8 EsP - LM U2-M7
8 EsP - LM U2-M7
8 EsP - LM U2-M7
Edukasyon
sa Pagpapakatao
Modyul para sa Mag-aaral
Modyul 7: Emosyon
Mga Konsultant:
Gumuhit ng mga
Larawan:
Jason O. Villena
Naglayout:
Lemuel C. Valles
Editor at Subject
Specialist:
Luisita B. Peralta
ii
Table of Contents
Modyul 7: Emosyon
Ano ang inaasahang maipamamalas mo?........................................1
Pagtuklas ng dating kaalaman........................................................6
Paglinang ng mga kaalaman, kakayahan, at pag-unawa ...................10
Pagpapalalim.............................................................................14
Pagsasabuhay ng mga pagkatuto.................................................23
iii
Modyul 7: EMOSYON
A. ANO ANG INAASAHANG MAIPAMAMALAS MO?
Sa
mga
nakaraang
modyul,
d.
Naisasagawa ang mga angkop na kilos upang mapamahalaan nang wasto ang
emosyon
Paunang Pagtataya
Gawain 1
Panuto: Basahin at unawain ang bawat aytem. Isulat lamang ang titik ng napiling
sagot sa iyong kuwaderno.
1. Nalilito si Roel kung anong kurso ang kukunin niya sa kolehiyo bagamat
nakapasa siya sa pagsusulit para sa ibat ibang kurso. Sa ganitong pagkakataon,
ano ang pinakamainam niyang gawin upang mapili niya ang angkop na kurso
para sa kaniya?
a. Magtanong at humingi ng payo sa mga nakatatanda
b. Pumili alinman sa mga kurso dahil naipasa naman niya ang pagsusulit
c. Huwag munang mag-aral sa kolehiyo upang makapaglaan ng mahabang
panahon sa pag-iisip
d. pag-isipan at pag-aralang mabuti ang desisyon na gagawin upang hindi
magsisi sa huli
2. Nagalit ka sa iyong kaibigan dahil nalaman mo na nililigawan niya ang iyong
kasintahan. Pakiramdam mo ikaw ay nainsulto sa kaniyang ginawa. Isang araw
nakasalubong mo sila na masayang magkasama. Pinigilan mo ang iyong sarili
upang kausapin sila. Umiwas ka na muna dahil sa iyong palagay ay hindi angkop
ang oras na iyon para sa pag-uusap dahil matindi pa rin ang iyong galit sa
kaibigan mo.
Ano ang kabutihang idudulot ng ginawang pagtitimpi (temperance)?
a. nakaiiwas sa pananakit sa sarili at sa kapwa
b. napatutunayan ang kabutihan ng sarili sa iba
c. nahaharap ang matinding pagsubok sa buhay
d. nakaiiwas sa pag-iisip ng solusyon sa suliranin
8. Nasaktan mo ang iyong kapatid dahil ginamit niya ang iyong bag na walang
paalam. Ano ang idinulot ng iyong kilos?
a. nailabas mo ang iyong sama ng loob
b. hindi na niya inulit ang kaniyang ginawa
c. gumaan ang iyong loob dahil ikaw ay nakaganti
d. nagkaroon ng suliranin sa ugnayan sa iyong kapatid
9. Paano ka makaiiwas sa pananakit ng taong dahilan ng iyong galit?
a. suntukin na lamang ang pader
b. kumain ng mga paboritong pagkain
c. huwag na lamang siyang kausapin muli
d. isipin na lamang na sadyang may taong nakasasakit ng damdamin ng iba
Gawain 2
Panuto: Ang bawat tao ay may ibat ibang sitwasyong hinaharap. May sarili rin
siyang paraan kung paano niya ito haharapin at kung ano ang emosyong ipakikita.
Tukuyin mo ang emosyon na angkop sa bawat sitwasyon. Piliin ang sagot mula sa
kahon sa ibaba. Isulat sa iyong kuwaderno ang iyong mga sagot.
Mga Pahayag
Emosyon
Katatagan
Pagkatakot
Pag-asam
Pagkamuhi
Pagkagalit
Pagkagalak
Pag-iwas
Kawalan ng pag-asa
Pag-asa
Pighati
4. Gawing gabay ang format sa ibaba. Isulat ang iyong sagot sa iyong kuwaderno.
Halimbawa:
Sitwasyon sa sariling
buhay na naging dahilan
ng emosyon
MG
A
P
A
N
G
U
N
A
H
I
N
G
E
M
O
S
Y
O
N
Pagmamahal
Epekto ng emosyon sa
iyong kilos at
pagpapasiya
Pinagluluto ako
ni Nanay ng baon
Pag-asam
Pagkagalak
Pag-asa
Katatagan
Magpapasalamat
kay Nanay na may
ngiti.
