ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ®

Τόμος 13, Τεύχος 3 (Ιούλιος - Σεπτέμβριος 2014)

_ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ_

Η επιρροή της ψυχοσωματικής κατάστασης της εγκύου στην ψυχολογία

του εμβρύου
Ηλιάδου Χ. Μαρία1, Μαρόκα Ελένη2
1. Μαία, ΜSc , Καθηγήτρια Εφαρμογών, Τμήμα Μαιευτικής, ΑΤΕΙ Αθήνας
2. Μαία ΤΕ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης συντελούνται αλλαγές οι οποίες επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά το έμβρυο και
την μετέπειτα πορεία του.
Σκοπός: Σκοπός της παρούσας εργασίας ήταν η ανάδειξη της σχέσης της εγκύου στην διαμόρφωση της ψυχολογίας
του εμβρύου.
Μεθοδολογία: Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε ήταν ανασκόπηση της βιβλιογραφίας η οποία περιελάβανε την
αναζήτηση ανασκοπικών άρθρων καθώς και ερευνητικών μελετών στις βάσεις δεδομένων PubMed, Cinahl και
PsycInfo(1990-2011) που αναφέρονται στους παράγοντες που επιδρούν στην ψυχολογία του εμβρύου. Οι λέξεις
κλειδιά που χρησιμοποιήθηκαν ήταν οι ακόλουθες: “prenatal psychology”, “fetus psychology”, “pregnancy”, “stress”.
Αποτελέσματα: Σύμφωνα με την βιβλιογραφία, οι αρνητικές προθέσεις και το άγχος κατά την εγκυμοσύνη έχουν
συσχετισθεί με την γέννηση παιδιών χαμηλού βάρους, την προωρότητα, την συναισθηματική ανάπτυξη και την
συμπεριφορά του παιδιού.
Συμπεράσματα: Η ψυχοσωματική ισορροπία της εγκύου είναι μείζονος σημασίας για το έμβρυο διότι κάθε
δυσλειτουργία στην προγεννητική και περιγεννητική περίοδο μπορεί να το επηρεάσει δυσμενώς. Αντιθέτως, η ομαλή
επικοινωνία της μητέρας και του εμβρύου είναι καθοριστική για την αρμονική ανάπτυξή του.

Λέξεις Κλειδιά: Προγεννητική ψυχολογία, ψυχολογία εμβρύου, εγκυμοσύνη, άγχος.

Υπεύθυνος αλληλογραφίας: Ηλιάδου Μαρία, Μυκόνου 11 Βούλα, ΤΚ 16673, Τηλ. 6946146818, E-mail:
[email protected]

Rostrum of Asclepius® - “To Vima tou Asklipiou” Journal Volume 13, Issue 3 (July – September 2014)
REVIEW
Influence of the psychosomatic status of the pregnant woman on the
psychology of the fetus
Iliadou Maria1, Maroka Eleni2
1. Midwife, MSc, Clinical Lecturer, Faculty of Midwifery,Technological Educational Institute (TEI) of Athens
2. Midwife

ABSTRACT
Changes during pregnancy affect negatively or positively the fetus and his entire remaining course.
Aim: The aim of the present study was to show the relationship between the pregnant woman and the formation of
the psychology of the fetus.
Method and Material: The methodology of this study includes bibliography research from both the review and the
research literature on PubMed, Cinahl and PsycINFO databases (1990-2011) which refers to the factors that affect the
fetus’ psychology. The keywords that were used were the following: “prenatal psychology”, “fetus psychology”,
“pregnancy”, “stress”.
Results: According to the bibliography, the negative intentions of being pregnant and stress during pregnancy have
been associated with low-birth weight, pre-term birth, emotional and behavioral development of the child.
Conclusions: If the pregnant woman keeps her balance then it is of great importance for the fetus, as if any disorder
during prenatal and perinatal period can influence it negatively. On the contrary, the normal communication between
the mother and the fetus is decisive for his normal development.

Keywords: Prenatal psychology, fetus psychology, pregnancy, stress.

