1.

0 PENGENALAN

Bahagian ini menjelaskan latar belakang kajian berkaitan konsonan pinjaman

bahasa Arab serta definisi konsep penting yang digunakan dalam kajian ini.

1.1 Latar belakang

Bahasa ialah kebolehan semula jadi manusia yang merupakan satu sistem

simbol bunyi yang digunakan oleh sekelompok manusia untuk

berkomunikasi. Bahasa merupakan suatu elemen yang penting dalam

kehidupan seharian. Bahasa digunakan oleh manusia sebagai medium

untuk berkomunikasi sama ada secara lisan atau bertulis. Selain itu,

bahasa juga menggambarkan akar umbi sesebuah masyarakat dari segi

adat istiadat dan sosio serta budaya kehidupan mereka. Tanpa bahasa,

sesuatu identiti bangsa akan pupus kerana bahasa sangat penting bagi

meneruskan kelangsungan dan ketamadunan sesuatu bangsa.

Fonologi ialah cabang ilmu bahasa yang mengkaji bunyi sesuatu

bahasa dan fungsinya dalam sistem bahasa tersebut. Bidang fonologi ini

terbahagi kepada dua cabang, iaitu fonetik dan fonemik. Fonetik ialah

bidang yang mengkaji bunyi-bunyi yang dihasilkan oleh manusia dan

memberi lambang kepada bunyi-bunyi tersebut. Pengkajian fonetik

terbahagi kepada tiga cabang, iaitu fonetik pendengaran, fonetik akuistik

dan fonetik artikulasi. Fonetik pendengaran [fonetik auditori] merupakan

cabang fonetik yang mengkaji pendengaran dan persepsi bunyi bahasa.

Fonetik akuistik ialah cabang yang mengkaji sifat fizikal bunyi bahasa.

Bidang ini juga disebut sebagai bidang fonetik fizikal. Fonetik artikulasi

1
pula ialah cabang yang mengkaji fungsi alat artikulasi yang terlibat dalam

penghasilan bunyi. Fonemik pula ialah cabang fonologi yang

menitikberatkan analisis sistem bunyi sesuatu bahasa secara sinkronik,

khususnya untuk mengenalpasti fonem-fonem dalam bahasa tersebut dan

menghasilkan sistem tulisan.

Konsonan pinjaman merupakan salah satu bidang dalam kajian

fonetik dan fonologi. Konsonan pinjaman dalam bahasa Melayu ialah

sejumlah perkataan yang dipinjam daripada bahasa-bahasa lain, iaitu

daripada bahasa Arab, bahasa Sanskrit, bahasa Inggeris, bahasa Portugis,

bahasa Belanda, bahasa Cina dan bahasa-bahasa serumpun seperti bahasa

Jawa dan bahasa Minangkabau. Pengaruh bahasa Arab meresap ke dalam

Bahasa Melayu dengan kedatangan Islam ke alam Melayu oleh pedagang

dan pendakwah Arab suatu ketika dahulu. Proses pengislaman bukan

sahaja mengubah kepercayaan dan agama, tetapi juga memberi kesan

kepada budaya, sastera dan bahasa orang Melayu. Contoh konsonan

pinjaman bahasa Arab ialah ‘f’, ’v’, ‘th’, ‘dh’, ‘z’, ‘sy’ dan ‘gh’.

Pengkaji menggunakan khutbah Jumaat sebagai bahan kajian untuk

konsonan pinjaman bahasa Arab. Konsonan pinjaman juga berkait rapat

dengan khutbah Jumaat. Secara umumnya, khutbah merupakan ucapan

atau syarahan yang mengandungi nasihat atau pengajaran yang

disampaikan oleh khatib sebelum solat Jumaat.

Konsonan pinjaman bahasa Arab sering digunakan di dalam

2
 khutbah Jumaat kerana ia penting dalam menyampaikan ilmu

keagamaan. Selain itu, penulisan teks khutbah yang menggunakan

pinjaman konsonan bahasa Arab mampu memudahkan pendengar

untuk lebih memahami isi kandungan khutbah yang disampaikan.