MGA
P
A
N
G
U
N
A
H
I
N
G
E
M
O
S
Y
O
N
Pagkamuhi
Pag-iwas
Pighati
Kawalan ng
pag-asa
Pagkatakot
Pagkagalit
Kalimitan
Paminsanminsan
Bihira
lamang
Iskor
3. Bilangin ang iyong mga sagot sa bawat kolum at tukuyin kung aling kolum ang
may pinakamaraming tsek, ang pangalawang pinakarami, at alin ang
pinakamababa.
4. Ibahagi ang resulta sa klase.
5. Matapos malaman ang resulta sa gawaing ito ay sagutin ang sumusunod na
tanong:
9
a. Ano ang iyong natuklasan pagkatapos mong nalaman ang resulta ng iyong
pagsusuring ginawa?
b. Paano makatutulong ang resulta ng iyong ginawang pagsusuri sa
pamamahala mo sa iyong emosyon?
c. Ano ang epekto sa iyong ugnayan sa iyong kapwa kung bihira mo lamang
ginagawa ang karamihan ang mga nasa talaan?
d. Kung mapamamahalaan mo nang wasto ang iyong emosyon, ano ang
kabutihang dulot nito sa iyo at sa iyong pakikipagkapwa
Message
10
Isinumbong ka ng iyong
kamag-aral na kaya ka lang
daw nakakuha ng mataas na
puntos sa pagsusulit ay dahil
nakita ka niyang nangongopya
sa iyong katabi! sambit ni Gng.
Reyes.
Totoo po ang
sinasabi niya. Hindi
po siya nangopya.
11
12
Gawain 2
Panuto:
1. Sa gawaing ito, gunitain ang hindi malilimutang karanasan at damdamin.
Magbigay ng tatlong magkakaibang karanasan na nagdulot ng ibat ibang
emosyon.
2. Sa unang hanay, isulat ang karanasan (maikling paglalarawan lamang).
3. Isulat sa ikalawang hanay ang hindi malimutang emosyon.
4. Isulat sa ikatlong hanay ang iyong ginawa dahil sa hindi malilimutang emosyon.
5. Sa ikaapat na hanay, isulat kung bakit mo ginawa ang nasa ikatlong hanay.
6. Isulat sa ikalimang hanay ang iyong natutuhan mula sa pangyayari.
7. Maging matapat at makatotohanan sa iyong mga sagot.
8. Isulat ang iyong sagot sa iyong kuwaderno.
Karanasan
Hindi
malimutang
Emosyon
Anong
ginawa?
Bakit
ginawa?
Mga
pagkatuto sa
pangyayari
Pag-aalala at
Pagkatakot
Inilihim sa
kapatid
Upang hindi
magalit ang
kapatid
Magiging
maingat sa
mga hinihiram
na gamit
Halimbawa:
Nasira ang
damit na
hiniram sa
kapatid
1.
2.
3.
Ipaliwanag.
e. Ano-anong mga birtud at pagpapahalaga ang dapat na isaalang-alang sa
tuwing nararamdaman ang mga ganitong emosyon upang hindi na magdulot
nang pagkasira ng iyong relasyon sa iyong kapwa?
D. PAGPAPALALIM
Ang Emosyon
Ang buhay ay punong-puno ng makukulay na karanasan at pakikipagugnayan na nagbibigay-sigla at kahulugan dito. Mula sa mga karanasang ito ay
napukaw ang ibat ibang emosyon at damdamin. Sa pilosopiya ni Scheler (Dy, 2007)
ang damdamin ang pinakamahalagang larangan ng pag-iral ng tao. Ang aspektong
emosyonal ng tao, katulad ng pagdamdam, paggusto, pagmamahal, at pagkapoot ay
hindi nababatay sa katwiran o anupaman. Ang damdamin, ibig sabihin, kagyat na
may kaugnayan ito sa mga obhetong tinatawag na mga pagpapahalaga. Kagyat na
ibinibigay ang mga pagpapahalaga sa atin sa mismong pagkilos ng paggusto, ng
pinakapangunahing kilos ng pagmamahal at pagkapoot, at samakatuwid hindi na
nangangailangan ang mga ito ng isang kaisipang namamagitan sa kanila.
