BAB 4 JADUAL

BERKALA UNSUR
KIMIA TINGKATAN 4 KSSM
OLEH CIKGU NORAZILA KHALID
SMK ULU TIRAM JOHOR
 4.1
PERKEMBANGAN
JADUAL BERKALA
UNSUR
Perkembangan
Jadual Berkala Unsur
 Jadual Berkala Unsur
mengelaskan unsur
kimia yang diketahui
dalam bentuk jadual
mengikut ciri-ciri
tertentu.
 Banyak teori yang telah
ditemui oleh ahli sains
sebelum Jadual Berkala
Unsur moden
dihasilkan.
 Antoine
Lavoisier(1743-1794)
 Lavoisier mengelaskan unsur
mengikut kumpulan tertentu
seperti kumpulan gas, bukan logam,
logam, dan oksida logam.
 Namun begitu, klasifikasi beliau
kurang tepat kerana beliau juga
mengelaskan cahaya, haba dan
beberapa sebatian ke dalam
kumpulan tersebut sebagai unsur
 Selain itu, terdapat beberapa
unsur yang dikelaskan dalam
kumpulan yang sama tetapi
menunjukkan sifat kimia yang
berbeza.
 Johann W.
Dobereiner(1780-1849)
 Dobereiner mendapati bahawa
jisim atom strontium (Sr) adalah
hampir sama dengan purata jisim
atom kalsium (Ca) dan barium (Ba).
Unsur-unsur ini mempunyai sifat
kimia yang serupa.
 Begitu juga dengan unsur klorin
(Cl), bromin (Br) dan iodin (I).
Kumpulan yang terdiri daripada
tiga unsur ini dinamakan triad
 Klasifikasi Dobereiner terhad
kepada beberapa unsur sahaja.
 Namun, klasifikasi beliau telah
menunjukkan perhubungan antara
sifat kimia unsur dengan jisim
atom.
 John Newlands(1837-
1898)
 Newlands menyusun unsur mengikut
pertambahan jisim atom
 Beliau menyusun tujuh unsur dalam
satu baris kerana beliau mendapati
sifat kimia dan sifat fizik unsur yang
pertama berulang pada setiap unsur
kelapan.
 Beliau menamakan susunan ini sebagai
Hukum Oktaf
 Hukum Oktaf hanya dipatuhi oleh 17
unsur yang pertama.
 Namun begitu, ulangan sifat unsur
kelapan ini telah menunjukkan
kehadiran corak berkala dalam sifat
unsur.
 Lothar
Meyer(1830-1895)
 Meyer telah memplot graf isi padu
atom melawan jisim atom unsur.
 Beliau mendapati unsur-unsur yang
berada di kedudukan yang setara pada
lengkung graf mempunyai sifat kimia
yang serupa, contohnya logam alkali
seperti litium, natrium, kalium, dan
rubidium yang berada pada puncak
lengkung.
 Meyer juga telah membuktikan
ulangan sifat unsur seperti Newlands.
Dmitri
Mendeleev(1834-1907)
 Mendeleev menyusun unsur
mengikut pertambahan jisim atom.
 Hanya unsur yang mempunyai sifat
kimia yang serupa disusun dalam
lajur menegak yang sama
 Beliau meninggalkan beberapa
ruang kosong dalam jadual untuk
diisi dengan unsur-unsur yang
belum ditemui
 Beliau berjaya meramal sifat unsur
yang belum ditemui melalui sifat
unsur yang berada di atas dan di
bawah unsur dalam jadual.
 Henry
Moseley(1887-1915)
 Moseley mengkaji frekuensi sinar-X yang
dibebaskan oleh pelbagai unsur dan
akhirnya menemui hubungan spektrum
sinar-X dengan nombor proton.
 Beliau mencadangkan setiap unsur harus
mempunyai nombor proton tersendiri
 Beliau kemudian menyusun unsur dalam
Jadual Berkala Unsur mengikut tertib
nombor proton yang menaik
 Moseley juga meninggalkan ruang kosong
seperti Mendeleev dan berjaya meramal
empat unsur yang kemudiannya ditemui,
iaitu teknetium (Tc), prometium (Pm),
hafnium (Hf) dan renium (Re).
Prinsip Asas Penyusunan Unsur dalam
Jadual Berkala Unsur
 Unsur dalam Jadual Berkala Unsur disusun mengikut
tertib nombor proton yang menaik, iaitu daripada 1
hingga 118.
 Unsur yang mempunyai sifat kimia yang serupa
diletakkan dalam lajur menegak yang sama.
Prinsip Asas
Penyusunan Unsur
dalam Jadual
Berkala Unsur
 Terdapat penemuan
beberapa unsur baharu
seperti nihonium (Nh),
moscovium (Mc),
tennessine (Ts), dan
oganesson (Og) yang
dimasukkan ke dalam Kala
7 Jadual Berkala Unsur.
 4.2 SUSUNAN
UNSUR DALAM
JADUAL
BERKALA
UNSUR MODEN
Susunan Unsur dalam
Jadual Berkala Unsur
Moden
 Jadual Berkala Unsur moden
merupakan satu bentuk
pengelasan unsur secara
sistematik mengikut tertib
menaik nombor proton dari kiri
ke kanan dan dari atas ke
bawah.
 Susunan unsur dibincangkan
dari aspek kumpulan, kala,
nombor proton dan susunan
elektron.
 Susunan Unsur dalam
Jadual Berkala Unsur
Moden
 Lajur menegak dalam
Jadual Berkala Unsur
dinamakan sebagai
Kumpulan.
 Terdapat 18 kumpulan
dalam Jadual Berkala
Unsur.
 Kedudukan kumpulan
sesuatu unsur ditentukan
oleh bilangan elektron
valens.
Susunan Unsur dalam Jadual Berkala
Unsur Moden  Baris mengufuk dalam
Jadual Berkala Unsur
dinamakan sebagai
Kala.
 Terdapat tujuh kala
dalam Jadual Berkala
Unsur.
 Kedudukan kala
sesuatu unsur
ditentukan oleh
bilangan petala yang
berisi elektron.
 4.3 UNSUR
DALAM
KUMPULAN 18
Unsur dalam Kumpulan
18
 Kumpulan 18 terdiri
daripada unsur helium (He),
neon (Ne), argon (Ar),
kripton (Kr), xenon (Xe),
radon (Rn), dan oganesson
(Og).
 Unsur Kumpulan 18 dikenali
sebagai gas adi yang
mempunyai sifat lengai.
Unsur dalam Kumpulan 18
 Gas adi bersifat tidak reaktif secara kimia kerana mempunyai petala
valens yang telah diisi penuh dengan elektron.
 Gas adi telah mencapai susunan elektron duplet atau oktet yang stabil
menyebabkan atom gas adi tidak menderma, menerima atau berkongsi
elektron dengan atom unsur lain.
 Atom gas adi wujud sebagai monoatom.
Kegunaan Unsur
Kumpulan 18
dalam
Kehidupan
Harian
  Diisikan ke dalam
belon kaji cuaca
 Digunakan di
dalam tangki
oksigen penyelam

