB]

11 uero om. J53)

15 dei addunt post

16 cyrogr.

AB

'adhortatu Uaticani mss., at

11 sapientia om.
dispositiones]

primum

B'S)

13 que

dispositione

carne]

cf.

supra

17 erat fabricarum B, corr. altera fort,

18 qui] 'sola editio Lov. quae' b

20 iudas

154

Pauli Orosii

corporis

signa

caeli

taurum

disposita

esse

geminos

ceruice,

in

cipem mundi processisse,

discipulis uidetur

interrogari

bola euangelica quae

non

fuerit

uon

fuisset

hoc ipsum

et

bonus,

ubi

saluator

seminans seminare

adserens

quia

boniis

si

quia

fuisset,

secus uiam uel in petrosis uel

intellegi hunc esse semi-

neglegeus uel

semen, uolens

iaceret

nantem qui animas captas spargeret

in corpora

diuersa

cipe ignis plurima dicta sunt,

tentia

omnia bona agi

dei

uolens

intellegi

hoc mundo.

in

quam deus

uirginem quaudam lucem,

arte,

Dicit

non poenim esse

dare pluuiam

uolens

humidorum ostendat, qui, dum eam adcommotus consudet et pluuiam faciat et de-

honiinibus principi

prehendere cupit,

mugitu suo tonitrua

stitutus ab eo

7 Matth. 13, 3

(cf.

concitet.

uam unionem

uerbo loquebatur,

Matth. 13,

Trinitatem autem

absque ulla exsistentia

Praedestinati de haeres. b.

1., c. 43).

cf.

4. 5.

217

1 Augiist.l.l.,p.

decim signa

astruuiit

corpus

nostrum secundum duo-

compositum, sicut hi qui mathematici uulgo appel-

caeli esse

taurum in ceruice, geminos in hunominatim sigua percurrentes e. q. s.

lantur, coustituentes in capite arietem,

cancrum

meris,

mem.
31

in pectore et cetera

Luebkerti librum in praef. nostra cap. I appellatum,

ap.l cf.

ap. Theodor.,

(et Iren.
p.

sq., al. (et

supra

in

idisjposita,

4 praecessisse

Migue

18

p. 24, 14).

ras.

14

patr. gr. 83, 351).

man. 1

et in ras.

trinit.] cf.

man. 1

supra

2 pro

cf.

p. 37,

21

p.

19

Luebkert
;

sq.

1.

1.

39, 15; 49, 3.

pectore

exh.

capite

scribitur

pro

inscrib.

A
B

6 uidetur de patre ostendendo quia de B, uidetur secreto et ostendere

semen suum
quia h. 1. om. B'S)
et non neglegens, non uel B
si bonus fuisset, non fuisset negligens, non uel 5)
10 iacere A, iaceret
B^ hunc esse seminautem in ras. man. 1 B 12 In quo etiam libro
quia de

(cf.

10

quae

In quo etiam libro de principe humidorum et de prin-

uellet.

solo

ostendere de para-

secreto et

habet exiit

seminator

in incultis

capite,

pectore

in

confirmans ex libro

'memoria apostolorum',

inscribitur

qui

cancrum

subintellegi tenebras aeternas et ex bis prin-

et cetera, uolens

quodam

arietem in

idest

in brachiis,

supra ad

7 post seminare addit 5)

lin.

6)

si

bonus fuisset

un

AB, Quo
hensam

etiam in libro
17 facit

14

3)

et

modo

post faciat om.

16 adpraehendere A, appre-

10

Commonitorium.

155

proprietate adserens sublato 'et' patrem filium spiiitum

sanctum hunc esse uiium Christum docebat.
3. Tunc duo ciues mei Auitus et alius Auitus, cum iam

aut

turpem confusionem per

tarn
5

peregrina petierunt.

Nam

ipsam ueritas sola nudaret,

se

unus Hierosolymam,

Origenem

profeetus est; reuersi unus rettulit

duobus

ex bis

Priscilliauum

alter alteri cessit:

Uictorinum parum uouimus

damnaruut.

alius

Coeperunt

ante editiones suas Uictorini sectator cessit Origeni.

10

magnifica plura propoui quae ex modica oc-

ergo ex Origene

casione ueritas ipsa

doctrinam

satis

facta esse

et

Didicimus enim de

praecideret.

tim a sapientibus

fideli

nihilo,

sanctus Basilius Graecus,

his

quaedam
12

cf.

l. 1, 3;

Fusius

has

propriaetate

August,

patrem filium

et spiritum

AB)
'in Uaticanis mss. sublato et
5 hierosolimam A,
AB, dicebat 2)

bat

5,
et

detulit

9 ceperunt

omnia] ut omnia

cum

docebant,

nunc

perintel-

31.

contra

Prise,

et

dei nihil esse

11

nicbilo

sanctum

Orig.

ierosolimam

'in

B
I.

inclusi beatissime,

cum

sit

retulit

AB

uocatimis,

nunc perintellegunt A, ut nuper intelligo

mss., at editi ut nunc perintelligunt'

18 uoluntas

ad Bachiarium
IX, p. 175 not.);

3 pag. 24 rede coniecerat (uid. Gallandii hihi. iiet. patr.

B 19 usque nunc A, usque ad nunc

uoluntas de nichilo

uirgulis

2 doce-

iisdem codd. (Uaticanis)

A, id quod Franciscus Florius in Dissert.

20 grecus

(rede omit-

praecideret A, praecederet i?

omnia haec &c' b

codd. usque adhuc manet' b

2)

patre, filium &c' b

17 potuerat

solutione satis sobria,

1,

possit.
et

sq.; 9. 12.

tunt et

13

duo

beatissime,

recta, ut

13 Geu.

tractat

res

non

esse de

non

nihil esse

qui haec,

Act. 17, 24.

factam

uero Auiti

Isti

ex libris ipsius Origenis

16 sqq.

C.2

poterat

argumentantes quia uoluntas dei

Hoc paene usque nunc manet.

20

sta-

Credere enim persuasum erat

nihilo.

tamen persuaderi

non

Omnia haec

pristinorum expurgatione suscepta sunt;

remansit sola olfeusa de

esse aniniam,

trinitate

omnia quae facta essent a deo

omnia bona ualde et facta de nihilo: tunc
sanam,

deinde scripturarum solutiones satis sobrias.

15

ambo

tameii

adhuc paene

quia

Komam

Uictoriuum;

alius

5,

'Uaticani

beatissima edocebant B,

non aduerbium

, ad quem locum

21 ut
b:

'sie

156

Pauli Orosii

lego, tradiderunt

semper

in

quaecumque

'deus enira

omnia antequam facta apparerent

primiim

facta mansisse,

sapientia

dei

dicentes hoc uerbo:

faciendo non coepit'; deinde di-

feeit,

xerunt angelorum principatiuun potestatum animarum ac dae-

monum unum

priucipium

unam

ei

esse

sulistantiam et

uel

archangelo uel aiiimae uel daemoni locum pro meritorura qua-

datum

litate

'maiorem locum minor

hoc uerbo:

esse, utentes

Mundum

culpa promeruit'.

nouissime ideo esse factum, ut in

animae purgarentur quae ante peccarunt; ignem sane

eo

num

aeter-

quo peccatores puniantur neque esse ignem uerum neque

10

aeternum praedicauerunt, dicentes dictum esse ignem propriae

punitionem, aeternum autem iuxta etymologiam
graecam non esse perpetuum, etiam latino testimouio adiecto,

conscientiae

quia

dictum

aeternum

in

sit

postposuerit 'aeterno'

saeculum

'in

saeculi'

omnes peccatorum animas post

ac sie

et

15

purgationem conscientiae in uuitatem corporis Christi esse redituras.

Uoluerunt etiam de diabolo adserere, sed non praeua-

luerunt: eo quod,
possit,

cum

esse substantiam.

cum usque

substantia in eo bona facta perire non

totum malitia diaboli aliqnando saluaudam

exusta in

De

corpore uero domini sie tradiderunt quia,

ad nos ueniens

otiosus eo usque

non

fuerit,

dei post tot

filius

uisitaret adsumeret,

adsumptionis specie crassuisse

cum

qualitatem formae

usque ad palpabilitatem carnis

hoc passione et resurrectione

determinans, rursus donec usque ad patrem ueniret ascendendo

14 Ps.
6
al.
c.

cf.

9, 6;

10, 16

Prise, ean.

salu. e. subst.]

al.

I, e.

43.

cf.

24

e.

cf.

sqq.
c.

19 diab.

August, de haeres.

g.

Orosius, adu. pagan.

(tenebrae) crassitudiae palpabiles.

primum omuium

B
AB

lib.

c.

7 August, contra Prise,

de hac Origenis sententia

8 pro ideo pos. omniuo

neque aet. {om. uerum)

A, ethimol.

August, contra Prise,

LXXXII.

43; Praedestinati de haer.

57, 11 Zangeiu.

B
B
B

3 cepit A, cppit

9 peccauerunt i32)
11 dictum in ras.

(=

6 prouieritoruin

10 neque ignem esse

man. 1

12 aethimol.

supra ad p. 42,
22 ociosus
24 assumeret et usque ad B
crassuisse A,
25 spetie B
transiuisse J5, 'edit. Amerhachii et Erasmi specie crassius se hac passione &c' b
26 ascendo (!) A, ascendendo B, adscendendo 2)
14 dictum e

20

annorum

sed praedicans remissionem angelis

potestatibus atque uniuersis superioribus,

eorum quos

milia

est)

20

esse] cf.

Commonitorium.
tenuasse;

ita

157

neque depositum usquam fuisse corpus nee in

corpore ullo reguautem circumscribi deum.

Creaturam quoque
subiectani corruptioui non uolentem intellegendam esse
dicebant solem et luuam et Stellas; et haec non elementarios
5

10

esse fulgores, sed rationales potestates, praebere autem seruitium corruptioui propter eum qui subiecit in spe.
4. Haec sicut retinere potui, breuiter expositum est, ut perspectis Omnibus morbis medicinam adhibere festines. Est ueritas Christi in me, quia propter ueuerabilem reuerentiam

tuae esse inpudens non anderem,

sanctitatis

dicio et ordinatione dei

ad

illius

peccanti plaga inposita

est,

sie

media proferenda

Memor
15

ros

eleetum,

te

nisi

euidenti iu-

tanti et talis populi, cui sicut

post plagam cura debetur, re-

me missum

esse

mei, beatissime pater, multorumque, qui

cognoscerem.

meeum

uelut

eloquim tuum ut super eos descendat exspeetant, esse

dignare.
3 Rom. 8,20;
12 plag, inp.]

cf.

cf.

Prise.

Exod.

4 uid. supra

9,

can.XC.

5 ibid.

p. 14, 15; 22,

20

al.;

Erasm.

ed. intellectam esse' b

7 haec

A, hec B, hoc

debetur ad rem.
uelut

STINV
e. q. s.

16 dignare.

A
B.

dignare.

8 IL Cor. 11, 10.

August, contra Prise,

1 usquam A, umquam JB2), ^Uaticani

usquam fuisse' b
2 uUo corpore B

u. 21. 20.

14; II. Reg. 17, 9; Lue. 10, 30; Act. 16, 23

mss.

cum

ed.

11

et

et 14.

Erasm.

3 intellegendam] 'Amerb. et

4 elementario esse fulgoris

10 iuditio

Am.

c.

al.

14 multorumque A,

spem

12 peccauti] peccatura

multorumque mecum.

A
B

qui

EXPLIC COMONIT' OROSII AD SSM AVGVINCIPIT RESPONSIO AVRELII AVGVSTINI

INDEX SCRIPTORUM.

I.

6268

Genesis (traet.V, pag.

1,

1,

3
21

1,

Deuteronomium

65, 8; 67, 16

65, 19
104, 18)

24
1,26.27

20, 8; 65, 19; (83,

98,24

20);
27. 28

1,

20, 8

3,

16

20, 14

4,

24
4.23

7,

9
21, 12
16,

7,

3,

I.

II.
III.

IV.

-=

...

13
5, 14
16, 10

4,

31, 10

63, 15

29
14, 18
19, 29

63, 15

26, 13
101, 8

17

101, 17

Eegum (Sam.)
Regum 17, 9
Regum 19, 10
Regum 17, 16

61,

31, 8

1,

S,

27

101,

20

Oros. 157, 12

47,8
14,

16

18,

25

152, 11

21,

3
9

52, 13

Paralipomenou

50, 19

II.

1517

25,

Oros. 157, 12
VI, pag. 6981,

tract.

Ruth

37, 14
46, 15

9,14
(12

24 98, 6.

69-81

VI,

pag.
tract. exodi)

3,

152, 15
46, 15
101, 8
102, 5

49, 10
(tract.

152,11

84,

sqq

....

5,

Oros. 152, 17

23 sqq.

25, 22.

34,

....
....

....

Naue

ludicum

19, 1

68
38, 25
4. 5, 17; 38, 10
14, 12
7, 26
19, 15 ...
45, 21
32, 8
78, 14
33, 17 ...
24, 12
5,

6,

Gros. 155, 13

2,

12,

lesus

28, 17

...

1,31

14,

50,

16

23

50,26

passim)

50, 15

12,

77, 17

51, 1

12,

12,

78, 18
80, 13 sqq.; 87,3

51,3
51,4

....

12,

12,

6. 8.

10

...

73, 15; 79, 1

80, 9 sqq.

12, 13

15

81, 2

12,

12,27

sqq..

20,

2-4

20,

22, 18

29, 36
33, 11

23,

22

24,

7-9

24,

25, 11

(IV. Esdr. uid. infra.)

^77,21); 80, 6
80, 17

12, 11

Leuiticus 11, 13. 44

Numeri

tract.

65,2

....

(1,

Exodus

geuesis)

63,2; 72,22
38, 25
77, 2
24, 6
79, 11
63, 7
7,

26

24, 12

27, 1
11,

16

91, 2

Tobias

4,

13

.32, 22; 45, 26; 55,

159

Index scriptorum.
Psaliiii (1

1,

2
3

1,

VII,

tr.

1,

p.

8285 passiin)

2,

88,4

15, 15; 93, 1

2,

15,

traet.VIII, pag.

(3

86, 3
103, 2)
26, 18
105, 13

6
10,16

Oros. 156, 14

156, 14

1.

8,

8,

9,

13
3

93,

21, 13. 14

10,

18,

21,
21,

52,

....

16.17

48, 13

71, 11
94, 2; 96, 17

54,15

Oros. 152, 11

55,

tract.

59,

59,

59,

5.

59,

9
59, 10
59,

X, pag.

97, 4
100, 2. 3
100, 19; 101, 6. 24
101, 13. 15; 102, 5
Uli, 6. 18. 20

102, 8

59, 14

100, 22
73, 14)
97, 19

70, 17. 19.

79, 14
90, 7

20

...

14,

29, 15

28

29, 15

30
10

91, 2

16
10

67, 13

85, 8
87, 10

14, 4

55, 11

5,

19

100, 2
100, 2
105, 1
26, 15

9,

68, 2

16, 16

16, 8

39, 6

24, 19

Ecclesiastes

...

14,21.22

76,

17, 10

27, 13

18

1,

2, 11.

1520

70, 11

12

27

17,

4,35

11,6

5,

57, 8

6,

2.3

7,

15, 17.

18

30

17,

34,

39,

2
17

<41,

11,7
15,20
.

20

15, 22; 99,

....

23, 1; 64, 1

....

8,

99, 15

16; 28, 8
17, 6)

2
6.

2,

9.

10

2,

17
18

2,

19,

13,

4
10

14,

loel 2,
2,

19,

10, 5

19, 17

19

4, 13.

11,

20, 16
10, 2

5.

4,

2,

2,

8,

48, 7
5,

23

11; 78, 26
90, 3
24, 16

2832

32, 6

(2,

11

6,

Arnos

5,

.24,14; 49, 14; 64,

62, 13

118, 97
141, 7
142, 3
146, 4

Prouerbia

15, 5

96, 7
101, 27.
103, 4

105,
110,
113,
115,
118,

22
3

15,

90, 13

92-102) Hoseas

95, 11; 97, 17

59, 11
(60,

10, 9
8
8, 16
9, 15
63, 23; 73, 9; 83, 24
11, 16
7,26
11, 16.17
<8. 1); 10, 18
14, 3
26, 23
8,

101, 20

(59

11, 10. 13

88, 13

50,

62,18)

1721

7,

Siracides

24
22
22

24,

17

106, 3

24

<6,

8G-89)

9
3
5

3,

85, 9. 12. 14

2,

(3,

Sap. Salom. 2, 23

82, 7; 88, 1
87, 10

16, 12; 73, 7)

16, 12

Michaeas

5,

Habacuc

2,

2,

18
19

2,

15,

24

84, 17
15, 8
.

14,20; 54,22

Sophonias

3,

37, 2

Malachias

4,

80, 12

9,

9
12
9
14
9
2

9,

Esaias

1,

3,

7,

7,
8,

7, 24
84,20; 95,8

14,

...

27, 24; 36, 18

15,

14

4,

42, 26

160

Index

Esaias 16,

26,

G7, 16

24

58,

18
16
15
4

26,
28,
30,
35,
40,
42,
43,
43,
44,
44,
45,

97, 21
66, 8
28, 10
31, 19

69

84, 12; 90, 10

27, 20

105,

10.11
6
22
21

5,

14; 66,26
13; 67, 1
82, 16
5, 11

36,

56, 11

11,

22, 2

58,

5.

58,

6.

58,

26, 17

3,

Matth.

23

36

20,

3, 34.

5,

18; 37,27;

Matth.

45

19, 15
15, 16
67, 14
50, 5

43

26,

2-7

49,

Malachias

1,

21

1,

23

2,

2, 14.

24

9,

13, 5

(Hoseas

24

uid. supra.)
28, 6

27,24;

36, 18

102, 5
48, 2
66, 17

15

44, 7. 9

6,

6
37
19

7,

86,9

5,
5,

8,

17

8,

29

36
37
13, 3
13, 4.5

17,

26; 38, 22

10, 35.

13,

8.23
25

75, 14
6,

17, 1
13, 21

12,

13,

16,

16

16,

26

18,

18,

Oros. 152, IG

152, 1
6, 21
105, 8
46, 17

29

27,

16
19, 23
21, 9

45, 21

22, 31. 32
26, <27) 29
26, 38

37, 14
74, 18

26, 39

74, 17

26, 41
26, 64

74, 16

18,

27,

17,

54, 7

14

74,

75, 1

46

28, 18

74, 19

25, 14;

28, 19

Oros. 154, 7

...
.

1,

71, 6

20

37,

Lucas

5,

9,
9,

9,

6,

26; 38, 22
56, 22
38, 17

12

19
22
38
41

86, 10
56, 4
46, 17

14,
1,

93, 6

1,

35

36, 21

1,

6870

32, 18

12,
13,

2,

4,
8,

22, 16
91, 1
32, 3
74, 14

14
34
10

6,

11,

86, 9

47,4

11,50.51
12,
13,
14,
16,

53
24
26
22

16, 22.

17, 1

90, 13
35, 3

91, 1

23

19,

3739

19,

40

20,

34-36

46, 14
54, 7
54, 11
81, 13

20, 38

21,
23,

154,9

152, 6

loh. 1,

46, 29

1,

14

37, 14

22, 37

43

22
56, 22
Oros. 157, 12
38,

10,30

43
43
27
34

9,

24

4, 11.

30, 4
.

36, 35
38, 14. 17
7,

46

13, 45.

49, 10; 67, 3

Daniel

46, 27
46, 29

15,13

12
38, 14
19,

3.

13,

16 Marcus

22,

3,36-38

Ezechiel 16,

29
39

13,

59, 16

2, 20.

17,

24
14

59, 5
59, 9

58, 10. 11
66, 24

Baruch

20

27,

4
53, 12
53,

5,

48, 11

Hieremias

20

...

91, 1
36, 24; 94, 11
74,

20

Oros. 155, 12
5,

22

scriptorum.
loh.

2,

3,

15
5

3,

36

72,
4,

5,39

12,20; 13,23;
47,25; 51, 13

46
35
8,44

38, 12

5,

66, 17

6,

18
66, 16
6, 23
36, 5 99, 2
66, 16
6, 2
66, 19
80, 26
25, 14; 71, 6
89, 3

19, 19; 64,

9
10, 30
14, 2
14, 6
10,

14, 11

15,

27
15
17, 12
17, 21
15,

16,

19,29.30

24
22,8

20, 25. 27

22, 6

Act. ap.

Eom.

24

15; 37, 9
38, 19

6,

1,

11

2,

17-21

37, 6
32, 6

3,

27, 18

3,
<3,

7
26

4,

12

Oros. 152, 11
45, 22)
29, 11

7,24

63,2; 72,22

55
15

37, 4

16,23

Oros. 157, 12

17, 11

53, 8

17,24
17,28

Oros. 155, 12
.73, 7; 93, 16; 98, 16

7,
9,

87, 6

20, 35
1,

1,

5
11

1,

49, 22

118, call. XVII

139, c. LXXII
116, c. IX

14
53, 21
17
97, 24
146, c. LXXXVIII
1, 18
1, 20 .29,2;62,7;94,5;116,c.IX
1,21
9, 19; 76,23
115, c. VII
1, 22
9, 19; 76,23
1, 23
145, 0. LXXXVI
1, 24 ...
142, c. LXXIX
1, 26
99, 14
1, 29
131, c. LI
1, 32
1,

1,

......
.

2,

2,
2,
2,
2,

14

131,

...
5. 6 ...
5

13
15

XVIII. Priscill.

c.

LI

146, c. LXXXVIII
145, 0.
134, e. LVIII
145, c.
.

LXXXV
LXXXV

Rom.

161

3,

29
4

3,

20

2,

4,
4,
4,

138, c. LXIX
136, c.
138, c. LXIX
137, c. LXVII

....

31

3, 24.

4,

137, c. LXVII
112, c.I; 118, c. XVI;
134, c. LVIII

LXV

9
10
16
21

138,

12, 21

5,

136,

5,

8
9

75, 13;

...

14
12. 21
14

5, 12.
5,
<5,

6,

2.

6,

....

5.

6,

6,
6,

6,
6,

6, 1)

144,

c.

c.LXXVIII
74, 2

124,

6.

10
12
13

75, 20; 144,

7,

20, 23; 120,

4,

XXII

14
18

79, 25

....

11

9,26; 19,22; 80, 1;

87,7; 136, c. LXV
36,7; 84,9
.

123,

...
c.

XXVIII

8,

8,

5.

8,

7 .113, c.II; 123,

8,

8,

8,

11

8,

14
15

8,

8, 16.

8,

17

8,

20

8, 20.

14, 1
.

XXXI

c.

84, 7; 98, 8; 122,

8,

7,

95,5

89, 1;

24
25
2
3

7,

76,6
88, 15

18; 85, 7; 97, 1

72, 16; 95, 23
10, 7; 76, 6; 85,7; 120,

8.

22
23

XXII

c.

21

23

7,

LXXXIV

10, 1;

21

7,

7,

c.

74, 11

18

c.

7,

XC

c.

74, 6

19

7, 4.

XXXII

c.

147,

6,22
6,

LXXXIV

6, 20.
6,

97, 27

60,8; 94, 12;

6, 16.
6,

LXV

c.

117, c. XIII
122, c. XXVI
120, c. XXII

100, 1; 142,
6,

26

17,

24

4, 23.

5,

LXIX

c.

15,

14,l;84,9;122,c.XXVm
122,
113,

c.

XXVIII

116,
III; 120,

e.

c.
c.

XII

XXI

18,
c.

25

XXIX
76,

123,
139, c.

c.

XXX

LXXII
80,

17
.

21

142, c.
85,4; 139.

22

LXXVIII
c.

LXXQ

142, c. LXXIX
Oros. 157, 3. 5

11

162

Index

Rom.

I.

8 21

9
9

XC

c.

30,7)

...

5
7

142, c.
118,

LXXIX
XVII

c.

46, 15
8
119, c. XX
84, 24
9, 10 sqq
9 29
7,24
9 30. 31
136, c. LXIV
10,
2
99, 16
10,
3
136, c. LXIV
10 10
4, 7; 34, 14; 55, 10
10 12
138, c. LXX
10 14
121, c. XXV
10 17
55, 24
2. 3
11
47, 8
11
9
14, 14
116,c.X;140,c.LXXV
11 13
11 16
48, 19
9.

11 2224
11 32
11 36

12
12
12

2
8
12, 12
12 19
13 12

121,

LX
c. XL
XLVI

134,
127,
129, c.
.

XXV
LXX

c.

138, c.
115, c. VIII
124, c. XXXIII
.(70, 20; 98, 14); 100,1
c.

15,5; 61,4; 90,6;

93, 1; 95, 19; 115,

c.

VI

13 12. 13
64, 22
13 14
124, c. XXXIII
... 125, 0. XXXV
14 3. 17
14 19
130, c. IL
14, 21
125, c. XXXV etXXXVI
15
1
129, e. XL VII
15 4
92, 14
15 14
128, c. XLIII
15 19 ...
140, c. LXXIV
15 20
140, c. LXXIII
15 26
135, c. LXI
4
16
136, c. LXIII
16 18
131, c.L
141, c. LXXVI
16: 21

Cor.

147,

38
39

....

...

....

8
17

LXXVIII
1721 ....

24

24-26

28

2
2
2
2

97, 17

140,

c.

LXXIII;

2
4

57

2
7
2
7. 8
2 11.12
(2 13
2 14.15
2, 15

114,

c.

IV

'.

140,

c.

LXXXVIII)
83,4

3,

22

3,

22.

16.17.
21, 12; 66,2
19
64, 25; 110, 17; 146,
.

LXXXIX

c.

<4

58,4; 93, 7

23

30, 7

4 12
4 14
4 20
5
7

23, 12)

133, c. LVI
141, c. LXXVII
134, c. LVIII
145, c. LXXXVI

...
.

59,21; 69,6;

74, 1
81, 2

39, 12

11

13

24 ....
13

79,27; 102,

15
15.19.
19
6
9
19
20
24.25.
25 ...
29. 31
31

124,

c.

66,2

99, 6

128,
124, c.

XLIV

c.

XXXIII

60, 15; 80,

146, c.

26

LXXXIX

73,4

XXXIII
c. XXVII

c.

122,

.7, 5; 36, 15. 16; 121,

14, 21; 114,

c.

XXV

125,

...

13

c.

135,

XXXV
c.

LXII
79, 16

9.10

13, 17

...

12. 18.

19

XXXIII

36, 9; 58, 12
134, c. LVII

55, 2; 124,

c.

7.

LI

1; 125,

21, 12;

5
6

c.

XLVI
83, 11

40

131,
129, c.

XXXV

c.

22
27

IV

83, 5

22 3
c.

18,21

17

LXXiv

114,

III

19, 23)

c.

10

".

c.

16

97, 17

XXI

XV

c.

3
3
3
3

e.

XXIV

c.

118,
113,

28, 19; 118, c. XVI

114, c. IV

....

121,

120, c. XXI
3,
1. 2. 3
115, c. VII
3 7
Gros. 152, 2
3 10.11.
117, c. XIV
<3, 13
55, 23; 67, 18; 146,

120,
'.

Cor.

142,

c.

I.

12, 21; 67,

141,

c.

23

LXXVII

36, 9
71, 3; 127, c. XLI
120, c. XXII

scri

I.

Cor. <10,

IL Cor.

10,

4.
6.

10,

6.

...

88, 6)

86, 13;

88,21

11

10, 11.

138,

LXVIII

c.

62, 8; 94,

20

10, 19.

54,24

10, 21

8,

10, 23.

122,

10,32
3.

128,

(11,32

30, 20; 42, 6; 52, 1;

113,

c.

III

12, 11

1
9.

130,

14,

XL VIII

c.

16, 18

12

143,

13, 13
14,

c.XLIV

128,

12, 28.
13,

XLII

c.

80,23; 97,1)

3.

13,

XLI

c.

LIX

11,27
12,

LXX

c.

28,20; 79,17; 134,

c.

19

XXVII

c.

138,
127,

33

11,

13; 77, 9

8,

10,20

10,

p1

c.

LXXX
c. IL
99,6

130,

4
20

79, 2

14, 31

33, 2

32

33, 4

14,34

133, c. LVI
139, c. LXXI
140, c.LXXIV
116, c. XI
144, e. LXXXIII

14,

15,

15, 10.

15, 19

15, 20.

23

15,23

77,21

15, 26.

15, 33.

41 42

15, 35.

146, c.
122,
.

15,42
15,47
15,48

144,

LXXXIX
XXVII
LXXXII

e.

c.

147,

e.

21,

15, 49.

147,

XXXI

c.

84,23
.

c.

144,

c.

LXXXII;

XC
97, 10

15,55
16, 10.
16,

2;141,c.LXXVI

79,

16

16, 18.

16,22
1,12.
1,

2, 14.

19

3,

3,

14

15

c.XLIV

LXIII
24,4; 56,26
c.

115, c.
112,

...

128,
136,

114,c.IV;115,c.VII

17

1, 18.

2,

18,30
19,24.25; 72,

19; 98, 14; 123,

15,50
15,50.53

XC
1.

141, c.
128,

VII
c.

LXXVII
c.

XLIII
23, 19

121,

c.

XXV

163

u in

IL Cor.

Gal.

4,

17.
4.

4,

7.

3,

c.

4,

18.

5,

16
17

5,

8,
<8,

9,

9,

10,
10,

124,

86, 11

19

15

...

6.

11,

7.9.

28,21

2
.

13,

1.

13,

3.

13,

8.10

140,
.

2,

2,

9.

16

LH

139, c. LXXII
.141, c. LXXVII
.

118, c. XVII
119, c. XIX
7, 11

118,c.XVII;139,c.LXXI
139,

LXXI

c.

16

20,

c.
c.

3,

3,

21-24

3,

24

LXV;

LXIX

20

16
19

22

LXXV
c. LH
LXXV

140, c.
131,
140, c.
LV; 136, c.

...

11
133,
138,

3, 10. 13.
3,

135, c. LXII
Oros. 157,8

45,21;129, c.XLVI

18

2, 19.

c.LXXIV

131, c.
120, c. XXII
139, c. LXXI
(41, 17); 135, c. LXII
124, c. XXXIII

3
4
8.9

2,

2,

12, 20.

LX

11,

2,

LX

1, 15.

XVI

8,20; 98, 22

11,

12
13

LXX

135, c. LXI
135, c. LXI
4. 11
134, c.
10.
60, 16; 80,27)
1 sqq.
(49, 16) ; 135, c. LXI
1. 2. 3-15
134, c.
3.
60, 12; 73,22
4.
126, c. XXXVIII

12,16.

1,

c.

12,

1,

c.

21, 12; 66,2

141, c. LXXVII

13.14.19.
11,20

1,

138,
118,

13

11,

1,

XII

c.

72, 17

11,10

1,

XI

c.

XXXII

c.

116,

9.

7,

7,

.64,26; 116,

16

6,

124,

21

6, 14.

8,

XXXI;

c.

(6, 10); 34, 12

20,25; 124, c. XXXII

...

5, 18.
5,

c.

XXXII

4, 16.

5,

c.

123,

4, 13.

5,

55, 1; 112,

31,24; 112,

95, 2; 97, 17
73, 17
137, c. LXVI
37, 24
29, 18

....

136,

c.

133,

11*

LXIV
c.

LV

164

Index
27
28
3
4
6
8
10

Gal.

Eph.

5, 2; 34,

15;

5
5
5
5
5
5
5
5
5

LXV

XX

LV
c. V

c.XVII

80, 22
114, c. V
IG, 15

13G,

c.

119,
.

c.

LV

98, 19; 133, c.

137, c. LXVII

Eph.

c.

114,
118,

24
28
i)

21; 83, 15

(54,

28,23; 133,

28, 14
XXVIII
96, 3; 122,

19. 20
99, 14

1921
21,
9
20
LH
131,

22
II
113,
.... 21, 9; 99, 12
22.23

24
67, 9; 81,
98, 12; 124

XXXIV

25
70, 15
XL VII
129,
8
XC
147,

14 72,25;77,16;124,c.XXXIV
15
LXVII
137,
16
LXIX
138,

3
IX
116,
6
10
17

c.

1.

6,

6
6
6
1

c.

116,

4, 12.
4,
4,

4,
4,

130,

4, 20.

c.

c.

c.

c.

1.
1,

11

121,

XV

1,

20. 21

21

1,

23
2

2.

LXXXIII

c.

29, 18; 30, 5; 119,

1
.

2.3
.

144,

30, 1; 49,9;

66,5

XX

c.

16,21; 19,24
15,25; 114, c. V
18,9

(18, 18); 122,

c.

XXVIII;

LXXXIX

146, c.
.16, 21; 19, 24; 144,
.

LXXXIV

c.

XXV

5.8
9

10
14
17

20,21
8
9
10
15
16
2
5
5.

116,

c.

121, c.
143, e. LXXXI
20, 6; 105, 20
XII; 119, c. XVIII
60, 5)
117, c. XIV
116, c.
118, c.
116, c.
115, c. VIII
123, c. XXXI

<24, 12);

X
XV
X

130,
:

7,

c.

XXI
XIV

XXIII

c.

19,

124,

4,

28
30

5,

5,

5,

5,

5,

5,

16
18
19

5,

23

6,

11 sqq.

6,

6,

12
14
15
16

6,

23

20

XXXII

c.

20, 1

133,

LVI

c.

80, 7

146,

87, 1;

LXXXVIII

c.

131,
c.

115,

c.

LI

c.

VI; 120,

XXIII
113,
130,

125,

c.

II

c.

IL

c.

XXXVI
c. XL

127,
.

28,20; 119, c. XX
61,4; 90, 6;

15, 5;

93, 1

95, 19

13,6; 96,9.23
.

92, 17; 124,

XXXIV

c.

102, 9
100, 3
130,

c.

IL

XXIV

118, c.
115, c. VIII

1,

2
2
2

c.

117,

21

2224

6,

c.

120,

4,

6,

120,

16, 14

22

5,

21

17,

4,

4,

XII

c.

XLVIII

c.

13

13
14
15
18

c.

4
9

1,

4, 11

c.

c.

5
6

4,

c.

IL

9; 39, 3
5,

Philipp.

1,

10
27
29

2,

1,

1,

2,
2,

XLV

...

99, 15

8
10.11

119,
.

2,

2,
2,

2,
3,

13
15
19
25
6

80, 16
.

14

...

3,
3,

15
19

3,

20

4,

4,

18

1,
1,

16. 17

1,

18

1,

c.XLI

127,

132, c. LIV
141, c. LXXVI
136, c. LXIV

7,

3,

9
13
15

1,

eil;

13

143,

c.

126,

12-1,

c.

c.

XXXVIII
c. LIV

132,

XXXIII;

128,

XLIII
116, c

114,

c.

....
.

13

LXXX

9, 28
8,5; 99, 16; 114, c.V

....
c.

Col.

113,

...
...

3, 12.

XIX

c.

26,9; 66,22
54, 3

2, 11

129, c.
132, c. LIV
143, c. LXXXI

V; 115,

c.

112,
115, c.

25, 14; 119,

IX
VI
c.

Vm

c.

XX

165

scriptorura.
Col.

II.

1,

23
24

142,
143,

c.

II.

114,

IV

c.

73, 19; 142,

c.

f. XVI
LXVII
LXXVIII

144,

c.

LXXXIV

2,

118,

2, 11
2,
2,
2,

2,

et

137,

12
12
13
14

sq.

2, 14.
2,

19

2,

20

3,

119,

c.

16,21; 19,24
XVIII; 153,8

c.

15

16, 21

117, c.
114,
.

144,

XIV

LXXXIII

c.

c.

et

LXXXIV
9
9.10.

3,
3,

c.

3,

11

3,

3,

12
16

3,

18-22

3,

XXXI

123,

c.

37,23; 66, 19
XXXI; 130, c. IL
.

Thess.

c.

LXXXVI
c. XL

127,

130, c. IL
136, c. LXIII

5
4, 15
4, 16

127, c. XL
133, c. LVI

...
...
145,

25
2

Thess.

73, 4; 81, 1
98, 12; 123,

67, 9;

55, 15

2 sqq.
128, c. XLIII
5
134, c. LVIII
1,
9 87, 10; 126, c. XXXIX
2,
31, 27
2, 16
3
76, 6)
(3,
1,

3,

4,
4,
5,
5,
5,
5,
5,

13
3
15
2
8
10
12
13

5, 19.

5,

...
...
...

2,

21
.

3
15
16

123,
c.

20

6.8
8
2. 3

2,

c.

23

XXX

LXXXVIII
92, 17

2,

LXXXVIII

72, 16; 95,

146,

1,

2,

c.

...

1,

1,

146,

117, c. XIII
132, c. LIV
128, c. XLIV
54, 28
130, c. IL

143, c. LXXXI
146, c. LXXXIX

146,

146,

...

LXXXVIII
c. LXXXVII

c.

89,3; 113,
.

131,
127, c.

c.

II

L
XLI
c.

Thess.