Σελίδα | 225
Τρίμηνη, ηλεκτρονική έκδοση του Τμήματος Νοσηλευτικής,
Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας
 Η επιρροή της ψυχοσωματικής κατάστασης της εγκύου στην ψυχολογία του εμβρύου

Corresponding Author: Iliadou Maria, 11 Miconou Street, Voula 16673, Athens, Greece, Tel. 6946146818, E-mail:
[email protected]

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η προγεννητική
ψυχολογία είναι
και
μία
επιστήμη η οποία εξετάζει την ενδομήτρια
περιγεννητική
διακλαδική
μήτρα.7 Το έμβρυο έχει συνείδηση του
περιβάλλοντός του από την στιγμή της
σύλληψης.8 Φυσιολογικές, συναισθηματικές
εμπειρία του ανθρώπου και ερευνά τον και περιβαλλοντολογικές επιρροές κατά την
αντίκτυπο που αυτή έχει στη ζωή του. Ακόμη, περίοδο της ανάπτυξης του εμβρύου
αποκαλύπτει όλα όσα καταγράφονται στη διαμορφώνουν την βάση πάνω στην οποία τα
συνειδητότητά του από τη σύλληψη έως και παιδιά θα αναπτυχθούν.2 Για την εμβρυϊκή
το τέλος του θηλασμού, περίπου 3-4 χρονών συνείδηση η μητρική αποδοχή ή απόρριψη
και τα οποία ενεργοποιούνται στη ζωή του αποτελούν μηνύματα– ερεθίσματα που κατά
καθώς μεγαλώνει, καθορίζοντας κανόνα αφήνουν τα ίχνη τους στα ανθρώπινα
αποφασιστικά τη συμπεριφορά ως ενήλικα, τη κύτταρα.7
σωματική υγεία, την ψυχική ισορροπία, την Ο σκοπός της παρούσας ανασκόπησης ήταν η
ποιότητα των σχέσεων που δημιουργεί και την ανάδειξη της σχέσης της εγκύου στην
πορεία της εξέλιξής του ως άνθρωπο. Η έρευνα διαμόρφωση της ψυχολογίας του εμβρύου.
στο χώρο της προγεννητικής ψυχολογίας, έχει
γυρίσει την ιστορία της ζωής πίσω στη στιγμή Υλικό και Μέθοδος
της σύλληψης και πέρα από αυτή, απευθείας Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε ήταν
στις σκέψεις των γονέων και τα σχέδιά τους να ανασκόπηση της βιβλιογραφίας η οποία
αποκτήσουν παιδί.1-4 Πρόσφατη έρευνα στο περιελάμβανε την αναζήτηση ανασκοπικών
αναδυόμενο πεδίο της προγεννητικής και άρθρων καθώς και ερευνητικών μελετών,
περιγεννητικής ψυχολογίας συστήνει ότι ο στην αγγλική γλώσσα, στις βάσεις δεδομένων
δεσμός γονέα –παιδιού μπορεί και θα έπρεπε Pub Med,Cinahl και PsycInfo (1990-2011) που
να ξεκινήσει από την στιγμή της σύλληψης.5 αναφέρονται στους παράγοντες που επιδρούν
Βέβαια, οι περισσότεροι επιστήμονες μέχρι τα στην ψυχολογία του εμβρύου. Οι λέξεις κλειδιά
μέσα του 20ου αιώνα αγνοούσαν την σημασία που χρησιμοποιήθηκαν ήταν οι ακόλουθες:
της ζωής μέσα στην μήτρα. 6 “prenatal psychology”, “fetus psychology”,
Η θεωρία της «αυτοψυχογνωσίας» καθώς και “pregnancy”, “stress”, σε διάφορους
οι κλινικές έρευνες που τη στηρίζουν έφτασε συνδυασμούς. Το πεδίο στο οποίο έγινε
στα ακόλουθα γενικά συμπεράσματα: Ο αναζήτηση ήταν ο τίτλος και η περίληψη των
άνθρωπος δε γεννιέται άγραφο χαρτί «tabula μελετών. Ακόμη έγινε αναζήτηση
rasa». Η συνείδηση διαμορφώνεται μέσα στη επιστημονικών συγγραμμάτων από το
Σελίδα | 226