Pengkaji mendapati bahawa terdapat beberapa masalah yang

sering berlaku, iaitu pengguna bahasa keliru dengan sebutan konsonan

Bahasa Melayu. Pengguna bahasa kadang kala keliru dengan bunyi

sebutan konsonan kerana pada pandangan mereka sebutan mereka

adalah betul. Antara konsonan tersebut ialah /g/, /j/, /p/ dan /z/. Selain

itu, kebanyakan pengguna bahasa peringkat permulaan mempunyai

kesukaran membunyikan huruf konsonan dengan tepat. Mereka tidak

dapat mengenal pasti sebutan konsonan yang sebenar. Hal inilah yang

menjadi asas kepada kajian ini.

1.2 Definisi Konsep

1.2.1 Fonologi

Menurut Sharifah Husain, Mohd. Syah Aksara, Dr.D.

Kathirasan (2014: 65) fonologi ialah bidang yang mengkaji

bunyi dalam sesuatu bahasa dan lambang kepada bunyi

tersebut. Kajian ini berkaitan dengan penyebut Bahasa dinamik

fonetik.

3
 Choo Say Tee, Goay Teck Chong, dan Zainuddin

Ahmad (2015:124) berpendapat bahawa fonologi ialah cabang

ilmu bahasa yang mengkaji bunyi-bunyi yang berfungsi dalam

sesuatu bahasa. Maksud bunyi yang berfungsi ialah bunyi yang

digunakan dalam pertuturan bahasa dan bunyi ini dikenali

sebagai bunyi bahasa. Bunyi bahasa ini disusun mengikut

sistem dan kajian fonologi bertujuan untuk menganalisis sistem

tersebut.

Shamsul Mardiyyah Bahrum, Suhaimi Mohd.

Salleh, Md. Rahim Yahaya (2016:106) definisi fonologi ialah

cabang ilmu bahasa yang mengkaji bunyi sesuatu bahasa dan

fungsinya dalam sistem bahasa. Bunyi bahasa disusun

mengikut sistem dan bidang fonologi bertujuan untuk

menganalisis sistem ini. Bidang fonologi terbahagi kepada dua

cabang iaitu fonetik dan fonemik.

Berdasarkan kajian-kajian oleh ahli linguistik, pengkaji

berpendapat fonologi ialah cabang ilmu bahasa yang mengkaji

bunyi sesuatu bahasa dan fungsinya dalam sistem bahasa

tersebut.

4
1.2.2 Konsonan Pinjaman

Shamsul Mardiyyah Bahrum, Suhaimi Mohd. Salleh, Md.

Rahim Yahaya (2016:123) menyatakan konsonan pinjaman

ialah huruf konsonan yang dipinjam daripada bahasa lain.

Sebagai contoh, bahasa Melayu telah meminjam sejumlah

perkataan daripada bahasa-bahasa lain, iaitu daripada bahasa

Sanskrit, bahasa Arab, bahasa Inggeris dan juga daripada

bahasa- bahasa seperti bahasa Portugis, bahasa Belanda, bahasa

Cina dan bahasa-bahasa serumpun seperti bahasa Jawa dan

bahasa Minangkabau. Bunyi bahasa lain yang dipinjam ini

adalah untuk menampung kemasukan sekian banyak bentuk

kata pinjaman untuk memperkayakan khazanah

perbendaharaan kata bahasa Melayu.

Menurut Choo Say Tee, Goay Teck Chong, dan

Zainuddin Ahmad (2015:129) konsonan pinjaman bahasa

Melayu digunakan pada kata-kata yang dipinjam daripada

bahasa sumber, sama ada daripada bahasa Sanskrit, bahasa

Arab ataupun bahasa Inggeris.

Menurut Shamshul Mardiyyah Bahrum, Suhaimi Mohd

Salleh dan Md Rahim Yahaya (2019: 55) pula konsonan

pinjaman bahasa Melayu telah menerima sebanyak sembilan

konsonan pinjaman yang terdiri daripada satu jenis letupan (q)

5
 dan lapan lagi daripada jenis bunyi geseran.

Konsonan pinjaman pula ialah sejumlah perkataan yang

dipinjam daripada bahasa-bahasa lain, iaitu daripada bahasa

Arab, bahasa Sanskrit, bahasa Inggeris, bahasa Portugis, bahasa

Belanda, bahasa Cina dan bahasa-bahasa serumpun seperti

bahasa Jawa dan bahasa Minangkabau.