I.

Tim.

IL Tim.

3,
1

1,

1,

6
9
10

1,
1,

127,

XLI

c.

8. 87, 10; 126, c. XXXIX

9 ...
127, c. XLI

3,

1,

...

3,

4,

LXXIX
LXXXI

c.

1,26
118,c.XV;121,c.XXlV
1, 28
129, c. XLV
2.3
2,
116, c. XII
3
2,
118, c. XV
8
.16, 5; 64,23; (75, 16);
2,

4,

I.

1,

36, 9; 58, 12
118, c.XVII

132,

LIII

c.

82, 14

132,

LIII (ad 109,

c.

10); (Gros. 155, 12)

XXV

12
13
15
17
19

1,
1,
1,
1,

1,

121, c.
139, c. LXXI

2,

1.

2,

2,

2,

XL
LXX

2
.

...

8.

2,

12

2,

2,14.15
3,

2.

3,

.20,ll;134,c.LVII

...

129,

3, 11

129,

12
13
3
19
12

4,
5,
5,
(5,

5, 20.

23

5,

6,
6,
6,

6,
6,

10
14
15
16
17
18

1,
(1,
1,

LIII

c.

XXXIX
XLV
XL VI

13, 14)

21

35,

...
10

125,
125,

c.
c.

23

XXXVI

XXXVII
99, 15

129,

...

c.

XLV

26, 5; 112,
112,

c.

c.

59, 2; 91, 6
59, 7; 91, 6

2
12

14
16
18

LIX

134, c.
126, c.
129, c.
129, c.
45, 21

...

6, 6. 8.

6,

XLV

c.

118,c.XV:128,c.XLII
113, c. III; 131, c. L;

132,
4,

XLV

c.

59, 2

3,16
4,

18

7,

112, c. I
23, 10
127, c.
99,3; 138, c.
117, c. XIII
87. 7
134, c. LIX
133, c. LVI

121,

c.

XXV

1.3,15)

76, 3

...

132, c. LIII
122, c. XXVII
2,
129, c. XLV; 130, CiL
2,22
75,19; 122, c. XXVII
2, 23
1
132, c. LIII
3,
1.5
131, c. L
3,
7
.141, c. LXXVII
3,
2,

...
...
.

3,
3,

4,

8
16
3

23, 10

...

129,

c.

XLV

ad 109, 10

Index

166
Tim.

II.

Tit.

1,

7.

1,

1,

2,
3,

5
9

Philem.

Hebr.

2
7

<u.

11

1,

1,

6.

28, 11
112, c. I
29, 15
79, 9

11
1

58,

6
3, 15
4, 15

79,

7,

10,

10,

121,
.

4.

118,

c.

24
13

XXV

c.

XVI;

129,

4,

12

66, 5

5,

1-3

17,

..

.57, 7; 90, 16; 94, 15

e.

136,

11

...

136,

c.

.112,

c.

I; 133,

c.

130,
.

.7,3; 131,

c.

LV
IL

L; 142,

e.

19

35
5

45,4

12,

49, 18

12,

6.

58,

97, 11
113, c. II

10

12, 11
12, 14

(?) u.

130,
119,

...
...
4
c.

u. 6.

u.

....
XXXIII;
8

c.

2,

19
6

LXIX

c.

3,
.

.4,

1,

18. 19

1,

19

80,

1.

6;

17; 9,24;

16, 1

90,

7.

9,

8
68, 6

23
1,24
1, 25

2,

6-8

4,

8
11
15
3
10

5,

5,

5,

8.

4,

84, 12;

2,

2,

24

24; 58, 2. 25;

59, 6; 67, 8; 80, 2; 85, 5;
16;

4,

1,

3,

90,6
85,6
80,

1,22

(2,

3-6)

68, 4; 80,

90,10

94, 16
1.3; 90, 6.8

66,8
58, 6)

58,

26

3,

13

87, 15
58, 11
60, 15
95, 21
11, 3

2,

4
20
3

2,

2,

10
17
14

1,
1,

(2,

3,

70, 17

9,26; 69, 10; 87,9

7,21; 29, 7; 64, 10

46, 12
29,

6.

64, 6)
79, 2

I.

lohann.

12
16

2,

2,

2, 16.

22

2,

37, 11
99, 17
94, 16

17

....

7,

20; 21, 21

2,23

7,22
2.3 .31,1; 42,4; 51,27

4,

7.

5,

12
19

5,

5,

IL lohann.

6,

...

6,22; 38, 19
57, 16

31, 4

u. 7

LIII

LXXXI

58, 4; 93, 7

ludae

ep.

u. 12.
u. 14.

13
15

23

u.

64, 6
.32, 24; 44, 15
29,

89, 3

15
16. 19
5

IL

<64, 4); 124,

132,
143, c.

....

c.

c. XX
LXXXV

145, c.
138,

1, 14.

2,

13

LXXIX

11,

1,

1,14

23

10,

13,

<1,

IL Petr.

20

LXIV
55,

c.

22
23

LXV

c.

70,

24

12,

Petr.

Oros. 152, 11

10,29

3,

XL VII
112,

22
10,23

1,

4,

14,10)

3,

18
3
16

Laodic.

I.

LXI

c.

2,

12,

63, 16; 96, 19

58,26;

4,

LXIII

136, c.
135,

10,

10,

lac.

34,20)
34, 6; 75, 19

u.

7,

125, c.
123, c. XXIX
133, c. LVI
94, 12; 133, c. LVI

...

u.

6,

XXXV

c.

c.

59,2

3,

lac.

LXXXV

c.

38, 18

1,

145,

11

13
15
16
9

(3,

3,

112,

1,

1,

4,

64,
17, 15;

64,4
27, 14
26, 21

Apocal.

1,
1,

1,
1,

25, 14

13-16

25, 15

16
18

92, 19

25, 24

cr

Apocal.

99 5

9
17

24

13,

24

99, 5

15. 16
18.

27,

19

5,

7,

48

30

13

18,7
8, 24
77,23; 81,7. 11
8, 22

85, 11

(15

24, 9)

16,

18
13, 10; 96, 13
15, 19
8,

12,

23

13, 2

2.

13,4

18
9
19 10
19 13

31, 15
27, 22

19 20

8,

18

21

17

81, 11

22

80, 23

IV. Esdras 14, 21. 22. 25. 40. 43

52,

1324
Baruabae c. 3
ad Laodic. uid. supra

59, 9

82, 13

Augustinus, coiitr.Faust.il, 3.
contra Prise, et Orig.

de

c.

c.

c.
c.
c.

9
11.14
12

diu.

c. 1

Bachiarius
Migne

46

C.70
44

12, 6

67, 14

s. fin.

156, 19
.

19, 3)

153, 1.5; 154,1

151,1

11,

de fide; tom. 20, 1019

... 86, 13; 138,

(70, 14;)

41,22

40,29
155,16
156,14

157,4
155,16
speculum
17, 9

siue

Script,

(c.

155, 16; 156,

pag. 395 Weihr.:

pag. 437
pag. 684sq
de haeres. c. 4S

retr&ct.

26,25;

101, 17)

(1024
(1029

101, 21)
74, 22)
9,26; 69, 10
not. ad 155, 18]

1034
[cf.

18,

16 13.14
17 11
17 15

de fide (1021.

26, 12 Boethius,cons.p.l6,160Peip.
opusc. Sacra p. 167, 64
81, 10
18, 5

ep.

Bachiarius

81,8

9 11
12,
9
13
1
13
1.2
13 18
14 9
14 18

ep.

167

111

28, 1

1.4

18,

ru

0ms. i.>i,.'5

.25,24;

c.

LXVIII;

52,25

50,

Cicero, orator 1,4

de orat. 3, 15, 58
de senect. 16, 58

45, 14

45, 14

104,24)

Cyprianus, (I,p.6,7Hartel

(I,

10, 17

(I,
(I,

24, 8
24, 10

I,

43, 12

(I,

74, 19

a, 298,
301,
(I, 302,
(I, 311,
(I, 352,
(I, 370,

14,517,18)

54, 19)

22, 12)
14,

93, 15)

87, 7)

16
16
10

98, 5)
54, 4)
4, 10)
71, 15)

XCII, 4
tom. 13, 366 Migne..

90, 16; 98,

(370.371
379

Hegesippus,

....

14

(8,

21)

34, 10; 7, 11)

ad 112, 10

.33,12;

ap. Euseb., bist. eccl. III,

44, 19

20

Hieronymus,

13,

22

Faustiuus,tom.l3,79Migne
69,3
19.

3,

14)

11

(I,

III, p.

27, 1)

3-4,

D am as US,

sqq. 299, 5 sqq.

297, 2

(I,

36,4

uiri ill.(c.3.

.48,7)

4
c. 123
epist. 27
57
75 ...

44, 19

c.

3,

45,21

48, 7
.29, 14; (11, 18)
contraUigilant.c.7. .29,14;52,11
52,11
de perp. uirg. Mar. c.7
29, 14
comm. in Es. 1. XVII
48, 7
comm. in Hos. 11, 1
48,
praef. in Esdram
60, 5; 119,
(prol. in Eceles.
.

c.

XVIII)

(Pseudohieroym. de baeres.

c.

29, 14) [cf. Irenaeus]

168

i 1

Index scriptoriim.

ariu

Pict.,

de trinitate 1, 3
4

(I,

20-104,

103,
I,

6.

I,

7.

4,

13

(1,12

96,7)
.

60, 6; 70, 19;

71, 1; 75, 16. 19

14
17
18

<I,

c.

I,

8,

12

24
I, 19.
57,10; 69,9.11;
94, 20; 100, 14
1,20
76,27;
91,5; 100, 9.

I,

58, 7; 94,

(1,32

72,5)

II,

69, 3. 7

II,

2
6
9

70, 1

II,
II,

59, 22)

Irenaeus

161. 213. 264.

15.

(I,

Stieren
(I,

ed.

28, 15)

107. 113

42,9; 51, 26; 110,9)

153, 19)

{1,211
(1,227
I, 260
{1,281
I, 260

17,29; 29, 14>

29, 14
153, 16)
29, 15

(apudPseudohieronym.dehaeres.
153 sq.) [cf. Theodoretus]
c. 6

71,24

55, 2

11,24.
II, 25

IV, 12. 13
V, 32.
VI, 5. 6
VI, 20
.

60, 10
39, 24
.55,24; 87, 7

...
.

77, 15

60, 1;

....

39,

24

87, 7

11

3,

9,

3,

V, 39, 20

orig.

VI,

et

52, 11

Lucifer<p.28,l-3ed.Hartel.8,19sqq.)
66 not
35, 24
260, 5
11, 3

Isidorus,

VI 22

14, 7

28
71,24
<inpsalm.,t.9,269AMigne. .71,22)
642. 645 .. 86, 4; 92, 3
comm. in Matth. 18, 10
19, 1
.

13.

I,

VI,' 36. 37
74, 16; 97^5

VI, 44
87,7

VI, 49
38,21

VII,
41, 18

VII, 3
15, 5

VII, 4
5

VII, 16
96,5

VII, 24
55,2

VII, 28
69,9

VIII, 1.21.27.48
87, 7

IX, 51
60,

IX, 62
87,7

X, 7.
74, 16; 97, 5

X, 41
12,21

XI, 23
87, 7

XI, 24
28

XI, 44.
74, 16; 97,5

XII, 1
4, 13

XII, 35
55,2

XII, 38.
74, 16; 97, 5

XII, 52.
.103, 3; 105, 11
XII, 56.
74, 16; 97, 5
coutra Constantium imp. (tom. 10,

25

c.

(tom. 10,577 sqq. Migne):

1)

103, 16;<104, 7)
57, 11; 104, 1

Hilarius contra Constantium imp.

92, 15; 93, 17;

Origenis
r

156, 19

u s,comm. p.l53,7ed.meae 16, 21

153, 17
81, 11

(154, 15
155, 1

bist.

24, 14)

37, 21
adu. pagan. 2)ag- 57, 11 ed.
Zangemeister.
156, 24
.

lib. apol.

40, 29

8
520, 18
59,

13,

(603,

12,

20

606, 13 al.

3,

24
6

al.)

11, 22)

662, 24

67, 14

(609,

Philast. de

haeres.,

100

c.

Praedestinatus

....

sententia

33

(c.

29,15)
71, 11

(8, 11);

J, f^5

154,7;

156, 19
(I,

76

23, 15)

Saluianus

Massil. p. 205, 4.

87,7

577 sqq. Migiie):

<c.

4, 2; 41, 18)

c.

47, 18

c.
c.

6.

24

45, 11; 51, 20; 55,2

45, 11

Sulpic. Seu. chron.

11,47 sqq.
11,51,4

(dial.III, 13, 2

II,
.

46,3

.23, 24;

.4,9

34,1
3,9

23.24)

169

Bibliorum sectiones Priscillianeae.

Tertullianusadu.Marc.III,18. .22,5;
<27, 3)

IV, 20. 25

,.

{de praescript. haeret.

80 23

14,3

etV, llf
40

c.

8,

23

Theodoretus.

fab. haeret.,

patr. gr.Migne,p. (355

(363
(366
(378
(394

A
A
D
B

350 B

tom. 83,

... 20, 15)

17, 29; 20, 14)

28, 15)

21,6)
81, 9).

de'cultu fem. 1, 3
44, 19 52, 11
de patientia c. 14
47, 18
.

Alii loci aliique scriptores

noraiiiantur in indicibus nostris
III et IV et in praefationis nop. <351 A ... 24, 1)
153. 154. strae cap. I.
.

Theodoretus,
351

IL

fab. haeret., tom.

patr. gr. Migiie,

83

SECTIONES PRISCILLIANEAE

IN MARGINIBVS APOGRAPHI VATICANI (=

7,

uid. p. 108)

TEXTVI

PAVLINARVM EPISTVLARVM ADSCRIPTAE REVOCANTVR

AD VULGATAE CAPITVLA ET VERSVS.
Ro:

sect.

incipit

170
Rom.,

Bibliorum sectiones
sect.

67 incipit a

8,

32 quomodo

Priscillianeae.
I.Cor.

sect.

51 incipit

171

172

Bibliorum sectiones
9libenter
ego
12, 14

II.Cor.,sect. 56 iiicipit a 12,

Gal., sect.

57
58
59
60
(61)
1

incipit

12, 11
12,

20

13,

13,

5?

Priscilliaueae.
Philipp.,sect.23incipita4,

173

174

Iudex
,

sect.

Tit., sect.

6 incipi

111

nu

et

rer

175

u ni

de haeres. c. 33; Pseudohieronym

II et
de haeres. c. 3.
De Vit, onom., qui hoc nomen in Barnabas 141, 1.
titulis Christianis saepe occurrere Baruch liber Hieremiae adscriptus 5,

AUofili 101, 20; 102, 11.

Araantia ad 56, 27; cf. iwaef.

c.

18; 67, 3.

testatur.

(Amantius ad 56, 27; cf. praef. c. IL Basilides 23, 14.

Huius nominis exempla praebent: Basilius Graeeus 155, 20.
l.Faustinus et Marcellinus presb., Belias daemon 8, 21; 17,30; 98,23.
Belzebuth 17, 29.
lib. precum ^= Migne 13, 81 sqq.,

Amantius anno ,366 Dumasum impugnauit;

3. Ammianus
isque

19 ( haruspex
Marcellinus 28,
Ambrosius,
qui interiit 368);
1,

5.

Migne 16,

benedictio

super fideles

tract. XI,

103-106.
Beniamin 153, 21.
bestiarum cultus damnatur 7, 26
p.

14, 4

936 C= ejjisc. Nicien38, 25 al.

sis qui contra Palladium dixit in (Bilibilt cf. praef. c. II.)
Binionitae 5, 10; 49, 8; cf. Unionita
conc. Aqiiileiensi anni 381)).
apud Pseudohieronym. de haeres.
Ambrosius episc. Mediol., 'frater' Damasi papae 41, 2.
c. 26, cf et unio 154, 19.
Borborita 23, 16; cf. August, de haeAmessiae sermoiies 51, 1.
Amorreus 19, 16.
res. c. 6.
Anaui (gen.) 50, 14. 17.
col.

Antiochia 140, 21.

apocrypha: Prise, liber de

apocryfis

23,

fide <et) de

tract. III, p.

44

56;

11; 26, 24; 30, 11; 41, 23;

44, 10; 46, 23; 49, 24; 52, 13; 55,
16; al.
dTtollvcv 18, 6.
Apolleon

Apollo 30,8; 93,

7.

augustana synhodus 39, 18; 40, 8;

concilium Caesaraugustanum 42, 1 1;
fuit hoc conc. anno 380, uid. Garns,
Kirchengesch. v. Span. II, I, p.
369 sqq; concilii acta cf. etiam ap.

Mandernach, Gesch. d. PrisziU.,

8183.
Cain et Lamec 19,1; cf. Hilar. de
cum Tibemyst. ed. Gamurrini p. 9; Baur,

apostolica sedes 34, 11.

Ariani: Arriana heresis 23, 14; 38,

Armaziel 29, 14.

Asarbus, Priseilliani soeius,
riaiio libellum edidit 3,

Caefas 93, 8; Cefas 30, 8.

Caesaraugustae (= Zaragoza) conuentus
episcopalis habetur 35, 15 Caesar-

8.

p.

Christi.

9.

audientia, ae 41, 12; 42, 23,

Canaam

Augustinus, episc. Hippon., ad quem

Orosius commonitorium dat de er-

canon

rore Priscillianistarum 151, 1. 4 al.

(in cod. nostro
scribitur 'Agust.'

duo Orosii ciues 155, 3. 5. 0.

19; alter libros edidis.se uidetur
155, 9; eorum doctrina 155, 10
157, 6; cf. Garns, Kirchengesch.

Auiti,

Span.

II, I,

Baalim nomina
Babylon (fem.)
Bahal 19, 13.

Balaam

rum;

Prise, canones in epist. Pauli

106 sqq.
Catafriga, ae 23, 15

xm

'pQvyag,

(Montanista).

l.l).

V.

Gnosis p. 199.

19, 15; Channaneus 63, 16.

sacr. script. uid. ind. uerbo-

404

sq.

10, 3.
13, 2; 49, 25.

26, 25 (cf.

130, 14; 143, 12.

Christus saepi.ssime; crebro deus (dei
fllius) additur, ueliit 8, 18; 9, 27;
16,28; 23, 16; 24, 9; 27, 12; 33,
ante lesus
5; 35, 7. 27; 41, 25;
6, 9; 7, 16; 13, 17; 16, 20; 22,1

Bachiarium in

ind.

29, 14.
repetita cf. Nouatiani et

formula.
Barbilou daemou 29, 14 j

cf.

Philastr.

Christi homines 6, 17;

Firm. Mat., err. prof.
114, 23 Hahn.
al.

Script.).

Balsamus daenion
baptismata

catholicus uid. ind. uerborum.

Cetthea 19, 16.

Christianus 35, 27; 38, 4; 39, 8; 41, 4;
51,18; 56,15.17; 110,16; 127,16;

e.

g.

cf.

rel.

Colosenses 55, 15.

commonitorium Hydatii 35, 20; Orosii

176

Index
(eggones) sacerdotes rustici
uelsacerdotes rusticoruin;cf.

151 sqq; Eutropii et Pauli episco-

porum

151,

8.

7. 25; 43, 2;
Caesaraug.
conuentus episcopalis 35, 15

Benthem. ed.
Pjlugk -Hrtung,

uil.

cf.

Dagoii idolum 101, 21 102, 10

Damasus papa, unn. 366 384: Prise,
ber ad Dam.
tract. II, p. 34
43; senior omnium 34, 11; Omnibus senior et primus 42, 24; ad
apostolicae sedis gloriam uitae experimentis nutritus uenit 34, 11
[cf. Damast ep.synodicu ap. Migne
13, 370: nohis primae paHes deferuntur;
laboramus, uti ad gloriam heatitudinis eins -~ perueniamus; Gassianus II, 2). 84, 14Petsch.:
ad tarn suhlimia heatitudinis praemia peruenire; 86, 1 non solum
fide, sed etiam experimento] ; Damasi epistulam contra inprobos,
in qua praecepit, ne quid in absentes et iuauditos decerueretur, probat
synodus Caesaraug. 35, 22; eins
uenerabilis Corona 38, G; 39, 21;
42, 13; petit ab eo Prise, ut praestet audientiam 42, 23 [opp. Sulp.
Seu. chron. II, 48: ne in conspectum quidem eius admissi sunt];
;

adfectus benignitatis Dam. insitus

42, 27; petit ab eo Pisc, ut litteras det ad Hispanienses episcopos
42, 28.

Daniel

9, 3;

Dauid

10, 22; 11, 2. 9. 12; 26, 9; 32,

19;

49, 24.

55, 11;

,24; 95,
118, 20;

82,3; 86,5; 93,

11. 14;

18.

96, 17;

97, 3. 18;

sauctus.
dedicatio sacerdotis 40, 26;
diabolus, cf. ind. uerh.

cf. electio.

uideus 50, 25. 27.

monacha uillana;
ital. ms.''

gloss. lat.

{exstare hoc glossar. do-

Cangius in museo prineipis

de Mazaugues); 2.) s. u. ego I: 'ego,
cet

nis et egona, ae,

saeculum, Pa-

Loewe in prodr. corp.

p. 377 agit de glossa in
multis glossariis obuia: 'econes

piae.'
gloss.

Ital.
c.

I, p. 6;
p. 351;

IL

(ex Eifes. corr.) 86, 15.

63, 15; 101, 13; 102,4.
electi cf. ind. uerh.
electio: sicut dedicationem sacerdotis
in sacerdote, sie electionem consistere petitionis <in) plebe 40, 27.
PJfesii

Efrem

Emmanuel

36, 19; Immanuel 27, 25

32, 25; 44, 1245, 24, uhi Priscillianus eius librum tuetur; cf.

Enoc
e.

Irenaeum

g.

ren; Cypr.

I,

p. 604. 727 ed. Stie311, 16 Hartel; Dill-

mann, das Buch Henoch p. LVI.

Epaphroditus 141, 8.

episcopus
papa, ad 33, 13 - scribturae sub cuiuslibet apostoli profetae

episcopi

auctoritate prola-

tae 41, 25.

epistulae Damasi: 35, 22; (43, 1); Hydatii 41, 5; 43, 5; Symposii 40,4.
10; Priscilliani 40, 2. 22; 153, 11;
communicatoriae epist. ('= Adresse

zu gunsten des Prise.) 41,

Esau 85, 1.

8.

Eseias 11, 14; 31, 19; 97, 21; dissectus

47, 18.

euangelium quintum 31, 22; cf. Hilgenfeld, euang. sec. Hebraeos (1866),
p. 10 not.
Eutropius episcopus 151, 8.
Euua 19, 1; 20, 11; cf Saclas.

exodus, inscriptio tract. VI, p. 69.

diaholus 18,
Ezechiel 19, 15; 50, 5.
16.

symbolum;

de apocr.

(et)

cf He.
eccona: 'pro elimosina eccone' ad 34,
1.
Cangius 1.) s. u. eccona: 'la

it.

uid. etiam praef.

fides, cf.

Hamann

Farao 46,

(Dina 101, 8).

doctor uid. ind. uerh.

VII, p. 460; hre-

Edom

exterminans

cf.

Md.

Areual. ed.

concilia postulantur 40,

Finees 91, 2;
I, p. 13,

cf.

6.

liber de fide

= tract. III,

p. 44 sqq.
Lagarde, onom. sacra

10; 18, 20; 35, 22: Vc-

quieuif.
formulae: a) haptizandi 37, 21; 39,

15;
h)

49,3

(155,

damnandi

1>.

23, 5. 18; 24, 3; 42,

3;

cf.

anathema.

c)

cf.

symbolum.

Fotiaus 38, 13

fructuum
24,

1.

primitiuorum

consecratio

aominum
Galaad 101, 15
genesis, iuscript. tract. V, p. 62 sqq.
gentilium dei 14, 7. 11; (90,24); cf. e.

ad Diogn.,

g. epist.

Gog 50,
Gomora

c.

I et IL

6.

25.

7,

Helias 47,

50,

23

et

posius.

ciuitas

Hydatii sedes 40,

Henoch, uid. Enoc.

Herodes 48,

Merida),

5.

reseruari uoluit deus qui

illa

1875.

Hieremias

5, 17;

Hieronymus

19, 11; 26, 8; 67, 3.

Hierusalem (fem.) 19, 11; 52, 4; 67,

16; 84, 14; 119,21; Hierosolyma,
ae Oros. 155, 5.
Hispanienses episcopi 43, 1.
hominis factura a quibusdam daemonibus adscripta 18, 20; Christus
horainum homo 24, 13 ; cf. ind. uerb.

Homuncionita mentita

est

(adiect. ?

suppl. 'haeresis'?) 23, 15; cf. Prudent. apoth. ed. Dressel p. VIII.
106; Praedestinat. de haeres. I,
C.76.
Hydatius episcopus Emeretensis, Priscilliani accusator 34, 7; Caesar-

augustae commonitorium dat 35,

20; inde reuersus contra Prise, nihil
refert, ipse uero a presbytero suo
aliisque

clericis

reus

1828;

Prise, ad

eum

petitur 39,
proficiscitur

40, 12; Hydatius rescribtum contra pseudoepiscopos et Manichaeos

(a Gratiano imperatore) petit et
inpetrat 40, 27; Ambrosio tota
in

Hyginum

accusat

onmes

ruit Christianos
sententia de saeris

41, 4. 7; eius
scripturis 41, 22;

42, 12; Prise,

petit, ut Hydatius conueniatur et
constituto aecusationem
concilio
probet 42, 24
43, 4.
Cf Sulp.

XVIII. Priscill.

cf Hei

et

Hi.

101,

8.

lacobus 141, 1.
Idatius cf. Hydatius.

Idumea

terra perfidiae est 101, 19.

lesus (nom.) ^= losiia 31, 11; Jesus
Naue 61, 3; Hiesu (novi.) Naue

31,6.
Jesus Christus saepissime,

109, 4.

mentitur 41, 2;

Jacob 32, 23; 37, 10; 38, 1; 45, 27;

46, 4. 15 (ubi cum Moyse confunditur); 49, 12; 55, 4; 07, 5; 85,2;

11.

quae fuerant incensa rescribsit 52,

12. 14. 17; cf. Bensly, tJie missing
fragment of the lat. translat. of
the IV. book of Ezra, Cambridge,

41, 5;

c. 46: is uero sine

ultra quam oportuit Instantium sociosque eius lacessens
facem quandam nascenti incendio
subdidit, ut exasperauerit malos
potius quam compresserit ; ibid.
II, 47. 51;
cf. infra Itacius.
Hyginus episc. Cordubensis, ad quem
Prise, litteras dat 40, 1; ab Hydatio accusatur 41, 5; cf. Sulp.
Seu., chron. II, 47; cf. infra Sym-

Seu., chron.II,

modo

8.

Hemeretensium

Hesdram

177

rerum.

Haeresis, haereticus uid. infra 'Prise'

et ind. uerb. haeresis.
Hebreos, ad, ep. Pauli; 45, 3 et saepissime in Prise, caiiouibus.

Heiorobeam

et

Jminanuel

cf.

cf.

Christus.

Emm.

imiietiacus 39, 10, ubi conieci inuecticius; libet tarnen addere fortasse

cogitandum esse de Mithra Inuicto Solis deo, cuius cultum

tempore latissime diuulfuisse constat (cf. Th. Fabri,
de Mithra, diss. Goetting. 1883);
nee respuendus est locus quidam
Philastri, de haeres. c. 10: HelioPrise,

gatum

gnosti qui et Deuictiaci dicuntur.

Qtiod uero Tertullianus in libro
de praescriptionibus haereticorum
dicit (cap. 40): 'si adhuc memini
Mithrae, signat illic (ille ?) in
frontibus milites siios"", conferas
uelim Prise, p. 8, 22 et 80, 23 (ex
Apoc. 14, 9; 22, 4);
cf. saxeus.
lohn, 16.25; 21,14; 24,21; c/". profeta et sanctus.
loel dea 29, 14; cf. Baur, d. manich.
Eeligionssyst. p. 151.
Johannes nom. 6, 5; 31, 1; 141, 1;
nom. et uoc. Johannis 8, 21 13, 1
15, 18; 31, 16; 96, 13; lohannis

ex Johannes corr. 13, 9;

27, 22; 31, 13; 81, 8.

cas.

obl.

lordanis, nom. 61, 5.

losafat sermones 50, 10.
Joseph 48, 3 ; 74, 21 ; 101, 13 ; cf sanctus.

12

178

Index

Isac 32,23; 37, 16; 45, 27; 40,

3.

15;

55,4; 119,22.
Istrahel 5, 20; 31, 6; 38, 1. 11; 49,
13; 50,18; 51,3.0; 67,0; Israhol
138, 8; cf. Boensch ap. Hilgenfeld,
Zeitschrift f. tviss. Theol. 1883,

p. 497 sqq.
Itacius episc. Ossonobeusis, Priscilliaai
accusator 23, 24;
cf. Sulp. Seu.,
cliron. II, c. 47. 49. 50 ('certe Ithacium nihil pensi, nihil sancti ha-

enim audax loquax impudens sximptuosus uentri

huisse clefinio : fuit

Manes, etis 22,

Manichaei: 22,

13.

17; 40, 30; 41, 1; 43,

10; 153, 1; Manicaei 39,8.

Maria

30, 17; 74, 22.

Mariame dea 29, 14; cf

stede de

g.

Hof-

Groot 'Basilides als

erster

e.

f. Alter und Autoritt neuSchr.\ 1868, p.l7.

Mars 14, 6. 10; 10, 10. 17.
masculofemiua deus 28, 15; cf. e. g.
Irenaei op. ed. Stieren I, p. 15 al.;
Theodoret., fab. haeret., Migne gr.

Zeuge
test.

83, 366.

gulae plurivium impertiens''). Mattheum, cata 48, 2.

memoria apostolorum, cf. liber;
51; idem, dial. III, 1113.
(memoriae sauctorum 40, 16).
ludaei 138, 6. 12.
ludas patriarcha: nom. Inda Gros. Mercixrius 14, 6.16; 17, 4.
153,20; gen. ludae 51, 3; gen. Inda (Mithras cf. inuictiacus, saxeus).
27, 1; 51, 4; de tribu luda 26, 12; Moab spei tabernaculum 101, 18.
Moabitidis Ruth (gen.) perseuerantia
ex Inda 101, 16; 102,5.
Cwowi.jdiuimimgenusmeruitl01,17.
ludas apost.: nom. ludas 32, 24; 44,
20; nom. luda 44, 12 (uhi cum Moyses 5, 10; 20, 8; 30, 14. 17; 37, 14;
et

Thoma confundi uidetur.)

iudicium publicum 41, 12; 129, 11.
luppiter 14, 6. 16; 16, 19; cf. e. g. Caspari, eine Augustin flschl. beigelegte Homilie 1886, p. 8. 26.

Laedam
laici,

uisioiies 50, 13. 22.

ind. uerb.
19, 1, cf. Caiu.

cf.

Lamec

Laodicenses 55,
lectio,

cf.

16. 17.

ind. uerb.

38, 10. 12;

00, 18; 02, 16;

77,2; 122,2; 136, 19;

cf.

63,8;

lacob.

Nabat 50, 23.

Nasbodeus (Nasbo deus?) 17, 29; cf.
Nabo ap. Es. 46, 1; Hierem. 48,1;
Masbothaei haeretici ap. Theodoretum 83, 346 Migne gr. ; Honor.
August, de haeres. c. 4 ; Asmodaeus
daemon ap. Tob. 3, 8 al.
Nathae 50, 21 Natham 50, 13.
;

Leosibora 11, 19.

Leui 153, 20.
libelli: Asarbi Tiberiani et ceterorum

Nebroel daemon

17,

29; 21,

Nicolaitae 23, 4; Nichol.

Apoc.

Noe

6.

7, 24;

9; Priscilliani 3, 8; 35, 12; 38,

7; 41, 19; eorum qui Hydatium

Nouatiana heresis 7,8; 23, 13; 39,

accusaut 39, 26.

numerus

3,

ber ad Damasum, ad 33, 13

(cf.

ad

cf

2, 15.

32, 22; 45, 26; 46, 2. 11. 12; 55, 4.

cf.

2.

ind. uerb. (et tres, sept.,

dec).

43, 14); lib. de fide (et) de apocr.

liber Edom prof etae
ad 43, 14
50, 27; ber dierum reguiu ludae
et Istrahel 51, 2. 4; cf 50, 17;
lib. qui iuscribitur memoria apostolorum, ex quo quaedam excer-

Ofitae 23, 7; 38, 24.

ordinatio canonica 45, 2.
Origenes Oros. 155, 6. 9. 10. 21.
Origeuista Oros. 151, 3.

puntur 154, 518.

Orosius commonitorium ad Aug. dat

Orion 20, 20.

Lucas: euang. cata Lucanum 47, 4;

gen. Lucae 53, 7.

me

Lucifer 24, 25.

uare in

Luua

arbores') 151, 1. 4. 11; 157, 7;

sine uoluntate, sine necessitate, sine
consensu de patria egressus est
152, 11 ; Uictorinum, quem accusat,

uid. ind. uerb.

Magicae praecaatatioues 24, 1.

Mauasses 101, 13; cos. obl. Manasse
51, 5; 102, 4.

(sicut retinere potuit;

'necesse

fuit festinato edere et coacer-

parum

unum omnes

perditionum

se uosse confitetur 155, 8.

nomiuum
Paralipomena 50,

12.

Rben luda Leui Beuiamin

6,

153, 19.
19; 38, 18; Patrepas-

siani 23, 14.

179

rorum.

petitio,

patriarchae XII signati 81, 11; 153, 17

Patripassiani

et

cf. electio.

Petrus (beatus uel beatissimus) 6, 21

34, 12; 87, 8); 140, 21;
epist.
ad Colosenses errore quodavi Petro

adsa-ibitur 55, 12.

Paulus apost. 22, 8; 30,

7; 36, 9; 45, 3;

Ph cf

F.

49,22; 53,10; 74,2; 76,6; 79,17;80, Pliada, ae 26, 20.

16; 83, 4; 84, 6; 87, 6; 93, 7 bis; 96, Pontius Pilatus 36, 23.
2. 8 98, 8 135, 19 - quattuordeeira populum, ad, tractatus 91, 11 not.; 102,
eius epistulae 111, 2. 13, aed Prise,
18 not.
etiam ep. ad Laodic. Paulo tribuisse praecantationes raagicae 24, 1.
uidetur 55, 16. 17; cf. ind. Script.
princeps humidorum 154, 12. 16; pr.
;

Paulus episc. 151, 8.

Peregrinus Prise, canones emendauit
eosque 'sanae doctrinae' reddidit

In codd.

ignis 154, 12.

Priscillianista 151, 2.
Prisciliianus de uita et fide

'sancttis

pro fert: defendit

Peregrinus episcopus'' uocatur;

eorum uero
Peregrinorum, quorumuitas Stadler in Sanc-

sivios sacerdotes'

109, 7 sqq.

XXXIV

torum

lexico congerit, quamuis

sanctorum'' co gnomine lionorentur, episcopatum IV dumtaxat adepti esse uidentur, ex
quibus unus, cum ante Prise, uixerit, a nostra re alienus est, nee
de Ulis tribus, qui supersunt (Stadl.
nro. 9. 13. 14), certiora potui indagare. (Qum Stadl. s. nro. 19
exhibet Sanctum Peregrinum ex Hiquis
spania uenisse fama fert).
le fiierit, eruere se non pottiisse
etiam Zacharias in bibl. Pistoriensi (1752) p. 66 et Ang. Malus,
spie. Eom.
post p. 744 fatentur. Nobis tenendum erit Peregrinum certe ante Theodulfum uixisse, cuius iussu canonum codex
noster
scriptum est quique obiit
anno circiter 821.
Non eontemnenda sunt, quae Areualus in ed.

XXV

'

IX

Isid.
fert:

I,p.307 adnostram remprofortasse, inquit,

pseudony-

mus auetor est,quicumnovxensuum

Peregrini novien
assumpsif; cf. Garns, Kirch, von
Span. II, 1, 373. Praeter Uincentium Lerinensem, qui Peregrini
nomine usus commonitorium. conscripsit anno 434, Bachiarii quoque ratio erit habenda accuratius
in hanc rem inquirentibus (cf.
Migne 20, 1024 B), cuius ber de
fide quam similitudinem habeat
occultari uellet,

cum

Prise, uid. in ind. Script.

Cf. etiam praef. c. III, cod. yt.

se

sua haec

apud

= tract.