ISSN: 2241-6005 Περιοδικό το ΒΗΜΑ του ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ © 2014 www.vima-asklipiou.gr
 ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ®
Τόμος 13, Τεύχος 3 (Ιούλιος - Σεπτέμβριος 2014)
χρονικό διάστημα 1980-2006,στην ελληνική για την επικείμενη εγκυμοσύνη είναι
και αγγλική γλώσσα. προγνωστικές για την φυσική και
συναισθηματική υγεία των παιδιών τόσο
Αποτελέσματα-Συζήτηση βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα.
Ψυχαναλυτές υποστηρίζουν ότι οι άνθρωποι Γυναίκες δηλαδή που αναφέρουν ότι η
δεν συνειδητοποιούν πάντα την επιθυμία τους εγκυμοσύνη τους ήταν ανεπιθύμητη
για τεκνοποίηση. Θεωρείται ότι δεν υπάρχει εκδηλώνουν συμπεριφορές που επηρεάζουν
ιδανική χρονική στιγμή για την εγκυμοσύνη αρνητικά την υγεία του εμβρύου, όπως η
και δεν αποδεικνύεται απόλυτα ότι είναι καθυστερημένη λήψη προγεννητικής
καλύτερα για το παιδί να συλληφθεί και να φροντίδας. 11-13 Ακόμη, οι αρνητικές προθέσεις
γεννηθεί μόνον εάν και όποτε είναι επιθυμητό. για την εγκυμοσύνη ή και το άγχος για την ίδια
Αντίθετα, κανείς δεν μπορεί να πει εκ των την εγκυμοσύνη έχουν συσχετισθεί με την
προτέρων πως στην περίπτωση μιας γέννηση παιδιών χαμηλού βάρους ή με την
ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης, είναι προωρότητα. 11,14-15
προτιμότερο να μην έχει γεννηθεί αυτό το Το πρώτο βήμα για την προσαρμογή στο ρόλο
παιδί, παρά να έρθει σε μια κακή στιγμή. Είναι της μητέρας, είναι η αποδοχή της εγκυμοσύνης
γνωστό ότι πολλά παιδιά, που δεν ήταν από και η ενσωμάτωσή της στον τρόπο ζωής της
την αρχή επιθυμητά, αγαπήθηκαν το ίδιο, ίσως γυναίκας. Ο βαθμός αποδοχής εκφράζεται
και περισσότερο από τα άλλα. Τα «παιδιά από την ετοιμότητα της γυναίκας να μείνει
Ογκίνο», που γεννήθηκαν με τη μέθοδο έγκυος και τη συναισθηματική της αντίδραση.
Ογκίνο, δεν έγιναν όλα, ιδιαίτερα Ο συναισθηματικός δεσμός με το παιδί ξεκινά
δυστυχισμένοι ενήλικες! Η μέθοδος Ογκίνο, κατά την προγεννητική περίοδο, καθώς οι
ήταν μία από τις πρώτες μεθόδους γυναίκες προετοιμάζονται για τη μητρότητα
αντισύλληψης. Τελειοποιήθηκε από ένα μέσω της φαντασίας και της ονειροπόλησης.
Ιάπωνα γιατρό και βασιζόταν στον Σκέφτονται τον εαυτό τους ως μητέρες και
υπολογισμό των γόνιμων ημερών του φαντάζονται τις μητρικές ιδιότητες που
γυναικείου κύκλου, κατά τις οποίες θα έπρεπε επιθυμούν να αποκτήσουν. Οι μέλλοντες
να υπάρχει αποχή από σεξουαλικές επαφές. Ο γονείς επιθυμούν να είναι εγκάρδιοι,
υπολογισμός δεν ήταν σίγουρος και τα παιδιά στοργικοί και κοντά στο παιδί τους.
που «προέκυψαν» από αυτή τη μέθοδο, Προσπαθούν να προβλέψουν τις αλλαγές που
ονομάστηκαν «παιδιά Ογκίνο».9 Αντιθέτως, θα φέρει το παιδί στη ζωή τους και
σύμφωνα με έρευνες των Axin και συν.,10 και αναρωτιούνται πώς θα τα βγάλουν πέρα με τη
Brown και συν.,11 οι προθέσεις των γονέων φασαρία, την ακαταστασία, τη μειωμένη