2.0 OBJEKTIF

Objektif kajian ini adalah seperti yang berikut:

(a) Mengenal pasti dan menyenaraikan konsonan pinjaman bahasa Arab

dalam teks khutbah Jumaat;

(b) Menghurai konsonan pinjaman bahasa Arab dalam teks khutbah

Jumaat.

3.0 KEPENTINGAN

6
 Hasil kajian ini adalah untuk:

i. Menambah dokumentasi dan bahan kajian tentang konsonan pinjaman

bahasa Arab,

ii. Menjadi panduan kepada guru dan pelajar dalam pengajaran dan

pembelajaran fonologi tentang konsonan pinjam bahasa Arab,

iii. Menjadi sumber rujukan kepada pengkaji akan datang yang ingin

membuat kajian tentang konsonan pinjam bahasa Arab.

4.0 SKOP KAJIAN

Fokus kajian ini tertumpu kepada aspek konsonan pinjaman bahasa Arab dalam

khutbah Jumaat.

5.0 BATASAN KAJIAN

Kajian ini tertumpu kepada kajian konsonan pinjaman bahasa Arab dalam teks

khutbah Jumaat. Pengkaji telah mengkaji sebanyak 7 khutbah Jumaat untuk

mencari konsonan pinjaman bahasa Arab. Tajuk khutbah Jumaat yang dikaji ialah

“Istiqamah dalam Beramal Ibadah”, “Kesihatan Tunjang Kekuatan Ummah”,

“Akidah dan Iman Dasar Kehidupan Seorang Muslim”, “Ciri-ciri Sifat Sabar

Seorang Mukmin”, “Tarbiah Universiti Ramadan”, “Lambaian Haji dan

Tarbiah Illahiyyah” dan “Penghayatan Ramadhan Mengikut Sunnah”. Pengkaji

memilih khutbah Jumaat kerana khutbah ini digunakan pada setiap minggu dan

mengandungi ajaran atau nasihat mengenai agama. Khutbah ini juga merupakan

teks khutbah yang sering digunakan di masjid-masjid seluruh Malaysia. Teks

khutbah ini diterbitkan oleh Jabatan Kemajuan Islam Malaysia (JAKIM).

7
 Dalam kajian ini, pengkaji akan mengkaji konsonan pinjaman bahasa Arab

yang mempunyai 6 huruf iaitu /z/, /q/, /f/, /sy/, /kh/ dan /gh/ yang terdapat dalam

teks khutbah Jumaat.

6.0 KAEDAH KAJIAN

Dalam bahagian ini, kaedah pemerolehan data dan kaedah penganalisisan data

akan dihuraikan. Pengkaji mengguna pakai kaedah analisis teks.

6.1 Pemerolehan Data

(a) Kaedah Analisis Teks/Kandungan

i. Teks Moden

Pengkaji menggunakan bahan teks khutbah Jumaat untuk

memperoleh data bagi kajian ini.

6.2 Penganalisisan Data

Data akan dianalisis dengan mempersembahkan perkataan-perkataan

dalam bentuk jadual. Pengkaji akan menghuraikan data dalam bentuk

pemerengganan.

7.0 DAPATAN KAJIAN

7.1 Mengenal Pasti dan Menyenaraikan Konsonan Pinjaman Bahasa

8
 Arab

BIL KONSONAN CONTOH TEKS KHUTBAH

PINJAMAN BAHASA
ARAB
1 /f/  kufur Istiqamah dalam Beramal
 faktor Ibadah

 sifat
 manfaat

 fardhu Kesihatan Tunjang Kekuatan

Ummah
2 /z/  berzikir Istiqamah dalam Beramal
 rezekinya Ibadah

 berazam

 zalim Akidah dan Iman Dasar

Kehidupan Seseorang Muslim
 zahir Kesihatan Tunjang Kekuatan
Ummah
3 /sy/  syurga Istiqamah dalam Beramal
 masyarakat Ibadah

 syariat Akidah dan Iman Dasar

Kehidupan Seseorang Muslim
 mensyukuri Kesihatan Tunjang Kekuatan
Ummah
 syahwatnya Ciri-Ciri Sifat Sabar Seorang
Mukmin
4 /kh/  keikhlasan Istiqamah dalam Beramal
 akhirat Ibadah