'beatisI

(3,

14, 5; 33, 7): fides nostra

zabolica obtrectatione pulsata est
12, 20;

3,5; quamuis frequentibus libellis

nostram heretioorum
omnium docniata damnauerimus,
tarnen, non redarguente conscien-

locuti fidem

tia,

tacere noluimus 3, 7 sqq.;

una

nobis fides et unus est sensus cum

Tiberiano et Asarbo 3, 9; nuUa
secreta seetamur 4,4; non obscuro
editi ad saeculum loeo aut insipientes uocati sumus 4, 9 peractis
;

Omnibus humanae uitae experimentis et malorum nostrorum conuer-

tamquam

sationibus repudiatis

portum securae

in

quietis intrauimus

12 fef ind. Script.: Cypr.J; ad

innouatae iter gratiae simbolum

4,

obseruationis accepimus
19; licet nostrum sit studere
de uobis 6, 11;
damnat haereticos: Arrianos 23, 14; 38, 8; Basilidem 23, 14; Binionitas 5, 10; 49, 8;
Borboritas 23, 16; Catafrigas 23,
15; Fotinum38, 13; Homuncionitas
23, 15; maxirae Manichaeos 22, 13;
39, 8; (Marcionitas 22,5); Nicolaicatolicae

4,

tas 7, 24; 23, 4; Nouatianos 7, 8;

23, 13; 39,2; Ofitas 23, 7; 38, 24;
Patripassianos 6, 19; 23, 14; 38,18;

damnat
deorum gentilium
28; damnat eos qui

Saturninianos 23, 13;

idolicas formas

14, 5

17,

Saclam Nebroel Samael Belzebuth

Nasbodeum Beliam infelici caeri-

moniarum

sanctificatione ueneran-

tur 17, 30 [cf. Saclas cet.]; acaisatur ab Itacio: nouum dictum

13*

180

Iudex

et -^ damnabile nee nullo ante hoc

heretico auctore prolatum sacrilegii
nefas in aures nostras legens Itacius iuduxit magicis praecantationibus primitiuorum fructuum uel
expiari uel consecrari oportere gustatus iinguentumque maledicti Soli
et Liuiae '~ consecrari 23
22.
lihrurn ad Damasum pupam scribit
tract. II: uecessitas quam nobis

inrogata per Hydatium episcopum

inposuit iniuria 34, 8; ante conplures(!) anuos uiui lauacri regeneratione reparati totes nos dedimus
deo 34, 19; nuUus e uostris qui
libellum tradidimus usque in hoc
terapus uel aecusatorem reprehensibilis adhuc uitae potuit habere
uel iudicem 35, 11; in conuentu
episcopali qui Caesaraugustae fuit
nemo e uostris reus factus teuetur,
nemo accusatus, nemo conuictus,

nemo damnatus
nostro

est,

nuUum nomini

proposito

uel

crimen obiectum

uel

uitae

nemo

ut euocaretur uon dicam necessitatem sed

nee soUicitudinem habuit 35, 15;
nemo nostrum reus factus, nemo
auditus, nemo in concilio depositus,
nemo etiam, cum esset laicus, obieeti criminis probatioue damnatus
est 42, 19; Frisc. ipse non interfuit

est

synodo Caesaraugustanae

24; 43, 3;

symbolum

35,

fidei sicut ac-

cepit, ita et tenet et tradit,

credens

unum deum patrem omnipotentem

e. q. s.

36, 13

37, 17; post accusatio-

nem Hydatii a presbytero factam

nos eouueuti daums ad Hyginum
et Symposium
litteras:

episcopum huiusmodi

omnia subito

fuisse tur-

bata; prouideri debere, qualiter

eclesiarum pax couposita duraret
40, 1; Symposius respondit, quan-

tum ad

laicos

pertiueret,

si

Ulis

Hydatius suspectus esset, suffieere

apud nos solam de cath. professione
testationem; de reliquo dandum
pro eclesiarum pace concilium;
nulluni autem in Caesaraugustana
syuhodo fuisse damnatum 4U, 4;
Prise, profectus est Emeritam, ut
uideret Hydatium, ubi tameu in
praesbyterium uon admittitur, sed
uerberibus adigitur 40, 12
17;

accepimus Emeritae professionem

laieorum 40, 20; ad omues prope
coepiscopos nostros, quid saeerdotalis reuerentia passa fuisset scribsimus, mittentes etiam gesta rerum
et fidem professionum nee hoc tacentes, quod multi ex bis post
professionem ad sacerdotium peterentur; rescribitur ad nos dandum
super ista concilium; eredendum
habitae professioni

e. q. s.

40, 21

ad Damasum eclesiarum
suarum communicatorias epistulas

Prise,

Romam

detulit totius cleri et plebis

suseribtione trausmissas 41,8; 42,
18 ; postulat audientiam sacerdotum
nee tameu refugit iudieium publicum 41, 11 (opp. can.
VI); uenit
Romam Damasum aditurus et fidem
cath. professurus 41, 17 ; 42, 23 ; petit
ut Hydatius conueniatur et concilium constituatur 42, 24; 43, 2. 10;
quaestor cum (= quamiiis) iustas
praeees (nostras) diceret, respondere
tardauit 41, 15;
Prise, sententia

XL

de apocryphis, qiiam mutare non

potest, tract. III passim; 41, 24;
42, 18; inquirit, num apostoli extra
canouem uil legerint 44, 10; {cf.

supra 'apoerypha'!); damnari cum

prophetis dei malumus quam cum
bis qui iucauta praesumunt reli
giosa (= apocr.) damnemus 46, 8
Prise, alloquitur'ir Air es'
(47,26).
87, 16, 'carissimos'' 88, 6, 'dilectissimos' 58, 6. 24 al.
Prise,
commendare uidetur: coutemptum
niundi et saeculi fugaui (= monaehieam uitam?) 36, 1; 92, 9; abstinentiam uini, ieiuniumet paupertatem uoluntariam 59, 3
61, 10;
Ca neues non ab
19.
125, 12
Hieronyme, sed a Priscilliano eouseripti 109, 4; Pr. multis oecupatus
neeessitatibus ei, qui ut canones
seriberet postulauerat, tardius respondit 110,3;
in textu ep.Paul.
seusus testimeuiorum distiuxit etc.
111, 3. 13 {ef. ind. II ad y/).
Priscillianum Manichaeis miseriorem dicit Oresius, qued ex uetere
queque testamente haeresim coufirmauerit 153, 1; sententiae Prise,
ab Orosio relatae: de anima 153, 2;

(cf.

Caspar i,Kircheti}iist. needota

noniinum
1,

1883, p. 229

et

246); patriarcha-

nim nomina menibra

esse

animae

153, 19; de zodiaco in corp. hoiii.

expresso 154,1 detriiiitate 154, 18;
de principe mundi 154, 3, de principe huniidoriini et ignis 154, 12;
Orosius Priscillianuni libriun qui

181

rernm.

et

foiiasse de Mithra cogitandum est,

cf supra inuictiaous.
scripturae ab haereticis falsatae: 42, 9;

46,23; 51,25; 56, 7.(12.); 110,8;

ind. uerb.

cf.

secta, ae 38, 4.7.

= Seth

Sed

55, 4.

memoria apostolorum Selouita 50, 13. 22.

usurpasse dielt 154, 5. Excerptum serpens Ofitarum deus
inscribitur

u 1 a qiiadam Priscilliani ab
rosio allegatum 153, 1118 (festinantis neglegentiae est illud'ct reliqua in media sententia positum
153, 18). Prise, ab Auitis damnatur
155, 7.
Cf. supra 'Damasus,
Hydatius, ItaciusV uid.etiampraef.
nostrae c. I et Siilpicium Seuertim,
ex e p

st

chron. II,

4651;

dial. III, 11, 2.

prophetaeuocantur: Abel 47, 10; Abraham 46, 14; (Baruch 37, 27; 49, 10);
Edom 50, 27 Enoc45, 3 Hiesu Naue
;

31,6; lob 11, 16; 21, 14; 24,19; 25,

5; 26, 19; Noe 46, 2; (Salomo 73,
9); Sameas 50, 25; Tobi 32, 21.
pseudoepiscopi 40, 30; 41, 1.

Quaestor 41, 15.

Kebecca84,24; 98,2;

18, 8; 38, 25;

ind. uerb.
Sicima cuius diuisio gaudium hominis
et Christi est 101, 6. 23.
cf.

m,

Sion

Sodoma
Sol

84, 13.

7, 24.

inuictiacus et indic, uerb.

10, 9; 15, 20; 50, 20.
spectabilis uir 41, 2.
superflua (^= apocrypha) 42, 12.
suscribtio totius cleri et plebis 41,9.
symbolum suum Prise, profitetur et
cf.

Solomon

explanat 36, 14
37, 17; cf symb.
Leonis Magni in epist. dogvi. ad
Flauianum (apud Hahn, Bibl. d.
Symbole u. Glaubensregeln . 149).
Symp<h)osius episcopus, ad quem Pr.

ep.Barn.

dat 40, 1; respondet Priscilliano 40, 4 sqq.; adfuit in synodo

rescribtum contra pseudoepiscopos et

Manichaeos 40, 30; 41, 3; 43, 10.

Caesaraugustana 40, 9.
synhodus 39, 18; 40, 8.9.
Syriae duac hoc est duo peccaminum

c.

litteras
cf. e. g.

XIII

Roboam

principia 95, 12. 17.

Eoma

Uindob. 121 ad Isid. orig. XIV,

3, 16: Siria significat superbiam

(gen.) 50, 24.

41, 17; 155, 5.
153, 20.

Rben
Ruth 101,17.

e.

g.

cod.

gentium).

sacerdotalis reuerentia 40, 22.

saeerdotes (beatissimi) 3,6; 12, 20;
14, 5; 33, 7; 41, 11; 42, 22.
Saclas daemon 17, 29; Saclam Euua
sibi deum dixit et maritum 19, 3;
21, 6; cf. August, de haeres. c. 46;
Theodoret. fab. liaeret., tom. 83,

p. 478 ed. Migne gr., al.

Samael daemon 17, 29.
Sameas profeta 50, 25.
saneti uocantur homines iieteris testavienti, iielut Dauid 11, 2. 12; 82, 3;
86, 5; 93, 18; 95, 11; lob 11,26;
loseph 101, 13; Moyses 62, 16;
sanetorum gesta
Tobi 45, 24;
101, 5; memoriae sanetorum 46, 16.

Sarra 17, 19 (cf Gen. 17, 15.)

Saturniua heresis 23, 13.
Saturnus 14, 6. 16; Saturni aureum

saeculum

(cf.

16, 7.

saxeus corneus lapideus deus 24, 10;

Tiberiani, Asarbi et ceterorum libellus

9.

Timtheus 141, 8.
Tironiana quaedam nota, ad 56, 27;
cf j)raef. c. II.
Tobi 32, 21 45, 24.
Tobia 46, 5.
;

Uenus

14,

6.16; 17, 16.

ictorinus 155,

6. 8. 9.

nidentium sermones 51, 7; uidens

profeta 50, 25.

uigiliac in pascha dom. delegatae 80,
unguentum malodicti 24, 2.

9.

Zaccharias profeta 47, 7. 12.

Zeu(=: Je/m) uerba, tili AnaniSO, 14. 17.
zodiacus in hominis corpore conspicuus
154, 1; cf. e. (f. liernays, Chron. d.
Sulp. Seu."^ p. 104, not. 24; E. v.
Bimsen, die Plejaden und d. Tierkreis, 1879.

182

Index

INDEX YEEBOVM ET LOCYTIOMM.

rV.

Ex

rariora tantum recepi uocahula.

locis biblicis

A, ab: ab ante

impurum

27, 11;

39, 18; 86, 5

temp.
22; 32, 2; 52, 19; 102,
= in 13; 16;
16
a iien16, 1 30, 12. 20; 33, 12
circumferri 64, 7; = ex:
euomi ab ore 28,
a uobis nasci
88, 5; millus ab bis 47, 14; a flde
naufragus 23, 10; ab se loqui
acc.
53, 16; a foris 20, 25;
65, 9;

al.;

loc.

5,

al.;

9,

6,

al.;

tis

c.

(ad 44, 6 ab apostolos

cf.

47, 6;
abicere, absolutus, se abstiuere,
et)

alieu., declinare, diuersus, diuidere,

feriari, ber, parcere, reuocare.

abalienare iudicium 12, 6.
abicere a se 10, 4.
abire post Bahal 19, 13; in consilio
inpiorum 82, 7; 88, 2, ubi abiit

corr.

ex

abit.

ablatiuus: eicere furnace 25, 21; cf.

secundo 88, 3, sed in tertio
72, 25
ignarus deo 14, 18; in88, 5;
peritus deo 99, 16; abl. pro acc,
cf. abire, excedere, iacSre, reddere,
uenire (in earne); in c. acc, per,
;

intra, secundum;

cf.

etiam

absoluere, abstinere, editus, loqui,

mancipare, timere; ab, de, ex, in
c. abl., super; comparatio.

abnuere

= abunde 49, 16 (=

ex abundanti
Cor. 9, 1).

abyssus 25,
ac crebro,

II.

9.

mint

5,

24; 18, 28; 21, 8;

42,25; 47, 15.

acc
.!
cf. etiam ade
accedere ad 6, 25; 7, 8.
22, 15;
.

acceptabilis 94, 8.
accessus, us 103, 14.
accipere4, 19; 13, 14; 26,2; 36,13; 40,
19; 51, 8; 53, 11 58, 18; 60, 19; 65,
15.20; 74, 18; 79,26; 93,20; 98,5.
accusare 35, 16; 43, 7; 63, 18.
accusatio 39, 21 ; 43, 6.
;

accusatiuus : numerum deimereturesse

73, 21; sciens conscientiam 55, 13;
acc. temp. 60, 18
61, 9;
cf.
abalienare, ambulare, benedicere,
disponere, excedere, inbuere, incidere, incurrere, indigere, indu-

tus, ingredi, inludere, inruere, in-

trare, inuidere, legere, maledicere,

obumbrare,
cinctus,

pati, persuadere, prae-

renuntiai'e,

triumphare,

cum, pro;

uidere;

c.

2)ro in

c.

subsannare,

absque,
abl.

acc. adhibetur, uid. 'in'

dium pro

a,

saepe in
{cf.

gladio cod. 22, 15);

gla-

cf.

etiam ad, aducrbia, infinitiuus.

accusator 35, 12; 46, 10.
acerbus 88, 11.

4, 5.

abolitio, onis 73, 16.

absconditus 118, 3; 121, 2; absconsus

10, 17; 17,6.
absentare 123, 2.
absentes et inauditi 35, 24; 39, 20;
41, 10; (43,4).
abseratio 33, 8.
absoluere 33, 10 80, 24.
absolute 91, 3.
absolutio 69,4; 101, 20.
absolutus a 15,3; c. abl. 73,20;
101, 5; 102, 10.
;

absque c. accusatiuo 5, 18 30, 5 49,

67,4; c. abl. 37, 28; Oros. 154,
;

11

19.

abstinentia 59, 3.
abstinere (se) aliquare 96, 24; 125, 3;
ab al. re 58, 14. 26 ; 124, 1 1 125, 13.
abstracta pro concretis (in titulis),
Corona, reuerentia, sanctitas,
cf.
uenerabilitas, uenerabiles sensus.
;

aeetum

22, 5. 8.

acq ...

cf.

adq

.!

acta eclesiastica ('= Kirchendkten) 39,

24; acta 86, 11; {cf 86, 13).
actus, US 35, 1; 50, 25. 26; 67, 10;
68, 9; 81, 1 (ubi actibus ex actis
corr.); actus apost. 53, 8.
ad saepissime, tielut 3, 4; 4, 11. 18;
6, 2.

16.25;

7, 3.

16. 18. 21; 12, 4;

7. 19; 8, 6; 11,
otiosus ad deum

14, 7; peruigelare ad deum 80, 11

editus ad saeculum 4, 9; ire ad
ciuitatem 40, 11; ad testimonium
(dare, proferre, prophetare, quae6, 25; 46, 6; 47, 25; 63, 5;
27, 12; 51, 14; ad testimonium memoriae, quietis 101, 11; 46, 14; ad

rere)

fidem confirmatus 73, 19; ad fldem

ueri edicere 50, 14; (62, 9); ad fidem

uerborum

primus 46, 21
ad fideni electus
84, 24 recte ad fidem credere 50, 1
;

ad fidem legere 61, 15; cf. conuerti; ad praescieutiam 54, 18; ad

(hiimanam) menioriam 52, 21. 24;
ad occasioiiem damna53, 21
;

tionis alicui aliquid adscribere 46, 7;

ad plemtm 56, 10; ad modicuni
profetici forma praecepti
60,13;

diuinis

praedicandum gloriis
ad opinionem

ad

corporata 62, 3;

intellegeutiae proficere
94, 10, cf. 59, 23; quos iu fecunditatein subolis tamquam ad fructum
religiosae

perfectae meruit ueritatis 101, 15;

cf. e. g. accedere, aptus, coiistrui,
idoneus, moderari, usque gerund.
adaperire 24, 24.

adcommodare

100, 8.

addietus 16, 17.

addiscipulus (?) 53, 8.
adesse 40, 10.
adfectus, us 42, 27.
adferre 4, 11; 49, 28 (affere 120,
adfigere 22, 5; 60, 6; 73, 17.

11).

63, 23; 83, 24; cod. adgriiabat 73, 9.

adhortatio 74, 26.
adhuc 14, 8.10 35, 13 36, 2 45, 5 58,15.
adiectio uoluntatis 89, 4.
adiectiua, cf. alieiiigenus, aliquanti,
;

(Homuncionita), mendiis, Saturuimis adiect. pro suhst., cf. aoneiim,

;

decima, malum, mortalis, saliitare

cf. etiam declinatio (firmes, sin-

ceres, nullae, sim.); gen., dat., ad,

ahl., aduerhia.
adinplere 30, 7; 34, 13; 36, 7; 58, 20;
61, 13; 76,5; 79, 9; 81, 12.
adinuentiones 24, 6.
adire alqm 41, 18.
aditus, US 103, 11.
adiutor 141, 9.
admittere 40, 17; 47, 22; 101, 11.
admoiiere35,25&is; 69,13; 88, 7; 94, 23.
adnuntiare 55, 3; 60, 20.
adorare c. acc. 8, 22; 29, 16; 31, 14.
15. 18; 76,22; c. dat. 78,27.
adoratus, us Gros. 153, 4.

adprobare 44, 7
adpreheiidere

7,

98, 2.

15

bis,

adpraehendere
adpraehensio

17, 7; 57, 14; 94, 14;

73, 5.

adquiescere c. dat. 11, 16; 20, 22.

adquirere 17, 5.
adsciscere 14, 18.
adscribere 13, 21 18, 20; 46, 8; 76, 20.
adsequi 86, 8.
adserere 6, 15; 22, 20; 23, 18; 56, 17;
Gros. 153,8; 154,8; 155,1; 156,17.
adseuerare 86, 13.
adscueratio 18, 3.
adsiguare 63, 21 74, 9; 82, 15.
adsimilare: adsimilatus ex adsimilitus
corr. 19, 17;
71, 12.
adstrictus 83, 13; Gros. 153, 14.
adstringere 47, 2.
adstruere uelut mysterium 8, 3.
adsuescere bonis 58, 14.
adsumere 44,20; 47,16; 48, 16; 51,25;
;

74, 8; 79, 2; 92, 19.

24.

adgrauare

adque (= atqtie) 6, 24 22, 13 27, 18 51,

24 54, 2 104,7; qime forma snepissime occurrit etiam in canonum codd.

adsumptio 59,

adfinis c. gen. 38, 13.

adfligere uerberibus 40, 17.

183

et locutionuni.

adsurgere 53, 6.
adtendere 77, 18; 78,

3.

adtineri 74, 14.

aduenire 54, 6; 58, 17; (in carue) 61, 8;
80, 21.
aduentus, us 32, 6.
aduerhia: totum 8, 18; in tot um Gros.
156, 19; ex abundanti 49, 16; per
occulta 84, 4 ad plenum, ad modicum, cf. ad; a foris 20, 25; cf.
prope, in quantum, (satiare).
;

aduersus praep. 23, 12; 97, 8.

aduersus, a, um 14, 10; 99, 23.
aduertere 11, 1.
adulatio 84, 2 adolatio 95, 2.
adulter 16, 16.
adulterari 19, 2.
;

aduocare 80, 15.

aegenus 59, 14.
aegere 76, 15.

aelemeutum

10, 11; 16, 10; 63, 27;

65,4. 11.14; 71, 6; 75, 16; 76,21;
78, 6. 7; ael. ex el. 60, 21; el. 104,
14 [et 114, 16).
aemulatio 35, 6; emulatio 21, 4.

aeneum, sc. uus 25, 8; cf. aereus.

aepulae, arum 48, 14.
aer: aris usus 65, 5.
aeramentum 16, 18; 25, 20.
aereus 9, 15; 12, 17; 24,22.
aerugo uid. erugo.
aesternutatio 24, 24 (= stemutatio,
praeficca prosthesi).

184

Index

aestimare 29, 2; 63, 26; 78,

aestimator sterilis 54, 1.

unus aduersus alterum pro

7.

aetas 88, 10.

aeternale captiuum 25, 10.
aeternitas 60, 7 74, 26.
aeteruus 42, 25; 62, 12; 63, 12; 75, 17;
;

78, 22.

aeuum

88, 11.

... cf. adf

.!
agere 28, 5; 41, 6; 45, 13; 55, 21;
61,3; 67, 19; 81,3; 87, 2; 93, 20;

ff.

agmeu

.!
cf. adg.
Oros. 151, 14.
.

agnitio 67, 19 87, 12. 13 ; 97, 12 ; 99, 4

100, 17; 105,3.
agnoscentia, ae 103, 7.
agnoscere 4, 14; 66, 20; 70, 6; 75, 21
82, 18; (hl intellectum) 95, 15; 96,
;

27; 99,23; 100, 3.18; 105, 19;

ex adgnosc. corr. 10, 6; ex agmisc.
77, 20.

agrms 71, 17; 79, 1. 6. 24.

aio saepissime, uelut 5, 18;

6, 5; 8,
3; 10, 2. 9. 17. 22;
96,
13. 17. 19; 97,21; 98,8.
alibi saepissime {praemittitur crebro
et'): 5, 14; 6, 21. 24; 8, 23; 11,
5. 18; 11,21; 14, 3; 15,22; 19,17;
25, 5; 26, 18; 27, 14. 20. 22. 24;
84, 9. 17. 20; 86, 10.
alienatus a deo 95, 5.
alienigenus 93, 19; 101, 7.
alienus 58, 16; 93, 23; 99, 22; 101,
9. 12; 102, 11; c. dat. 97, 16; ab
9.

22;

9,

99,9.

alimentum

44, 4.
aliquaiido 27, 26; 46, 3; Oros. 152, 7;
156, 19.
aliquant!
aliquot, Oros. 151, 10.
aliquis 34, 9; 45, 18; 47, 18; 65, 15;
95, 19; in aliquid existere 92, 6;

quintum aliquod euaugelium 31, 22

quisquam 104, 7.

9,28;

12, 7;

28, 14.

aliunde 71, 22.

22,3;

29, 12; 51,9; 58, 12 al., aliud 7,12;

31, 11; 42, 18; 48, 15; 58, 12.
aliud ex bis 74, 10;
uuum ~'
aliut 98, 19; aliud
aliud 48, 15;
74, 10; 75, 1; 95, 18; alii uostrum

alii

35, 3. 4;

alii 63, 11. 12.

alia 99, 1.

25

alio 23,

ex alia parte

alius

Oros. 155, 5. 6.
alta dei 120, 7.
altare, is 47, 7; altariuin,
21 ; altaria 47, 8.

ii

pro

alter

52, 5; 135,

altercari 96, 4.
altercatio 37, 19.
alteri, pl. 4, 6;

46, 7; alteri -^ alteri

60, 8.9; 66, 14.15,

cf

alius.

ambitio 61, 11; 94, 17; 96,9.

ambulare 18, 18; 64, 23; 66, 16; 73,
22; 79, 25; 87, 2; 105, 23; 142, 11;
in uitia 19, 25.

amictus 62, 15.

amicus, c. gen. 57, 6 (corr. ex dat.);
99, 14; c. dat. 94, 14(?); 104, 10.
amittere 39, 8; 101, 10.
amor 36, 1; 49, 5.15.
ampleeti 30, 15; 46, 26.
amplexus, us 75, 17.
ampliare 23, 2.

amplius 35, 2.
41, 14; 44,20; 95, 4, cf aut.
anacoluthiexempla:2i,l 4,2;5, 16sqq.;
6, 11 sqq.; 28, 3 sq.; 30, 11 sqq.; 41,
1 1 55, 22 sqq. 63, 9 sqq. 75, 3 79,

an

al.

cf.

modorum

anaphorae exempla:

79, 19; alii, alii,

alter alium 92, 8;

uariatio.

6,

14;

8,

4; 15,

26; 24, 11 sqq.; 24, 18

25, 4;
25, 24 sq.; 26, 11 sqq.; 27, 26 sq.;
29, 1630, 4; 35, 16 sqq.; 39, 22;
42, 15. 19sq.; 51, 16.20; 54, 16. 25;
55,3; 60, 18; 61, 2.7; 66, 15 sqq.;

Oros. 152, 11.

6, 19; 17, 29; 22, 1. 4. 13;
23, 4; 24, 4; 30, 20. 21; 42, 6;
anatbima 14, 14;
52, 1; 56, 26;
anetbema 7, 23. 26; auhetama
al.;

anathema

21, 21.
7. 8. 12. 14.

19; 75, 7; 81, 12;

Oros. 153, 16.
angularis 24, 12; 66, 8.
angustiae 58, 7; 94, 24.
bis.

alius: neutr. aliut 7, 16; 18, 5;

Cor. 4,6);

ancistrum 11, 22.

angelus 30, 12. 19; 31,

aliquotiens 35, 14.

aliter

-~ ex

1.

alteruter 9, 5; 65, 11; 76, 12.

amare 36,3; 46, 16; 63, 11.
ambigere 45, 9.

95,20; 103,8.
agg.

(=

12

15

104, 11;

angustus 90, 15.

anima

36, 2; 54, 16; 70, 12. 18; 71,

21; 72, 13; 74, 9; 76, 4; 78, 11;
87, 15; 104,9. 18; animabus 105, 11.

animaduertere 65,

1.

uerborum

et

185

locutionum.

auimalium uiscera 54, 21 natura 71, 4. arduum diuinae intellegentiae

animare 54, 14; 65, 12. 21; 71, 21;
100, 10.
79,21; 104, 16.
arena u. hereua.
animatio 54, 19; 104, 20.
argentum 16, 8.
animus 5, 5 35, 9 72, 10 93, 1 95, 18; argumentum 60, 2.
;

anniuersarius 58,

ann

uid.

adn

annus 34, 20;

79,5.
ante praep.

animi declinare 86,

argutia 87, 13.

6.

argutus 52,

2.
.

.!

65, 6;

72, 24;

73, 6;

ante hoc 23, 23 34, 20

53,23; 55,21; 73, 14; 74,22.
ante
antea 42, 23; 56, 1; 86, 15.
antea 51, 16.
anteacta, orum 86, 13.
antequam Gros. 156, 1.
antechristus 7, 21; 21, 22; 31, 3. 5;
antichr. 146, 2.
anterior 60, 5.
antichristKS uid. antechr.
antiqims 18, 14; 52, 3.
aperire 12, 1; 101, 4; 103, 11; campum 97, 7; campestria 105, 2.
aperte 80, 25.
apocalypsis, abl. apocalypsi 12, 23; 18,
13, ex apocalypse corr. 81, 7; cod.
apocalypse 31, 13.
apocrypha: apocrifa 23, 11; apocryfa
:

43, 14 subscr.
apostolicus 7, 10; 34, 11. 13; 45, 17;
51,27; 53, 12; 54,28; 55,23; 56,

10; 69,3; 96, 2. 6.

apostolus saepissime, uelut 41, 24;
42, 16; 44, 6. 10. 12. 20 (nusqiiam
apostul.)

uid. etiam ad})

apparabilis 104, 21.
apparatus, us 101, 21.
apparentia, ae 31, 7; 89,

app.

.!

in

saeculum

78,

1.

aqua saq^e, uelut

12, 24; 60, 22; 64, 2;

Hil. de mi/st. p. 18 ed. Gamitrr.)

arbitrari 88,22.
arborum differentiae 71,

area 52,

2.

arripere 23, 16.

artes suas inserere 84, 4.
ascendere 6, 1 72, 26.
;

ascensus 100, 11.

uid. adsc.
.!
asinaria mola 46, 20.
asparsus 27, 23.
aspernabilis 38, 4.

asc.

aspiratio, uid. praef. c. II et III.

aspis a)
serpens 15, 6 b)
scutum
24, 22 (h. l. aspedes).
.'.
uid. ads.
ass
assimilatio, cf. praef. c. II.
uid. adst.
ast
!
astutia 83, 23; 97, 9.
asyndcti exempla: 7, 26; 14, 6. 16; 16,
15; 17, 29; 18, 4; 21, 2; 23,3;
24,3. 10; 36, 1; 60,3= 77,15; 70,
18; 76, 16.19; 79,20; 93, 13; 94,
8; 102, 13; 133, 11; Oros. 156,

4. 22.

atque uid. adque.

atramentum 111, 6.
attractio, cf. modi.
auaritia 83, 2; 99, 14; 135, 19.
auctor 16, 20; 18, 17; 23, 23; 39, 10;
40, 13; 44, 4; 50, 12; 52, 17; 72, 4;
83, 11; 103,5. 20.
audere 56, 18.

7;

appellare 28, 13; 67, 18; 79,27.

appellatio 10, 3.
aptare 72, 6; 79, 22; 88,9.
aptissimus ad 94, 5; c. dat. 100, 14.
apud 23, 19; 34, 10. 13; 36, 5; 38, 5;
aput 21,
40,6; 54,25; 55, 18:
19* 95 24.
(cf.

10.

arma serpentis 84,

armarium 41, 22.

auctoritas 41, 25; 47, 15; 50, 4. 15.

1.

apparere 12, 7; 17, 1; 21, 12; 31,

63, 19; 65, 7; 98, 24; Oros. 156,

apparemus

iter 77,

5.

7; 61, 5; 101, 20; 102, 11.

archangelus 104,11; Oros. 156,6.

audientia, ae 41, 12; 42, 23.

audire 6, 14; 41, 1. 13; 42, 20; 43, 4;
Aij, 5; 79, 20; 100,21.
auditus, US 100, 7; 104, 25.
auferre 74, 17.
auis 54, 17.

aureum saeculum
auris

aurum

16, 7.
in aures nostras legens 23, 24

38, 8; 56,7.
16, 8'; 28, 2. 3.

aut saepissime ; ^= neque {post uon)

4,9; 11,2; 26, 16; 32,15; 56,16
e^ eHl, 22. 23; 17,5
83, lal.;
18, 1. 8 r= sxue?); 26, 5; 30, 13
41,26; 49,31; 70,9; 71,6; 78,9.
aut
aut (uel saepius
23 al.;

186

Index

repetitum)

15; 7, 25; 23, 13 sqq.;

6,

50,8.9; 70, 10. 12.

seu
aut -^aut
95,2; aut-~-aut-~aut~'uel44, 5;
aut -^ uel -^ aut 79, 21 non --'uel
~-aut 65, 13; ne -~ aut -~ aut 43,
13; non -~neque -^ aut 59, 2; nisi
-^ aut-^ aut 97, 13;
aut certe
31, 27; 44, 5;
16; 81, 3 al.;

47, 20; 70, 16; 110, 10 (uel certe

aut pro an 31, 8;
131, 13);
45, 2; aut quis 45, 16; 46, 16;

53, 24; 105, (8) 13; aut numquid

45, 13; 55, 18; cf. siue, uel.
auteni saepissime ; nos [uel nobis) autem

13; 8, 12; 9, 25; 15, 2. 26

20; 17, 15. 18; 25, 13; 28, 16
29, 11; 31, 28 Cc/. 16,8. 11; 17, 5
24, 1114; 26, 12, 16;
28, 25
si
35, 24; 40, 19; 41, 16);
7,

5.

16,

autem
autumnus

praef.

c.

tare (in symh.) 37, 8; baptismum

remissionis ostendit 32, 2; in baptismum 60, 8; 73, 19; in baptismo
142, 10.

baptizare

7,

TOp-OV,

(oTo[xo5, 6 siue o-

t).

Caduceus

17, 5.

caducus 93,

16.

caecitas 23, 3.
caedere 40, 18. 19,

p.

ed.

Gamurr.

cf.

Hil. de myst.

et

liiwr caedentis

non

potiris docetur esse,

caesi.

caelebrare 72, 23.

caelum, caelestis saepissime (nusquam

orum

coel. uel cel.); caeli,

caelum

caelos 37, 3. 4;

62, 13;

caeli 67, 13.

9.

calculus 26, 3.
calidus, cod. callidus 27, 30.
calix passionis 74, 17 {cod. calicem

II. III.
baptisma, atis 5, 7; 7, 9 bis; 7, 17;
26, 22; 39, 2. 3; 60, 17; 61, 8;
79, 18; 100, 4; baptismum salucf.

9.

brutus 104, 24.

butomon 24, 20

calciamentum 101, 19; 102,

81, 4.

pro U,

boni gloria 95, 23; 72, 16.

brauium 143,

caerimonia 14, 17; 18, 1; 54, 17.

30, 16.
64, 7.
auxilium 80, 15.

azymus

blasphemare 29, 10; blasfem. 29, 6.

blasphemia 8, 26.
bonus fructus 46, 27; 47, 1; perfecti

13; 39, 14; 97, 15.

basiliscus 15, 5.
beatificare 95, 9.

beatissimus3,6; 12,20; 14,5; 33, 7; 87,

8; Oros. 151, 4. 15; 155,20; 157,14.
beatitudo 97, 7.
beatus 34, 12; 59, 23; 88, 1; (152, 8?).
bellum 88, 20; 93, 19; 95, 14; bella
uitiorum uel peccaminum 92, 10;
93, 22; 95, 16; 96, 1. 22; 99, 21
(Oros. j). 6-37, 21 ed. Zang. : cordis
hella).

bene 18, 21.

benedicere, maledicere aliquem 27, 8;
28, 19.

benedictio 99, 1; 103, 2; 116, 1.

benignitas 42, 27.
bestia .saepissime, uelut 8, 1. 18. 22. 24
9,8. 11, 12. 13. 18; bestea 10, 5.
bibiturus 74, 18.
blandimenta educationis 63, 1 ; eorruptelae 83, 21.
blandiri 63, 13; 84, 5.

-~

acceptam .... eum).

calliditas 84, 2.

calumnia 24, 8; 44, 8;

calumniosus 41, 22.
campestria 105, 3.

53, 3.

campus incorruptae beatitudinis

97, 7.

candelabrum 25, 15.

canon 41, 26; 42, 2; 44, 11; 46, 1. 3.
4. 6; 47, 13. 14. 15; 48,7; 49,23
50, 2 Ms. 11. 12. 18. 19; 51, 24
55, 8. 19
11. 12. 13.
15. 17. 18; 112, 2. 4. 11 sqq.; in ca-

52,

14. 17;

53, 5. 11;

56,20; 63,5; 111,7.8.

nonem non
legere,

ginta

legimus, uidemus, cf.

uidere;
canones nouaPriscilliani
in ep. Pauli

112 sqq.
canonicus 23, 11

45, 2; 48, 13; 51, 22

55, 13.

capax 96,

7.

capere 40, 10; 97, 14 (?); 101,

captiosus 75, 19.
captiuitas 78, 23 95, 6.
captiuum aeternale 25, 10;

9.

captiuus
2 57, 10.
captus, US ? 97, 14.
Caput 28, 21; 30, 5; 79, 17 bis; capud
8,

66, 12.

caracter 26, 8.
carissirai in allocut. 88,
Caritas 35, 7.

6.

u er bor um et locutioiium.
carnalis 29, 1; 86, 7; 101,

26

1;

152,

castitas 70, 11.

cata Lucanum 47, 4; cata Matth. 48, 2.

cataclismus 46, 13.
catholicus aures 38, 8 ; dispositio 3, 4
Mes 6,20; 30, 15; 34,3; 41, 20;
42, 2; nomen 56, 18; obseruatio
OS 23, 16 ; 37, 20 ; pax 35, 4
4, 19
professio 40, 6. 20; 67, 23; sacerdos 43, 13;
catholici 42, 8; catholica, oruin 22, 12; 51, 10. 26;
(catolicus scribitur 4, 19; 23, 16).
:

catecuminus 58, 19.

cathedra 82, 9; 83, 22,
causa 41, 16; 72, 6; 101, 26.
cautela 51, 16.

cautus messor 46, 29 (cf. Quid. Met.

1, 136: cautus humum longo signauit limite mensor).
cf.

coaceruare Gros. 151, 12.

coagolare 21, 17.
coapostolus 141, 9.

coepisse 72, 2;

Gro.s. 156, 3.

cael.