Σελίδα | 227
Τρίμηνη, ηλεκτρονική έκδοση του Τμήματος Νοσηλευτικής,
Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας
 Η επιρροή της ψυχοσωματικής κατάστασης της εγκύου στην ψυχολογία του εμβρύου

ελευθερία κινήσεων και τις φροντίδες που θα ίδια ιδανικό πατέρα.17 Η συμπεριφορά μιας
πρέπει να παρέχουν. Η σχέση μητέρας- εγκύου επηρεάζει το έμβρυο με τρόπο που
παιδιού εξελίσσεται κατά τη διάρκεια της καθορίζει το πώς βλέπει τον εαυτό του και το
εγκυμοσύνης ως αναπτυξιακή διεργασία. Το περιβάλλον μέσα στη μήτρα. Τα θετικά
αναπτυξιακό αυτό πρότυπο περιλαμβάνει συναισθήματα που λαμβάνει το έμβρυο θα το
τρεις φάσεις. Κατά την πρώτη φάση η στηρίξουν σε όλη την υπόλοιπη πορεία του και
γυναίκα αποδέχεται το βιολογικό γεγονός της θα ενδυναμώσουν την προσωπικότητα του.18
κύησης. Στη δεύτερη φάση η γυναίκα Σύμφωνα με έρευνα του Vedona και συν.,19 η
αποδέχεται το αναπτυσσόμενο έμβρυο ως λεκτική επικοινωνία που αναπτύσσει η
ξεχωριστό από αυτήν άτομο που θα το μητέρα με το έμβρυο είναι παράγοντας που
αναθρέψει. Κατά την τρίτη φάση, η γυναίκα σχετίζεται με την γλωσσική ανάπτυξη του
προετοιμάζεται ρεαλιστικά για τη γέννηση και παιδιού. Το παιδί, για να ξεκινήσει θετικά την
τη μητρότητα.16 καινούργια του ζωή στον κόσμο, έχει ανάγκη
Η γυναίκα πρέπει να αναπτυχθεί σε πολλούς από συναισθηματική τροφή (μηνύματα
τομείς για να γίνει μητέρα. Το αναμενόμενο αγάπης, αποδοχής και αισιοδοξίας), που μόνο
παιδί αντιπροσωπεύει τη σύνθεση τριών από τη μητέρα του μπορεί να πάρει, μια
μοναδικών στοιχείων: τη σχέση της μητέρας μητέρα όμως ανοικτή προς τον κόσμο και
με τον σύντροφό της, τη σχέση της μητέρας με συναισθηματικά διαθέσιμη. Η αντιμετώπιση
το παιδί ως αντιπροσώπου του εαυτού της και μιας συγκινησιακής σύγκρουσης, μέσω της
τη σχέση με το μοναδικό άτομο, το αγέννητο έκφρασης των συναισθημάτων και της
παιδί. Καθώς το σώμα της εγκύου εκφόρτησης, οδηγεί προς μια καλύτερη
προσαρμόζεται στις φυσιολογικές απαιτήσεις ψυχοσωματική ισορροπία και μια βαθύτερη
του εμβρύου, πρέπει να προσαρμοστεί και ειλικρίνεια στη σχέση, προς όφελος και του
στην ιδέα του να γίνει μητέρα και στην εμβρύου, το οποίο, από τώρα και ιδιαίτερα
ενσωμάτωση ενός άλλου ανθρώπου στην τώρα, δέχεται πολλά συγκινησιακά μηνύματα
οικογενειακή και κοινωνική της σφαίρα. Οι της μητέρας και βιώνει τις αλλαγές του .20 Η
ερευνητές εισηγούνται ότι με την πρόοδο της ομαλή επικοινωνία της μητέρας και του
εγκυμοσύνης, η έγκυος ταυτίζεται με τη εμβρύου είναι καθοριστική για την αρμονική
«μητέρα», την πρωτόγονη ανάμνηση του ανάπτυξή του.21
όντος που ανάθρεψε και αυτήν. Επίσης Η εμβρυϊκή ζωή είναι το ίδιο σημαντική όπως
προοδευτικά η έγκυος τείνει να αξιολογεί το και οι εννιά μήνες μετά τη γέννα. Εάν οι
σύντροφο σχετικά με την καταλληλότητά του επιρροές είναι θετικές μπορεί τότε ο
ως «πατέρα» και κρίνει την πρόσφατή του άνθρωπος να ευεργετηθεί κατά την ανάπτυξή
συμπεριφορά ίσως σύμφωνα με το τι θεωρεί η του ή αν είναι αρνητικές μπορεί να