Helium
Neon
Digunakan di dalam
lampu papan iklan
Argon
 Diisikan ke dalam mentol
elektrik
 Membekalkan atmosfera
lengai dalam kerja
mengimpal pada suhu
yang tinggi
 Kripton
 Digunakan di dalam lampu
denyar kilat pada kamera
 Digunakan di dalam laser
untuk rawatan retina
mata
Xenon
 Digunakan didalam
lampu rumah api
 Digunakan dalam ubat
bius
Radon
Digunakan untuk merawat kanser
 4.4 UNSUR
DALAM
KUMPULAN 1
Unsur dalam
Kumpulan 1
 Kumpulan 1 terdiri
daripada litium (Li),
natrium (Na), kalium
(K), rubidium (Rb),
sesium (Cs), dan
fransium (Fr).
 Unsur Kumpulan 1
juga dikenali
sebagai logam
alkali.
Litium, Li
digunakan
dalam
pembuatan
bateri
 Lampu wap natrium, Na
 Baja
kalium nitrat, KNO3
mengandungi unsur kalium
Perubahan Sifat Fizik Unsur
Menuruni Kumpulan 1
 Unsur Kumpulan 1 mempunyai takat lebur
dan takat didih yang rendah jika
dibandingkan dengan logam lain seperti
ferum yang mempunyai takat lebur 1540
°C dan takat didih 2760 °C.
 Pertambahan saiz atom menuruni
kumpulan akan menyebabkan ikatan logam
menjadi semakin lemah.
 Oleh itu, semakin kurang tenaga haba
yang diperlukan untuk memutuskan ikatan
logam.
 Perubahan Sifat Fizik
Unsur Menuruni
Kumpulan 1
 Unsur Kumpulan 1
merupakan logam yang
bersifat lembut,
mempunyai ketumpatan
yang rendah dan terapung
di atas permukaan air.
 Selain itu, logam alkali ini
mempunyai permukaan
kelabu yang berkilat pada
suhu bilik.
Sifat Kimia Unsur
Kumpulan 1