96, 23.

cogere 34, 7; 47, 27; 58, 2; 69, 11;

94, 21
97, 13.
cognatio 18, 30.
coguatus 65, 13.
;

cognitio 53, 10; 100, 15.

cognoscere9, 17; 14, 11; 31, 31; 39, 6;
53, 11; 72, 10; 74, 2; 79, 19. 20;
87, 14; 89, 6; 92, 12. 15; 93, 14;
94, 12; 97, 15; 100, 16; 101, 5;
102, 13.
cohabitare 80, 14.
cohibere 98, 23.
colere 16, 27; 17, 3; 71, 10.
.!
cf. etiam conl
collega 141, 8.
coUigere 23, 14; 67,24; 86, 11.
collocatio uerborum liberior: omnia

coli

uon

mimim 96, 1
94, 8.
certe (18, 29 ? cod. recte); 47, 20. 22;
48, 9. 12; 53, 20; 54, 5; 56, 19
{cod. certa); 56, 25; 70, 16; cf. aut.

87, 4) ; quae etiam

56, 19; si haberet

certus 32, 15; 93, 16.23.

obiceret 41, 11, cf. quae lihrarius

correxit 10, 21; 21, 6; 22, 13;
sibi dextras dederiiit lacobus et

ded. 141, 1 sq. ;

cf.aio, (inquid), denique, enim, ergo, itaque.
soc.

chirogi-aphum 16,23; 119,5; 153,

7.

comisatio 21,

8. 16.

comm

16, 1.

cf.

5.

etiam conm

circumfusus 103, 17.

circumscribere 78, 8. 13; 88, 10; 95, 9;

eommittere 56,

commonitorium
coimnori 60,

7.

35, 20;

Gros. 151,

1.

10.

9.

communicare c. dat. 39, 28; secum 39, 20.

communicatio 8, 19.

clarificatus 66, 1.

communicatoriae epistulae

claudere 33, 1; 47, 20; 57, 11; 103, 14;

communiuui opiiiionum
commutatio 105, 9.
.!
comp
cf. conp

5.

.!

5. 10.

2.

clericus 39, 27.

clerus 41, 9; 129, 2.

circumcisio 72, 9; 137, 15.

circumferre 101, 4.

104, 3.

commemoratio 58, 1.
commendare 41, 8; 75, 13 {sed conmendare 76, 12;
125, 5; 132, 13).
commercium 59, 10.

circuire 11, 4.
circulus 153, 5. 15.

clauus 22,

etiam quae

cessare 55, 2.
ceteri 3, 9; 14, 6; 99, 13.

circumuersura mundi 102, 8.

ciuitas
urhs 40, 11.
clamare 41, 12; 54, 3; 55, 1; 97,

quod Hydatius

lohannes et Barnabae societatis

sibi et Barnabae lac. et loh. dextr.

ceruus 26, 16.

Gros. 157,

= non omnia 53, 1 quod neu

non quod 82, 19; 85, 12 {recte

cernere 74, 13; 94, 9.

certaminum incerta 93, 19; bella certa-

chrisma

molliens

cliuo

100, 10.

coepiscopus 40, 21.

cogitatioues 9, 19; 10,15; 11, 7; 77, 4;

8.

celehrare

mollior 77, 1;

cliuus

al.

caro saepissime; cf. nasci, pati, uenire.

castificatio 71, 7; 72, 16; 79, 7; 95, 23.
castificatus 65, 27; 72, 13; 77, 5.
castigare uitia 12, 23; 60, 3;
67, 17;
in gladio
70, 11; 73, 11; 76,

187

comparatio:

quo

41, 8.
ratio 96, 6.

uefarius 23, 3;

beatius est dare magis

quam

acci-

188

Iudex

pere 49, 22; minus iuiustus 12, 7;

fortis uehemeuter 9, 14;
comp,
c. ahl. 23, 1
64,1; 26, 14; 41, 20;
99, 15; 140, 13; omuibus senior
42,24; {sed senior oninium nostrum
34, 11); praestantius tibi? 104,1
(H. de trin. I, 4: sui); deterius

gehennae tormentoque peruigilr 22,

16; quam 4, 11 34, 4; 35, 2; 39, 26
;

(nusquam a

al.

tio,

plus

(=

c. ahl.); cf. declinamagis), potius, quam.

conari 88, 21.

concedere 5, 4; 66, 21.

conceptio 60, 3; 77, 15.
conceptus, us 74, 22; 101, 17.
concessivMe enuntiationes cumulantur,
cf. etsi, licet, quamuis.
concilium 40,7.25; 42, 11.20; 43,2. 11.
concinere 105, 4.
concinnare 40, 28; 111, 7.
concinnus llO, 7.
concipere 53, 26 74, 23.
;

concitare 40, 16.

concludere 20,16; cod. conlusit 32, 16;

138, 13.

conculcare 15, 6.
concupiscentia 16, 17; 63, 20; 65, 28;
70, 10; 83, 1; 96, 24; 101,26.

condemnare

30, 14; 43, 4.

condere 52, 24.

confabulatio 122, 5.
confessio 3,13; 4,2; 31, 8; daemouiaea
6,

25

et 38, 21.

confidenter 74, 18.

confidentia, ae 51, 15; 74, 16.
confidere 35, 8; 42, 25; 93, 19.
configurare se 9, 24; 85, 6.
confirmare 45, 19; 50, 9; 54,21; 56,15;
63, 19; (ex confim. corr.) 73, 19;
0ms, 153, 2; 154,4.
confiteri 7, 5. 23; 12, 13; 13, 22; 16,
10. 13; 23, 8; (deo) 26, 11; 31,
1. 4. 10. 22. 28; 34, 19; 42, 4. 5;
51, 29; 54, 15; 66, 24; 74,20; in
loquellam 105, 4.
conflatilis 15, 9.

confundere8,10; 15,10; 17,27; 76,17.

confusibilis 8, 1

29,

confusio 28,24;
congregari 93, 12.

1.

Oros. 155,4.

imrum diligenter seruatur: neiitr. pro fem. 39, 8; 50, 22;

(102, 11); 120, l^;(pro masc. 79,15 ?)
cf. calix, factus, genus, nominatiuus, numeri uariatio.

congruentia

humano

conhiuere

sensui {ex conniu.

corr.) 92, 5.

coniugatio

persuadit, exiet, perient,

(= uelit), malluerit
sim., (orirentur), crassuisse, ueterescei"e;
paenitens, uocitus, finctus,
bibiturus (praestaturus); sperantes
sunt 116, 16; cf. factus, genusuerhi,
perfecta; uid. etiampraef.cap.il
cf.

transiet, uellit

de
et
mutatis et Arch.
Lex. III, 316.
coniunctiuus, cf. modi.
conlaborare 132, 13.
conlatio contentionis 39,
conligatio 59, 9.

f.

lat.

5.

conlocare 104, 14; 144, 8.

conluctari 98, 3.
conluctatio 13, 6.
conm ... cf. comm
.!
conmilito, onis 141, 9.
.

conp

cf.

comp

..'

conpactus 65, 4.
conpaginatio 60, 14.
conparare 5, 8; 19, 23.
conparatio 69, 9.
conpescere 77, 6.
conpingere 104, 14.
conplantare 74, 2.
conplere 48, 14; 62, 5; 65, 17; diem
conplens in agnitionem 67, 20.
conplures 34, 20.
conponere 40, 3; componere 67, 18.
conprehendere 20, 19, sed conpraehendere 69, 9; cf. adpreh.

conpugnare 97, 28.

conpunctio 100, 2.
consacerdotes 40, 8.
conscensus, us {cod. consensus) 91, 6.
conscientia 3, 7; 35, 8; 41, 19; 55, 13;
Oros. 156, 12. 16.
92, 11;

conscribtio 59, 13.

consecrare 23, 4; 24, 2. 3; se in caelestes glorias 98, 18.

consensus 152, 11; 153, 17.

consentire 19, 3; 30, 15; 41, 26; 46,24;
64, 5; 72,6.
consepelire 60, 8.9; 73, 19.
consequi 84, 24 88, 20.
conseruare 92, 11.
conseruus 31, 16.
considerare 56, 25; 59, 20; 71, 23.
consignare 79, 23.
;

consiliator 60, 16.

consilium40,ll;45,10;83,14.22;96,7.

uerborum

et

consimilare 73, 24.

consistere 3C, 5; 40, 27.
consors c. gen. 73, 13.
coiisortium 56, 18; 63,3; 84,22; 93,12.
conspectus 73, 14.
conspicabilis 76, 21.

constans fldes 75, 19; 100, 0.

constare 42, 17; 77, 19; 111, 18.
constituere 11, 24; 43, 2; 45, 16; 47,
14; 57, 18; 61, 9; ingressum 71,16
et 90, 16; 82,4; 91,4; 96, 1.
constitutio 47, 6. 23; 60, 4; 78, 24;

constitutus 4, 3; 16, 5; 65,

6. 18.

25;

constringere 58, 15.

oonstruere iter 6, 2; 71, 15;
(ad) 70,

53, 14;

consulere alqm 40, 14; consolere sibi

28, 1.
consultatio 45, 10;

consummare pro

ad

Oros. 151, 1.
cousuraere 80, 12;

80, 13.
10, 12;

17, 21;

48, 4;

78, 20.

contectus 85, 15.

conteinnere 18, 2; 29, 7; 36, 1.
contendere 74, 19; 93,23.
conteutio 35, 7. 9; 39, 5; 40, 13; 44, 3;
59,3.
continentia, ae 112, 7.
coutingere 79, 15.
contortus 12, 17.
contra praep. crehro, uelut 3, 11;
35, 22. 26; 39, 18.
contra
autem 153, 18; contra auteui

153, 21.
contraire 61, 7.
contrarius c. dat. 88, 22

99, 8

con-

in

domo Dauid
19;

cf.

^=

lAlcret.

11, 388; Neue, lat. Formenl. 1,347.

Corona uenerabilis tua 38, 6 cor. uenerabilitatis tuae 39, 21
cor. tua
;

42, 13; cor. aeterni sacerdotii 42,25.

corporalis 63, 20; 65, 24; 87, 5.
corporaliter 118, 11.

corporare 62, 4; 65, 23.

corporeus 76, 21.
corpus: (eclesiae coi-p. 31, 29); 54, 1;
67, 17; 70, 18; 72, 11. 13; 73,3.
13.24; 76, 1.4; 78, 11; 79,7.21.
27; 80,5; 83, 23; 93, 21; 95, 18.
correctio et fides 102, 18.
corrigere 77, 11; 112,9.
corripere 12, 2; 97, 1; 99, 23; 101,9;
129, 3.

corrumpere 63, 23;

73, 9; 83, 24; 87,4.

corruptela: cod. coiTuptila 83,21: -ela
ex -ila corr. 84, 3; -ela ex -aela
101, 25.
corruptibilis 9, 22; 16,1; 67, 17; 68, 6;
76, 25; 85, 12.
corruptio 147, 7.
et 70, 16 (libi
ex cot. corr.); cotidiana bella
93, 22 et 96, 1 cottidiana exbibitio

4.

10;

75, 13.

42, 24.

conuentus episcopalis 35,

cott.

conturbare 13, 13; 95, 10; 96, 16.

conuallia tabernaculorum 101, 24.
conuellere 24, 10.
conuenire 74, 25; 100, 7; conueniri
1

erexit

aojTr.pia; 32,

cotidiauus testis 83, 9

;

trario 89, 5.

40,

20; 34, 18; 40, 19; 41, 23;

9, 18.

52,20; 87, 13.

corneus deus 24, 10.

corruptus 83, 23.

contrudere 153, 7.
contumeliae uaturae uostrae 60,

99, 7;

consudare Oros. 154, 17.

consuetudo 69, 13; ex consuitud. corr.
94, 23 et 95, 7.

consummatio

95, 21;

18;

conuiuificare 144, 18.

cooperari 128, 19.

/.c'pa;

1.

65,

coruum

99, 2. 10.

77, 16;

57, 4;
126, 9.

conuersio 20, 15; 45, 7.

conucrsus ad fidem 93, 13; 94, 25;
97, 6; 100, 11; conuersus in redarguitione 97, 18.
conuertere et conucrti 11, 1 27, 26 sq.
45, 22; 49, 16; sol conuertetur in
tenebris 32, 11.
conuincore 35, 17.

cor

121, 3.

constitutum 64, 16.

189

locutionum.

15.

conuersari 80, 10; 99, 21.

conuersatio 4, 4. 13; 14, 8;

126, 1.
crasse sapere 115, 8.
crassescere Oros. 156, 25.
Creator 77, 20.

creatura 74, 25; 75, 6; 76, 13. 21.

credere c. dat. 4, 6; 18, 17; 23, 16;
24, 18; 31,8; 33,5; 40,9. 25; 45,
9. 17. 21; 47, 17. 21; 49,28; 53,
12, 22; 78, 22; 83, 17; 101, 24;
c. acc. 5, 7; 6,10.20;
117, 18;
13, (15?) 22; 24. 4; 31, 11. 28;

44, 11;

190

Index

32, 16; 34, 18; 36, 14 (in

symholo cursus anni

17; 45, 8; 49, 10;

50, 1; 55, 22; 56, 15; 66, 10. 21;
69, 3; 75, 11; (98, 17); 99, 9;
in c. abl. 38,
c. acc. 37, 8. 13;
19. 20 {It. et Uulg. in filium) 46, 18
66, 9; 80, 7; absolute (uel c. acc.
13, 15 (?); 24, 14;
c. inf.) 4, 10;
31, 31; 34, 4; 44, 14; 48, 10; 49, 2;
62, 6; 66, 18; 69, 3; 78, 9; credere
88,

fidei);

8.

in

quod 50, 8.
crepido, inis 61, 5.
crescere 68, 1 ; 78, 9. 23.
crimen 35, 18; 42, 13. 21; 53, 12; 83,9.
crucifixus 5, 23; 22, 1; 32, 1; 36, 23.
crudelis 88, 19.
crudescere (= foHtvuchern) 7, 8.
cruentus Oros. 152, 18.
cruor 79, 15.
crux 26, 0; 44, 15; 60, 6; 76, 2; 79, 23;
100, 4; in crucera mori 73, 15.
i {pro cubitum, i)
27, 5, cf.
Boensch, It. et Uulg. 261; Bnke,
par palimps. Wirceb., p. 416.

cubitus,

culpa

17; 53, 13; 92, 11;

6,

Oros.

156, 8.
culpabilis 53, 1.
cultor 26, 25.
cultura Oros. 152, 4.
cum c. coni. saepissime, uelut 5, 11

6,

8 (tem2)or. 33, 1 45,

5 al.)
c. indic. 28, 4 (ubi ostendis ex ostenderis corr.); 19, 24;
44, 13; 50, 1; 53, 1; 60, 20; 65, 7;
70,3; 78, 15; 80, 20; 81, 6; 87, 18;
12.

20

7,

88,3.8;
104,

14,

97, 15;

99, 19;

103, 16;

7.

cnvapraep., perire cum 14, 21; 16, 13;

46,29; 77, 19 {cf. 24, 3; 47, 1.3);
7,24; 18,29; 19, 12; 23, 5. 17;
39, 10; 42,3; 46, 9 feis. 28; 47,2;
54, 7; ad 56, 27 63, 3 69, 4 80, 23
cum quibus 3, 10; 24, 3; nobiscum
1 5, 14 41, 5 uobiscum 80, 14 secum
39, 19; cum abolitionem cod. 73, 16.
cunae 60, 3; 77, 15.
cuncti 3, 10; 56, 13; QQ, 4; 75, 21;

104, 13.
cupiditatis modulatio 84, 1;
92, 10;
93, 11.
cur 31, 23; 86, 5; 96, 8 {ubi cod. cui);

quur in codd. ad ly, 16 et 152, 11.

cura pro Christo 55,20; cura de talibus 79, 16.
curiosus 87, 11. 16.

65. 6; lunaris 78, 4.

custodire 37, 18; 45, 25; 58, 17; 81, 5.

cymbalum

16, 19.

cyparissus (y in ras.) 12, 16.

Daemones

7,

4; 17, 30; 18, 20; 19, 3;

21,6; 38,22; 39, 10; 54, 20. 25;

(115, 2); gen. daemonum ex daemonium corr. 7, 2; 15, 12; 26, 25
(daemonum sine correctura 96, 25
daemonia 8, 14;
Oros. 156, 4);
16, 26; 23, 6; 77, 10; gen. daemoniorum 8,4.20; 13, 3. 12.23; 96,15.
daemoniaca confessio 6, 25; 38, 21

18, 3; 76, 17.

damnabilis 23, 23; 53, 13; 55, 18.

damnare

3, 8. 11; 5, 8; 18, 3; 22, 14

23, 6. 18; 27, 11; 33, 7; 35, 17
36, 1; 37,20; 38, 6. 7. 22; 39, 11

21; 40, 8; 41, 4; 42, 1. 3.8.12.21

23; 44, 3; 45, 2. 13. 16; 46, 10
47, 20; 48, 12; 50, Sbis; 51, 10
11 bis; 56, 4. 12. 16. 19. 20. 22
80, 23.

damnatio 46,

7.

dare 31, 12; 33, 9; 34, 3; 35, 19; 39,

25; 40, 1. 7. 25; 42, 28; 43, 10 bis
46, 7; 52, 16; 54, 13. 20; 55, 15
63, 5; 64, 20; 74, 23; 79,22; 94,13
95, 18; 102, 5; dans in eis spiritum uitae 104, 15.
inimicus, dignus
datiuus, cf. amicus
indignus, germanus, similis, sanc-

deterius,(praestantius);
tus,
adorare, adquiescere, communicare, interesse, iubere, renuntiare:
Christo adfixus sum cruci 73, 17
testis,

illi 18, 22; omne quod

luna nocti minuitur 78, 23

stultitiae est

sol diei

quod ex nouo ingeniis repperitur 44, 8.

de saepissime: pro gen.: testatio de
cath. professione 40, 6, (plurimi
de clericis 39, 27); cura de talibus 79, 16 al.;
pro abl. sol.: de
persuasione 48, 17; 56, 14;
de
a 42, 16; 48, 19; 74, 18;
Oros.
de
ea; 42, 10; 43, 7;
de terra de limo
155, 13;

21, 1; (19,24); 72, 19; 98, 15);

de fide de apocryfis cod. 43, 14;
de scribturis quaeritur de nobis

sententia 41, 23 de propiato inimiei

de
transitu (deprop.?) 77, 21;
quo saepissime, cf.neutr., qui;
;

uerborum
de reliquo 40, 7 (49, 21);
exire,

gloriari,

gratulari,
(in symh.), studere.

deambulacrum

et

cf.

iudieare

93, 4 {et 105, 7?)

debaccari 39, 22.

debere 36, 7; 42,

191

locutionura.

tum, moriontum (sed credentium,

acc.

labentium, logentium,

al.);

pl. caelos, cubitos

abl. pl. aiii-

mabus;
cf.
314316.

ArcJi.

f.

lat.

Lex.

III,

19; 53, 20; 58, 3.

14; 60, 10; 83,10; 86,11; 92,12;
96, 27; 97, 2. 24; 103, 8; saeculo
nil debere nel similia: 68, 9; 73,
12; 77,25; 81,5.
debitor 53, 21 93, 3.
decada, ae 78, 15. 16.
8.

decalogus 78, 12.

decein 8, 25 bis.; 18, 8.
decet 43, 9.
deceptio 99, 18.
deceptus 45, 6; 48, 1; 65, 28; 76, 15.
decernere 35, 24.
decerpere 111, 7.
deciduus 71, 20; 79, 12.
decima, sc. dies 78, 19.

decimae fructuum 78,

17.

declinare animi a facie 86, 6.

declinatio (heteroclitorum quoqtie, ab-

decliue scelerum 89, 2.

decolorare 83, 2.

decretum 55,22; 60,5;

61, 13; 98,3.

dccurrere 61, 6.
decursus aquarura 85, 10.
dedere iiitam 5, 3 bis.; sc 35, 1 dedita ueutis itinera 54, 17; deditus
saeculo homo 96, 27.
;

dedicata iu Christo coiuiersatio 95, 20.

dedieatio 40, 26.

deducere

8, 7;

64, 5.

deesse 42, 18.

deferre 41, 9.
deficere 23,2; 24,3; 71, 24.
defiiiitus, ex dif. corr. 103, 8.
delectari in alqa re 14, 9; c. abl. 63, 20;

53, 23.

delegare 80, 9; deligare 104, 17.

undantium, metaplastorum, singu- delere 46,

lariuvi tantum, sim. ratio habetur) :
sing, nom.: fidis, hoiior, lohannis,
lordanis, Hiesu Naue, Inda; cf.
alienigeiius, altarium, baptisiuuin,
bestea, daemoiiium, decada, dex-

tera,

fenis

fera, grifus, iulecebra, menduiu, pa.scha, Pliada,

tenebra;
gen. Abrahae, Nathae,
luda, Zeil (opp. alia nom. licbr.);
(doinus), fili, genesis, heresis, ite-

paschae, plasmae;
dat.
nuUae, solae;
acc. cornuui, cata
Lucanum, uitim ex uitem corr.
c)l. : subst. i ex e corr.
14, 22
neris,

23.
deliciae 13, 5; diliciae 59, 3.

forma peccati
Snde) 44, 5.

delicti

deligare

denudare

mens

deorsum

95, 8;

nom. uel

acc. pl.:
fluctuus, pa.stuus,

aspedes, caeli, fili,

sensuus, usuiis, spiritus ex spiritiius
corr. 13, 11; (sed etiam dictu.s,
fructus, gustatus, niorsus, ])riucipatus, sensiis, .spiritus); tiniies, iiitirmes, siuceres;
gen. pl. dae-

moiiiim sae2)i7is ex daeinoiiium corr.,

extarum, meusuum, inaniim, priiicipatum (sed etiam actuuui, fructuum, iutellectuum, processuum,
spirituum), pascharuiu; disputan-

verschuldete

delegare.

dimittere 39, 20; 59, 12.

demoustrare 62, 8; 71, 7; 74, 12; 75, 2;
98, 4 (ubi litt, r omissa erat).
demonstratio temporum 69, 8.
demonstrator 9, 27.
demutatio firmainenti 26, 21.
denegare 18, 19.
denique saepissime, plerumqiie in exordio sententiurum : 13, 13; 35, 15;
47,3; 52,3; 62,16; 65,18; 66,4;
72, 20; 74, 8; 95, 24; sie denique

81, 7 ; iiiii, fiue, igne, mense (iieteri

138, 1; 153, 2); pari, et comp.: i
11, 13; 23, 16; 100, 10; e 77, 1
e ex i corr. 7, 8;
uoc: populus
;

cf.

demittere

(=

11, 15; 50, 5; 63, 7; 84, 0. 24;

91, 1; inde denique 48, 20.
19, 10.

32, 11; 39,

depasci 15,

1.

1.

deponere 42, 20. 22.

depraecari 42, 23; 43, 1; 58, 13.
depraedari 16, 5; 64, 23.
depraehendere 14, 11; 76, 1; cf. adpr.
et coupr.
{depersuasio
uid. persuasio).
deprauare 6, 16; 83, 1.
{depropiare ? uid. prop.).
deputari 36, 24; 119, 22; {cf 46, 15).
descendere Oros. 157, 15.
'i

192

Index

dBsecandae (ex desaec. corr.) earnis

opera 70, 20.
deseruire 131, 4; 135, 21; 13G, 13.
desiderare 15,14; 27, 16; 41, 18; 71,0;
89,4.

symbolum

designare

49,

desistentis terminus 72, 1

desperare 32, 14.

1.
;

cf.

gerund.

desperatio 33, 5; 91, 4.

despicere ex dispicere corr. 73, 22 90,
25 et 98, 17; disp. sine corr. 59, 16.
destitutus, Oros. 154, 17.
destruere uid. distruere.
deterior 7, 3; 39, 20; 51, 21; 131, 12;
142, 20; gehenuae tormentoque
22, 16; deterrimus 131,5.
;

detestandus 14, 19; 77, 3.

deuertere 48, 11.
deuincere 5, 23; 78, 2; 79, 5; 96, 8.
23; 101, 20; 102, 3. 14; ex dhiinc.
corr. 95, 19.
6.

deus sescenties; pl. dii 14, 21; 10, 27;

38, 27; saepe additur ad Christus,
deuorare 9, 18.
dextera (sc. manus) 12, 13; 25, 22;
37,3. 5; 74, 16; a dextris 15,4.
diabolicus {ex diabul. corr. 61, 16;)
zabolieus 3, 5; 19, 2; 99, 11.18.
diabohis 11, 3; 52, 4. 7; 53, 15; 55, 2.6;
61, 15; 03, 14. 21; 64, 18; 95, 4;
dia97, 9; {Gros. 156, 17. 19);

bulus 52, 10; diabulus ex zabiilus

corr. 13, 16; zabolus 18, 4. 5. 9.
14. 20; 24, 14 bis; 84, 5; 100,3;
zabulus 19, Idbis; 46, 29; 61, 10.

diadema

8, 26.

dialecticum ingeniorum opus 48, 16;

dialectica 110, 12.
dicere saepissime, uelut 5, 16;

6, 21;
21; 11, 21; interdum dicit pro
inquit, tielut 11, 16; 19, 12; creherrime diceute apostolo et sim.,
cf. partic. abs.; non dicam 35, 19;
55, 7; cumidatio: dicente cuangelista testatur deus dicens 47, 4;
7,

11011

possumus dicere deuin iiou

quod eum dixisse apostolus

dixisse

dixit 49, 30.

dictare 87, 18; Oros. 151,7.

dietio 28, 9.

dictum

1.

didymus domiui

44, 12.
dies saepissime, uelut 26. 22; 43, 12;
55,23; 67,20; 73, 6. 12. 20; gener.
fem. 5, 24; 37. 1 masc. 39, 25; 57,
;

genet.?
15; 60, 18; Ol, 2. 7; dies
80, 12 (cf Neue, lat. Formen!. I,
cf.acc.temporis et in c.abl.
378);
differeiitia 10, 10; 71, 4.
differre de die in die 57, 9.
diffidential5,25; 18,10; 74,20; 140,0.
digerere 87, 17.
dignari: memor mei esse dignare Oros.
157, 16; qua clausula saepissime

usus

est

epistulis

Sidonius Apollinaris in

ad papas

1-12, VII 3
IX 210, 12.

detestabilis 46, 26.

detestabilitas 8, 3.

deuitare 34,

dictus, US 98,

12, 1; 23, 22; 30, 12; 45, 16.

17; 50,11; 72,4.5; 87,1; 101,6.

dignatio 75,

13,

datis,

VIII

4,

lib.

VI

5,

13,

7.

digiiitas 29, 0; 30, 2; 90, 27; 101, 10.

digiius 8, 12; 18, 31; 52, 18; 82, 19

83, 4; 105, 10; gehennae dignus

14, 19 et 24, 7; mandatis dei dign
80, 8; substantiae dei dign. 97, 25
diiudicare 18, 23; sed disiudicare 18

24

bis.

dilectissimus maZZoe?<f. 58,

6.

24; 64,4

67,8; 85,3.
dilibatio 48, 19.
diliciae cf. dei.

diligentia 51, 23.

diligerel6,7;35,3;45,23;51,21;53,3.
dirigere 71, 14; 82, 6.
discentes
discipuli 22, 0.
disceptatio 40, 11 49, 28.

discere 43, 9 ; 67, 21 {cod. dicitur) ; 94, 24.

discernere se in niillo 75, 16.
disciplina 8, 19; 35, 21; 56, 11; 82, 7;

98,23; 99,1.
disciplinatuni opus 102, 14; 104, 14.
discipulus 6, 13; 23, 5; 35, 3; 39, 11;
42, 3; 55, 19.
discutere 109, 10.
disiudicare uid. diiud.
dispensatio 73, 1 76, 11 ; 100, 12 101, 6.
dispicere uid. desp.
;

disponere 10, 10; 32, 5; 45, 25; 40, 2

48, 22; 02, 5; 65, 10. 12; 66, 5
75, 9; 92,4; 94,10; 103,4; 104,12
105, 1; 154, 1; disposita in nos
natura 09, 8.
dispositio 3, 4; 31, 31; 34, 17; 51, 18;
55,7; 62, 17; 63, 22; 65, 7; 70,10;
97, 20; 100,9; 105,5; Oros. 151,
14; 153, 12. 14.

uerborum

et

disputare 48, 22; 49, 1. 21; gen. pl.

pari, disputantum 63, 10.
disrumpere 15, 15; 59, 13; 93, 1; ex
diiT. corr.

domus 68, 3; 79, 27; 80,

mus 79, 11 bis; domo
donec

ind.

c.

dracma

12, 11.

193

looutionum.

91,

Oros. 152, 12.

1.

dissectus 47, 19.

dissentaneus 72, 14.
dissentire 30, 16.
dissimulare 40, 29.
dissoluere 23, 19; 67, 15.
dissonus 74, 24; 113, 9.
distincxisti 104, 13.
distingiiere
distribuere 104, 25.
districtus 70, 14.
distringere 70, 19.
distructio {erat districtio) 61, 16.
distruere 6, 15; 26, 21; 52, 5, 71, 10;
76, 1; 97, 16; 102, 10; distrucximus
de95, 2, sed distruxisti 97, 4;
struere 70, 10 ; 74, 5 ; 119, 6 ; 124, 2

draco

125, 6; 137, 1. 16; 146, 18.

ditare 79, 19; 83, 3.

durare

= manere

duritia

petrarum

diu 99, 20.

diuersus 36, 12; 41, 7; 42, 14; 49, 17
63, 10; 71, 18; 74, 24; 99, 19;

9,

8; gen. do32, 19.

2; 11, 19. 22; 13, 10; 15, 6;

18, 8. 14.

dubitare: nou dubito

quemquam

esse

dicturum 53, 2.
dubius 8,6; 64,4; 115,7.
ducatorium 11, 22.
ducatus, US 102, 6.
ducere (ex die. corr.) 27, 11; 49, 15;

( magni facere) 87, 5.

ind. praes. saepissime, uelut

magnifica

dum

c.

5,8;

duo

6, 17;

101, 9;

45, 11. 15; 48, 16,20;

coni. imperf. 98, 4.

c.

72, 12.15; 79,6; 84,25; 95,17 bis;

98,11. 18; 99, 5; 101, 2. 13; 103,19.

duodecim

81, 10.

40, 4.
54, 12.

durus 104, 24.

dux

in Istrahel 31, 6.

103, 12.
E, cf. Ae.
diues 91, 2. 3.
ex saepissime, stehet 20, 14; 23,
e,
diuexus 105, 2.
10. 11; 32, 3; pro gen.: nuUus e
diuidere 5, 8; 38, 9; 49, 10; 60,22;
nostris 35, 11 ; multi ex bis 40, 24;
pauea ex bis 52, 25; quisquam ex
64, 14; 65, 9; 70, 9; 72, 8. 14;
bis 53,3; aliud ex bis 74, 10;
73, 7; 75,21; 76, 17; 98,19; 101,
pro
ex
a : e synhodo reuersus 39, 23
11; 102,2.
diuinitas 75, 13.
iufirmitate sanare 38, 16
cognosdiuinus saepissime, uelut 5, 8; 8, 2.
cere, discere 39, 5; 43, 8; sermo
omnis ex sensu est 70, 5; ex se
4. 12; 16, 8; 22, 11. 18; 57, 6.
11. 13; 60, 19; sae]ie coniungitur
53, 17; 104, 15. 18; natura e deo
Cbristo 93, 3; ex M. uirgine ex
cum 'genus, iudicium, natiuitas,
natura, opus, sermo, uirtus\
spir. s. (in symh.) 36, 17; Cbristo
docere 23, 17; 56, 1; 57, 3; 72, 21;
pro nobis ex inmortalitate moriente
88, 5 ; 92, 9 94, 25 ; 98, 7 ; ut 103, 6.
71, 2; e contrario 89, 5; ex nouo
doctor 23, 6; 39, 11; 42, 3; 126, 18;
44, 8; ex abundanti (IL Cor. 9, 1)
Oros. 152, 18.
49, 16; ere 111, 1.
doctrina 7, 24; 22, 13; 37. 18; 38, 5; ecce 9, 3. 8. 11. 13; 12, 23; 19, 4. 13;
20, 16; 26, 17; 27,24; 32,25; 36,
81,9; 92,7; 95, 13; 97, 18; 101,
4. 22; doctrina sana (= I. Tim.
18; 37, 4; 44, 16; 49, 28; 50, 16.
1, 10) 109, 10 et Oros. 155, 12.
20; 51, 6; 58, 20; m, 8; 72, 17;
nonne ecce 51, 2.
dogma 5, 7; 23, 18; 30, 17; 33, 8;
97, 11;
ecclesia: eclesia scribitur 5, 10; 17, 19;
37, 19; 63, 10; docma 3,8. 11.
dolor 39,22; 85, 1; 98,5.
30,6; 31,29; 35,4.25; 39,19.23.
24. 25; 40, 3. 7. 16; 41, 6. 7; 42,
domesticus 33, 13.
domicilium 82, 19.
17; 43, IShis; 55, 16; 68, 1 ; ecclesia
dominari c. gen. 21, l;
99, 6; 103, 4; 119, 23; 130, 6;
95, 1.
eclesiadominatio 60, 6.
133, 12; 136, 6; 139, 3;
sticus35,10;39,24;51,18; 129,11.
domiuicus 78, 16.
dominus saepissime, itehit 7, 6; 23, 8; eccona, uid. praef. c. II et indic. rer.
edere 85, 1.
26,5; 38,11; 54,4.
;

XVIII. PriBcill.

13

194

Index

edicere 11, 13; 32, 5; 45, 25; 50, 15.

editio Oros. 155, 9.
editus (ex aeditus corr.) 4, 9; 17, 20;

74 23.
edocere 46, 4; 49, 8; 63, 6; 69, 5;
96,2; edoctus 8, 13; 62, 17; 97, 2.
educatio 63, 1.
educere 85, 13; 104, 18.

enim
tertio

13, 17; 42, 8; 46, 25; 75, 12;

loco positum 5, 22; 8, 5;

15,23; 29,4; 60, 18; 64,6; 84,1.

eniti 34, 5.

eo quod cf. quod.

episcopus
papa 34, 2;
40, 1; 41,
2. 25; 43, 1; 129, 1.
epistula (nusquam epistola) 35, 22;

efficere 5, 24.

41,

efficieutia, ae 69, 7.

15. 16. 18; 111, 2. 13.

eradicare 10, 2.
erecta sublimare 105, 2.
eremus: in eremo 61, 9; erimum(?)

effulgere 110, 14.

effusio 79, 18.

egere uid. aegere.

egredi Oros. 152, 12.
eicere c. abl. 25, 20;

60, 11.
e

templo (erat ergo

templo) 72, 25.

elaborare 8, 15; 19,23; 20,23; 35,

4;

112, 7.
electio 40, 27; 94, 7.
eleetus 32, 3; 35, 4; 39, 14; 52, 20;
62, 17; 82, 5; 84, 25; 87, 6; 101,
8. 10; 104, 10.
eleeviosyna elimosina ad 34, 1 ; elemosyiiae, arum 91, 9; elemosyna, ae
:

134, 18 (ubi quidam codd. plicr.).

elefantus 8, 1.
element. uid. aelein.
elementarius Oros. 157, 4.
elidere 11, 8.
eligere 17, 15; 39, 14; 48, 15. 18; 130,
12; elegere 35,4; 87, 13.
_

suhstantiuorum: de huiusinodi
21 77, 9; iu huiusmodi 27, 12;
76, 14; iuter huiusmodi 47, 19; 99,
10; Heiias iuregnorum 47,8; (opera
8(3,l);partici2)iorum: imtura e Christo 93, 3; uerborum: 36, 21 56, 7;
67, 3
70, 3. 14 al. ; cf. aeiieum,
dextera, decima, fera, ferus, quadragensimae.

ellipsis
8,

elocutio 48, 13.

elogium 52, 17.
eloqui 6, 10. 17; 70, 7; 92, 7.
eloquiuin 49, 27; 51, 12. 15; 60, 20;
Oros. 157, 15.
83, 18; 94, 21;
emeduUare 27, 5.
emendare ad 109, 8 ;
152, 8.

emendatio 88, 12.

emere 28, 3.
emerita uirtus 46,
emissus 105, 18.
emundatio 79, 12.

9; 42, 18; 43, 5; 45, 3; 55,

5.

error 4, 6;

16;

6,

erubescere 4, 18; 66, 9;_85, 7; 88, 18;

(pleriimque ex erubisc. corr.).
erudire 23, 15; 67, 23; 97, 11.
eruditio 4, 10; 28, 25; 44, 4; 48, 1;
82,3; 85, 14; 101,4.
eruditus 14, 8.
eruginare 17, 13.

erugo 17,

7. 13.

erumpere 98,

5.

asse sae^nssime: in incremeutum 66, 14

in offensionera 66, 15; in testimo-

nium

17, 13; in testimonio 80, 17;

esto 52, 25.

est!

esurire 66, 17.

et saepissime, et-^- et (uelsaepius repe-

titum) 19, 3; 28, 16; 33, 8; 44, 15;

49, 26; 53, 21. 22 al; et
etiam
15, 20. 22 23, 22
33, 4
84, 12;
85, 3; 93, 7; 96, 13; cf sicut et;
et et iit permutantur : 8, 16; 84, 16
{cf 41, 11; 67,21; 75,3).