Σελίδα | 228
ISSN: 2241-6005 Περιοδικό το ΒΗΜΑ του ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ © 2014 www.vima-asklipiou.gr
 ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ®
Τόμος 13, Τεύχος 3 (Ιούλιος - Σεπτέμβριος 2014)
στιγματιστεί ανεπανόρθωτα η ενήλικη ζωή ισορροπίες, οι ευθύνες, η σωματική εικόνα, οι
του.22 διαπροσωπικές σχέσεις και οι ρόλοι. Όλες
Είναι σκόπιμο να γίνει αναφορά στην αυτές οι αλλαγές που συντελούνται σε
ιδιαίτερη σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ σύντομο χρονικό διάστημα και αφορούν όλα
γονέα και παιδιού, καθώς είναι η πρώτη σχέση τα επίπεδα (κοινωνικό, ψυχικό, σωματικό),
την οποία βιώνουν και η οποία δίνει μια την οδηγούν προς μια πιο εύθραυστη
αρχική αίσθηση του αν ο κόσμος που ζουν συγκινησιακή ισορροπία και η μέλλουσα
είναι ασφαλής ή όχι.23 Επίσης, αυτή η σχέση μητέρα ανακαλύπτει τον εαυτό της ιδιαίτερα
γονέα –παιδιού φαίνεται να επηρεάζει ευαίσθητο και εύκολο στις συγκινήσεις και τις
διάφορους παράγοντες στο ίδιο το παιδί όπως παρεξηγήσεις. Ανάλογα με τον χαρακτήρα της
την ανάπτυξη του εγκεφάλου,24,25 την εγκύου και το περιβάλλον της, τα ενδεχόμενα
λειτουργία του νευρικού συστήματος,26 την αρνητικά συναισθήματα, που μπορεί να βιώνει
αυτοπεποίθησή του,27 την νοημοσύνη του,28 κατά καιρούς, συνοδεύονται συχνά από
και την ικανότητα του να διαχειρίζεται το ενοχές, επειδή δε νιώθει χαρούμενη και
στρες.29 Προβλήματα που μπορεί να υπάρχουν ικανοποιημένη.20
σε αυτόν τον μοναδικό δεσμό μπορεί να Η αντιμετώπιση των εσωτερικών εντάσεων
προκαλέσουν επιθετικότητα σε παιδιά αποτελεί θέμα ζωτικής σημασίας και η επαφή
σχολικής ηλικίας,30 ασθένειες στην ενήλικο με δυσάρεστες καταστάσεις πιθανόν να είναι
ζωή,31 τάση για εγκληματικότητα και αιτία δημιουργίας αρνητικών
αυτοκτονία.32 συναισθημάτων. Στην περίπτωση της εγκύου,
οι εσωτερικές αλλαγές εξαιτίας μιας
Οι συναισθηματικές αλλαγές κατά την παρατεταμένης έντασης επηρεάζουν και το
διάρκεια της εγκυμοσύνης και η επίδρασή έμβρυο, βάζοντας το σε μια κατάσταση
τους στο έμβρυο. ταραχής. Ακόμα, τυχόν εκδήλωση σημείων
Η εγκυμοσύνη είναι για μια γυναίκα ίσως η εσωστρέφειας για να αποφύγει την
σημαντικότερη και ομορφότερη περίοδος της αντιμετώπιση των συγκρούσεων, εσωτερικών
ζωής της και μια εκπληκτική εμπειρία. Οι και εξωτερικών, την οδηγεί προς μια
αλλαγές δε που συντελούνται τόσο σε κατάσταση συγκινησιακής απομόνωσης, η
σωματικό επίπεδο, όσο και στο ψυχικό και οποία επηρεάζει ιδιαίτερα το έμβρυο. Η
συναισθηματικό κόσμο της μέλλουσας στέρηση συγκινησιακών μηνυμάτων που
μητέρας, είναι τεράστιες. 33 προέρχεται από αυτό το κλείσιμο, εξαιτίας
Η εγκυμοσύνη αποτελεί μια κρίσιμη φάση στη μιας κατάστασης μελαγχολίας, άρνησης ή
ζωή μιας γυναίκας, όπου αλλάζουν οι συγκρατημένης επιθετικότητας, δρα στον

Σελίδα | 229
Τρίμηνη, ηλεκτρονική έκδοση του Τμήματος Νοσηλευτικής,
Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας
 Η επιρροή της ψυχοσωματικής κατάστασης της εγκύου στην ψυχολογία του εμβρύου