 Unsur Kumpulan 1
mempunyai satu elektron
di dalam petala valens.
 Dalam tindak balas kimia,
atom ini menderma satu
elektron dan membentuk
ion bercas +1.
Tindak Balas Unsur
Kumpulan 1 dengan
Air, Gas Oksigen
dan Klorin

 Litium, natrium, dan

kalium mempunyai
sifat kimia yang
sama tetapi
mempunyai
kereaktifan yang
berbeza.
 Apabila logam alkali
bertindak balas dengan
air, larutan hidroksida
yang bersifat alkali dan
gas hidrogen akan
terbentuk
 Sebagai contoh,
tindak balas litium
dengan air akan
menghasilkan litium
hidroksida dan gas
hidrogen.
 Apabila logam alkali
terbakar di dalam
gas oksigen,
pepejal putih, iaitu
oksida logam akan
terbentuk.
 Contohnya, tindak
balas litium dengan
gas oksigen akan
menghasilkan litium
oksida.
 Pepejal oksida logam
akan membentuk
larutan yang beralkali
apabila larut di dalam
air.
 Contohnya, tindak
balas litium oksida
dengan air akan
menghasilkan litium
hidroksida.
 Apabila logam alkali
terbakar di dalam gas
klorin, pepejal putih,
iaitu logam klorida akan
terbentuk.
 Contohnya, tindak balas
natrium dengan gas klorin
akan menghasilkan
natrium klorida.
 Perubahan
Kereaktifan Unsur
Menuruni Kumpulan 1

 Kereaktifan logam alkali dalam

Kumpulan 1 dikaitkan dengan
kecenderungan atom
menderma elektron valens
 Bilangan petala yang berisi
elektron bertambah apabila
menuruni Kumpulan 1
 Hal ini menyebabkan
pertambahan saiz atom.
Perubahan
Kereaktifan Unsur
Menuruni Kumpulan
1
 Kedudukan elektron valens
terletak semakin jauh
daripada nukleus atom.
 Apabila daya tarikan
nukleus terhadap elektron
valens semakin lemah,
elektron ini semakin
mudah didermakan.
 Sifat Fizik dan Sifat
Kimia Unsur Lain
dalam Kumpulan 1
 Seperti logam alkali yang lain,
unsur rubidium, sesium, dan
fransium merupakan logam yang
lembut dengan permukaan yang
berkilat serta mempunyai takat
lebur dan takat didih yang rendah.
 Rubidium dan sesium merupakan
logam yang sangat aktif dan mudah
terbakar.
 Sifat Fizik dan Sifat
Kimia Unsur Lain
dalam Kumpulan 1
 Unsur rubidium dan sesium
biasanya bergabung dengan
unsur lain dan sukar untuk
dipisahkan secara kimia.
 Unsur fransium pula
merupakan isotop radioaktif
yang tidak stabil dan
mempunyai jangka masa
hayat yang pendek.
 Ketiga-tiga unsur ini sangat
reaktif bertindak balas
dengan air dan oksigen.
 4.5 UNSUR
DALAM
KUMPULAN 17
Unsur dalam
Kumpulan 17