11. 14;
19; nee

etenim 4, 2.
etiam saepissime, uelut
9,

6, 14. 25; 7, 4;
28; 11, 26; 39, 19; etiam nunc

3, 12.

semper c. coni. (9, 28); 14, 7;

30, 19; 36, 7; 54, 11.
etsi saepissime; in ipso tractatuum
etiamsi,

(cf licet 86, 4);

8.

8; 14, 18; 17, 17;

7,

49,8; 57, 11; 58,15; 79,23; 83,1;

95, 17; 104,3; Oros. 151,2.

34, 3

9,

28, 26.
;

Koffmane, Kirchenl.p.91);

exordio: 3, 3
(+ 34, 8

6.

enarrare 98, 8.
enim saepissime, uelut 4,
5, 6; 6. 17. 19; 8, 5;

(sec. loco pos.) 13, 20; 28, 24;

39, 17; 44, 10; 51, 7; 63,9; 87,2.
erratieus, ex herraticus corr. 22, 19 (cf.

3, 7 quamuis);
3; 62, 4;
ind. 8, 13; 34. 3;

(+

licet); 57,
c.

35,8.24; 52, 17; 57, 3; 59, 3; (60,

13?co(Z.ut si);61, 11;62,4;72,7;
73, 4; c. coni. 3, 3; 102, 14; prae-

uerborum
ced.

pron.

105, 4;

et

relat. 26, 6;

etsi'sed

104, 15. 18
20, 25; 140, 13.

etymologia Gros. 156, 12.

euadere 83, 15.
euaageliea iussa 35, 23; Oros. 154, 7;
euuangelicus 62, 17; 93, 5.
euangelista 47, 4. 24 49, 27; 53, 7.
euangelium 19, 18; 22, 8; 31, 21. 22.
30; 38, 12.22; 41, 26; 46, 24; 47,
;

3; 48, 2; 55, 7; 56, 4; 126, 18; 139,

6; 140,5.20; 143, 2; euuangelium
6,25; 30, 14.17; 31,26; 32, 4.17;
60, 11; 66, 19; 72, 25; 81, 13;
90, 13; 91, 1; 102,9.
euangelizare 7, 11 140, 6; ex eiiange;

lezare corr. 84, 13. 14.

euasio eorum quae sunt in mundo 92, 9.
euertere dubios 8, 6 ; 64, 4
1 1 6 ; 60, 5.
euidens iudicium dei O^-os. 157, 10;
;

euidentior poeua 83, 9.

euincere 26,22; 78, 20.
euocare 35, 18; 40, 15; 43,3.
euomi ab ore 28, 1.
ex uid. e.
exactor 95, 8.

examen

145,

expetere 33, 12; 34, 4; 74, 17.

expiare 24, 1.
expiatio 77, 14.
(explicit

18;

33, 3; 43, 14; 91, 11;

c.

abl.

exsilire 47, 18.

exsistentia 154, 19.

exsistere cf. exist.

exspectaculum

spectnculum, prae-

arum

54, 19.

extendere 65, 4; 70, 3; 101, 20; 103, 5.

exterior honio (Uulg. a foris^ 124, 1.
exterminare 10, 3; 14, 22; (18, 6).
exterminii plaga 80, 20.
extinguere: (x
ras.) 12, 10; 22, 17;

54, 29.
extra 31, 11. 21; 44, 11; 47, 15;

48,23;

excipere 67, 22; 100, 6.

excitare 71,1; 88, 14.

praeterquam quod

exclamare 15, 14; 31, 8; 52, 25; 67, 15.

exclamatio 11, 13.
excolere 72, 17; 95, 24.

extrarius

22, 19 cf. supra.

diabolus 84, 3.
;

exuere 67, 9; 88, 21; 98, 13; exsuere

81,1.
exultare 26, 9; in aliquid 82, 5 et
93, 18.

8.

exemplarium93, 10 102, 15 exemplum exultatio

95, 12
101,
exurere Oros. 156, 19.

97, 27.
exhibitio 126, 1.

exhortari 58, 1.
exhortatio 58, 8.
exhortator 34, 12.
exigere 51, 9.
exire de 96, 14; exiet 27, 1; 49, 24.
existere 88, 23; in aliquid 92, 6;

exstitit 101, 26.

exodus ad 81, 16; exhodus ad 68,

exordium 47, 11; 60, 1; 62, 18;

exhordium 72, 2.
93, 17;

fixa prosthesi 99, 18.

exspectare 126, 10; Oros. 157, 15; ex-

50, 2; 51, 22; 75, 8; 77, 5; 103,

17. 20; 104, 6. 7. extra ea quae

93, 19.

102,

cf. finit).

exponere 12, 5; 87, 18.

exposcere 71, 9.
exprobrare c. acc. 135, 19.
expugnator 84, 3.
expurgare aurura 28, 3.
expurgatio Oros. 155, 15.

extae,

excidia perditionis 8, 7; excidia bello-

excubias agere 87, 3.

exemplare, uerh. 109,

34, 12.

experiri 145, 5.

pect. 17, 18.

{cod. excidere) 75, 18.

rum

experiinenta uitae 4, 12

exspectatio 94, 24.

exstirpatus 64, 8.
exsultare uid. exult.

5.

excaecare 31, 24.

excandescentia, ae 39, 22.
excedere c. acc. 9, 5; 64, 16;

195

locutionum.

9.

63, 3;

expauescere 27, 28; 61, 7; exspau. 88,

expedire 33, 8; Oros. 151, 6.
expendere 101, 1.

3.

2.

Fabricare 23, 11; Oros. 153, 17.

fabula uulgi 39, 5; rei gestae fabula
40, 28; in caluinniosas fabulas
mittere 41, 23; fabulis credere
47, 17.
facere saepissime, Uhit6,19; 21,13;
24, 4; 26, 2; respuere facere 6, 19;
facta est
facere occidere 47, 1
seruiens 19, 12; fera sicut bos factus 12, 14; uerbum caro factus 74,
12; factus futuri forma (= Rom. 5,
14) 5, 24; cum Adam terreno et fera
facto 18, 29 id quod ipse emeris
;

13*

196

Index

factus 28, 3; factus pascha 81, 2;

factus ipse quod psalmus est 97, 2
facti sabbatum doinini 68, 8 ; factus
pro nobis omnia 71, 3; facti sunt
uelut uel sicut 8, 9. 11; factus est
homo in aniniam uiuam 20, 10 facta
est in praeuaricatione 20, 12.
;

ad faciem 03,

facies

8.

47, 21; 52, 6. 7; 53, 5;

facilis 43, 8;

71,24; 90, 17; 98, 1; 100, 11

bis.

facinus 101, 11.

factum 23, 22; 31, 10; 35, 9; 47, 17;
49, 26 63, 6 97, 26 ; 104, 6 ; 105, 4.
factura 18,20; 63, 20; 64, 13; 65, 16;
;

77, 12.
facultas 36, 2.

faenum

12, 14; 84, 15. 16 bis;

11 Ms. 12.
faerox 64, 8.
fallacia, ae 110, 5.
fallere 84,4.6; 102, 17.
falsare 42, 9; 51, 26; 56, 8.
falsiloquium sermonum 34, 18.

90,

familiae

uisibilium consuetudine
69, 13 et 94, 23.
15, 9.

fastidiosus 110, 7.
fecundare 07, 22; 85, 14.
fecunditas subolis 101, 14.
fei 22, 5. 9.
felicitas 146, 15.
felicium adolatio 95, 2; feliciura persuasio 95,5; ruina felicium 95, 7;
felicis mater uteri 98, 2
lege felix
;

ad
femina

conuersus.
fiducia 87, 12.
fiducialiter 16, 25.
fieri 14, 14; 22, 15; 73, 23; 78, 13;
84, 7 al.
figi in crucem 76, 2; cf. fixus.
figmentum 15, 10; 20, 0; 105,

20.

figura 8, 18; 86, 13; 138, 2 al.

figura etym.: iudicium iudicare 19,5.
filia 101, 8.
filius saepissime; gen. sing, et nom.
plur. fili: 18, 18; 19, 19; 23, 8;

mH

deorum incertorum 76, 18.

rerum saeeularium 57, 10.

mendum

fidei ueritas 39, 17; cf. ad, cathol.,

32,22; 37,21; 39, 15; 49,

3.7; 50,14.17; 85,4; 86,6; 87,2;
15,25;
88, 5; 103, 11. 14; sed
17, 23; 32, 8; 81, 13. 14; 101, 13.
(139, 18; 142, 11.)
fingere 16, 7; 21, 14; 31, 22; 50, 9;
finctus 21, 16.
finire in alqm 47, 12; mundus finitur

admonente
fantasraa

fidis

34, 3;

24, 13;

falsitas 56, 9.
falso adu. 40, 28.
falsus 22, 12; 93, 15.

familiaritas
familiariter

(a me in fides corr.)
42, 14. 15; 45, 11; 49, 3;
51,20; 55,24; 100,6; fidem dare
c. dat. 31, 12; fidem habere c. gen.
50, 11; fides ueri 33, 12; 34, 10;

nom.

explicit, ad 56, 27;

81, 3; (finit
61, 16; 68,9; 81, 16; 85, 16).

16; 57, 12. 18; 62, 12; 64, 13;

71, 23; 77, 6; 95, 25; regni sui
fine 88,8; fine etiam 57,12; 146,4;

finis 32,

fini

firmare

93, 18.

= affirmare

110, 15).
fissura, ae 22, 7.

fixe in lubricis gi'essu 57, 18; fixe in

lubricum gressu 95, 25.

studium 93,

flagrantis animi

56, 27.
28, 16.

Gros. 153, 8.
53, 13; 67, 21.
5; (sed cf. ad

firmamentum 26, 21;

firuiis pro firmus 11,

1.

flere 26, 9; 81, 8.

fera 12, 14; 18,29; 27,28.

feriatus ab alqa re 68, 9.

fluctus: acc. plur. fluctuus 51, 8; sed

cf. fluctus 64, 8.

fermentum

fons tripertitus eclesiae 5, 10; fides

uno fnte tripertito rigata 31, 30;
baptismatis fons 61, 9; iustitiae
fons QQ, 17; diuinorum sermonum
fontes 85, 10.
foris, cf. praep. a et exterior.
forma saepissime, uelut 6, 1; 8, 3;
18, 4; 19, 1; forma peccati (15,
12); 44, 5; 73, 14; 74, 10; forma
praecepti 55, 24; 62, 3; idolicae
forraae 14,5; 54,16; 77,9. 13.
formalis militia Gros. 153, 18.

ferox
ferus

cf.

81, 3.
faerox.

= fera

15, 1.

testimonium 38, 12; ferre sententiam 51, 27; ferre

tolerare 38, 19.

ferre

festinato adu., Gros. 151, 11.

fideiiussor 48, 8.

29; 58, 17; 85, 3; 103, 2.

fides saepissime: nom. fides 3, 3. 10;
fidelis 49,

4,

10; 14,14; 15,26; 31,9; 36,6;

39, 15; 56, 16; 72, 10; 75,19; 99,

12; fides ex fidis corr. 34, 3;

uerborum

formare 87, 19; 103, 4; formatum

saeculum 71, 20.
forinidinum tribulatio 95, 2; timores
foiraidiuum 96, 26.
formulae in scntentiarum exordio saepius usurpatae: quae oninia, iutei*
quae, in quo, de quo, propter
quod, ipse est qui, hi sunt eniiu
sie denique, sicut et, sicut
scribtuin est, et ideo, uos autem
apodosis saepiiis orditur ab certe,
(qui),

necessario.
foruicari 13,5;

19, lA.

foruicatio 13, 8; 16, 17; 19, 6; 21, 2;

23, 4; 79, 28; 102, 1; furuicatio
99, 14.
fortasse 47, 18.
fortassis 45, 18; cod. fortasses 45, 3.
fortuiti

motus

{cod. loruni) saeculi 65, 17.

85, 12; fructuum 24, 1; 78, 17.

frux 47, 1.
fugitiuus seruus Oros. 152, 17.
fulgor Oros. 157, 5.

fuudamentuin

furor (in eclesias) 39, 23;

51, 9.
futurus 6, 1; 45, 7; 54, 18; 79, 18;
102, 3; futura uita 45, 24; 90, 19;
futura, orum 54, 21; 55, 25.

Gaudere 58, 18; 77, 17.

gaudium lOl, 7.
geheima 14,19 16, 10; 22, 16 ;|24,7; 91,2.
;

generalis 144, 1.
geuerare 88, 23.
generatio 32,4; 55,7; cf. procreatio.
geuesis: gen. genesis ad 68, 9.
genetiuus: tractatus paschae, geuesis,
exodi, psalmi ad 56, 27; 68, 9; 81,
16; 85, 16; cf. de, e, in, pro, super;
inimicus, consors,
adfinis, amicus
medius, tranquillus; declinare, dominari, fldem habere, initiuiu dare
(praepouere) ; cf. etiam declinaUo
et pron. pers.

iuterpraetari, loqui (70, 9), metiri,

nubi, obtrectari, partiri, praeterire,
suaderi.

gerere 50, 14.

gerniauus

c.

dat. 73, 5; 78, 6; 99, 14;

101, 3.

62, 6;
55,
14; 91, 4. 9;
adhibito ad 4, 17;
12, 19; 58, 2; 62, 3; 67,9; 77,22;
fwnnum80, 3 85, 5 90, 7; 92, 15
qiiam gerund, pro paHicipio praes.,
uelut 34, 5; 88, 9; sed uice uersa
genet. part. praes. pro gerundioponitur: nee desistentis terminum in
deo inchoare coepit exhordiuni 72, 1
(in exultationem triumfantis iuducit
95, 13); locum et facti et operantis
104, 6 {ojyp. uincendi locus 49, 17).
gerundiui exempla: adhibito ad 6,16;
12, 4; 54, 13; 76, 1; 78, 18.
gestae rei fabula 40, 28 ; gestae rei ordo
41, 20; gesta rerum C= Bericht)

fouea {cod. foeuea) 56, 10.

frater 3, 9; 33, 10; 40, 14; 41, 2; 42,
28; 64,4; 85,3; 88, 19.
frequens 3, 7.
froiis 8, 23; 80, 23.
fructus 33, 11; 72, 16; 101, 15; 102, 5;
pl. fructus 46, 27; 67, 24; 71, 5.

82, 4.
fuiiestus 56, 21.
furnax 25, 1. 21.

geuiturae rota 26, 21.

gens 13, 1. 4 15, 14 87, 7; 98, 11 his.
geiitis 14, 7. 11; 54, 16; 96, 24.
geuus 45, 5; 70, 12; 72, 6; 75, 10;
7g, 25; 101, 10. 18.
genus suhstantiui: cf. Aegyptus, (Babylon, Hierusaleni), Honnincionita;
baptismum, calix, dies, (nomen),
pascha, plasnia; cf. etiam factus,
congruentia, declinatio.
genus uerbi: act. scrutare, soniniare;
sensu i^ass. adhibentur: conueuiri,

gerundn exempla: 34,4;

92, 6.

fortuna 99, 15.

forum

197

et locutioiium.

gestorum ordo 86, 5 gesta,

62,8; 92, 4. 7;
gesta sauctorum 101, 5.
gladius 16, 27; gladio {cod. gladium)
40, 23

orum

52, 20. 23;

persequi 22, 15 et 24, 5; castigare

in gladio Oros. 152, 8.
gloria 5, 3; 8, 4; 34, 4. 11; 53, 19;
54,10.25; 55,10.11; 62,3; 66,7;
67,24; 71, 19; 72, 16; 76, 14; 79,
23; 82, 6; 93, 12; 95, 23; 98, 18;
101,3.10; 102,3; 103,5; 105,4.17.
gloriari c. inf. 87, 12; gloriari in alqa
re 4, 8; de alqa re 138, 12.
gloriosus 3, 6; 57, 14; 60, 5.
gradus 67, 20; 91, 10.
graeca littera 26, 4; grece 18, 6;
Oros. 155, 20; 156, 13.
graecanica uerba: abyssus, ancistrum,

aspis,

azymus, basiliscus, butomos,

catecuminus, cy-

cata, cataclismus,

parissus,

decada,

decalogus, (dia-

198

Index

bolus), draco,

heres

fantasraa,

heteroclita, heterogenea, uid. decUnatio.

(epistula), eremus,
gyrus, lampas, (Leosibora), metra, monucerus, myritis,
papyros, petra, plasnia, pseudo-,
scandalum, spungia, synhodus, zona.

24; 83, 16; 85,

5,

2.

hie saepissime: pl. hi, his 8,

14, 13. 15; 15, 23; 29, 4;

6;
88,
corr.

4.

1; 97, 15 al.; his ex hiis

88, 17; h, hiis 55, 7; 60, 18; 61,
2. 7; 64, 3. 6. 18; 96, 15;
sae-

gratia 4, 19; 15, 2; 29, 5; 35, 11; 45,

17; 53,20; 54, 16; 67,23; 71,13;
98,19; 99,2; 103,3.
gratulari 34, 10; de 141,22.
gratulatio 95, 14.

pissime hie qui

gratus 91,

1.

63, 19; 70, 6; 92, 8; 94, 25; 99,7;

graiiare 135, 20.

grauis alicui 41, 17.
gressus 57, 18; 95, 25;
grifus 7, 26.

(131, 13; 134,18; 136,12; 141,22;

146, 19) hi sunt enim (qui) 8, 4. 6;
15, 23; 29, 4; 31, 24; 60, 18; 61,
2. 7; 64, 6; latissime patet usus
gen. neutrius uelut: hoc 41, 18; 49,

gyrus 24, 21.

24;

8,

31, 9; sed fid. h. dictorum 50, 11;

quod obiciam 41, 11; nasci 53, 25;
aestimare 30,20; 70, 4; 80, 26;

81, 10; 102,

habitaculum

3.

54, 1; 62, 4; 64, 15; 65,

21; 70, 11; 79, 28; 80,9; 82,

18; 83,4; 85, 12; 91,3.
habitare 21, 13; 83, 8.
habitatio 13,2; 16, 10; 73,8.
habitator 82, 19.
habitus, us 70, 5.
17.

haedus

79, 1. 6.
haeresis: 132, 10; Oros. 151, 10; sed
in cod. Wirc. semper per e scribitur: 6, 20; 7, 8; 21, 5; 23,9.13;

33, 7; 38, 8; 48,

20'; 49, 17; 56,

12; gen. heresis 44, 4.
haeretici: per ae scrib. 42, 9; 56, 9;
63, 10 (110, 4); per e: hereticus

8; 5, 7; 22, 10; 23, 23; 24, 7;

38, 19; 39, 9; 41, 5; 46, 23 51,25;
56, 7; cf. erraticus.
harena uid. herena.
3,

hebetare 73, 8.
hebrea littera 26, 4 hebreica
hebreice 18, 6.
hei-barum pastuus 61, 2.
;

herena

arena

Gl, 2.

8, 5.

33,12; 36,4;44,7;46,

9.

21;50,4;

17; 95, 7; ante hoc 23, 23; hoc

quod est lesus Chr. 27, 17;
hoc est de quo scribtum
omne
id
est 44, 7 [cf. 11, 2); hoc est
est 79, 8; 95, 17; 102, 9; haec (pl.)
14, 13; 38, 5; 40,10; 50, 1.2; 54, 5;
56, 7. 25; 63, 18; 73, 18; 77, 11;
(in his quae fuimus 4, 8; in his
quae apparent 63, 19; al.); ad haec
4, 11; 17, 25; inter haec 35, 11;
per haec 42, 11 ; 75, 18; 97, 7;
est

18; 9, 27; 16, 1; 18, 7;

21,7; 24, 4; 31, 9; 33, 6; 35,13;
38, 25; 40,25; 41,7; 43,6; 45, 1;
50, 11; 51, 16. 17 6is; 52, 9; 65,28;
75, 11; 83,10; 84, 22; 85, 16; 90,
19; 98,20; 100,23; 103,15; 104,6.
1 his. 21; in seruum aeternum 11,
25; sibi 24, 6; fidem sermouibiis
7,

4,

cf. fixus.

gustatus 24, 2.
guttur 99, 17.

Habere

6 14, 15
25, 24. 25; 27, 17; 29, 4; 31, 4;
:

litt.

26, 8

27; 44, 8; 88, 23;

hinc

una ex parte '~ hinc ex parte

altera

hine 40,

1.

51, 8-12; quater 87, 1012;

hinc~inde 99, 1014.

ter

historia 47, 17. 20; 92, 3; sensata 100,

19; historiae sanctorum 100, 22.

holocaustum

olochaustum.

cf.

homo

saepissime, ihelut: 23, 10; 45,

7. 15. 17; 48, 18. 19; 49, 5; 101,3.
hominumhomo Christus 24, 13 ; Christi
homines
Christiani 6, 18.

honesta uita 85, 12.

honos: nom. honor 27,3; 60, 11; 66,
10;
71, 11; 96,26.

hortari 64, 21.

hospitium 62, 4; 65, 24.

huiusmodi

27, 12; 40, 2; 45, 23;

8, 21
47,19.23; 51,8. 22; 54,11; 76,15;
77,9; 99, 10. 13; cf ellipsis.
humanus 4, 12; 5, 8; 52, 21. 24; 53, 5;
;

54, 14; 57, 3. 11; 58, 7; 60, 1. 2;

69, 11; 74, 16.25; 77, 14; 90, 17;
92, 5. 16; 94, 6. 20. 23; 95, 16;

96,5.8; 100,22; 104,2.

humidorum

princeps 154, 12. 16.

humilitas sermonis 70, 2.

uerborum

et

lacgre in petrosis Oros. 154, 10.

se in haec ingenia 45, 19;

in

orum

ibi

151,

-~

tissimum in

(iacere), induere,

mittere, operari,
ostendere, reddere, referre, uenire (in
carne); in perditione ibit 15, 20 facta
;

est inpraeuaricatione 20, 12;

inqui-

bus exemplis nonnuviquam litt.

in fine uocabulorum oppressa esse
uidetur; cf.praef cap.II; aml)lecti mendacium in ueris 46, 25
saepe in quo, cf. neutr. et qui
tiid. etiam ambulare, credere, de;

fixus, gloriari, inscribere.

lectari,

in

acc, sensu locali: 40, 17; 61,6;

sensu temporali:
103, 11 al.;
87, 4; 94, 20 (ex abl. corr.); 156,
sensu aduer14 al., cf. usque;
satiuo: 4, 6; 6, 17; 19, 2; 41, 4;
sensu finali (interdum
43, 7 al.
pro nom. uelacc. solo): 26, 26 27, 16
53,26; 54, 13; 56, 2; 62, 17; 65, 17;
QQ, 14.15; 71,3. 8. 16. 20; 73, 12.
24; 77,14; 80,15; 85,2; 86,7; 90,8;
97, 24; 101,11; 102,6; 105, 17al.;
quantopere 75,
in quantum
2^'''('
^^ ^- ^^^- saepissime
17;
c.

idoneus ad alqd 17, 25;

ieiunare 59,

1.

Oi-os. 152, 16.

3; 60, 12. 19; 61, 9.

ieiunium 59, 5; 61,

ignarus deo 14, 18.

3. 10.

ignorantiae

uesper 67, 15; tenebrae

15; uox 80, 11; tur-

bines 88, 10.

ignorare 4, 5; 99, 5; 103, 15.
ignoscere 43, 8; 46, 8.

saepissime {semper illud, no7i illut)

crebro ille qui, icelut 6, 17; 13,
illud
16; 44, 13. 14; 53, 19;
autem quod
was dasbetrifftl4,b.

35,21; 111, 15; 112,5.

7, 3; 18, 19; 65, 23;
79,28; 83,20; 93,3.

illic

imago

cf.

inb

.!

illic

M parasiticum

ir-

ad quem usum spectant

exemplorum pleraque, quae totam
repsit);

et 86,

(ubi hie

igniens spiritus Oros. 151, 13.

ignis 16, 10; 28, 4; 91, 3.

60,

pro

Oros. 152,8;
saepe pro in c. acc, cf. (abire),
adueuire, conuersus, conuerti, dare

7.

idolura 14, 19; 15, 11; 17, 1; 26, 25;

54, 16; 76, 17; 77, 13; 101,21.

aelementum

terris

13; 75,16; (99,18);

p.37.

al.;

80, 14; 81, 4 bis. 5; 89,3; 96, 23;

99,6; 102,8; 111,2.12; cf. hoc est.
idolicus 14, 5; 15, 7. 19; 70, 14; 77, 8.
idololatra 39, 9; sed idolatria 21, 3;
cf. Koffmane, Gesch. d.Kirchenlat.

imb

3;

abl. solo: (3,5; 14,8); 28, 12; 61, 3.

ille

4,

16, 5 al.

21; dux in Istrahel 31, 6);

77,22.

ideo 7, 1; 38, 5; 78,4; 94, 4; 99, 8;

Oros. 156, 8; nee ideo 56, 15;
saepissivie et ideo: 8, 10; 9, 16;
18, 17; 21, 21; 33, 7; 50,2; 54,
5. 29; 58, 6; 63,11; 64, 13; 67,8;
76, 11; 83, 18; 93, 13; 95, 11;
ideo106, 1; 124, 9; 125, 12;
que 36, 22; 110, 10; 112, 1; 116,
16; 119,4; 128, 17.
idest 65, 22; 74, 9; 78, 2; 79, 6. 22;

64,4

17, 12; 43, 12;

idem, eadem, idem 40, 9; 83,9; 88,

12; 111,

sensu locali

14, 13. 17

50,6; 58,
de die in die 57,
^;ro gen.: in sensu demon9;
strator 9, 27; nihil in bis 63, 19
(ordo in psalmo 100, 14; poten-

5.

ibi

23 bis;

13 {cf 94, 20)

35, 20. 25; et ibi 11, 7; 13, 1 (4);

50, 19; (et) item ibi 19, 8; 50,
23. 26; 51, 1. 3. 4; 67, 1 (item sine

ibi 67, 3); tibi

ictus irae 84, 1.
ideirco 112, 3.

abl., sescenties;

temp.

88, 11.

iani 35, 3; 39, 9; 47, 21; 51, IG; 58,

14; 73, 12; 79,19.27; 95,6; iam

quidem Oros.

c.

12, 22.

iactare

iactata,

199

locutiouum.

66,

1;

praepositionis IN prouinciam illtistraturus hoc loco concjeram; cf.

igitur: agnoscere in intollectum,
ambulare in uitia, apparere in saeculum, aptari in introitum, confiteri in loquellam, conplere diem
in agnitionem, consecrare se in
glorias, crescere in gloriam et opus
(67, 24), disposita in nos natura, diuidere in omne quod dicitur, erudire
in omnem gratiam, esse in testimonium, esse in unum (6, 6 opp. 6, 8),
;

exhortari

in

commemorationem,

imitari 60, 12; 80, 10.

exsistere in aliquid, exultare, factus,

imp

flnire, flxus in

cf.

inp

.!

lubricum (95, 25 opp.

;

200

Index

57,18),habere in seruum {cf.cod.ad

8, 18 in nobis corr.ex in nos),iactare

incredibilis 53, 25.

se in ingenia, ingredi, intrare, in-

increpare 19, 11.

inculpatus 79, 14.
incurrere in alqd

uadere,

ire

(90,

5),

laborare

in

opus Christi, legere (in aures, in

canonem), mittere in calumniosas
fabulas, mori in crucein, ostendis in
ea quae agis paenitens nomen domini 28, 4; pati in carneni, petere
(in pascha, in sacrificium),

plaga,

plenus in omnes crepidines, ponere

in doctrinam, i'eformari, renasci in
salutem, reparari, reputari in semen
{opp. 119,22), resipiscere, respicere,
rex et dominus in omne, satiari
in omnia omnibus bonis, tendere,
uidere in canonem, uincitur omnis
homo in ea quae uidentur (78, 5;
opp. 78, 12; cf. rapi), uicit in passionem suam 92, 14; unitus;
cf. etiam praef. cap. II de syllaba
uel a librario uel a me modo
addita, modo deleta.
inaccessibilis 112, 13.
inanis 5, 2.
inauditus 35, 24; 43, 4.

IN

inbecillitas 57, 11; 58, 7; 94, 24; 95,

16; 100, 8; 104,3.
inber 24, 14. 17.

iubuere legem 79, 4.

inbutus 71, 1; 92,3; 141,21.
incauta praesumere 46, 9.
incendere 52, 7. 12. 13 bis. 15; <iu)census studio animi fiagrantis 93, 1
cf. Verg. Aen. IV, 54: incensum
animum inflammauit.
incertus 57, 18; 76, 18; 93, 19. 23;
96,

1.

incestare 38, 10.

inchoare 58, 9; 72, 2; 81, 3; cf Berl.
phil. Wochenschr. 1885, col. 241 sqq.
incidere in alqd 9, 25; incidere alqd
38, 24.
incipere 77, 25; (incipit 33, 13; 43, 14;

56,27;68,9;81, 16;85, 16;91,11;

102, 18).
inclinare
subuertere 83,
incondite 87, 18.

38,

7;

alqd

tale

101, 12.

indagare 86, 12.

indago 86, 8; 110,
inde 48, 20; inde

hinc~-inde

6.
e.st

ter 99,

quod 78,
1014.

17;

indecentia instituta 35, 26.

index 69, 12; 94, 22.
indifferens (et unus) deus 93, 17.
indigere interpraetatione 9, 27; sed
interpraetationem 69, 10; 87, 10.
indignus deo 57, 4; 92, 16; cf datiuus.
indisciplinatus 58, 15.
indissolubilis 31,29; {cod. dissol.) 82,4.
indoctus 51, 8.

indoles 93, 11.

indubitanter 54,
inducere alqd

9.

res noims, doctriinducere 23, 13. 24;

afferre 95, 13 ; in domum

nam nouam

24, 4 ;
ind. 59, 15.
induere (Indulte in uobis) 67, 1

in-

dutus armis 61, 4; 90, 6; 93, 1;

95, 19.

indulgentissimus 88, 20.

indulgere 32, 17; 48,9.
iuduratio 121, 14.
inenarrabilis 70, 3.
inexplicabilis 104, 2.

inexploratus
inter inexploratas humanae uitae conuersationes 57, 4
inter tot inexploratas hum. uitae
molestias 92, 16.
inexterminabilis 106, 3.
:

infamare 41,
infelicitas

7;

42, 10.

14, 12;

26,26; 31,23;

15, 7. 19; 22, 11;

38, 13. 21; 39,4.

saepe de haereticis dictum

17,30; 23,2; 24,17; 27, 27; 28,

infelix,

15; 30, 17; 46, 23; 56, 13; 99, 15.

66, 23; (in infernorum
corr. ?) 26, 11.
inferni (et mortis) claues 25, 25.
inferre 43, 5.
inferi 22, 15;

1.

inconpositus 104, 23.

inconpraehensibilis 74, 13.
inconsulta, orum 57, 12.
incontinens 134, 1.
incorporatum inuidiae uirus 88, 3.
incorruptibilis 9, 21 68, 7 ; 76, 24.
incorruptus 36, 6; 97, 7. 27.
;

incrementum63,4; 66,14; Oros. 152,3.

infldelis 6, 16; 49, 18; 83, 17.

infinitas, atis {cod. inlirmitas) 75, 17.

infinitiui exempla: nobis uiuere Christus est 15, 26; quod semper est

nee desistentis terminum in deo

nee inchoare coepit exhordium 72, 2

uerborum

et

201

locutionum.

facere, gloriari, habere, metuere,

metus, mittere, optare, persuadere,

inmensitas 142, 19.

inmensurabilis 103,

praecipere;
interdum pro coni.,
uelut 36, 1. 3; cod. ad 52, 11 et
acc. c. inf.: uumeruin
96, 27;
dei esse meretur 73, 21 cf. credere,
dubitare, gaudere, perniittere, postulare, piitare, recusare, scire, al.;

innierito 87, 17 (cod. merito).

ef.

modorum
cf. quod, quoniam.
uariatione occurrit acc. c. inf. post
quia 114, 15; 116, 17; 134, 15;
156, 20 sqq. {post eo quod: Gros.
156, 19);
cf. modi.
iufinitus 57, 17; 95,25; 103,9.
infirmis 53, 14; 75, 2, cf. firmis.
infirmitas
morhtis 38, 16; 69, 11;

infusus in omuia 103, 18.

14, 12; 34, 5; (53, 5); saepe

malum ingenium hominis, deo

contrarium; iion ingenia, sed stiidia 37, 19; iiouitas ingeuii 44, 3;
ingeniis et
calumniis repperitur 44, 8; fortassis aliquis in haec ingenia se

quod autem ex nouo

45,

18;

ingeniorum

opus

opp. deo 48, 21;

ingenia disputantum 63, 10.

ingredi in alqd 40,16; alqd 31,29;
61, 3; 77,13; cf. incidere, incurrere.
ingressus, us 100, 17; 103, 13; ingressum constituere 71, 16; 90, 16.
inhabitare 5, 23.
inhabitatio 63, 24; 73, 10; 83, 25.
inhonorare 145, 13.
inimicitiae 33, 13.

inimicus 77, 21 84, 2. 4 89, 1 c. gen.

57, 8; 90, 17; 94, 16; c. dat. 94, 15;
110, 17; 112,8; 123, 1.
inique 129, 12.
;

initiari 13, 14.

initiuin 52, 19; 62, 18; 63, 12; 78, 19;

16; 104, 20; cuius initium

mendacii natura dedit 64, 19.
iniuria 34, 8; 40, 13. 18; 42, 28; 43, 2.
iniustus 12, 8; 55, 21; 88, 19; (46, 1?)
inlecobra, sing. 88, 23; pl. 83, 21.
inludere c. acc. 25, 11; ad inludendum
102,

plasmae nieae 12, 19.

inluminare 64, 13; 67, 16; 86, 14.
inmaculatus 73, 16; 76, 2; 79, 1. 24.
inmarcescibilis 95, 21.

77, 22: ex inmal.

iramolatus 59, 22.
inuiolatio (ex inmal. corr.) 71, 18.
iumortalis 60, 6; immortalia 102, 1.
inmortalitas 59, 23; 71, 2; 112, 12.
corr. 74,

inmutare

18, 4.
iunascibilis 74, 13.

inuocentia 87, 19.

innocuus 110, 16.

iunouatae iter gratiae
iunumerabilis 79, 5.

4, 19.

inpassibilis 76, 3.

inpendere 58,

ingenium

iactet

2.

69, 6;

inpatienter 98, 5.
inpeditus 3, 3; 54, 17.

94, 20.
iflatus 23, 12; 31,21.
informare 70, 15.
iiiformis 104, 26.

48, 17; ingenio,

inmisericors 91,

inmolare

5.

1.

inperitia 54, 23.

inperitus 51, 9; 56, 6; deo 99, 16.
inperiura captiuitatis nostrae 78, 23;

imp. 36,9; 58, 12.

inpetrare 40, 30.
inpius 82, 8; 83, 15; 88, 19; impius
46, 13; 83, 22.
inplere 48, 9; 104, 17.
inpletio desiderati operis 89, 5.

iuponere 34, 8; 39, 7; 42, 28.

inpraesentes
absentes 43, 3.
inprobus 35, 22. 26.
inpudens Oros. 152,14; 157, 10.
inpugnare 92, 8.
inpulsus, US 89, 2.

inpuritas 22, 18.

inpurus ID, 24.

inputare 63, 14.
inquid 12, 1. 6; 18, 21; 33, 2; 44, 16;
51, 13; 86, 9; 87, 7, 88, 13;
125, 6 al.
inquirere 45, 24.
inquisitio 86, 8 ; 88, 7.
inreprehensibilis 129, 1.
inrigare 85, 10.

inrogare alicui iniuriam 34, 7

inruere foueam 56, 10.

et 42, 28.

insanabilis poUicitatio 84, 2.

insania 51, 9.
inscribere in alqa re 26, 3.
inscrutabilis 116, 9.
insensibilis 104, 23.

insequenter 96, 7.
iuserere 22, 12; 46, 23; 49, 29; 84,
insidiae 63, 1 84, 4.
iusidiari 97, 9.
;

4.

202

Index

insigne gernianum 101, 3; iusignia

passionis 44, 13.
insincerus Oros. 152, 4; opp. sinceres.
insinuare 6, 16; 62, 6.
insipiens 4, 9; 38, 24.
insitus 42, 27.
insolitus 69, 13 ; 94, 23 {cod. etiamiohV).
inspiramentum 20, 10.
instare 99, 11.
instituere 7, 25; 10, 1; 82, 3; 83, 20;
;

100, 11.
institutio

56,

21;

57, 6;

72,

7.