ψυχικό κόσμο του εμβρύου όπως μια στέρηση όπως: κλάμα, γκρίνια, ακανόνιστες βιολογικές
τροφής στη σωματική του ευεξία.20 Πολλές λειτουργίες και ιδιόρρυθμη ιδιοσυγκρασία.
μελέτες34-39 πραγματεύονται την συσχέτιση Στην ηλικία των 9 ετών αυτά τα παιδιά (ειδικά
του μητρικού στρες και της μακροπρόθεσμης τα αγόρια) ήταν ακόμη περισσότερο
ανάπτυξης ψυχοπαθολογικής συμπεριφοράς δραστήρια, είχαν διάσπαση προσοχής και
στο παιδί. επιθετικότητα. Σε αντίστοιχα συμπεράσματα
Έρευνα του Huizink40 έδειξε ότι το άγχος της σχετικά με τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις
εγκύου κατά την διάρκεια του πρώτου μισού του μητρικού άγχους στο παιδί καταλήγουν
της εγκυμοσύνης είναι προγνωστικός και άλλες μελέτες. 45-48
παράγοντας προβληματικής συμπεριφοράς Τα υψηλά ποσοστά μητρικού άγχους
και κακής ανάπτυξης του παιδιού. Αυτό συσχετίζονται με την εμφάνιση παχυσαρκίας
διαπιστώθηκε ειδικά για συγκεκριμένες κατά την παιδική ηλικία. Ακόμη, το μητρικό
ανησυχίες κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης άγχος κατά την προγεννητική περίοδο είναι
όπως ο φόβος για την υγεία του μωρού και για σημαντικός προγνωστικός δείκτης
τον πόνο κατά τον τοκετό. Σε ανάλογα προωρότητας, σύμφωνα με μελέτη του Glynn
συμπεράσματα, που αφορούν τις και συν.,52 καθώς επίσης συσχετίζεται με την
μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του άγχους, εμφάνιση παραγόντων που επηρεάζουν
κατέληξε και μεταγενέστερη έρευνα του δυσμενώς το περιγεννητικό αποτέλεσμα.53
Huizink 41 που έγινε σε βρέφη 8 μηνών καθώς
και έρευνα των Anhalt και συν.,42 και Gutteling Συμπεράσματα
και συν.,48 που εστίασε στην επίδραση του Με την προγεννητική και περιγεννητική
μητρικού στρες στην συναισθηματική ψυχολογία εμβαθύνεται και εμπλουτίζεται η
ανάπτυξη και συμπεριφορά του παιδιού. έννοια και η σημασία του ρόλου των γονέων
Ακόμη, σε έρευνα των Van den Berg43 και Van και ιδιαίτερα της μητέρας, η οποία, με τα
den Berg και συν.,44 όπου μελετήθηκαν 70 συναισθήματα και τις συγκινήσεις της,
μητέρες και τα μωρά τους από το πρώτο καθοδηγεί την ψυχική συγκρότηση και καλή
τρίμηνο της εγκυμοσύνης έως την ηλικία των ανάπτυξη του παιδιού της ήδη από τη μήτρα.
9 ετών φάνηκε αρχικά ότι τα έμβρυα των Η ψυχοσωματική ισορροπία της εγκύου είναι
εγκύων, οι οποίες είχαν έντονο άγχος, είχαν μείζονος σημασίας για το έμβρυο διότι κάθε
περισσότερη σωματική κινητικότητα, κατά δυσλειτουργία στην προγεννητική και
τον υπερηχογραφικό έλεγχο στην 36η περιγεννητική περίοδο μπορεί να το
εβδομάδας. κύησης. Στους 7 μήνες μετά τον επηρεάσει δυσμενώς. Αντιθέτως, η ομαλή
τοκετό αυτή η ομάδα των βρεφών είχε επικοινωνία της μητέρας και του εμβρύου
ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στην συμπεριφορά

Σελίδα | 230
ISSN: 2241-6005 Περιοδικό το ΒΗΜΑ του ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ © 2014 www.vima-asklipiou.gr
 ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ®
Τόμος 13, Τεύχος 3 (Ιούλιος - Σεπτέμβριος 2014)
είναι καθοριστική για την αρμονική ανάπτυξή 6. Van den Berg BRH.The influence of
του. maternal emotions during pregnancy on
fetal and neonatal behavior. Pre- Perinat
Psychol J 1990;5:119-130.
Προτάσεις
7. Καυκαλίδης Α. Η γνώση της μήτρας. Η
Είναι ιδιαίτερα σημαντική η εφαρμογή
αυτοψυχογνωσία με ψυχοδηλωτικά
προγραμμάτων πρωτογενούς πρόληψης φάρμακα. Εκδ., Ολκός, Αθήνα, 1980.
(προγράμματα περιγεννητικής αγωγής) που
8. Verny T, & Weintraub P. Tomorrow’s baby.
θα έχουν ως στόχο την διατήρηση της ψυχικής Eds., Simon & Schuster, New York, 2002.
και σωματικής υγείας των νέων μητέρων και
9. Angel S. Ψυχολογία της καθημερινής ζωής.
κατ’ επέκταση των παιδιών τους. Εκδ., Lector, Αθήνα, 2006.

10. Axinn WG, Barber JS, Thorton A. The long-

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ term impact of childbearing decisions on
1. McCarthy WA. Nurturing the Possible: children’s self-esteem. Demography 1998;
Supporting The Integrated Self from the 35(4):435-444.
Beginning of Life Διαδικτυακή σελίδα:
11. Brown S, Eisenberg L. The best intentions:
(http://www.sbgi.edu/news/featured3.ht
Unintended Pregnancy and the well-being
ml), Ημερομηνία πρόσβασης: 16 Απριλίου
of children and Families. National Academy
2011.
Press, Washington DC, 1995.
2. McCarthy WA. The power of beliefs: What
12. Joyce T, Kaestner R, Korenman S. The effect
babies are teaching us? Journal of Prenatal
of pregnancy intention on child
& Perinatal Psychology &Health 2002;
development. Demography 2000;37(1):83-
16(4):341-360.
94.
3. McCarthy WA. The call to reawaken and
13. Kost K, Landry DJ, Darroch JE. Predicting
deepen our communication with babies.
maternal behaviors during pregnancy:
International Doula 2004;12 (2).
does intention status matter? Family
4. Gouni O. Prebirth Psychology in Action Planning Perspectives 1998;30(2):79-88.
Presented at the 16th International
14. Sable MR, Wilkinson DS. Impact of
Congress of the ISPPM ‘The Anthropology
perceived stress, major life events and
and Psychology of Pregnancy and Birth’
pregnancy attitudes on low birth weight.
Heidelberg, Germany 2005.
Family Planning Perspectives 2000;32
5. Chamberlain D. Communicating with the (16):288-294.
mind of a prenate: Guidelines for parents
15. Field T, Diego M, Hernandez R, Deeds O,
and birth professionals. Journal of Prenatal
Holder V, Schanberg S et al. Depressed
& Perinatal Psychology &Health
pregnant black women have a greater
2003;18(2):95-108.
incidence of prematurity and low birth