Nadarama muna ang mga pagpapahalaga bago nahuhusgahan ang mga ito.
Hindi basta-bastang nakokontrol o napamamahalaan ang mga damdamin; di
tuluyan ang pagkontrol o pamamahala sa mga ito, sa pamamagitan ng pagkontrol ng
kanilang mga sanhi o epekto (pagsasakatawan, kilos). Sang-ayon sa lohiko ng
damdamin ni Pascal, isinasalarawan ni Scheler ang kaayusan at magkakaibang
antas ng buhay-damdamin ng tao.
May apat na uri ng damdamin:
1. Pandama (sensory feelings). Ito ay tumutukoy sa limang karamdamang pisikal o
mga panlabas na pandama na nakapagdudulot ng panandaliang kasiyahan o
paghihirap sa tao. Halimbawa ng mga ito ay pagkagutom, pagkauhaw,
kalasingan, halimuyak, panlasa, kiliti, kasiyahan, at sakit. Sa katotohanan, ang
14
Pagkamuhi (hatred)
Paghahangad (desire)
Pag-iwas (aversion)
Pagkatuwa (joy)
Pagdadalamhati (sorrow)
Pag-asa (hope)
Pagkatakot (fear)
Pagkagalit (anger)
pagkatapos
ng
Baitang
15
10.
Natatakot
silang
hindi
rin
Ang katatagan ng
loob ang nagbibigay
ng kakayahan sa tao
na malampasan ang
kahirapan at labanan
ang mga tukso upang
mapagtagumpayan
ang mga balakid sa
b.Nakatutukoy ang higit na angkop na kilos kung sakaling maramdaman muli ang
damdamin. Nakapag-iingat at nakaiiwas ang tao sa posibleng panganib na
dala ng sitwasyong nararanasan sa sarili at sa kapwa.
Ang matalinong
paghusga ay hindi
ating mga kilos at pagpapasiya sa sitwasyong may
lamang tumutukoy sa
kung ano ang dapat
krisis, suliranin, o pagkalito. Ngunit hindi lahat ay
gawin ng tao sa
sapat ang kakayahan upang mapamahalaan ang
paglutas sa mga krisis o
kanilang emosyon. Nabalitaan mo ba ang isang
suliranin sa buhay kung
hindi kakayahan ring
mag-aaral na nakasakit ng kamag-aral dahil sa
makagawa ng pasiya sa
selos? O kayay ang isang tatay na nagmukmok na
napapanahong paraan.
lamang sa bahay nang matanggal ito sa trabaho? Ilan lamang ito sa mga
ay maaaring hindi maganda ang impluwensiya sa
hindi pabigla-bigla ang pagpapasiya. Naglalaan siya ng oras upang makapagrelax at magnilay.
4 . Pagkilala at pag-unawa sa damdamin ng iba. Ito ay kakayahang makadama sa
damdamin at pangangailangan ng iba. Ang taong may ganitong kakayahan ay
marunong ding bumasa at bigyan ng kahulugan ang kilos ng iba. Maaari din
siyang
pinagkakatiwalaang kaibigan.
5 . Pamamahala ng ugnayan. Ito ay nangangahulugan na napamamahalaan nang
wasto ang emosyon sa pakikipag-ugnayan
sa pamamagitan ng
pagkakaroon ng
18
Ang pagkakaroon ng
tiwala sa sarili, malawak
at bukas na kaisipan at
kalooban, paggalang,
pagtanggap sa mga
pangyayari at ang
pagiging tapat sa
sinasabi ay mahalaga sa
pagpapanatili ng
magandang ugnayan sa
Tunghayan ang maikling pag-uusap nina Jessy, Kim, at Rico. (Jesus: Gospel
Komiks Edition For Young Readers, October- November 2012 Volume 21 No.3, ph.
34).
19
natin
o
dito
ay
makasasama
maaaring
sa
ating
pamamahala
ng
mga
ito,
sa pamamagitan ng pagtataglay ng
ay nakatutulong sa
ng
22
hindi
tuluyang
makapagdulot
nang
hindi
mabuti
sa
iyong
pakikipagkapwa?
5. Sundin ang pormat sa pahina 190. Gabay mo ang halimbawa. Isulat ang iyong
sagot sa iyong kuwaderno.