13;

intra 57, 10;

(h.

institutum 6, 12; 7, 19; 22, 10. 14;

35, 26; 37, 18; 39, 11; 56, 14;
64, 17; 65, 16; 71, 10; 93, 10.
instructio ingenii 14, 12.
instruere 79, 15.
intellectus 12, 1
13, 20; 14,4; 67,11;
70,9; 85, 11; 94, 20; 95, 14.
intellegentia 69, 8. 11; 70, 1; 72, 5
74, 25; 77, 1; 94, 6. 10; 95, 15
;

96,5; 97,5.26; 100,8. 10; 104,2

intellegere 8, 16; 9, 16. 17. 25; 11, 26
12, 4. 22; 13, 24; 15, 13; 19,21
20, 21; 28, 8. 25; 54, 12; 66, 13
70, 7.8; 71, 2. 12 (ut 72,3); 73,

1.2.18; 75,3. 18; 77, 25; 78, 8. 22

80, 1. 5. 14; 83, 7. 11. 18; 84, 22
90, 18; 92, 15; 93,4; 97, 7; 99,1
100, 13; 102, 15

ex intelligere

(uno loco 83, 11

intrare alqd 5, 1; 52, 20; 58, 21; 65,

16; 71, 1; 85, 8; in alqd 4, 13;
67, 12; 93, 11; 97, 3;
66, 15;
90, 13.

intremescere 46, 17.

intrepidus 55, 5.
introducere 76, 18.
introitus 79, 22.
introspicere 100, 7.
iutueri 76, 11; 87, 16.

inueniabilis error 4, 6.
iniienire 46, 24; 49, 20; 50, 12. 15
51, 19.20; 64, 14; 66,22; 71,24
75, 12; 79,8; 83,4. 17; 86, 7. 8
94, 14; 99, 9; 102, 7; 103, 19
104, 8.
iuuestigabilis 116, 9.

inuicem 96, 4 pro inuicem 127, 3.

inuictiacus 39, 10, cf. ind. rerum.
;

acc. 52, 4; 55, 6;

dat. 54, 27.
inuidia 31,24; 33,9; 55,2; 88,3.

interpolare 22, 11.

inuisibilis 74,

13; 86, 12; 94, 5; 103,

18; 112, 12; 116,2.
inuisibilitas 103, 6.
inuisus
unsichtbar 17, 6 (= Sirac.

41, 17).
inuitus 119, 11.
inutilis 14, 10.
ipse saepissime, uelut: 4, 12; 5, 3. 4.

16;

9, 26;

aut;
obliqua, cf. modi.

an,c/'.

ire

24, 7;

55, 24; aut pro

indicat. ininterrogat.

84 1
per singiila 6, 10; 23, 9; 38, 3;
ire ad 40, 11;
ibo 15, 20; 20, 19;
90, 5; transiet et similia 24, 23;

is

49,24; 62,

56,

qualiter

6, 19.

ipse est qui

34, 5.

13.20; 69, 10; 87,9.

interrogandi formulae rariores: quoniam '^quomodo 54, 12 14; quo-

23; 9,3; 11, 18.21;

5,21; 25, 4; 26, 11.
14. 19. 23; 29, 16; 30, 1 al.;
interdum ^= is, uelut 28, 5. 19;
et ipse (interdum
31, 15 al.
idem) 8,23; 10, 17; 13, 4; 31, 4;
39, 19; m, 25; 71, 8; 72,7; 74,
6 al.;
ex se ipse 53, 17 104, 18;
sibimet ipsis obiciunt 6, 19 sibimet
ipsi blandientes 63, 13;
neutr.
ipsud 125, 14.

21;

ira

sensu pass. 27,26; 36, 20;

8,

c.

95,4.
internus 103, 17.

interpraetatio

cum

inuidere

se 65,4; 98,3; 104, 14.

intercipere 32, 15.
interesse 43, 11; nihil interest diabolo

uiam

104,2

inuolutus 64, 4.

corr.).

intemporabilis 78, 22.

intendere 87, 14.
intenebratus 65, 8; 104, 23.
intentio 87, 11; 99, 11.
inter saepissime; inter haec {uel illa
tteHsta) 35, 11.21; 40, 11; 51,21;
74, 24; inter quae 21, 6; 23, 22;
39,8; 46,8; 51, 15; 80,25; inter

103, 17;

ahl.).

inuadere in pleraque 51, 25.

78, 11.

intei-praetari

58, 7;

cum

l.

13.

saepissime, plerumque sequente qui

3, 5:21, 13; 27, 9; 28, 3. 11; 33, 6;
47, 2 ; 48, 12 49, 20 ; 98, 23
ea quae
141, 20; 144, 18 al.;
6, 15. 18; 9, 25; 22, 19; 23, 11;
38, 16

uerborum

et

203

locutionum.

28,5; 33, 10; 36,4; 38, 6; 46, 10; lapis 24, 12 79, 15.
latere 22, 18.
47,26;50, 14; 51,24 al.; 91,11
id quidquid 27, 11 ahundat 74, 19; latina littera 26, 4.
110,9; 111,3; eo quod cf. quod; latius eloqui 6, 16.
;

latro 74, 20.

idest.

cf.

25; 47, 10. 19;

48, 7; 49, 26; 74, 24; Oros. 155, 19.
ita 4, 9;21, 1.9; 23, 2; 34, 18; 36, 13;
43,4; 62,5; 70, 18; 72, 5; 82, 12.
15; 83, 16; 100, 14; 102, 17.
itaque (sempersec. locopos.;
nusquavi

lauacrum

'igitur) 24, 6 27, 26 45, 22 86, 1 1

item 5, 14; 19, 8; 50, 23. 26; 51, 1.
3.4; 67, 1; cf. ibi.
itemque 49, 7.

legere saepissivte, tielut: 5, 6; 7, 26

9, 16. 17; 10, 24; 14, 13; 18, 2
22, 8; 2A, 3. 10; 26, 3; 28, 25
35, 2; iu aures 23, 24 non legentes
dicente Moyse 38, 10; in canonem
legere 48, 7 {opp. 49, 23).
lenire (ex lin. corr.) cliuo molliore 77, 1.

iste 7, 4; 9, 17; 40, 11.

20, 18; 32, 6

33, 1; 34, 3; 37, 18; 54, 18; 61,1.6
71,15; 77, 1; 85,8; 91,10; 100,10
101,23. geti. itiiieris 48, 11 iteneris

iter 3, 4; 4, 19; 6, 2;

101, 8 et 101, 19.

iterum 5, 16; 6, 23; 11, 21; 22, 3;
36, 20; 57, 8; 94, 16; 96, 16; 97, 21.
iubere absol. 4, 2; c. in f. 78, 4; iubere
ut 78,27; c. dat. 134, 1.

iudex 35, 13; 41,6; 70, 17; 83, 10.

iudicare 16,19; (iudicium) 19, 5; (de)
37, 5; 41, 15. 19; 63, 19.
iudicium 22, 18. 19; 41, 12. 17; 46, 11;

55,21; 80,21; 81,

iumenta 71, 12.

6.

3.

jus 51, 27.

35, 23;
65, 26.

datorum

diuin.

mau-

iussio 61, 7; 104, 19.21.26.

iustificare 13, 22; 70, 12.
iustitia 88, 14.

leaena

9; 124, 12;

21; 80,

17; 87, 16; 89,5.

5.

lenis

leuiori (ex lin. corr.) cliuo

mol-

liens 100, 10.

leo 26, 13.

lex

55,23;71, 14;72,

8; 73, 11; 77,2;

78, 12; 81, 5; 83, 3; 86, 14; 98,23;

100, 23.

libellus 3, 8. 9; 35, 12; 38, 7; 39, 26;

41, 19.

ll;a(i43, 14;46,2.3.22;
50, 12. 18; 51,22.
23 52, 3. 16 55, 13; liber doctrinae
Cciclstis 81 *^.
liber ab alqa re 60, 16; 88, 16; 92, 11
libera saluati in
libera fides 3, 4
Christo hominis uox 97, 9; liber
dolor 98, 5.
liber, libri39,

47, 13; 48, 13;

;

Oros. 156, 12.

et 97, 8.
libido 29, 5.

23.

20; post professionem petuntur ad sacerdotium 40, 24;

42,21. 23; 135,8.

24, 25.

lauguescere 90,
lapideus 24, 11.

c.

6.

ligare

(ex

legare corr.)

46, 19;

cf.

obligare.

lignum

laetitia 72, 22.

laici 40, 5.

52,25.

coni. 4, 3; 6, 11; 34, 8; 35, 13;

42, 21 ; 49, 16 69, 9 ; 80, 25 ; 86, 4
sapientia saeculari licet adhuc
inutiles nobis (cf. Philem. 11) 14, 10.

licet

labor 51, 23; 53, 6; 86, 14; 90, 18.

laborare iu opus Christi 64, 15; in se
66, 7; ut 87, 6; in Efreiii et Manasse 102, 4.

1.

liberi 36, 2.
libertas 55, 14; 75, 1; 78, 10; 88, 14.
libet exclamare 52, 25; clamare 55, 1

licere 30, 17;

Labi 62, 9.
labium 11,

lampas

9, 6.

lectio lecta 65, 2; 67, 12; 72,

liberare 63, 3; 94,

libere 32, 16.

iustus 27, 10; 41, 15; 46, 7 (V); 85, 16.

iuueualis
iuuenilis 129, 2.
iuxta
secundum 35, 23; 85, 10;
7.

lea

iussa euangelica

109,

34, 20.

iungere 47, 2; 54, 7; 63, 4; 87,

5, 1

laus 44, 15.

laxare in alqd 58, 9; 94, 24.

79, 15.

liminaria 79, 14. 21.

limus 19, 24; 21, 1;

65, 20;

73, 5;

98, 15.

lingua 26,6; 27, 17; 54, 14.

linteameu 19, 9.
Iittera26,4.8;litterae40,2;43,l;110,3.

204

Index
diuinum

litterare:

testimouium

deo

litteratur 26, 7.

locuples 91, 4.
locuplitatus 61, 8.
locus 4, 9; 21, 7 ; 49, 17; 65, 10; 76, 16;
77, 12; 94, 8; 97, 8; 100, 18 (V);
102, 12; 104, 6; loca 102, 13.

longe praecedere 76, 13.

longuiu est 23, 9; 38,3.
loquella 102, 11; 105,5.
loqui saepissime, uelut 11, 16.26; 31,
12. 14; 34,4; 38,16; 40, 4; 42, 2;

47,27;

17; 106,2;

c.

acc.

3,8; 30,15; 71,

totum seloquens

71, 10;

de 8, 21; 32, 15.

105,6;
17; 33,1; 37, 27; 42, 9; 84, 12;
testimouium
sensit pass. 70, 9
loquendorum 85, 5;
semel loquens et duo praedicans 101, 2.
c.

abl.

lorica

cf.

lur.

lorum saeculi

(?)

scripsi

forum

saee.

65, 17.

lubricus 57, 18; 95,25; 110, 12.

lucrifacere 127, 14.
lucta uel pugna 126, 9.
ludibria scaenae 45, 14.

lumbus 80, 5.
lumen profetici sermonis

maior 41, 20; cura 55, 20; metus 83,8;

poena 55, 9.
male 4, 6.
maledicere aliquem 27, 8.
maledicta, orum 60,
maledictio 99, 1.
maledictus 24, 2.

maledicus 33,

6.

11.

maleficus 24, 6; 39,9.

malitia 63, 14; 102, 17.
malitiosus 146, 16.
maliuolus (ex maleuolus corr.) 33, 9;
cf Zingerle, Wiener Sitzungsber.
108, p. 883.
malle 41, 17; 42, 11; 46, 9; 49, 2;
malluerit 36,3; malluisset 41, 13;
sed maluit 45, 8 et 51, 26.
malum Patripassianae heresis 6, 20;
raalorum uostrorum couuersationes
4, 13; in malis suis 16, 14; mala
prodita sunt 22, 19; malum uotum
41, 14; bona cum malis perdere
47, 3; hoc malum iudicare 63, 18;
mundiale malum 83, 14; malum
sacculare 88, 10 apparentiae malum
89, 1 ; metu malorura 95, 4 ; in peccati mala cogere 97, 13; mala peccati ?fci peccatorum 97, 13; 100, 12.
;

38, 10.

lumiuaria 63, 25.

luna 14, 15; 16, 14; 22, 20; 24, 3;
39, 10; 63,25; 157,4.
luuaris cursus 78, 4.

mamilla 19, 7.
mancipare institutione (?) 72,14; inter
duodecim milia signatorumpatriarcliarum numeris mancipati 81, 11.

lurica

mandatum

Jorica 92, 17.

lusus uerhorum: (homo) 24, 13; (teueri)

36, 6. 7; (dicere) 49, 30. 31; (iufinitus
fiuis) 57, 17
(inmortal.

mors) 71, 2; (uocare) 82, 13;

(incensus flagrare) 93,
(incert.
certamen) 93,19; (certus incertus) 93, 23; (ortus
;

oriri)

103, 11.
lux domini 15, 14; 23, 19; 58, 8; 62, 5;
65,9; 67, 18; 71, 15; 85, 15.
luxuria 21,3; 29, 1; 125, 12.

58, 18; 65, 26; 67,20; 78,

16; 80, 9; 85, 14; 92, 15; 99, 11.
manducare 9, 10; 12, 14.

mane

(dies ?

oppr. et
parasiticum, cf. praef.
p. XVIIIsq., XXXVIIII.

magicus 24, 1.
magis 41, 19; 53,

1; cf. plus.

magister 44, 11; 130,

magisterium 82, 3.
maguifica ducere 87 5

7.

; ironice dictum
Oros. 155, 10.
magnitudo 5, 9; 48, 9; 53, 24; 104, 16.
,

re 88, 1

in

aeternum

94 20.
manifestare

3; 71, 11; 98, 8.

bis; 73, 4; 79, 11.
manus 45, 14; 83, 19; gen. pl. manum
22,7.
6,

manufactus 52, 6

maranatha 24, 4
mare 60, 21.
maritus

domini) 80, 12.

manere in alqa

maranata

56, 27.

19, 4.

masculofemina deus 28,

masculus 28, 16. 18.
massa 48, 20.

15.

materia 65, 15. 27; 95, 5; 104, 25.

mathesis 153, 8.
matre eclesia editi 17, 20;
19, 2;
44,4; 98,2.

maturus

88, 12.

mediator 30, 1.
medicina Oros. 152,20; 157,8.

nerborum

ot

medietas 10, 12; 78, 19; 112, 3.

medius in mediis tertiisque oonsistere
36,4; prima media postrema omnia
;

media

93, 13; in

eelesia 39, 24; qui

205

locutionum.

17, 21; sed opp. 71, 13 mj-sterii

opus; cf. niysterium et Ziegler, lat.
Bibelbersetzungen vor Ilieronym.

(1879), p. 92 sq.
78, 9. 23.

medii 47, 12; in medio

aquarum 61,4; in medio dentium
9, 9; a medio niamillarum 19,7;
in medio candelabrorum 25, 15.
melior 46, 26; 51, 21 58, 15; 56, 20.

minuere
minus

membra animae Oros. 153,

meminisse 58, 3.

mirari 101, 9.
mirus 18, 18; 110,15; cf merus.
miscere 22, 12.
miseriae, arum 38, 4; 95, 7.
miseratio 57, 12.
misereri 97, 4.
misericordia 36, 12; 83, 12.
mittere ad inferos 22, 15; in scaudalum 34, 19; in calumniosas fabulas
41, 23;
40, 22; 41, 6; 43, 5;
niissus ad euangelizandum 140, 6;
praedicaro missus 142,9; mittendae
in carne animae 153, 15.
moderari sensum suum ad alqd 97, 25.
modicus 48, 9; 125, 14; Oros. 155, 10;

sunt,

illi

memor

Oros.

105, 14;
dignari.

19.

157, 14;

cf.

memoria

46, 16; 52, 21. 24; 53,21;

56,2; 92,4; 101, 12.
memoriale saeculi scribtum 93, 20.

mendacium

12; 46, 25;

22,

49, 18;

64, 19.

mendax
cf.

(fantasma)

uet.

transl.

ep.

adi.

15, 9;

Barnahae

cd.

Hilgenfeld, cap. II: iuramentwn

mendum
mens

qxov

ipevSrj.

16; 23,3; 75, 17; 86, 12; 87,

5. 11; 88, 7; 97,6; 104, 1.
mensis 71, 4; 73, 6. 20; 76, 17. 19;
77, 18 bis. 22; 78, 1. 12; 94, 8;
gen.: mensuum 10, 12; 70, 13;
6,

72, 23.

mensura 17,24;

81, 12; 103, 5; mesura 81, 8.

mensurabilis 57, 4; 92, 17.
mentiri in alqm 6, 18; tota 41, 3;
47 22" 50 9.
merces, edis 17, 17; 54, 6; 143, 14.
mereri: meriiit 42, 23; 45, 3; 62, 18;
mi101,18; ad 60,20; 101, 15;
merum dei esse meretur 73, 21
95, 22; quantum meriti est 87, 11.

merus 110, 14.

messor 46, 29;

27, 16; 46, 22; (88, 9);

Oros.
152, 10. 21. 22; uideamus si lege-

runt 44, 10; {saepius autem rede

coniunct. usurpatur in interrog.
ohl, ueliit 11, 12; 18,28; 24, 18;
43, 9 93, 21 24 {cf ostendere)]
b) coniunct. ex indic. corr. 3,
4. 11; 23, 20; 70, 7;
coni. pro
ind. : 60, 4 cf. (dum, etsi), quilibet,
-^
siue
siue;
coni. pro infin.
40, 6 ;
cf. etiam depraecari, necesse est, uelle;
;

annorum
minium 111,

156, 21.
12; 112,

ut];

{cod.

5.

46, 21.

ministerium 53, 26; 63, 26; 64, 17;

65, 11.27; 75,6; 104,16; 116,22;
in citatione hihi, opus ministerii

modorum

e)

(c. inf.) 46, 23; 83, 8;

93, 21 ; 95, 4.
militia 31, 12; 77, 3; 95, 22; Gros.

minimus

ad modicum 60, 13.

modi: a) indic. pro coni. cf. cum,
ut, quanmis; ininterrogatione ohl.

modor. 9, 17; 31, 11

43, 11; m, 20. 22 al;

metus 41, 19;

in-

miraculum 53,25; saeculo datura miraculum 61, 1 et. 74, 23.

d) attract.

cf.

153, 18.
mille: tot milia

minus

42, 10;

[c) infin. cf.

cautus.
metaplasmi, cf. declinatio.
metiri 100, 23; pass. 101, 24.
metra 53, 25.
metuere audiri 41, 13 et 42, 11.

mineum

purum

64, 19; 118, 13.

mendum

iustus 12, 7.

ad

uariatio 36,

1. 3.

96, 27); 52, 15;

75, 3. 5; 82, 18; 83,4; 85, 13; (90,
15. 16); 91, 3 sqq.; 99, 23;
100,

8 11
nibus,

52, 11;

saepissime in canopermutatorum modorum saepius sylluha Ell causa fuisse uidetur, uelut 4, 2; 32, 16; 85, 13; 140, 21;
152, 11; cf. praef. cap. II;
cf.
etiam Arch. f. lat. Lex. III, 320sq.
;

10,

cf.

10

quia, infinitiuus;

modo

nunc

20, 21.

modulatio cupiditatis 84,

1.

206

Index

modus

57, 14. 18;

100, 9; 104, 4.

moecatio 19,

76, 27;

95, 25;

namque

opus

moliens

22; 60, 2; 70, 14; 73, 5; 75, 15;

77, 24; 78, 3. 13; 82, 17; 83, 13;
87, 19; 97, 24.
natura saepissime, uelut 8, 3; 12, 21;
18,18; 27,28; 29,2; 45,6; 52,8.
10;~60,3;71,24; 75,5; 100,13.18.
22; 101, 26; 104, 22; Oros. 153,12.
naturalis 97, 5.
naturaliter 54, 13.
naufragio uelut fine periclitari 57, 12.
naufragi a fide 23, 10.
ne 35, 9.23; 41, 6. 18; 43, 2. 12; 49,
7.15; 56,7; 58,12; 77,5; 84,7; 101,
12; 104, 19; cod. nee 61,7;- c/". nee.
nee (et ante uocal. et ante conson.
usurp.) saepissivie, tielut 23, 23;
40, 23; 48, 14. 15. 18; 50, 8; 56, 2;
nee enim 18, 22; 42, 8; 46, 25;
75, 12; 79, 16; nee ideo 56, 15;
nee tarnen 41, 12; 151, 11; nec~nec 42, 18; 72, 1; 102, 5 sqq.; nee
quidem 39, 12. 20; nec e quidem
tie, cod. ad
7, 12; 35, 19 al.; nee
nev 12,6; 15, 16; 36,
61,7; nee
non
1. 3; 64, 15; 85, 6; ut
nee 83, 16;
uec 81, 7; ut -~ nee

7.

mola asinaria

46, 19.

molestia 92, 16.

moliri:

intellegentiae

95, 15 et 104, 2.
moUire cliuo leniori 100, 10.
moUis: (cliuo moUiore) 77, 1.

inomentum: post momentum

monere 51, 13; 64,21.

54, 20.

monile 134, 15.

moustrare 23, 14; 28, 12; 49, 7. 9;
62, 10; 70, 17; 75, 21; 86, 14;
90,3; 101,23.

monucerus

11, 17.

monumentum

52, 3.

mori 54, 20. 22 7 1 2

;

73, 16; 74, 14;

mors

4,

(in crucem Christi)

morientum 60, 7.

10; 5,24; [15,13]; 60,7; 74,26;

83, 10; 93, 12.

morsus, us, 15, 24.

mortalis 48, 14; 57, 9; 61, 11; 62, 12;

71,20; 92,5; 97,28.

mosl2,22;(15,13);35,26;39,ll;42,13.
motus, US 76, 12; 92, 6; 113, 9.

mouere alqm

34, 9.

mugitus, US Oros. 154, 18.

multifarie ex multifariae corr. 28, 11.
multiformis 58, 11; 103,3; 116, 10.

multimodus

23, 5; 60, 1; 128, 16.

multiplex 34, 16.

80, 8.

saepissime,

uelut:

16,

13;

45, 6; 47,24; 58, 15; 63, 11. 18. 27;

65,

18.26;

81,

3; 92, 10; 98, 4;

102,3. 8; Oros. 156,8.

munus

48, 8;

92, 9;

100, 17; tanti

et 92, 12.
cf. lioensch,

muneris deus 76, 21

muscipula 48, 1; 73, 8;
It. et

Uulg. p. 218.

mutatio 10, 13; 87,

mutus

105,

neque 29,
30, 18^er; 31, 19;
59,2; 60,7; 93,17. 18; 104, 6. 7. 8 al.
necessario 40, 30; 51, 15; 53, 18; 73,

mundialis 14,9; 30, 14; 76, 12; 83, 14.

mundus

13.

11.

domum

=
=

ex neque corr. 56, 6;

multiuolus 24, 8.
multus: multi ex his 40, 24.

mulus 8,
mundare

49, 21; 66, 15; 101, 6.

nasci 62, 18; 65, 25; 74, 13; 77, 25;
88, 5; 101, 25; natus in carne 49,
4; 101, 16; nasci habere 53, 25.
natiuitas [saepe additur terrena) 26,

3.

5.

myritis lapis 24, 23; cf. Arch. f. lat.

Lex. III, 327.
mysterium 8, 2. 8; 52, 10; 56, 23;
71, 13; 78, 17; 79, 18; 84,24; cf.
ministerium.

Nam21,7;34,19;41,21;43,7;48,l;49,8;
52, 5; 56, 12; 77, 17; 83, 12; 99, 22.

Uquinquies;

11; 76, 26; 78, 7; 82, 9; 84, 23;

100, 1; neccessario 58,9.
necessarius 35, 5; 70, 1; 92, 15; neccessarius 70, 5.
necesse est c. cotii. 64, 19; 76, 13;
c. acc. et infin. 72, 4; Oros. 151,11.
necessitas 34, 7; 35, 19; 110, 3; nec93, 15;

cessitas 43, 6; 61, 10.

necne (cod. negne) 51, 10.

nefarius 24, 7; comp, neutr. nefarius
23 3
nefas 23, 24; 27, 11; 30, 16; 38, 8;
43, 12.

uegare 22,
55, 9;

1.

5; 29, 7; 30, 16; 54, 5;

non negare 31, 13;

51,

15; 55, 11; 66, 7; 98, 24; 105,6.

ueglegens Oros. 154, 9.
nemo 13, 20; 17, 25; 24, 10; 27, 10;
35, 16. nter. 18; 39, 20; 41, 1;
42, 20; 43, 4; nemo nostrum 35,

207

uei'boruin et locutionum.
21; 41, 4; 42, 19;
35,

1(5;

cf.

nemo

e nostris

nullus.

neologismi: uid. quae congessi inArch.

Lex. III, p. S24328.

f. lat.

neque

cf.

nee.

nequitia 13, 9; 27, 13; 56, 11; 96, 12.

24; 151, 14.
neseire 7, 4; 8, 8; 16, 28; 35, 20; 51,
10; 54,24; 63,21; 64, 12; 99,21.
nescius 99, 15.
neutrius generis ustis Intissime patet;
decliue scelerum 89, 2; incerta
certaminum 93, 19; ruina felicium
95, 7; diulsa temporum 64, 14; similia: 26, 20; 46, 20; 57, 12; 58,
21; 59, 2; 88, 11; 91, 8; 95, 25;
sescenties occurnmt
105, 2. 3 al.
substantiuoi-um loco huiusmodiformulae: id quod, ea quae, hoc quod,
haec quae, illud quod, iuter haec,
in hoc, de quo, in quo, in quibus,
;

omnequod, quae omnia;

nullo

cf. is, hie,

nulla re 75,
16 (cf. 41, 13 masc?); cf. etiam medius, omnis, totus, aduerbia, con-

qui;

in

gnientia, num. uariatio.

nihil 8, 18; 18,5; 31, 11.21; 42,22;
47, 16; 51, 9; 53, 4. 14; 63, 19;

68,9; 73,12; 75,8; 76,14; 91,5;

95, 4; 102, 6; 103, 20; ex uihilo
104, 22; de nihilo 0ms. 155, 13. 17;
nil44,12; 48, 23; 81, 4; 104, 16.

1; 39, 28; 45, 1; 46,

29; 51, 10; 52, 16; 53, 7; 60, 17;
97, 13; 100, 4. 16; 102, 5; 157,

nisi 14, 3; 32,

10;

nisi

quod

95, 6; 102, 6; 105,

17; nisi ut 75, 11; 102,8.

niti 92, 16.

nocentes 35, 14.

noeiuus 77, 4; 146, 16.
noUe 16, 11; 48, 11; 100, 14.
nomen saepe, uelut 15, 12; 26, 23;
27, 16. 27; 28,4. 5.13; 30, 12. 19;
nomen deus
32, 2; di}, 14. 20;
26,3; (sed n. blasphemiae 8, 26;
sub nomine
n. Christiani 39, 8)
33, 13 et 43, 12; supra omnem

nomen

acc. uel

ras;

nos saepissime;
5

al.

nostri,

ego 3, 6. 10;
== nos 35, 11

orum

4,

cf. autem.
nota in fronte 8, 23.
nouisse 4, 12 7, 2 20, 6 24, 17; 40, 2
43,8; 48,23; 82,12; 100,12; 104,5.
;

nouitas 44, 3; 94, 12; 100,

nouus 23, 22; 26, 3;

72, 7. 10.

13. 24;

97, 24; 98, 20; ex

1.

58, 8; 71, 15;

73, 23; 79, 7;

nouo 44, 8;

nouissimus 35, 6; 50,

24;
51, 1; 131, 4; 146, 18; nouissime
Oros. 156, 8.
nox 78, 23; 80, 11.
noxius 42,22; 43, 12.
nubere, nubi 81, 14. 15.
nubes testinioniorum 49, 19;
64, 6;
16. 20.

82, 16.

nudare Oros. 155, 4.

nullus (interdum
nemo) 3, 3; 4, 4;
14,7; 15, 7; 31,31; 32, 15; 33,1;
35,11.17; 40,7; 41,13.17; 42,27;
43, 7; 69, 10; 95, 24; 104,5; 112,8;
dat. nuUae 15, 7 ( cf. solus); nullum
ab his 47,14; nullus uestrum 99,4;
in nullo
nulla re Ih, 16.
numerabile saeculum 77, 19.
numerus 51, 23; 52,22; 55,8.13; 64,
14; 73, 21; 76, 16; 77, 19.23; 78,8;

79, 5; 81, 7. 11; nummerus 60, 19.

45, 13; 55, 18.
numeri uariatio : zizania quod 46, 28
scribta 92, 1214; cjf. 51,
omne

numquid

(54, 10); 104, 21; Oros.

157, 7; cf factus.
nunc 49, 19. 28; nunc ter 61, 10. 11;
sexies 74, 1420.
nuncupare 54, 24; m, 6; 71, 18; 81,
10. 11;

12; 101,18; 110,18; 115,3; 118,5;

124, 3; 138,8.

nuucupatio 18,
nuntius 31, 19.

4.

44, 5.
nutrire 34, 12; 63, 4; inlecebra nutrit
reatum 88, 23.

tamquam,

nom.

qiuie confeabsol. (uelut nobis^

sim.)

38, 19;
59,21.22; 61,5; 110,18; 118, 12;
135, 21
155, 18 (cf cod. ad 74, 1);
scientes,

nutrimentum

30, 3.

nominatiuus: cf. dies mane, nomen

deus; interdum pro solo nom. in
c.

non solum-^sed etiam 24,4; 40, 16al.

non ut
sed quia 77, 19; 78, 4
et non 20, 17. 19; 47, 17; 64, 24
72, 14; 78,27; 79,25; 90, 15.
nonne ecce 51, 2.

16, 1.

13;

Ob

53, 1

142, 19.

obaudirc, his locis biblicis: 4,17; 58,2;

67, 9 ; 80, 3 ; 85, 5 90, 7 sed extra
citationem oboedire 54, 26.
;

208

Index

obdurare

ohturare 104, 25.

obicere 6, 19; 35, 18; 39, 26; 41, 11;
42, 21.
oblatio 71,3; 72,9; 75, 15.
oblectatio 90, 17; 94,8; 99, 16.
oblegationes inpotentiiim commerciorum 59, 10; {opp. conligatio 59, 9).
obligare 7, 4; 16, 18; 23, 3; 52, 8;
(ex obleg. corr.) 83, 14; Oros. 153,
oblegare 78, 6. 21.
13;
obnoxiari 93, 18.

obnoxius 15, 7.
oboedire cf. obaudire.
obponere 39, 27.
obpressus 23, 3.
obrepere 84, 5.

etiam 26, 4; 28, 25; 44, 5; 47, 13;

53,16; 63, 13; 64,12; 70,9; 73,2;
78, 22; 80, 11; (82, 5); 92, 12;

omnia
93, 18; 94, 11; 100, 21;
quae: 16, 12; 52,23; 53, 1; 56,19
(65, 3) 65, 18 73, 6 79, 20 93, 14

quae (haec) omnia

;

4, 9.

obsequium 40,

omnis uita 4, 3; 58, 3; (c/'.totum

quod uiuimus 78, 24); omne quod

9,

15; 10, 6

12, 19 22, 10 39, 8 (46, 22); 80, 25

in omnibus
neutr.
88, 21;
35, 11; 66, 2. 21; 104,5,8; satiaberis omnibus bonis in omnia quae
desiderat anima tua 59, 19.
opera, ae (8, 3.?); 70, 9.

obscuritates 28, 9.

obscurus

omiiipotens59,24;75,12; 103,3; 105,12.

omnipotentia 105, 6.
omnis saepissime; omne quod uiuimus

13.

obseruantia confusibilis 8, 1.
obseruatio 4, 19; 58, 16; 70, 19; 78,
obsessus 58, 7.
obsidere 10, 23; 11, 14.

4.

obstetrieante sapientia 17, 20.

obtrectari pass. 35, 13.
obtrectatio 3, 5; 33, 10; 41, 7.
obtunsio 121, 14.
obumbrare c. acc. 36, 22.
occallatio corpoi-is 59, 4.

occasio 46, 7; 89, 1; 95, 5; Oros. 155,

10; occansio 101, 9.
oecidere faeere 47, 1.
occidere 71, 17; 73, 14; 77, 7. 8.
occisus 47, 12. 15. 23; 77, 14; 79, 15;
88, 19.

occulta siluarum 105, 3; per oceulta

operabilis 78, 24.

operari 8, 17; 17, 17; 71, 9; 73, 14;
77,4; 78, 20; 84, 25; 85, 4; 103,
13; 104, 6. 16; ine. abl, ubi Uulg.

in c. acc. 15, 25;

operatio 76, 13; 103,
Operator 76, 14.
opinio 92, 7; 94, 10;
oportet 4, 8; 17, 18;

18, 10.
7;

104, 11.

96, 6; 98, 1.
24, 2; 40, 3. 28;

61, 14; 70, 8; (76, 2); 87, 3.

optabilis 57, 13.
optare 35, 8; 41, 14; 60, 9; 79, 20.
opus, eris saejnssime, uelut 14, 13; 22,

13; 23,6; 27,17; 28,12; 36,8; 49,2;

62, 5; opus uerbi: 12, 5; (28, 26?>;
63, 6; factorum opera 63, 7; opus
laboris 86, 14; mundi opus 65, 26;
70, 10; 76, 1; 77,24; 78,26; saeculi

{erat ociilta) 84, 4.

opus 99, 6; 102, 10;

discipli-

natum opus

occupare 77, 9.
occurrere 57, 13.

102, 14; 104, 14; intellegentiae opus 95, 15; 104, 2;

oculus: iu oeulis esse 4, 3; in oculos

uenire 87, 4; oculorum uisus 101,9.

opus

odibilis 7, 25.

odisse 41, 2.

odiiim 88, 5.
odoratus, us 104, 24.
offendiculum uitae 3, 3.
offensa Oros. 152, 19; 155, 16.
offensio 66, 15.
offerre (oblatus)

72, 26;

73, 12. 24;

77, 15; 80, 11.

officina 83, 23.

officium 95, 18.

olochaustum

e.T

c.

abl. 28, 26[.?].

orare 79, 20.

oratio bliqua: coni. pro infin. 40,
orbis 22,20; 39,23; 78, 7.
ordinatio 45, 2;
Oros. 157, 11.

6.

ordo41,20; 52,22; 65,10; 86,5;

87,

100, 15.
origo 71,21; 103, 16.
oriri 35, 7; 103, 11.
17;

orthographia,

Areh.
III,

f.

cf.

praef. cap.

lat.

Lex.

ed.

II et IU;
Woelfin

311314.

ortus, US 103, 11.

olocaust. corr. 73, 24.

omittere 43, 6; non omittere 41, 16;

42,26; 53,20.

23, 17; 37, 20; 47, 20; 92, 19.

ostendere saepissime, uelut 6, 1 15,
13. 19; 28, 6. 13; 31, 14; 32, 2;

OS, oris

uerborum
59, 22; 63, 7; 82, 6;
102, 10; in salute

et

89,3; 98, 1;
in salutem

73, 2 crebro cum interrog. obliqua,

uelut: qui cum operibus quis esset
ostenderet 6, 12; simiUter 11, 12;
38, 17; 52, 11; 61, 15; 88, 6; 96,
9. 17; 98, 12; ostendam quid conualuit Oros. 152, 22.
;

ostensum, i 23, 5.
otiosus ad deum 14, 7;
Oro.s.456, 22.
otium: otii pigriscentis Studium 51,

53,

12;

6.

Paciflcus 42, 18; 72, 5.

paene Oros. 155, 8. 19.
paenitens 28, 5; 58, 18.
paenitentia 28, 2; 141, 22.
palam facere 112, 8.

palmes,

itis

paradisus 74, 21.

parare 51, 26; 67, 12.
parasiticae litterae:
et S, cf. praef.
c. II,
cf. praef. c. III.
parcere alicui ab alieuis 94, 1.
pardus 8, 26; 9, 11.

36, 1; 92, 12.

apparere 104, 23.

tis

ex parte -^ hinc ex parte altera 51,

8 sqq. ; ex alia parte ~- ex alia 99, 1.
particeps 83, 17.
participiorum usui niinis indulget
Prise, uelut 34, 19 sqq. 38, 9 sqq.;
53, 16sqq.; 65, 8sqq.; 71, 14sqq.;
73, 19 sqq.; 76, 27 sqq.; 82, 3 sqq.;
saepissime
97, Isqq.; 98, 2
8;
ablatiui absoluti, uelut: dicente
Moyse (Petro, apostolo, profeta,
sim.) 5,16; 6,21.23; 7,21; 22,2;
24, 21; 27, 22; 31, 15; 34, 6; 38,
19. 22; 47, 4; 49, 10; 50, 15; 55,
11; 57,7. 8; 58, 3; 59, 21 al.; doquoniam
cente 23, 14; 97, 15;
multis mansiouibus positis 36, 5;
confunditur noviinatiuus parti;

XVIII. Priscill.

10; (81,2).
paschalis 71, 13. 16.
passio 44, 13; 58, 1; 61, 12; 74, 17.
19; 79,24; 102,6; 142,20.

pastuus
acc. pl. 61, 2.
pater crebro, uelut 16, 19. 28; 75, 6;

88,20; 103,

cum

abl. abs. 59,

22

3.

patere_49, 17; 54, 1; 65,8.

paternitas 115, 14.
pati 5, 4; 40, 22; 48, 10; 49, 4; 70,
17; 71, 15; 74, 1; in carne 71, 8;
72, 3; 75, 3; in carnem 39,
patibulum 60,5; 72,26.