Σελίδα | 231
Τρίμηνη, ηλεκτρονική έκδοση του Τμήματος Νοσηλευτικής,
Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας
 Η επιρροή της ψυχοσωματικής κατάστασης της εγκύου στην ψυχολογία του εμβρύου

weight outcomes. Infant Behavior and Perinatal Psychology &Health 2002;16

Development 2009; 32(1):10-16. (3):249-263.

16. Deitra Leonard Lowdermilk & Shannon E. 25. Siegel DJ. The developing mind. Guilford
Perry. Επιμέλεια –Μετάφραση: Λυκερίδου Press, New York, 1999.
Α, Δελτσίδου Α. Νοσηλευτική Μητρότητας,
26. Siegel D.J, Hartzell, M. Parenting from the
Εκδ., Λαγός, Αθήνα, 2003.
inside out. Jeremy P. Tarcher/Putnam, .
17. Myles M. Textbook for Midwives. Eds., New York, 2003.
Churchill Livingstone, Edinburgh 2003.
27. Watson M, Ecken L. Learning to trust. :
18. Διαδικτυακή σελίδα: Jossey-Bass, San Francisco, 2003.
http://www.sadhana.gr/sadhana06.htm
28. Karmiloff K, Karmiloff-Smith A. Everything
Πρόσβαση: 15/9/2011.
your baby would ask…if only he or she
19. Vedona A, Tomasoni V, Imbasciati A. could talk. Golden Books ,New York, 1999.
Mother-Fetus Communicative
29. Nathanielsz P. Life in the womb: The origin
Relationship: A Longitudinal Study on 58
of health and disease. Promethean Press
Primiparae and their children during the
,New York, 1999.
First Eighteen Months. Journal of Prenatal
& Perinatal Psychology &Health 30. Lyons-Ruth K, Easterbooks M, Gibelli D.
2006;20(3):249-262. Infant attachment strategies, infant mental
lag, and maternal depressive symptoms:
20. Διαδικτυακή σελίδα:
Predictors of internalizing and
http://eutokia.gr/eutokia/Mitrotita/toket
externalizing problems at age 7.
os1.htm Πρόσβαση:18/9/2011.
Developmental Psychology
21. Relier JP. Influence of Maternal Stress on 1997;33(4):681-692.
Fetal Behavior and Brain Development.
31. Ciechanowski P, Walker E, Katon W.J,
BiolNeonate 2001;79:168-171.
Russo J.E. Attachment theory: A model for
22. Διαδικτυακή σελίδα health care utilization and somatization.
http://www.cosmoanelixis.gr/articles/vie Psychosomatic Medicine 2002;64:660-
wArticles.php?viewarticle=97&alang=2 667.
Martha Welch, M.D. 20/07/2006
32. Main M. Metacognitive knowledge,
=228&alang=2 Michel Odent, Dr.
metacognitive monitoring, and singular
23/07/2011.
(coherent) vs. multiple (incoherent)
23. Panksepp J. The long-term models of attachment: Findings and
psychobiological consequences of infant directions for future research. In C. M.
emotions: Prescriptions fort he twenty- Parkes, J. Stevenson- Hinde, Marris P.
first century. Infant Mental Health Journal (Eds.), Attachment across the life cycle.
2001;22(1-2):132-173. London: Routledge 1991.

24. Schore AN. The neurobiology of 33. Διαδικτυακή σελίδα: http://www.help-

attachment and early personality net.gr/Themes/Egkymosini.htm
organization. Journal of Prenatal & Πρόσβαση : 25/9/2011.