 Kumpulan 17 terdiri
daripada fluorin (F), klorin
(Cl), bromin (Br), iodin (I),
astatin (At), dan tennessine
(Ts).
 Unsur Kumpulan 17
dikenali sebagai halogen
dan wujud sebagai molekul
dwiatom.
 Klorin
di dalam
peluntur
 Brominmerupakan
antara bahan di
dalam pemadam
api
Iodin sebagai
disinfektan
Perubahan Sifat Fizik
Unsur Menuruni
Kumpulan 17
 Pertambahan saiz molekul
menuruni kumpulan akan
menyebabkan daya tarikan antara
molekul menjadi semakin kuat.
 Oleh itu, takat lebur dan takat
didih halogen bertambah kerana
lebih banyak tenaga haba
diperlukan untuk mengatasi daya
tarikan antara molekul.
 Ketumpatan unsur juga
bertambah dengan
pertambahan jisim atom
menuruni kumpulan.
 Unsur Kumpulan 17 wujud dalam warna yang berbeza.
Gas klorin berwarna kuning kehijauan, cecair bromin
berwarna perang kemerahan dan pepejal iodin
berwarna hitam keunguan.
 Sifat Kimia Unsur
Kumpulan 17
 Unsur Kumpulan 17
mempunyai tujuh
elektron di dalam
petala valens. Dalam
tindak balas kimia,
unsur ini menerima satu
elektron dan
membentuk ion bercas –
1.
 Tindak Balas Unsur
Kumpulan 17 dengan
Air, Logam dan Alkali

 Klorin, bromin dan

iodin mempunyai
sifat kimia yang
sama tetapi
mempunyai
kereaktifan yang
berbeza.
 Apabila halogen bertindak balas dengan air,
larutan berasid akan terbentuk.
 Sebagai contoh, tindak balas klorin dengan air
akan menghasilkan asid hidroklorik dan asid
hipoklorus.
 Apabila halogen bertindak balas dengan logam,
halida logam akan terbentuk.
 Sebagai contoh, tindak balas ferum dengan
bromin akan menghasilkan ferum(III) bromida.
 Apabila halogen bertindak balas dengan larutan
beralkali, halida logam, halat logam dan air akan
terbentuk.
 Sebagai contoh, tindak balas iodin dengan
natrium hidroksida akan menghasilkan natrium
iodida, natrium iodat(I) dan air.
 Perubahan Kereaktifan
Unsur Menuruni
Kumpulan 17
 Pertambahan saiz atom
akan menyebabkan petala
valens semakin jauh
daripada nukleus atom.
 Hal ini menyebabkan daya
tarikan nukleus terhadap
elektron menjadi semakin
lemah.
 Keadaan ini menyebabkan
kesukaran dalam menarik
elektron untuk memenuhi
petala valens.
Sifat Fizik dan Sifat
Kimia Unsur Lain dalam
Kumpulan 17
 Secara umumnya, semua halogen
larut di dalam pelarut organik dan
tidak mengkonduksikan haba serta
elektrik.
 Fluorin merupakan gas beracun
berwarna kuning muda.
 Gas ini sangat reaktif serta
bersifat mengakis dan
penggabungan dengan hidrogen
boleh menghasilkan letupan kuat.
 Astatin pula merupakan unsur
radioaktif yang sukar dijumpai
kerana tidak stabil secara kimia.
 4.6 UNSUR
DALAM KALA 3
Unsur dalam Kala 3
 Kala 3 terdiri
daripada unsur
natrium (Na),
magnesium (Mg),
aluminium (Al),
silikon (Si),
fosforus (P),
sulfur (S), klorin
(Cl), dan argon
(Ar).
Magnesium,
Mg sebagai
bahan
penyala api
 Aluminium,
Al
untuk membuat
tin
 Fosforus, P sebagai bahan
bunga api
 Sulfur,
S sebagai
racun kulat
Trend Perubahan Sifat Fizik Unsur
Merentasi Kala 3
Trend Perubahan Sifat Fizik
Unsur Merentasi Kala 3

 Pertambahan bilangan proton

merentasi Kala 3 akan
menyebabkan pertambahan
cas dalam nukleus atom.
 Oleh itu, keelektronegatifan
unsur akan meningkat kerana
daya tarikan nukleus
terhadap elektron semakin
bertambah.
Trend Perubahan Sifat Fizik
Unsur Merentasi Kala 3
 Keadaan fizik unsur Kala 3 juga akan
berubah daripada pepejal kepada
gas, iaitu unsur logam berubah
kepada separa logam dan akhirnya
kepada bukan logam.
 Natrium, magnesium dan aluminium
merupakan unsur logam, silikon
ialah unsur separa logam atau
metaloid manakala fosforus, sulfur,
klorin dan argon merupakan unsur
bukan logam.
Perubahan Sifat Kimia Oksida Unsur
Merentasi Kala 3
 Apabila merentasi Kala 3, sifat oksida berubah
daripada oksida bes kepada oksida amfoterik dan
kemudian kepada oksida asid.
Perubahan Sifat Kimia Oksida
Unsur Merentasi Kala 3