13.

patientiae partes sequi 34, 8.

patienter 51, 8.
patria 94, 7.
patriarcha 81, 11; 153, 17. 19.

partem habere 7, 24; 21, 6;

34, 8;
66,21; 100, 5; 104, 13; hinc una paulatim

cipii relatiui

17;

b) neutr. 59, 21 bis; 60, 20; 69,

71, 17; 72, 23. 26; 73, 23;

74,1; 77, 18; 78, 18.26; 79,7; 80,

papyros 24, 20.

par beatis 88, 1.
parabola 56, 23; 69, 5; 98, 2; 154, C;
parabola ex parabula corr. 8, 17;
parabula 12, 5.
12, 22; 28, 8;

1.

6;

palpabilitas Oros. 156, 24.

palpitare 54, 19.
pandere fidem catbol. 41, 21.

parens,
parere

16; nom. part. pro dat. 16,

13; 110, 18; cf. 118, 12; Oros.
154, 13; 155, 18; uid. etiam noviinatiuus.
partim
partim 93, 21; cf. pars,
partiri 5, 10; j)ass. 65, 11.
partitudo 74, 26.
parturire 17, 19; 19, 1; 53, 26; 98, 3.
partus, US 59, 24; 60, 3; 74, 24; 77,
15; 85, 1.
parui dies
pauci dies 39, 25.
paruoli 79, 3.
pascha: a) fem. cum gen. paschae (56,
27); 58, 10; 60, 10; 71, 1; cum gen.
pascharum 57, 15; 61, 13; abl.:
cf. 5,

pascha 58,

85, 11.

209

locutionum.

91, 10.

pauci 52, 25; 53, 23; cf. parui.

pax 35, 5. 8. 10 40, 3. 7. 12. 19 45, 16.
peccamen 15, 12; 93, 22; 95, 17; 96, 25.
peccare 4, 6; 39, 6; 47, 14; 62, 12;
63, 13. 22; 66, 6; 96,8; 97, 17.
peccator 83, 14. 22.
peccatum 5, 4; 7, 9; 43, 7; 44, 5; 45,
6.7; 60, 16; 66, 15; 71,8; 73, 14;
;

74, 10; 82,

12; 83, 9; 85, 15; 88,

11.15; 97,12.13; 100,3.12.13.17.

peculiariter 22, 14; 51, 13.
pecus, oris 71, 19; 72, 9. 25; 76, 19;
77, 7. 13; pocorum formae 71, 4;
72, 23; pecoris ex pecodis corr.
79, 15.
uid. pinna.

penna

per saepissime, uelut 4, 17;

28; 12,5; 14,8; 15,2;

6,

14

10; 9,

71,23;

210
84, 4; 91,

Index
G.

9;

94, 9 bis; 97,

7;

104,8. 12. 17; 106, 3 al.;

c. abl.: per procreatione 20, 12 (cf.
adl34,2cofZ(Z.^F);pernatura71,9.
peragere 4, 12.
99, 19;

pcrcussus, TIS? 97, 13.

porcutere 3, 5; 10,27; 84, 5.
perdere 40, 28; 47, 3; 52, 8; 85, 1;
92, 10.
perditio 7,21;

25,4; 64,

8, 6.

8; 18, 18; 24, 14;

5.

peregrina petere Oros. 155, 5.

perennis uita 7, 19; 83, 2. 16.
perfecta in 'uit' iwo fut. in 'bit' 14, 1
17, 8; 27, 5. 7; 36, 22; h ex u corr.
et
41, 15; cf. 48, 6 et praef. de
^

perurgere 53,7; 54, 16 ;perurguere 97,14.

pessimus 47,1.2; (= haereticus) 56, 11.
pestilentia 82, 9; 83, 22.
6, 15; 39, 25; 40, 24. 30; 43, 2;
70, 6; 72, 10.24; 75, 16; 77, 22;
ueiierabilcs
78, 17; 79, 2. 11;

petere

sensus tuos petimus 42, 15;

in
sacrificium petere 77, 7; in pascha
petere 77, 18.
petitio 40, 27.
petra 12, 17; 24, 12; 25, 5; 54, 12;
66, 12; petrosus 154, 9.
pharisaeus 54, 6.
philosophia 64, 24; philosofia 16, 6;

philosofi 47, 22.

pictiira 47, 21.

studium 51, 11.

pinna (nusquam 'penna') 8, 10;

inter se perinutatis.
perfectio (an pcrfecti leg.?) 72, 16.
perfectus 36, 8; 55, 10; 67, 24; 72,

pigriscentis otii

12; 75, 10; 76, 5; 77, 12; 95,23;

101, 15.
perficere 80, 15.
perfidia 23, 7; 45, 11; 99, 12; 101, 19;
102, 8.
perfidus 50, 8.
perfugium 110, 14.
perhorrescere 27, 15.

placere 16, 17.

plasmare

periclitari 57, 12.

plebs: plebe 40, 27; 41, 9; plebes pl.

periclum (ex periculum corr.) 64, 5.

perintellegere Oros. 155, 21.
perire 11, 1. 2; 14, 21; 16, 13. 20;
23, 7; 45,9; 47, 1; 64,13; 77,19;
perient 62, 13.

33, 1.
plectere 97, 12.
plenare 105, 2 {leg. planare?)
plenitudo 63, 5; 103, 6.
plenus in omnes erepidines 61,5;

permanere

ad plenum 56, 10.

Pleonasmus: inqiiid 18,21; 86, 9; usque in hoc tempuS'--adhuc 35, 12;

85, 11.
pormetiri Oros. 151, 14.
permittere c. inf. c. acc. 55, 19.

perpeti 88, 9.
perpetiius 63, 11; 85, 15; 93, 15.
perscribere 50, 17.
perscrutari 86, 7.
persecutio 92, 13.
persequi 22, 14; 24, 5; 33, 13; 42, 27;
88, 6. 20.

perseuerantia 101, 17.

perseuerare 102, 7.
perspicere 42, 13.
persuadere 23, 15; 97, 14; 155, 16. 17;
persuadit 30, 18; 99, 12; nos
Christo seruire persuadit 82, 16.
persuasio 48, 17; 56,14; 95,4; 99,19.
pcrtundere 11, 23.
periiersitas 13, 20.

peruersus 16, 12;

56, 13.
peruigelare (ita cod.) 80, 11.
peruigil 22, 16.

pinnarum

9, 6;

itiuera 54, 18.

plaga 22, 7; nee erit plaga exterminii

in uos 80, 20;
Oros. 152, 19;
157, 12 bis.

planctus,

num

26, 9.

plangere se snper aliquo 13, 4.

plasma, ae [cod. plasme) 12, 19.
15, 9.

contra autem

153, 21;

Oros.

20, 15; 51, 8. 12; 79, 12;

cf.

93, 1 et

infra synonyma!
pleraque 51, 25 56, 8.
;

plerumque 112,

3.

plures deos 38, 9; phira

rimi 39, 27.
plus 47, 13; pro magis

6,

17;

3,

plu-

6; 40, 27;

44, 14.

pluuia
15.

24, 16;

67, 22;

Oros.

154,

17.

poena 55, 9;
91,4; 97,

62, 12;

66, 7. 15; 83, 9;

17.

poeta 47, 21.

poUiceri 74, 21.
poUicitatio insanabilis 84, 1.
poUutus 52, 5 ; 83, 23.
pompa zabolica 99, 18; cf. Koffmane,
Gesch. d. Kirchenl. p. 81.

uerborum

ponere (et positus) saepissime 7, 1;

9,15; 18,8; 26,6; 35,21; 38, 15;
45,1; 46,4; 51, 15; 52, 17; 55, 8;
56, 1; 65, 22;
4 bis; 82, 7.

18; 67, 20; 70,

11; 87, 7; 88, 8;
91,4; 95, 13; 98, 19.21; 102, 12.
15; 103, 9; psalmus in (loctrinam
positus 95, 12.
populus, saepe ad. dei; 40, 16; Ol,
4.6; 63,2; 72, 22; 84, 25; 91, 11;
98, 7. 11 Ms. 12; 101, 12; 102,
18; ex pup. corr. 60, 22; 88, 4;
94,7.
portare iudicium 28, 14; tunicam 29, 5.
portus 4, 14; 57, 18.
poseere 4, 1; 71, 5.
posse, [saepe non possc) 11, 1 his;
18,5; 22, 15; 33,2; 35,13; 38,8;
40, 21; 41, 10; 42, 1. 22; 48, 13.
14; 52, 11. 16; 53, 15; 61, 12; 64,
20; 75, 11; 82, 15; 85, 16; 90, 3;
104, 16; 105,5; non possumus42,
19; 47, 16; 49,30; 60, 17; 100,4.
(i,

non possum

47, 26.
possibilis 74, 17; 80, 13.

possidere 34, 3; 65, 18; 82, 12; 98,

22; 101, 16; 153, 18.
post c. acc. 39, 25; 40, 24; 44, 13;
45, 7; 52, 15; 54, 20; 61, 8; 74,
23; 92, 9; 93, 11; 97, 13; post
Bahal abire 19, 13; post uoluntates
ire

29

8.

= pos(ea

praeceptum, i 45, 25; 54, 28'; 55, 24;

57,6; 60,14; 62,3; 63,4; 65,16;

m,

16; 70, 19; 71, 20; 77, 6; 87,

14; 96,22; 102, 2; 104, 19. 20.
praeces 41, 15; preces 40, 28; cf. praecari, depraecari.
praecidere
delere, Gros. 155, 11.
praecingere 80,6; praeciueti lunibos ih.
praecipere ne 35, 23 58, 12; c. inf. 91,7.

praecipitium 8, 9.
praecludere 54, 15.
praecurrere 65, 11.
praedestiuare 32, 2.
praedicare 30, 13; 33,2; 41,26; 45,
12; 51,19; 62,3; 101,2; 102, 13.
praedicatio 52, 9; 67, 22.
praeduratus 29, 9.
praeferre sibi nomen sanctum 30, 19.
praemittere 71, 14.
praemium 59, 23; 86, 8.

praemortuus
praemmtiare

18; 80,9; 82, 19.

praeparatio 58, 9; 71, 16.
praepetes transitus auiiim 54, 17; cf.
Prudent., liamart. 535.
praepositiones usurpanUir , uhi gen.
desideratur : de 4, 1; in 100, 14;
pro 55, 20 (66, 22) al. ante aduerh.
a foris 20, 25;
praepositionum
insolitus usus, cf. a, absque, cum,

acc;

posterior 61, 6; postremus 93, 13.

posteritas 53, 20.
posthaec his loc. hihi. : 5, 13. 20 21, 15
38,2; 49, 13; 67,2. 6; 104, 17.
postis 79, 14. 21.
postulare 41,12; 71,17 (uhi inf. c. acc.)
78, 19; 79, 12.
potare 22, 5. 9.
potens 17, 26; 28, 9; 60, 21; 78, 19.
potentia 27, 17.
potestas 34, 17; 35, 7; 37, 23; 62, 11;

praeposito

63, 27; 65, 5.14;

78, 9; 96, 11.

66,20; 75,7.17;

potius 4, 11; 34, 4. 9; 40, 12. 14.

18; 45, 10; 48, 21; 53, 3. 6; 77,
potissimum 35, 22.
24; 97, 12;
praebere 61, 6; 64, 16.
praecantatio 24, 1.
praecari 88, 12; cf. depraecari.
praecedere 76, 14.

c.

c.

ahl.

(34,

cf.

pro

54, 13.
54, 21.

praeparare 48, 11; 61, 12; 05, 15; 78,

12, 4; 65, 24; 77, 12;

78, 10; 93, 14.
postea 63, 2; 104, 23.

post

211

et locutioiiui

secundum

per,

intra,

etiam cata

et 'ellijms'.

19 distinguitur ins'candalum).

rerum

homiue domino omuium

65, 22.

praerupta, orum 91, 6.

praescientia 54, 18.
praesens 40, 12. 14; 54, 10; 59, 22;
lectio 72, 21; 80, 5. 17;
90, 18;
praesentia, um 62, 5.
praesentare QQ, 3.
praesertim cum 40, 9.
pracsidium baptismatis 7, 17.
praestantior 104, 1.
praestare 5, 5; 42, 23; 64, 15; 89, 1;
95, 5; 104,25; iter 32, 6 ci 61, 1;
praestaturus 55, 8.
praesumere 65,24; 71,22; praesumpta
incauta praeaccusatione 39, 21

sumere 46, 9.
praesumptio 16, 12.
praeter his loc. hihi:
7, 11. 16; 67, 1.2.

5,

12

his. 13. 16;

14*

212

Index

praeterea 111, 6.
praeterire 62, 11 96, 26; 101, 8; prae;

terita sunt 7, 14.

praetitulare 56, 8.
praeualere 35, 22 ; Oros. 152, 22 ; 156, 17.
praeuaricantis uitae cupiditas 93, 11.
praeuaricatio 20, 12.
prauus 109, 6; 110, 9; 113, 10; Oros.
152, 18.
presbyter 39, 24; 49, 25; praesbyter
39, 26; praesbyterium 40, 17.
pressa uestigia uinculorum 44, 14;
praessa, orum 105, 2.
pretium ex praet. corr. 95, 24 ; praetiosus 80, 24; (16,3).
priraitiuus 24, 1; 101, 15.

primogenitus 113, 1.
priraum adu. 41, 18; 70, 8; 77, 2;
78,9; 82, 11; 100, 16; 104, 22.
primus 36, 4 42, 24 46, 21 67, 19 77,
22. 24 78, 1 82, 5.10; 88, 23 93, 13.
;

princeps 13, 7; 15, 18; 96, 11.

prineipatus 16, 25; 30, 1; 63, 26; 65,
14; Oros. 153, 13; gen. pl. priucipatiim 77,4; (principatuum 156, 4).
principium 16, 11 32, 3; 45, 5; 47, 11
63, 4; 71, 23; 75, 5; 82, 10. 18;
88,8; 91,5; 95, 17; 104, 11.
prior 61,6; 63,3; prius testamentum
;

72, 21.

prius
antea 39, 26.
priuare uita 88, 21.
pro saepissime, uelut 3, 12; 23, 12;
40, 7; 46, 26; 55, 1; 60, 7; 75,2;
76, 15; 88, 12; 93, 23; crebro pro
nobis: 5, 4; 22, 2; 32, 1; 58, 1;
70, 17; 71,2.8; 72,2. 26; 80,22;
cura pro Christo 55,20; aelementuni cui ipsa pro tempestate natura

pro inuicem 127, 3

est 60, 22
pro apostoios cod.
ad 136, 4.
probabilis 35, 27 49, 20.
probare 3, 6. 12; 6, 14; 33, 12; 41, 14;
42,25; 43, b bis. 8. 9; 97,23.
probatio 42,21; 47, 17; 53, 13.
Processus 100, 15; gen. pl. processuum
;

L^

104, 8.
procreatio 20, 13.
procuratio 104, 9.

sermo 38, 9
62, 3 92, 3 100, 9 ;
82, 14; 83, 18; 92, 3; 94, 21; 95,
14; 101, 1; uox 57, 14; 94, 13;
104, 4; praeceptum 62, 3; opus
92, 9; 100, 9,
proficere ad alqd 59, 23
94, 10.
;

profieisci 93, 2.
profiteri 39, 28; 74, 17.

prohibere 27, 10; 32, 15; 36, 1; 77,2.

prolixus 6, 18; 110,6.
prologus 109, 3; 110, 1.
proloqui: prolocuntur 41, 6.
promeruit 46, 6;
Oros. 156, 8.
promissio 61, 3; 90, 19; 98, 3; 99, 10.
promittere 33, 6; 48, 8; 62, 12; 66,3.
proraptus 75, 1; 100, 13;
134, 19.

promptuarium 153, 3.
pronomina; gen. pron. pers. ucl reex.
ueritate sui 34, 5; ad praebenduin nostri ministerium 64, 17; in
agnitionem sui 67, 19; sui testem,
nostri iudicem 70, 16; subiugatio
nostri, corruptela sui 84, 3; nostri
typus 86, 13; nostri agnitio 87,12;
cognitio sui 100, 15;
cf. uos;

met, pte

cf.

sui;

j^w.

|)o.s,sess.

abundat: os suum claudat 47, 20;

cf. abundantis pron. demonstr.
exempla sub is;
confunduntur

ei, eum (uelut

31, 7. 12. 14); suus et illius (uelut
31, 9);
cf. alius ~- alter; nuUus
-^ nemo; quis -^ qui ~-uter; quis-

inter se sibi,

prodere 22, 19.

prodesse 42, 22.
producere 17,20; 61,2.
profectu.s, us 100, 14; 103, 10.
proferre 14, 7 23, 13. 23 24, 3 30, 13
31, 23; 41,22. 25; 47,21.25; 52,
;

17; 53, 17; 63, 5; 65, 12; 85, 2;

104, 21. 22. 26.
profcssio 14, 13; 38, 7; 40, 6. 19. 23.
24.26; 42, 15; 67,23; 100,23.
profeta, sie saepissime, uelut 8, 9;
9, 15; 10,2; 11, 16; 20, 16; 24, 19;
30, 14. 17. 18; 33, 4; 37, 1; 41, 25;
rarius propbeta scribitur: 32, 20;
45, 13. 26; 46, 9; 56, 8; 130, 7;
cf. ind. rerum et pseudoprofeta.
profetare saepissime, uelut 26, 26;
27, 12; 30, 13 al.; prophetare 44,
15; 49, 31; 79, 19.
profetatio 29, 6; 54, 26.
profetia saepe, uelut 9, 26; 27, 10;
31, 18; 32, 3. 16; 44, 20; prophetia
46, 5; 48, 10; 53,11; 56, 12; 62, 5.
profeticus, interdum ex profiticus corr.:

se et

que -^ quisquis unumquid --^unusquisque;

uid. etiavi aliquantus,
singuli quique, sim.;
in huiusmodi et sim. uid. sub 'ellipsis''.

uerborum
pronuntiare 46, 22; 92,

et

pugnare 35,27; 95,

3.

prooemium

109, 1.
prope
fere 40, 21.
proplieta cf. profeta.
propiatus iuiinici trausitus 77, 21
Prudent., hamart. 542.

puUus

cf.

104, 10.
proponere 20, 8; 3G, 7; 49, 15; 53, 18;
62, 10; 64, 12; 92,4.
propositum et uita 35, 17; cf. Phaedr.

mutandum propositum

id

quod

27, 9.

propterea 15, 11; 46,28.

propudiosus 137, 16; cf. Eoensch,
et Utdg. 125.

propugnaculum

110, 5.
aesternutatio 24, 24; exspectaculum 99,18 uid. e.g. Schmitz,
Beitrge z. lat. Spruchhunde (1877)
p. 63; Scherrer, St. Galler Handschriftenkatalog p. 323; Poetisch,
It. et Uidg. p. 467 ; Heraeus, quaest.
de uet. cod. Liuianis (1885) p. 39.
protestatio 101, 1.
;

9;

(81,

16);

28, 15; 33,8;

40, 18; 44, 13; 54, 2; 63, 21; 72, 8;
75, 13; 100,22.

putrescere 17, 10.

Quadragensimae, arum 58, 10 quadrageusimus 60, 19.

quadrageuta 60, 11.
;

quadripertitus 65, 6.
quadripes 9, 23 76, 26.
quaerere 21, 8; 47, 13; 49, 29; 51, 14.
18; 53, 4; 56, 9; 59, 5; 69, 12
70,7; 72, 12; 75,3. 5 bis; 83,21
90, 19; 94, 22; 101, 16; 102, 5
queritur 14, 14; 41,23.
quaestio, cod. questio 48, 15; 75, 19.
quaestor 41, 15.
qualis 24, 18 ; 97, 23.
qualiter 40, 3; 45, 10; 46, 6; 50, 3;
52, 25; 55,25; 66, 14; 100,7; cf.

quomodo.

2. 5.

est 7, 11.

82, 5. 10;

8; 100,

1.

99, 21.
;

17,

25 27, 9
;

38, 3

45, 19; 53, 11; 57, 15; 71, 12; 76,

11; 82, 14; 94,20; 97,23; 99, 2;
103, 11 104, 1 quamuis -~ legitur
52, 13; (nusquam occurrit 'quatn-

5.

8.

quain).

14. 15.

pseudoapostoli 131, 19.

pseudoepiscopi 40, 30; 41, 1.
pseudoprofeta 13, 11; 96, 14; 131, 20.
publicum iudicium 41, 12; publica
opinio 92,

quamdiu c. coni.
quamuis 3, 7 4, 8

86,4; 87, 17; 88, 18; 93,

24; 95, 13; 97,

Gros.

putare 23, 1; 24, 11;

9.

prudentia 123, 1.
psalmidicus sermo 85, 8; 97, 3; 100,
26,

156, 9.
puritas 87, 19.

saepissime post comparatiuum,

post 'alius', 'malle' sim., uelut 4,11
7, 16; 18, 5; 34, 4. 9; 36, 3; 41, 17
45, 8 49, 15 52, 10 53, 3 abundat
praeter id quam quod euaugelizatum

(85, 16);

7,

quam

prouehi 97, 6.
prouentus
euenttis 54, 18.
prouidentia sacrae lectionis 87, 16.
prouidere 40, 3; 87, 15; 94, 10.
prout 109, 7; 128, 17.

psalmus

Gros. 156, 12.

9; 39, 28; 42, 10;

purgare

It.

prosthesis:

proximus 80, 14; 104, 10.

prudentium dictiones 28,

pulsare tldem zabolicaobtrectatione 8, 5.

puluereus 60, 22.
puuire 101, 11.

et

uitae genus, al.

proprius 13,20; 65, 14; 97, 16.
propter 46, 28; 49, 5; 56, 11; 70, 2;
Orofi. 157, 9; propter quod 42, 15;
58, 24; 63, 18; 64, 20; 71, 7;
105, 16 (55, 12 80, 1; 90, 6) propter

1; 96, 17.

26, 16.

punitio

l)ropiiiqiiare

111,15:

213

locutiouum.

7.

pudenda, orum 8, 5
pudicus 21, 7.
pudor 60, 1.
puer Gros. 151, 9.

99, 17.

46, 1 ; 102, 5.
40, 4; 87, 11;

quantum

4.

quautum

quasi 7, 8; 74, 15.

quattuor 9, 3. 4. 12; 31, 21. 30.
que saepe, uelut 28, 26; 71, 17;
72, 26; 73, 6; 74, 11; 76, 21; 78,
24; cf. sicque.
.

92, 17;

iu

75, 17.

quemadmodum

pugiia 51, 26; 57, 4; 84, 25;

99, 21; 126, 9.

pugnantia uiscerum 98,

quando

53, 9.

queri 74, 15; quaeri 74, 20.

qui,

saepissime coniungitur cum hie,

omnis, quae uid. ; praeualet

is, ille,

214

Index

autein genus neutrum, uelut ea quae,

quae omnia
ad genus mase. ul
neutr. spectant midti loci, quibus
occurrit de quo (15, 7; 18, 13; 26,
12. 14; 29, 15; 38, 15; 45, 9;
98, 8al.); de quibus (15, 18. 20;
in quo 11,
18, 21; 42, 10 al);
12. 25; 16, 5; 20, 21; 26, 8; 32, 14;
34, 15; 42, 13; 49,20; 52,24; 54,
25; 55, 12; 59, 23; 61, 11; 85, 2;
90, 15; 97, 23); in quibus 81, 8;
similiter inter quae, propter
quod, uid. inter, propter;
qui etsi
cumulantur relatiua
ef. etsi;
18 al.; quique 111, 4. 13;
88, 8
117,2; 123, 14; 124,2(0/-. 111,4.
confunditur qui interdum
13);

cum

quis,

quod

uidesis.

quia (saepissime post uerba sent.

declar.): a)

et

ind. 3, 5. 12; 6, 10.

(11). 14; 8, 13. 19; 9, 26; 10, 21;
c.

12, 21; 14,2; 17, 15 al.

^b) c. coni. 40, 20 ; 41, 1 ; 96, 5 sqq.;

155, 18; 157, 9; canones Priscl.

fere

omnes (III XC) a uerbo Quia

incipiunt atque sequitur rarius indic, frequentius coniunct., interdum utrique modi in uno canone
(140, 20. 21; 146, 16); in qua re
saepe etiam occurrit UMviatio quia
et quod(118,4. 10. 19; 119,21 al.;
116, 1 119, 4; 140, 21); hie illic
et infinitiuus irrepsit pro indic. uel
coni., uelut 114, 14; 116, 15; 134,
15;
156, 20 sqq.
quicumque 28, 14; 32, 13; 56, 4; Oros.

156, 3.
39, 26; 41, 22; 95, 21; 102, 15.
34, 16; 39, 20; 41, 10; 53, 5;
69, 3; 71, 19; cf. nee.
quies, etis 4, 14; 35, 5; 46, 14.

quietus 35, 14.

quilibet 18, 3;
sit

qui 54,

98, 11. 12;

41, 24;

quilibet

qui

est 45, 22; quilibet ille

5.

quin (post non recusare) 4,

quintus 31, 22.
quippe qui 39, 19; 110, 17;

7.

123, 14;
125, 13.
(quire): quaeuut 36, 4.
quis 5, 6; 6, 12. 13 bis; 18, 28 al.;
quis pro qui 30, 5 quid pro quod
;

27, 19; quid ex quod corr. 43, 9;

[quod eaj'quid corr. 6,1 0; [54, 6];
58, 20; 81, 13;
cf. 27, 16]; quis

aliquis 10,

21; 35, 9; 43, 2; 48, 16 al.;

si
quis 28, 14; 30, 12; 31, 21; 36,1;
46, 23; 47, 19; 83, 6; 94, 12;
quid est quod 45, 24.

quisquam

quam
quisque

30, 12; 35, 2; 53, 3; quic(ex quidq. corr.) 25, 10.

quisquis

7, 25;
cf. 111,
quique sub qui;
singuli quique 46, 8; 48, 20; 65, 9;

4. 13.?;

cf.

72, 5.

quisquis:

quidquid 23, 12;

11;

27,

94,7. 14; 131, 14.

quo

sie

ut eo 23, 3; quo mihi ista

sunt 98,

si

6.

quod

coni., saepissime, uelut post

agnoscere, cognoscere, recognoscere
10,6; 20, 14; 72, 10; 97, 15; 99,
23; liost intellegere 70, 8; 71, 3;
post scire
78, 22; 90, 18; 93, 4;
16, 1; 39, 7; 52, 7; 54, 6;
ex

quid corr. 54, 6

non quod

c.

coni.

7,2; 23, 19; 65, 13sqq.; 90, 15; 91,3;

cod. quod pro quam 47, 3; cf.
illud quod
tvas das
7, 11;
eo
betrifft 14, 5; {cf 77, 17);
quod 111, 19; 125, 4; 156, 18 (inf.)
al.; in eo quod 3,5; 61, 13; 74,1

21, 13);
cf. propter quod.
54, 14. 25 cf. interrog. form.
saepissime, c. ind. uel. coni.
dass
post uerba sent. et declar.
{cf.

quomodo
quouiam

14; 7, 17; 12, 13; 14, 1; 17, 7;

19, 22; 20, 6. 11; 29,11; 56, 26al.;
da, weil 7, 15; 11, 2; 15, 17;
17,26; 24, 5; 28, 10; 33, 11 al.;

4,

quoniam
abl. abs. 36,5;
qualiter 55,24; cf. interrog. form.
c.

quidam
quidem

huiusmodi

pro uter

quotus 111, 10.

Raua

13, 11; 96, 14.

rapi in alqd 79, 23; 99, 19.
ratio 34, 10; 52, 22; 55, 13; 72, 14;
76, 17; 96,6; 101,22; 105, 6.
rationalis potestas Oros. 157, 5.
reatus, us 43, 6; 89, 1.
receptaculum 103, 9.
recipere 23, 7; 50, 4. 19; 54, 6.
reciproca merces 17, 17.
recognoscere 20, 13; 78, 21; 93, 24;
102, 16.
recte
recte 49, 21; 52, 16; 67,20;
ad testimonium 47, 25; recte ad
fidem 50, 1 ;
(leg. certe 9, 18 et

18,

29

?}

uerbonini et locutiouuni.
rector 22, 20; 78, 7.
recusare noii recusare quin 4, 7 ; iiou
recuso uec respuo inperitis haec
iiou <esse) committeiida auribus
pudorem liumani exordii
5(3, 6;
:

uou

recusaiis 60,

redarguere

3,

manufacta in manufactis

reddere 52,

redemptio

7.

5; 60, 18; 77, 14; 100,5.

redeiuptus 7, 19.
redire a 39, 18; 49, 19.
referre (relatus) 33, 10; 41, 3; 88, 22;
92, 7; contra alqm 39, 19; in cauone 56, 20;
rettuli Oros. 155,6.
5, 1.

reformare 68, 1; 70, 20; 123, 15; reformari in alqd 97, 17; 98, 14.
refrigerari 27, 6.

refuga:

tamquam anathema

habetur

et

nobis

refuga 30, 20.

refugere 41, 12;

56, 17.
regeneratio uiui lauaeri 34, 20.
regeneratus 73, 23.
regio 101, 8; 102, 12. 14.
regnum 88, 8. 21; 92, 8; 99, 5; 102,
in libris regum
14; in regnorum

47,8.

5.

repporire

relictus 42, 16; 74, 19; 76,20.

religio 8, 2; 78,4.
religiosus 21, 7; 23, 3; 33, 13; 40, 10;

46, 10; 58, 8; 70, 1; 76, 27; 88, 20;

94, 10. 24; 104, 3.
relinquere
non sequi 54, 28.
reliquus de reliquo 40, 7 de reliquis

49, 21; et reliqua 86, 4 et 153, 18.

reluere: lordanis (= nom.) in posteriora sua reluens 61, 7.

157, 12.

reinissio 5, 4; 32, 2; 58, 19;

missione baptismatis et

nisi

re-

diuinae
crucis redemptione saluemur 60, 17

100, 4.
renasci in salutem 83, 12.
et

renouari 87, 4.
reuuntiare: scimus

reuuntiasse
13, 14
alicui 83, 17; alicui rei95, 3; illud
renuntiamu.s 99, 9.
reparare 7, 19; 34, 20; 78, 16; in

nos

quod renuntiauimus zabulo

44, 8;

91, 3;

110, 0; 111, 11.

repetere 4, 2

7,

21, 21

38, 5

39, 3

52,22;

58, 19; 70, 13.

replere 12, 12.

reponere 17, 12.

repraehendere 35, 22

49, 20.
reprehensibilis uita 35, 13.
reprobare 40, 20; 66, 11.
repromittere 28, 23.
repudiare 4, 13. 17; 12, 22; 48, 15;
56, 2. 16; 61, 14; 78, 2; 87, 12;
97, 1.
repugnare 43, 11; 84, 7.
reputari 5, 18; 37, 28; 49, 11; 67, 4;
in Isac semen 46, 15.
requies: requiem 65, 22; 66, 3; 85, 15.
requiescere 68, 9.
requietio 91, 1.
requirere 17, 6; 34, 5; 46, 14; 47, 24;
;

49, 8; 51, 12; 53,6.

47, 20 48, 18 49, 1 86, 7
90, 18; 94,21; 97,28; 98,2; 104,
res gesta 40, 28;
13. 26; 105, 5;
gesta rerum 40, 23;
41, 20;
52, 20.
rescribere 40, 4; rescribsit 52, 12; rescribtum est 40,4; rescribta 52, 13;

res 34, 10

reiectus 78, 11.

relatio 23, 23.
relaxare 55, 13.

remedium Oros.

78, 12.

reparatio baptismatis 26, 22.

reperire:

redargiiitio 35, 0; 53, 14; 100, 16; ex

retarg. corr. 97, 18.
reddere 52, 15. 18; 79, 4; 80, 22; 93, 4;

102,

cou])aginationem Christi 60, 14; in

deuni 78, 3; Christi in nos uatiuitate reparata 82, 17; sed in nobis

repente 35,

1.

7; 88, 15; 99,22.

215

rescriptum 52, 14.

rescribtum, i 40, 29; 41,

3.

reserare 26, 20.

reseruare 52, 11 53, 15; 56, 2; 100, 15.
resipiscere in intellectum Oros. 152, 13.
respicere in alqm 17, 18 et 104, 17;
;

19, 13.

rcspondere 41, 15; 61, 15; 98, 6.

respuere 5, 3; 6, 18; 13, 23; 31, 23
35, 1; 46, 17.24; 51, 21; 54, 26
56, 3. 6; 57, 6; 75, 19; 85, 15
95, 17.

resurgere

5, 24; 49, 4; 74, 14.

resurrectio 6, 1; 29, 7; 102,3.
retentare 51, 24.
retinere 13, 14; 32, 5; 45, 7; 47, 18;
52, 18.20. 21; 56, 11; 93, 17.
reuerentia 40,22; Oros. 157,9.
reuerti e 39, 23; ad 78, 25; 91, 4;

95, 3; 103, 10.

reuocare 58, 16.

216

Index

reus 35, 16; 39, 24; 40, 15 bis; 42, 19;

43,3;

53,

omne quod

rex est in

1.

iiidetur

26, 5;

102,13.

ridere stultitias saeculares 14, 11.

rigare (ex reg. corr.) 31,30; Gros. 152,2.
ritus 14, 17.
rixa 21, 4; 63, 17; 96, 20; rexa 59, 2.
culpabiles
rogare: qualiter, rogo,
sunius? 52, 25; de uita mortuos

rogant 54, 22.

Salus 4, 11

; 5, 5; 34, 18; 58, 18;

66, 18;
71, 15; 73,2; 74, 12; 83,12; 85,2.
salutaris 37, 8; 58, 21.

sanare 33, 11; 38, 16.

sanctificare 18, 17; 100, 20;

101, 23.
sanctificatio 18, 1.
sanctitas Oros. 151, 5; 157, 10.
sanctus 11, 2. 12. 26; 16, 1; 30, 19;
41, 16; 45,20; 46, 16. 25. 26. 29; 56,

9.12; 90,15; 100,22; 101,5; 103,3;

105, 11
153, 14; cf. ind. rerum.
sanguis 47, 11. 24; 51, 14; 77, 7. 14;
79, 18. 24; 81, 6.
sapiens 65, 16.
sapientia 14, 9; 17, 20; 18,3; 54,23;
75,6; 78, 10;
153, 11.
sapor 111, 8.
;

ros Oros. 157, 15.

rota geniturae 26, 21.

rudimenta prima acceptae

fidei 13, 14.

rudis 45, 6; 87, 18.

ruere in alqm 41, 4.
rugire 10, 24; 11,4.
ruiua felicium 95, 7.
rursus 48, 1.

sarmentum

66, 19.

satanas 18, 15; 99, 5; 131, 20.

S parasiticum (mutum),

cf.praef.

c.

II.

(III).

mundo 66, 2.
65, 22; 68, 8.

satiare 59, 18. 19.

satietas 11, 15.
satis 52, 5; 71, 18.

sabbatizato

satisfieri 4, 5; 33, 7.

sabbatum

saturare 24, 14.

saxeus 24, 10.
scaenae ludibria 45, 14.
scandalizare 46, 18.
scandalum 26, 2; 27, 29; 34, 19; 44,
scelus 5, 10; 89, 2.
Schisma 44, 4; cf. scism.
scientia 86, 14; 88, 12; 105,4.

saccius 17, 4. 5.
sacerdos (= episcopus) 3, 6; 12, 20;
14, 5; 33, 7; 39, 28; 40, 26 Us;
41, 11; 42, 22; 43,9. 11. 13 &ts.
sacerdotalis reuerentia 40, 22.
sacerdotium 39, 14; 40, 24; 42, 22. 26.
Sacra lectio 87, 16.

orum 14, 17.

sacramentum 8, 7;

Sacra,

118, 3;

8, 10.

sacrificium 77,

05, 3 82, 17 al. ; quia 8,13; 9, 26

39, 7;
10, 21 12, 20 al. quod 16, 1
52, 7; quoniam 7, 17; 83, 7; sciens
conscientiam 55, 13.
;

7.

sacrilegium 7,25; 23, 2. 24; 30, 18;

54, 23; 56, 17.
sacrilegus 46, 26; 56,3. 21.
saeeularis 14, 9. 12; 22, 18; 35, 1;
57,10; 78, 11 88, 9; 93, 22; 95, 18;
;

ex

41,6; 63, 6; 77, 11.

scire saepissime, uelut 7, 11. 17; 8, 13;
9, 26; c. acc. c. inf. 13, 14; 16, 13;
scilicet

71, 13;

121, 1; 128,2.

sacrarium

4.

sec. corr. 83, 1.

sae-culum 4, 9; 5, 2. 22; 12, 22; 16, 7

32, 3; 36, 3; 41, 17; 45, 6. 15
52, 19; 61,1; 63, 14; 64, 22; 65, 17
28; 68,9; 71,20; 73,21; 74,23
77,4. 19. 25;78, 2. 15; 79,23. 27
81,4. 8; 91,7; 92,17; 93, 2. 10.20

96,27; 99,6.8. 12.21; 102,

10.

sagax 109, 10; 110, 6.

saluare 28, 6; 60, 18; 66, 6; 77, 16;
95, 14; 97, 9; 100, 5; 101, 2. 22;
102, 6. 18.
saluatio 61, 12.

saluator5,12;28,5;49,4;83,3;- 154,5.

scismatici 10, 24; 22, 10; 24, 8; 26, 2;

27, 27.
scribere saepissime, uelut 28,4; 31, 28;
33, 2; 40, 10; 50, 4; 52, 23; scribsi
scribtum est
38, 12. 13; 40, 22;
{uel scribta sunt) 126 locis, uelut

13; 5,11; 6,3.20;

8, 15; 12,23;
scriptum 17 locis,
20
MeZMn0,4;ll,3.5;24,5.11;25,19;
3,

13, 24 14, 3.
;

conscribtio, inscribtum, persuperscribtio,

suscribtio.
cf.

scribsit, rescribtum,

scribtum,

tum,
scribtura

i
i

liber 43, 10;

scrip-

47, 17.