Σελίδα | 232
ISSN: 2241-6005 Περιοδικό το ΒΗΜΑ του ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ © 2014 www.vima-asklipiou.gr
 ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ®
Τόμος 13, Τεύχος 3 (Ιούλιος - Σεπτέμβριος 2014)
34. Herrenkohl L R. The Anxiety-Prone perinatal period and childhood
Personality: Effects of Prenatal Stress on adjustment. School Psychology Quarterly
the Infant. In Roy J. Mathew, Ed. The 2007;22(1) :74-90.
Biology of Anxiety. Brunner/Mazel New
43. Van den Berg BRH. Maternal emotions
York, 1982.
during pregnancy and fetal and neonatal
35. Ferreira A. The Pregnant Woman’s behavior. In: Nijhusis JG, editor. Fetal
Emotional Attitude and its Reflection on behavior. Development and perinatal
the Newborn. American Journal of aspects. Oxford: Oxford Univ. Press;
Orthopsychiatry 1960;30:553-556. 1992;851:157-174.

36. Barrett J H W. Prenatal Influences on 44. Van den Berg BRH, Vanhauwaert I,
Adaptation in the Newborn. In Peter Marcoen A. Pre-en postnatale emotion ele
Stratton, Ed. Psychobiology of the Human invloeden op het gedrag van het kind.
Newborn. New York: John Wiley S. Sons, Eerste resultaten van een follow-up studie
1982,p.270. bij acht-en negenjarigen CBGS- document.
1. Bruxelles, Belgium. Population and
37. Blau A, Slaff B, Easton K, Welkowitz J,
Family Study Centre; 1999 p.1-37.
Springam J, Cohen J. The Psychogenic
Etiology of Premature Births. 45. Glover V, O’ Connor Tg: Effects of antenatal
Psychosomatic Medicine 1963;25:201- stress and anxiety: Implications for
211. development and psychiatry. Brit J
Psychiat 2002;180:389-391.
38. Ward A.J. Prenatal stress and childhood
psychopathology. Child Psychiatry and 46. O’ Connor Tg, Heron J, Golding J, Beveridge
Human Development 1991;22:97-110. M, Glover V. Maternal Antenatal Anxiety
and Children’s’ Behavioral/ Emotional
39. Sarnoff A. Mednick S.A Fetal Neural
Problems at 4 years. Bri J Psychiat
Development and Adult Schizophrenia.
2002;180:502-508.
Εds., Cambridge University Press, New
York , 1991. 47. Van den Berg BRH, Mulder EJH, Mennes M,
Glover V. Antenatal maternal anxiety and
40. Huizink AC. Prenatal stress and its effects stress and the neurobehavioral
on infant development. Academic Thesis,
development of the fetus and child: links
University Utrecht, The Netherlands 2000.
and possible mechanisms. A review.
p.1-217. Neuroscience and Biobehavioral Reviews
41. Huizink A, Robles de Medira B, Mulder E, 2005;29( 2):237-258.
Visser G, Buitelaar J. Stress during
48. Gutteling BM, Weerth C, Willemsen-
pregnancy is associated with
Swinkels S, Huizink AC, Mulder E, Visser G.
developmental outcome in infancy. Journal
The effects of prenatal stress on
of Child Psychology and Psychiatry and
temperament and problem behavior of 27-
Allied Disciplines. 2003,44:6. month-old toddlers. European Child and
42. Anhalt K, Telzrow C, Courtney B. Maternal Adolescent Psychiatry 2005;14(1):41-51.
stress and emotional status during the
Σελίδα | 233
Τρίμηνη, ηλεκτρονική έκδοση του Τμήματος Νοσηλευτικής,
Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας
 Η επιρροή της ψυχοσωματικής κατάστασης της εγκύου στην ψυχολογία του εμβρύου

49. Bouret SG. Early Life Origins of Obesity:

Role of Hypothalamic Programming. J
Pediatr Gastroenterol Nutr 2009, 48: Suppl
1S31–S38.

50. Drake AJ, Tang JI, Nyirenda MJ.

Mechanisms underlying the role of
glucocorticoids in the early life
programming of adult disease. Clin Sci
(Lond) 2007;113: 219–232.

51. Li J, Olsen J, Vestergaard M, Obel C, Baker

JL, Sørensen TI. Prenatal stress exposure
related to maternal bereavement and risk
of childhood overweight. PLoS One
2010;5(7):e11896.

52. Glynn LM, Schetter CD, Hobel CJ, Sandman

CA. Pattern of perceived stress and anxiety
in pregnancy predicts preterm birth.
Health Psychology 2008;27(1):43-51.

53. Woods SM, Melville JL, Guo Y, Fan MY, Garin

A. Psychology stress during pregnancy.
American Journal of Obstetrics and
Gynecology 2010;202(1): 61.e1-61.e7.

Σελίδα | 234
ISSN: 2241-6005 Περιοδικό το ΒΗΜΑ του ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ © 2014 www.vima-asklipiou.gr