 Unsur Kumpulan 1 dan 2

membentuk oksida logam
yang bersifat bes.
 Apabila larut di dalam air,
kedua-dua oksida bes ini akan
menghasilkan larutan beralkali.
 Oksida bes juga bertindak
balas dengan asid untuk
membentuk garam dan air.
Perubahan Sifat
Kimia Oksida Unsur
Merentasi Kala 3

 Aluminium membentuk
oksida logam yang
bersifat amfoterik,
iaitu berkeupayaan
untuk bertindak sebagai
asid dan bes.
 Aluminium oksida
bertindak balas dengan
kedua-dua asid dan alkali
untuk membentuk garam
dan air.
 Perubahan Sifat Kimia
Oksida Unsur
Merentasi Kala 3
 Unsur Kumpulan 14, 15, 16
dan 17 membentuk oksida
bukan logam yang bersifat
asid.
 Apabila larut di dalam air,
oksida unsur kumpulan-
kumpulan ini akan
menghasilkan larutan berasid.
 Oksida asid juga bertindak
balas dengan alkali untuk
membentuk garam dan air.
 Kegunaan Unsur
Separa Logam
 Unsur separa logam atau
metaloid mempunyai sifat logam
dan sifat bukan logam.
 Unsur ini merupakan konduktor
elektrik yang lemah. Namun
begitu, metaloid merupakan
konduktor elektrik yang baik pada
suhu yang tinggi.
 Berdasarkan sifat tersebut,
metaloid seperti silikon digunakan
sebagai semikonduktor dalam
penghasilan mikrocip elektronik
4.7 UNSUR
PERALIHAN
 Kedudukan Unsur
Peralihan
 Unsur peralihan terletak di
antara Kumpulan 2 dan 13
dalam Jadual Berkala Unsur.
 Contoh unsur peralihan
termasuklah kromium (Cr),
mangan (Mn), ferum (Fe),
dan kuprum (Cu).
 Bahagian kuning
menunjukkan kedudukan
unsur peralihan dalam Jadual
Berkala Unsur.
Semua unsur peralihan ialah logam yang
bersifat
 Merupakan pepejal dengan permukaan yang
berkilat
 Bersifat sangat keras berbanding dengan logam
dalam Kumpulan 1 dan 2
 Mempunyai ketumpatan yang tinggi Mempunyai
takat lebur dan takat didih yang tinggi
Ciri-ciri Istimewa bagi
Beberapa Unsur
Peralihan
 Unsur peralihan
merupakan logam yang
mempunyai takat lebur
dan takat didih yang
tinggi, keras, permukaan
berkilat, bersifat mulur
serta boleh ditempa
 Unsur peralihan juga
mempunyai ciri-ciri
istimewa yang tiada pada
logam biasa.
 Unsur peralihan mempunyai lebih
daripada satu nombor pengoksidaan.
Unsur peralihan berupaya
membentuk ion kompleks
Kegunaan Unsur
Peralihan dalam Industri
 Salah satu ciri istimewa
unsur peralihan adalah
digunakan sebagai mangkin
dalam bidang perindustrian
Ferum digunakan dalam
Proses Haber untuk
menghasilkan ammonia,
NH3.
 Platinum
digunakan
dalam Proses
Ostwald
untuk
menghasilkan
asid nitrik,
HNO3.
Vanadium(V) oksida digunakan dalam
Proses Sentuh untuk menghasilkan
asid sulfurik, H2SO4.
 Nikel atau platinum digunakan dalam
proses penghidrogenan minyak sayuran
untuk membuat marjerin.
Mangan digunakan
untuk membuat
kaca tingkap
berwarna
Ferum digunakan untuk
membuat jambatan
Titanium digunakan
untuk membuat cat
TAMAT