S8

locis,

15, 5; 22, 11;

tielut 7,

10;

uelut

5,

6;

scriptura 11

8, 7.

13; 18,2.

14, 8;
locis,

uerborum

et

{tiel psalmi)
falsiloquium

scrutari: sci'utate 47, 25; 51, 13.

scrutator 45, 24; 75, 10.

secreto 154,

217

locutionum.
uel

apostolicus;

sermonum

34, 19.

sermonari 20, 15.

6.

secretum 4,4; 54,3; 86, 12; 87,

14.

serotinus 24, 17.

sectae 39, 4. 7. 10; 41, 3; 48, 17; 56,

14; 131,20.
sectari 4, 4; 23, 7; 65, 26; 98, 23.
sectator Gros. 155, 9.
seciuuliim6, 11; 8,7; 15,4; 20, 1.2.4;
22, 10; 24, 19. 20; 30, 13; 32, 4;
se36,9. 10; 39, 14; 42, 9al.;
cundum quod 15, 24; 17, 18; 24,

serpens 8,1; 10, 18; 18,8; 38,25; 84, 2.

seruare 51, 22; 57, 7; 62, 11; 64, 17;
76,3.
seruire 19, 12; 48, 21; 57, 16; 82, 16.
seruitus 88, 15; 104, 17.
seruus 39, 9; 56, 25; 85, 3.
seu 30, 12 his. 35,6; 95,2.

secundum carne 75, 2

20; 42,16;
sed opp. 32, 4; 60, 13; (117, 2).
secuudus 67, 20; 88, 3; 89, 4.
securus 3, 3; 4, 14.
sed saepissime, uelut 8, 18; 11, 3;
14, 13; 26, 12. 13. 16 his; 28, 1; sed
et 23, 22 33, 4 55, 10 96, 23 sed
etiam 24, 5; cf. 100, 7;
etsi
sed 20, 26; (87, 3?>; 140, 13;
sed magis 41, 19.
sedere 39, 24; 74, 16.
sedis apostolicae gloria 34, 11.
seductio 19, 3.
segregare 39, 27; 65, 10; 93, 15.
seiriel 7, 13; 58, 18; 101, 1.
seinen terrenum 71, 5
46, 15 1 19, 22.

si

seminator 154,

diuersitas 133, 4.

saepissime, uelut a) c. ind. 6, 15;

11,1.16; 14,13; 18,19.28;
num
b) c. coni. 7, 4; 22, 15;
44, 10;
40,5; undecies ponitur 75,38, uhi
uariatur ind. et coni.; cf. 82, \1 et
99, 22; si autem 30, 16; sin uero
40, 15; cf. nisi.
sie saepissime, uelut 11, 15; 15, 22;
103, 8;
31, 10; 34, 10; 40, 27;
104, 4; sie et 50, 12; 55, 10; 84,
12 al. cf. sicque, denique.

siccus 61, 5.
sicque 54, 23 (?); 65, 5; 79, 6; 99, 10;
102, 3; 104,7; cod. sique 55, 20;
sicquae 67, 23.
sicut {160 locis ita scriptum, sed si-

cud59,

8.

semper 7, 8 21, 21 34, 8 35, 14. 25

41,24; 57, 11; 63, 12; 72, 1; 92, 6.
;

sexuum

senior 34, 11; 42, 24.

sensata historia 100, 19.
sensibilitas 104, 23.

5): 3, 13; 5, 14; 6,5; 8,9.

saepe sequitur et, uelut 8,21
9, 2; 10, 9. 17. 21; 93, 7; decantatissima est formula: sicut scriptum
est, uelut 10, 4; 11, 3. 5; 12,23;

15

al.

13, 24.

sensus saepissime, uelut 3, 10; 9,27

11, 1; 22, 11. 19; 29,
100,7
106, 1; pl seusuus 57, 10; 58, 7
uenerabiles sensus
uenerabilitas

1;^

Signare 79, 25 80, 23.

signata signacula Septem 81,
signatura 48, 23.
;

9.

significatio 69, 7.

Signum (= Wunder)

42, 15.

sententia 30, 11; 41, 23; 42, 14; 45,

12; 47,2; 51,27; 57, 14; 76, 27;
104, 4.
sentire 9,28 18,28 ; 28,14 42, 2.19 63, 2.
separare 143, 2.
septa, orum
saepta 26, 20.
Septem 8, 25; 18, 7; 25, 22; 81, 2.
septimaua perfecta 68, 1.
sequaciter 111, 6.
sequi 7, 26 23, 17 ; 34, 8 35, 5 ; 36, 8
45, 15; 47,27; 48, 16. 21; 83, 16;
;

98, 17; 100, 19.

scrmo saepissime, uelut

12, 5; 21,21;
60,
5; 31,9. 11;
20; 104, 19; 105, 1; 106, 2; saepe

22, 11; 29,

1.

additur profeticus uel psalmidicus

63, 3.
silua 15, 1; 24,20; 105, 3.
similis c. dat. 16, 27. 28; 18, 20; 23, 8
(5,

15; 8,26; 9,8; 19,17; 24,25

25, 11. 16. 20; m, 27; 81, 16); 97

19; 111, 1.
similiter 61, 3; 93, 3.
similitudo 7, 3; 15, 7; 18, 19; 65, 23;
66, 1

83, 20.

Simplex 76, 16; 87, 19; 99,

18.

simplicitas 39, 17.

(simultates 45, 12.)
sinceres 81, 4.
sine 71, 22. 23; 81,4; 139,5; 152,ll<er.
singuli 6, 10; 23, 9; 18, 28; 33, 2;
38, 4; 46, 8; 48,20; 65, 9; 72, 5;
104, 13; cf. ire et quisque.

218

Index

siue ter 26, 4; 35,5; 93, 10; c. coni.

18, 5 sqq.; 30, 11 sqq.; 94,12; {sub-

statio 57, 13.

sequitur aut 18, 8; 94, 12); cf. seu.

sobrius (ex siihvius corr., cf. Bratnhach,
Orth.,!). 85)80,7;
Oros. 155, 14.

Stella (ex stilla corr.?)

orum

sofistica,

sol 8, 12;

48, 15.

14, 15;

16, 9.

12; 22, 20;

24,2; 39,9; 63,25; 73, 7; 78, 23;

Oros. 157, 4.
solidare 65, 4. 10.
solidus 48, 18.

soUicitus 88, 7.
soluere 61, 13; 98, 19.
solum 41, 18; nou solum 40, 16; 55,
10; 56, 3; 96, 23.
solus 40, 6; 43, 5; 72, 10; 82, 15; dat.
masc. soll 82, 15; 105, 3; dat. fem.
solae 31, 7 {opp. umis).
solutio scripturarum Oros. 155, 14.

somniabunt, ex -buntur corr. 32,

sonus 104, 24.
sordentes tenebrae 34, 20.

9.

spargere Oros. 154, 11.

specialiter 49, 17.
species 13, 23; 18, 4; 41, 3; renim
species terreuarum tamquam superiorum (uirtutum) indices quaerere
69, 11 et 94, 21.
speciosus 76, 12.
spectabilis uir 41, 2.
speculatio ('= Warte) 84, 18.

Spina

6, 1

36, 3. 7; 46, 27; 55, 25

8.

r= Bckgrat)

spiritalis 9, 26;

stipula 25, 5.
studere de alqo

12, 18.

13, 9; 18, 23;

37,20; 41,
stultitia 7, 7;

sollicitudo 35, 19; 53, 18; 63, 22.

65, 6;

10,

14; 25,22;
Oros. 157,4.
sterilis aestimator 54,1;
61,2; 67,21.
Stipendium 10, 7; 76, 8; 85, 7; 95, 22;
96,26; 135, 21.

(=

grollen?)

6,

11;

corr.

71, 1); solemnis 58, 16.

sollcrs 111, 17.

ut 102,

8?

dat. 87, 5.
Studium 34, 9; 47, 22; 51, 11; 54, 23;
Parteileidenschaft
93, 1; 100, 6;

solitus {cod. insolitus) 61, 1.

solemii.

iiisi

105,

5.?;

c.

soUemnia paschae {ex

spes 4, 1

statutum 91,

19, 22.

23; 67, 11; 87, 6 (18, 23; 19, 22;

80,1.4; 87,8; 96,12.23); 110,16;
116,1; 120,7; 126,9; 127,2; 128,
17; 137, 1. 15 al.
Spiritus 28, 16; 54, 19; 104, 15; spirituum 104, 11;
intercipere spiritum 32, 15; spiritus sanctus saepis-

14.
14, 9. 11; 23, 2.

stultus 5, 7; 15, 12.

Stupor 49, 29.
suadere 102, 11;
90, 18.

suadeor 58, 16;

sub (semper c. ahl.) 41, 3. 24; 46, 29;

sub sole 16, 12; 73, 7; sub nomine
33, 12; 43, 12.
subiacere 96, 9.
subicere 11, 13;
157, 6.
subintellegere Oros. 154, 3.
subito 40, 2.
subiugare 101, 12. 14. 21; 102, 4.
subiugatio 84, 3.
sublimare 105, 2.
sublimis 34, 17.
suboles 101, 14.
subsannare alqm 15, 18; Koffmane
Kirchenlat. p. 100.
substantia 5, 9; 97,25.
substantiita, cf. declin., genus, adiect.
subter 109, 3.
subteradnotare 111, 9.

subtraeti gradus 91, 10.

subuertere 122, 6.
succedere 100, 15.
sudes 20, 17; sodes 25,

6.

sufficere 40, 6; 53, 4;

69, 3; 64, 11;

dQxtt 64, 11, uhi
87, 15; sufficit
gyat.
Uulg. 'cessaf
sufficientia 23,21; 126, 1.

sime; spiritus (acc. pl.) ex spirituus

suggerere Oros. 151, 5. 6.

sui, sibi, se et suus cf. pronom;
met 6, 18; 16,26; 63, 12; 126,2;
suapte natura 54, 15.

corr. 13, 11 {cf 13, 12; 96, 13. 15).

sumere

splendor 65, 9 83, 2.

spondere deum testem Oros. 152, 3.
spungia 22, 8; Boensch, B.et tfulg.p.466.
;

spurcitia 19, 10.

statim, semper praefixo non:
80, 13; 96, 6 {cf 91, 5).

69,

7;

summus
super

20, 14; 47, 11.

91, 11.

c. acc. 10, 19;

9; 30, 1. 5; 31, 27; 32,
7. 9; 40, 25; 64, 2; (pro genet.)
103, 2; Oros. 157, 15.

17,

c.

abl.(?) 13, 4;

13.

superabundare 44,

9,

219

uerborura et locutioiium.
superare 102, 12; Oros. 153, 14.
supereraiiiens 103, 17.
superflua (= lihri apocryiyhi) 42, 12;
49, 29.
superior 11, 13; 69, 12; 94,22.

supeniotare 111, 6. 15; 112,5.

superscribtio 82, 11; cf. scribere.
superstitio 15, 12
superuacuae bestiae 8, 1; 10, 19.
supplicare 41, 11.

suscipere 27, 10; 49, 18; 58, 9; 79,

suscribtio 41, 9.

7.

synagoga

9;

cf.

exodus.

Synonyma:

error peccati 7, 9; perdiexcidia 8, 6; unita coguatio

18,30; falsiloquium sermomim 34,
18; pacis quies 35, 5; contentionis
conlatio 39, 5. 6; diuini sermonis
tioiiis

eloquium

60, 20; <uia itineris 48,

11); caligo teuebrarum 64, 10; re-

demptio expiationis 77, 14; temporis

uetustas 79,

12; inqui.sitiouis

indago 86, 8; opus laboris 86, 14;

studio animi agrantis incensus
bella certamiiium 96, 1 ti93, 1
mores formidinum 96, 26 honores
diguitatum 96, 27; doctrina eruditiouis 101,4; terra regiomim 101,7;
uisus oculorum 101,9; testimonium
memoriae 101, 11; uisibilitas agno;

scentiae 103,7;

syiihodus

cf.

sacerdos
episc,
scismaticus

concil.,

haereticus, omiiis

syntaxis, cf. rch.

p. 316-324.

totus.

f.

lat.

16, 27; 17, 30; 18, 17. 29; 19,

19; 31, 23; 38, 4; 54,25; 62,18;
76, 20; 82, 19; 83, 18. 19; 97, 8;
101, 12.
tam [14, 7]; 50, 8; 53, 24; 54, 1. 9;
71, 10; 74, 24 bis; 99,20.
tarnen saepisslme, uelut 3, 5. 12 4, 5. 9
6, 11. 13; 8, 15; 11, 12; 12, 19;
14, 8;
104, 3. 16. 19; 105, 5;
112, 6;
155, 17.
tamquam saepissime, uelut 4, 13; 14,
12; 24, 13; 25, 18 bis. 19; 28, 3;
30, 19; 37, 22;
97, 27; 101, 14;

non tam '~ quam

suspectus 40, 5.
sustiuere 34, 9; 60, 2; 92, 13.
susum 32, 11; 38, 28; sursum 144, 19.
susurratio 124, 10.
Syllogismus 110, 12.
symbolum 31, 29; 48, 21. 22. 23&/s;
simbolum 4, 19;
49, 1.2his. 5. 6;
symboli iter 34, 3; 37, 18; symboli fides 36, 6; 39, 14.
11, 13; 99, 5.
syiibodus 39, 18. 23; 40, 8.

talis

supplicium 85, 15.

supra 15, 10; 30, 2; supra ea quae
scripta sunt 23, 11; cf. extra;
supra
antea 76, 4.

talaris 25, 17.

tali et tesserae 45, 14.

Lex. III,

tantum 47, 17; non tantum, sed 100, 6;

tantum ut 43, 9 tantummodo 1 13, 2;
;

120,

7.

24; 102, 2; 103, 4. 12.

tacere 4,2; 40, 23; 54, 10.
tacituniitas 41, 18.

tantus 38, 21; 76, 20

92, 12; 105, 18.
tardare 41, 16; 57, 8; 88, 8.
tardus 110, 3.
tartarus 25, 9.
taurus 11, 2.
legere 105, 3.

tegumentum

t.

1.

modum

operis

modum
100,

76, 27;

9.

tcmpestas 60, 22.

9; 52,5; 83,3.8; 103,4.
temporarius 93, 15.
temptare 44, 14; 61, 10. 11. 14. 15.
temptatio 61, 16; 99, 11.
tempus 34, 6; 35, 6. 12; 49, 28; 65,
11; 69, 7; 72,8. 23; 73,6. 12. 20;
76, 16; 78, 6. 13. 21; 79, 11; 85,
13; 87,3; 92,5; 94,8; temporum

templum24,

diuisa 64, 14; 65, 6.

tempus a)
h)

cf.

acc, in

c.

uhl.;

fuerim pro sim 28, 6; 41,

14; fueram pro eram 52, 12; 53,

10. 19; 82, 5; fuisset pro esset
fuisse pro esse 40, 8;
40, 22;
47, 19; 49, 24.31; 50, 9; 52, 13;
erantiM-o fuerant 104,20;
64, 13;
cf. 49, 6 fut. erat; m, 3 promiserat; 77, 9 oecupauerat; 96, 17

Uiariatio temj).:
perdidisse 46, 27;

pugnaret,
18.

126,

temeritas 45, 11.

temperans sententiae

tollere

Taberiiaculum 24, 9; 73, 12; 101,

71, 10.

tangere 44, 15.

jjerfecta.
tendere iter

al.

cf.

ad
ad 17,20;

4; 91, 9; tendere
tendere in tabernaculum 103, 12; tendere seuteutiam

3,

220

Index

(iudicium) in alqd 45, 12; 55, 22;

insidias 63, 1 se tendere 101, 22.
teuebrae 15, 13; 18, 18; 35, 1; G4, 4.
13; 86, 15; 87, 1; 96, 12; 98,22;
99, 14; 114, 15; 115, 2 bis; 120,17;
Oros. 154, 3; sing, tenebra 67, 17.
tenebrosus 4, 4; 18, 29; eaj tenebror.

corr. 104, 24.

tenere

1; 8, 19; 24, 8; 35, 10. 16;

5,

36,6.7.14; 38,14; 45,18; 47,16;

48, 2.23; 50, 5; 51,26; 62,4; 63,
23; 64, 20; 65, 17; 79, 5; 82, 12;

99,22; 101,6; 153,

86, 5;

17.

tenuare Oros. 157, 1.

terminus 72, 1; 103,9; 104, 14.
terra 22, 20; 54, 2; 61, 3; 65, 10. 13;
67, 13.14; 79, 27; 101,7.19; 102,
8; 104, 18 al.
terrenus 17, 4; 18, 29.30. 31; 54, 19;
63, 24; 65, 20. 26; 69, 9. 12; 70,
10. 14; 71, 5.6.7.20; 73,5. 8.10;
74, 9; 75, 15. 17; 76, 22; 83, 25;
94, 21 98, 17. 21 ex terraen. corr.
60, 6; 62, 4; terraenus 73, 21.
;

terrere 84, 5.
terrigenis principatibus 65,
alienigenus.
tertius 88, 5. 18. 19; 89,4.
tessera 45, 14.

testameutum
14; 72,6.

14;

cf.

52, 3. 7. 14. 15. 18; 71,

9. 11. 12. 15.21; 73, 11.

23; 83,3; 98, 18; 102, 10.

testari 7, 10; 22, 4; 45, 5; 47, 4; 49,
24; 50, 1; 93, 6.
testatio de catholica professione 40,

6.

tiuia 17,7; cf. Bramhach, orth. p.l33.

tiniare 17, 4. 11.
titulus 26, 6; 31, 28; 82, 10. 12; 86, 4;
92,4; 95, 11. 13; 111, 9.
tolcrabilis ex toller, corr. 95, 6.
tolerantia 59, 22.

spem ueuiae 36, 3.

tonitru 154, 18.
tormeutum 7, 4; 22, 16.
tot 57, 12; 92, 10. 16.
totum adu. 8, 18; in totum Oros.
156, 19.
totus 6, 2; 35, 1; 39, 15. 23; 41, 9;
71,9. 22; 79,4; 93,2; 97,2; tota
mentiri 41, 2; tota damnauda sunt
tollere

unus pro totis 55, 1 unus

50, 3
in totis 71, 24; 75, 9; onmiuni
Creator in totis 77, 20; omnis scribtura homo totus est 93, 5.
;

tractare 45, 15.

traetatus in subscriptionibus

tradere 35, 12; 36, 14; 41, 19; 42, 17;

48, 19; 49, 6.

traduce natura 65, 24.

trahere 47, 26.
tranquillus aeui 88, 11.
transcurrere 60, 4; 77, 16.
transducere 16, 25.
transferre 29, 5; 45, 8; 72, 22.
transfigurare se 131, 20.
trausfusus 69, 4.
transire: trausiet 24, 23.
transitus, us 54, 17; 77, 22.
translatio 45, 4.

testificatio 79, 24.

transraittere 41, 9.

testimonium

transuorare 11,

25; 7, 2; 23, 18;

26, 7. 26; 27, 12; 33, 9; 38, 11;
42, 17; 43, 11; 44, 9. 19; 45, 19;
46, 5. 6. 14; 47,23.25; 48, 10.13;
50,3; 51, 14. 17; 52,9; 53, 7. 11;
54, 13; 63,5; 66,1; 69,4; 80,21.
24; 85,4; 97,27; 101, 11; 105,6;
erit in testimonio 80, 18
129,12;
6,

5.

(opp.e.g.n, IS).
testis

25, 14; 39, 4; 40, 12; 45, 21;

60,16; 70, 16; 83, 10; (c. dat.) 93, 3.
texere fabulam (cod. tegens) 40, 29.

5.

trepidatio 74, 26.

tres 6, 6. 7; 45, 21; 78, 19; 129, 12.
tribuere 12, 5; 27, 17; 62, 6; 63, 27;

76,3;

tributapeccaminum96,25.

tribulare 86, 3; 146, 19.

tribulatio formidinum 95, 1 ;
97, 20.
triformis 70, 9. 19; 76, 4; 78, 12.
trinitas 154, 18.
trinus: trina potestas 37, 23.
tripertitus 5, 10; 31, 30.
triturare 13, 19.

textus 100,1 ('incan.cofi.Ttestus 111, 14).

triuiales res 45, 13.

thema propositum

triumphare

92, 4.

thensaiirus 17, 4. 6; 116, 22; 123, 15.

timere 11, 2; 27, 28; 35, 8; 40, 28;
60, 21; 74, 15; c. aU.(?) 46, 11.
timor 43, 6; 51, 20; 61, 11; timores
formidinum 96, 36.

56, 27;

68,9;81,16;85,16; 91,11; 102,18.

c.

acc.

16, 26; triumfare

95, 13; 101,3.

triumphus 95, 20; 101, 5; triunifus

71,8.

tum

88, 6; 89, 2; cf. tunc.

10.

tumultus 45,

uerborum

tuncl2,4;20,21;31,ll;73,24;c/'.tum.

uena 54,

tuniea talaris 25, 17; 29, 4.

ueneficium

turgescere 110, 12.

25, 20.

turpitudines 17, 17; 19, 9; 22, 14.

tuus 97, 12.
typus [ex tipus corr.) 29, 1;
86, 13;
153, 11.

pro

22.

iialere 45,

20; 49,8; 93,24.

temporum,

cf.

uenumdatus

modi.

num.
cf.

temp.

uerbum

uas eloctum 87, 7.

ubi 45, 11; 48, 16; 49, 28; 65, 23;
73, 24; 77, 22; 90, 18; 93, 16; 100,
18; 101, 8; 104, 19; 106,4.
ubique 104, 25,

schon
58, 16 al.;

(36, 4);

38,

5;

39,

6;

quamuis, auch noch

so 38, 24; cf 83, 15;

et 6, 13;
14, 16; 18, 17; 22, 5 bis; 23, 6;
disiunct. saepissime,
30, 17 al.
uelut 15, 11 sqq.; 23, 10; 24, 1;
nullus uel
uel 35,
31 22;
12. 13; 35, 17; cf. (36,4); 46, 24.
aut
uel
26 ; 66, 20 (non quod
uel ~65, 13; aut qualiter uel

nou

50, 3).

uelare 86, 15.

nelut c. acc. c. inf.

16; 38, 17; 52, 12;
57, 16; m, 5; 70, 18; 79, 15al.;
c. inf 5,8; 6, 13; 11,26; 18, 28;
21, 14; 23, 17; 24, 17; 31,14; 38,
14 al.; c. coni. 110, 14; 112, 7 al.;
uellit
c. acc. solo 3, 12; 38, 9 al,
pro uelit 39, 2; 99,3; uellitis 85, 7.
uelocius 110, 8; 112, 9.
uelut 8, 2. 9; 17, 16; 35, 20; 40, 15

uelle saepissivie,
6,

10. 14;

80, 2;

uenundatus

19, 22.

uenustus 110, 7.
uerbera (ex ueru. corr.) 40, 17.

uarietas uoluntatum 93, 22.

iiel

carnem

uaiiitas 8, 2.

cf.

in

60, 4; 72, 2;
corr. ex in carne

28,13; in carne 7,18; 21, 22; 31, 5;

55, 6
62, 18.
uenter 114, 14.
uentus 54, 17; 65, 5.

uaniloquium 124, 11.

uaniloquus 132, 9.

modorum,

20; 31, 2;

7,

102, 7

mimeri,

nem

uagus 79,

10;71, 15;78,21;81, 6;87,5;

in car91,11; 102, 16 103, 10

19.

uagitus 60, 3; 77, 15.

uariatio

uenerari 14, 19; 17, 5. 16; 18, 1 lis.

ueueratio 39, 16; 52, 18.
uenia 6, 14; 36, 3; 88, 19.
uenire saepissime, uelut 6, 2 34, 10.
12; 36, 13; 40, 15; 41, 10. 17;
60,

cf. 'perfecta".

uacuus 104,

19.

{cod. beneficia) 96, 25;

ueneficia ex beneficia corr. 21, 3.
uenenum 97, 14.
uenerabilis 5, 10; 31, 28; 34, 17; 37,
23; 38, 5; 42, 15; Oros. 157,9.
uenerabilitas 39, 21.

turba 40, 16.

turbare 40, 3.
turbines 88, 11.

turinum aeramentum

221

et locutioiium.

9,

8,

13;

12, 5;

27, 9; 28,

26

31,7; 33, 11; 40,4; 49,27; 50, 14

53,5. 26; 56, 9; 63, 6 bis; 65,7
66,6; 67,22; 74, 12; 82, 4; 92,3
98, 1; 99, 7.22; 102,2.
uere 52, 12. 13.
uergere 105, 2.
ueritas 8,4; 33, 9; 34, 5; 39, 17; 60, 2;
64, 20; 69, 4; 87, 14; 100, 6;
101, 15.
uoro
autem 36, 13; 40, 15; 49, 19;
99, 8; quasi uero 7, 8.
uersutiae sermonum 8, 16.

uersutus 110,

uerum

4. 11.

seid 35, 5.

uerus 16,28; 35, 11; 48, 18; 49, 1

75, 13; 88, 7; ueri fides 33, 12
34, 16; 50, 14; uera, orum 22, 12
45,2. 23; 93, 15.
uosper 65,9; 67, 15.
uestigium 44, 14.
ueterescere 62, 14.
uetus test. 71, 14; 72, 7. 12; 73, 11;
98, 20; abl. uetere 72, 9; ueteri
138, 1; 153,2.
uetustas 79, 12.

48,8;54, 18;57, 12;71, 14;72, 12

73, 15; 77, 1. 6.12; 79,24; 80,8
81, 9; 92,4; 95,21; 99, 18; 100,10

uexare 6, 20; 33, 11.

uia 19, 14; 20, 17; 64, 20; 66, 16; 83,
14.22; 92, 16; 102, 17; 103, 12.
uice anniuersaria 58, 2;
65, 6. 12.
uicinus 80, 13.

101, 3; 102, 4. 15.

uictoria 79, 26.

222

Index

uictrix militia 95, 22.

uates 50, 25; 51, 7.

uidere 3, 6; 40, 12; 44, 10. 15; 54, 10;
63, 9; 84,25; 93, 16; 95, 16; in

iiideus

canonem

50, 2 {sed in canone 50,

11); omne quod uidetur ^= uisihilia 26, 5 04, 12 ea quae uidentiir
78,5; cf.79, 20 (et 70, 3. 14); uideri
;

11; 47, 12; 49, 21; 52, 23; 87,

17; 104, 1.

3,

73,7. 16; 77,8; 81,4; 83, 14; 84,

22; 95,20; 96,8.26; 98, 12; 102,
13; uitiorura bella 92, 11; 96,22;
morum uitia 12, 23; mores {cod.
mors) uitiorum 15, 13.
uitulus 10, 22; 11,2.
uiuere 14, 8; 15, 26; 19, 2; 28, 26;
35,26; 39, 17; 41,21; 71, 21; 78,
25; 81, 6; 82, 6; 93, 10.
uiuus 6,21; 34,20; 104, 18.

uiduare 43, 13.

uix 52, 21.

uigiliae 80, 10.

uiucere 49, 17. 19; 60, 7; 61, 10; 65,
27; 77,24; 78, 13. 16. 18. 21; 92,

ultio 45, 12.

14; 99,23; 101,24. 26; 102, 9;

uictus 26, 24; 60, 13; ex uinct.
co?T. 19,25; [uincire (?) in ea quae

8.

omnis

uidentur

homo

uincitur?

(uincTtur ?} 78 5
sed in quibus
homo uincitur 78, 11 sq.]
uinculum 24, 22; 44, 14.
uindictal0,20;51,14; 101,11; 146,19.
,

uinea 66, 18.

uipera 23, 8.

maritus 19,6; 20,14.20; 28, 21

religiosus 40, 9; spectabilis 41, 2.
iiirere 85, 11.
uirginalis 53, 25; 73, 13; 77, 13.
uir

uirginitas 74, 25; 101, 10.

uirgo 27,24; 36, 17. 18; 59,24; 74,
22.23; 101,25; 154, 15.
uirtus 5, 9; 27, 16; 44, 9; 46, 7; 65, 7;
67, 12; 69, 4; 94, 22; 103, 16;
104, 12.
uirtutificatio 104, 12.
iiirus 88, 3.

uUus 23,28;

91, 5; 104, 6.

ultra 53, 4;
cf.

74, 16; 97, 5;

Ar eh.

ululare 17,

f.

lat.

147, 7;

Lex. IV, 377.

9.

um quam

56, 2.
unde 39, 22 his; 56, 20; 87, 15; 93, 2;
101, 16.

unguentum maledicti

24, 2.

unicornis 24, 12 ; 27, 3.

unicus 57, 13; 92,8
94, 13
104, 3.
unio Oros. 154, 19.
unitus 7, 16; 18, 30; 34, 17; 102,
17 his; in opus 103, 19; in uirtute

ex in uirtutem corr. 5, 9.
uniuersus 65,8; 71,23; 73, 16; 75,9;
96,22; 101,22.

unumquid

77, 6; 105, 1.

unus saepissime, uelut

3, 10; 5, 6;
10 saejje apud 'deus', uelut
5, 7. 17; 7,5. 10; 34, 17; 35, 10;
36, 14; 37,23; 49, 3. 10; 62, 11;
rede unius rei 66, 14;
66, 21 al.
uni rei 45, 20 (oj^pi. nullae, solae)
unus '~ alter 51, 8 sqq.; unus -^
7, 6. 9.

unus -^

~'

uis 28, 26.

alius 98, 19;

uiscera 54, 21; 98, 5; 123, 16.

uisibilis 69, 7. 13; 70, 3; 86, 12; 94,
22; 103, 19.
uisibilitas 103, 7.
nisio 9, 15; 50, 13.
uisus oculorum 101,9; 104,24.
uita 3, 3; 4, 12; 5, 3. 24; 7, 19; 15,26;

haec tria in unum sunt

23, 12
6, 6; h. tr. unum sunt 6, 8; cf.

18,29; 33, 12; 34,11; 35,4.6.13.

18.21.27; 39, 15; 40, 2; 43, 10;
44,

11;

57,4;
10. 16;

45,

24;

54, 21;

63, 1; 65, 12;

85,12; 88,

55, 23;

75,8; 83,

2.

21; 90, 19;

91, 9; 92, 10. 16; 93, 11; 95, 5;
96,9; 99,7; 101, 5; 102,15; 104,15.
uitare 9, 16; 100, 3.
uitis (sensus): uitim

9.

ex uitem corr.

14,22;
66, 19.
uitium 18, 20; 30, 14; 60, 2; 70, 14;

alter

alius

72 7.
unusq'uisque 13, 21; 66, 6; 97, 6; 111,
4. 15;
112, 6; 128, 18; 145, 3;
cf.

unumquid.

uocare 8, 7 41, 5 73, 1 78, 25 100, 6

uocatus 4, 10; quis uocat per se
;

uocitum

(cf. e. g.

Hom. 6 293

-i

jj-e

a;:u5ovxa xat auTv OTpvsi?;) 82, 13.

uocatio diuersa 36, 12 et 103, 12,

uolatilia 8, 10; 10, 5.
uolucer 76, 19; gen. pl. uolucrum

9,23; 76,26.
uoluntarium opus

78, 10; terra uoluntaria 67, 14; paupertas 125, 18.

uoluntas 24, 8; 48, 15; 54, 27; 55,
20; 64, 16; 65, 28; 70, 13; 89,

uerborum

et

2.4;90, 19;93, 22;95,1G;(18, 12;

cmnu cum

29, 8; 63, 17; 72, 17; 94, 17; 95,

24; 96, 20; 99, 17; 122, 13;) cf.

intellegere (72, 4), sim.;

latur 100, 11
101, 4;
indic. 3, 7
4, 2; 30, 11

uoluptas.

67,

uoluptarium tempus 85,

uoluptas 63, 13;

13.

uoluntas, uelut

cf.

63, 17.

uotum malum
iiox

223

locutionum.

57, 14;

41, 14.

94,

13; 96, 2;

119, 12;

122, 2;

usque in 35, 12;

6; usque nunc

111, 5; 152,
155, 19; eo usque 156,22.
usurpare 56, 18.
usus 54, 14; 65, 5. 12; 71, 20; 104, 26;

usuus 61,

1.

ut -= uelut 4, 12; 74,14; 86, 15; 87, 6;

quomodo 47, 27;
88, 18; 90, 13;
103, 6 al.
ut
dass, 144 locis, uelut 4, 5. 10;
5,1; 6, 3. 10; 7,2; 8,15; 10, 2;
post spes (102, 8), iubere (78, 27),

75, 3. 4;

c.

15;

inf. 35,

2636, 3; 41, 2442, 1; cod.

27; non sequitur uerhum 41,

96,

11;
51, 22; ut non -= ne 22, 18; 43,
24; 58, 17 sqq. 70, 3 al.; ut nee
-^ nee 83, 16; de ut et ot per;

97, 10;

98,6; 104,4.
urgere 51, 9. 12; urguere 89, 2.
usque ad 42, 26; 48, 4; 74, 15; 79, 13;
97, 17; 102, 16;
156, 21. 24. 26;

2123;

mutatis cf. et.

uterque 53, 21 bis; 72,

4. 7.

11

98, 20;

116, 22.

Uterus 77, 13 84, 25 97, 21 98, 2. 7.

uti 61, 16; 65, 28; 97, 27; 125, 14;
Oros. 156, 7.
utilis 57, 5
92, 15.
;

utilitas 87, 15.

utrum 45, 23; utrum an 95,

uulgi fabulae 39, 5.

4.

Zabolus, zabulus, zabolieus uid. diabolus {cf. etiam Zeu in ind. rer.)
zelus 42, 26.
zizania 46, 28; zezania 46, 27; 47,
zona 25, 17.

1.

COIGENDA.

jnig.

4,

6 uirgulis incluas uerha credens male alteris

cognoui pro cognovi

10, 17 leg.

11,

12,

19

leg.

quae tarnen pro quaetam en

13,

16

leg.

diabulo pro zabulo

15, 12 leg.

app.

leg.

formas -^ uel mores ostendit iiitiorum pro

formae -- uel mors ostenditur uitiorum

uel

stultas

260, 5 pro 620, 2

p.

stultae uel

imaginem pro iraa6 in app. III add. ABApOSTOlOS

2520,

19,

44,

68,

78,

20

leg.

84,

24

del.

90,

leg.

II

^exbobl^ pro exbobi

pro evicerit
uirgulam ante cousequimur
languesceiit pro languiscent
synagogam pro sinagogam

9 in app.

6 leg.
5 leg.

99,

109,

136, 13

leg.

137, 16

leg.

159, col.

159,

2 med.

175,

fin.

183,

leg.

leg.

euicerit

in app.

leg.

pputiosam
init.

leg.

231) pro

legi erat

P pro

(fol.

Hos. 11, 1

7,

...

232)

Mn

pputiosam

Sap. Salom.

leg.

leg.

(fol.

n pro

legi erat

1721 ...

10, 9; <71, 4>

48, 6

Barbilon 29, 15 pro Barbilon 29, 14

adsimilare:

adsimilaui ex adsimulaui corr. 19, 17;

adsimilatus ex adsirailitus corr. 71, 12

205,

2 suh 'modi
82, 18;

e)'
.

leg.
.

... 52, 15; (70, 11); 75,

3.

5; (80, 12);

PRISCILLIM

BR
6

:5

.V- IS
-IT
Friscillian
quae supersunt.
TD

A1 6? 7
,

DATE

vl2

ISSUED TO