6. Maaari itong ibahagi sa iyong klase.
Mga
Pangunahing
Emosyon
Hal.:
Pagkatakot
Kalakasan
(Strength)
Nakakapagingat at
Nakapagha-
Kahinaan
(Weakness)
Hindi
napagtatagumpayan
23
Oportunidad
(Opportunity)
Nakikintal sa
ating kalooban
ang pagiging
Banta
(Threat)
Hindi uunlad
ang ating
pakikipag-
handa sa
nakaambang
panganib
ang mga
matatag at
pangarap sa nakagagawa ng
buhay
paraan upang
malagpasan ang
takot na
nararamdaman.
Nakakapagpasiya
tayo nang
maayos at nang
walang pagagam-agam.
ugnayan sa
sarili at sa
kapwa.
Mananatili
tayong
bilanggo sa
sarili nating
takot
Pagninilay
1. Magbalik-tanaw ka ngayon. Isipin ang mga emosyon na madalas mong
maramdaman na nagdudulot ng hindi magandang epekto sa iyo at sa iba.
24
1.
2.
GALIT
1.
1.
2.
2.
Pagsasabuhay
1. Balikan muli ang bahaging Pagninilay.
25
2. Isulat ang mga emosyon sa unang hanay sakaling ang mga ito ay maramdaman
mo muli.
3. Lagyan ng tsek kung anong araw naramdaman.
4. Sa susunod na hanay, tukuyin kung alin sa mga naitala mong mungkahi ang
nais mong gamitin upang mapamahalaan ang emosyon.
5. Suriin ang naging epekto pagkatapos maisabuhay sa pamamagitan ng pagsagot
sa mga tanong sa bawat hanay. Isagawa ang mga itinalang pamamaraan sa mga
susunod na araw kung kinakailangan hanggang ang mga ito ay maging bahagi
ng araw-araw na pamumuhay.
6. Magbigay ng patunay na iyong naisagawa ang isinulat sa Talahanayan ng
Pamamahala ng Emosyon.
7. Gumawa ng tula tungkol sa sarili mong karanasan ng epekto nang wasto at hindi
wastong pamamahala ng emosyon sa iyong sarili at pakikipagkapwa. I-post ito sa
iyong facebook upang maging inspirasyon at paalala sa iba.
8. Gamiting gabay ang tsart sa ibaba.
Aling
mungkahi
ang napiling
gamitin?
Epektibo
ba ito?
Bakit?
Mag-relax
muna (hal.,
pagehersisyo at
manalangin)
Oo, dahil
nabawasan
ang bigat
na
nararamdaman.
Linggo
Sabado
Biyernes
Huwebes
Miyerkules
Martes
Emosyon
Lunes
Galit
Ano ang
iyong
susunod na
hakbangin
sakaling
hindi
epektibo?
Kumusta na?
Naisakatuparan mo ba nang maayos ang mga gawain sa modyul na ito?
Kung oo, binabati kita!
Maaari ka nang magpatuloy sa susunod na modyul.
Kung hindi, balikan ang mga gawaing di natapos. Katangian ng isang
mapanagutang mag-aaral ang sumangguni at humingi ng tulong o
paggabay mula sa kaniyang kamag-aral o guro.
Mga Sanggunian
Esteban, E. (1990). Education in values what, why, and for whom. Sinagtala
Publishers, Manila.
Feldman, R. (2005). Understanding Psychology. New York: McGraw-Hill
Goleman, D. (1998). Working with emotional intelligence. A Bantam Book, U.S.A.
Morat, Jr., E. (2007). Self mastery. Quezon City: Rex Printing Company, Inc.
Segal, J, & Jaffe, J. (2008). The language of emotional intelligence: The five
essential tools for building powerful and effective relationships. New York:
Mc Graw Hill.
Seeburger, F. (1997). Emotional literacy: Keeping your heart. New York: The
Crossroad Publishing Company
Dy, Jr. M. (2007). Mga babasahin sa pilosopiyang moral. Ateneo de Manila
University.
Jesus. Gospel Komiks Edition For Young Readers. Volume 21 N0.3. Jesus
Magazine Publication Department, Communication Foundation for Asia. Manila,
Philippines. October-November 2012
On Defining Emotions and On Types of Emotions: Retrieved from
http://en.wikipedia.org/wiki/ Stratification_of_ emotional_ life (Scheler).
November 9, 2012
On Types of Emotions. Manuel B. Dy Jr. The Philosophy of Value, The Value of
Philosophy (Chapter XV).
Retrieved November 9, 2012 from http://www.crvp.org/book/Series03/III-11/
chapter_xv.htm. On Defining Fortitude: Retrieved from
http://www.vatican.va/archive/ccc_css/archive/catechism/p3s1c1a7.htm on
November 11, 2012
27
132
28