 akhlak

 khutbah Akidah dan Iman Dasar

Kehidupan Seseorang Muslim

 khusus Kesihatan Tunjang Kekuatan

9
 Ummah

5 /gh/  beristighfar Istiqamah dalam Beramal

Ibadah
 maghrib Tarbiah Universiti Ramadhan

 ghaibiyyat Lambaian Haji dan Tarbiah

Ilahiyyah
6 /q/  istiqamah Istiqamah dalam Beramal
 al- quran Ibadah
 ketaqwaan Akidah dan Iman Dasar
 aqidah Kehidupan Seseorang Muslim
 infaq Penghayatan Ramadhan
Mengikut Sunnah

7.2 Menghurai Fungsi Konsonan Pinjaman Bahasa Arab dalam Teks

Khutbah Jumaat.

Konsonan /f/:

Penutur menuturkan konsonan /f/ dengan cara bibir bawah didekatkan

pada gigi atas untuk menyempitkan laluan udara. Udara dari paru-paru

keluar melalui sempitan itu. Lelangit lembut dinaikkan dan pita suara

tidak bergetar. Dalam teks khutbah yang bertajuk “Istiqamah dalam

Beramal Ibadah”, terdapat konsonan /f/ yang digunakan dalam perkataan

10
‘kufur’.

Penutur menuturkan konsonan /f/ dengan cara bibir bawah didekatkan

pada gigi atas untuk menyempitkan laluan udara. Udara dari paru-paru

keluar melalui sempitan itu. Lelangit lembut dinaikkan dan pita suara

tidak bergetar. Dalam teks khutbah yang bertajuk “Istiqamah dalam

Beramal Ibadah”, konsonan /f/ digunakan dalam perkataan ‘sifat’.

Pengkaji mendapati penutur menuturkan konsonan /f/ dengan cara

bibir bawah didekatkan pada gigi atas untuk menyempitkan laluan udara

yang keluar dari paru-paru melalui sempitan itu. Ketika bunyi ini

dihasilkan lelangit lembut dinaikkan dan pita suara tidak bergetar. Dalam

teks khutbah yang bertajuk “Istiqamah dalam Beramal Ibadah”, konsonan

/f/ digunakan dalam perkataan ‘manfaat’.

Manakala dalam teks khutbah yang bertajuk “Kesihatan Tunjang

Kekuatan Ummah” terdapat konsonan /f/ yang digunakan dalam perkataan

‘fardhu’. Penutur menuturkan konsonan /f/ dengan cara bibir bawah

didekatkan pada gigi atas untuk menyempitkan laluan udara. Udara dari

paru-paru keluar melalui sempitan itu. Lelangit lembut dinaikkan dan pita

suara tidak bergetar.

Konsonan /z/:

Penutur menuturkan konsonan /z/ dengan cara hujung lidah didekatkan

ke gusi bagi menyempitkan laluan udara. Udara keluar melalui sempitan

itu. Lelangit lembut dinaikkan dan pita suara bergetar. Dalam teks

khutbah yang bertajuk “Istiqamah dalam Beramal Ibadah”, terdapat

konsonan /z/ yang digunakan dalam perkataan ‘berzikir’.

11
 Pengkaji mendapati penutur menuturkan konsonan /z/ dengan cara

hujung lidah didekatkan ke gusi bagi menyempitkan laluan udara yang

keluar melalui sempitan itu. Ketika bunyi ini dihasilkan lelangit lembut

dinaikkan dan pita suara bergetar. Dalam teks khutbah yang bertajuk

“Istiqamah dalam Beramal Ibadah”, terdapat konsonan /z/ yang

digunakan dalam perkataan ‘rezeki’.

Manakala dalam teks khutbah yang bertajuk “Akidah dan Iman Dasar

Kehidupan Seseorang Muslim” dalam perkataan ‘zalim’. Penutur

menuturkan konsonan /z/ dengan cara hujung lidah didekatkan ke gusi

bagi menyempitkan laluan udara. Udara keluar melalui sempitan itu.

Lelangit lembut dinaikkan dan pita suara bergetar.

Penutur menuturkan konsonan /z/ dengan cara hujung lidah didekatkan

ke gusi bagi menyempitkan laluan udara. Udara keluar melalui sempitan

itu. Lelangit lembut dinaikkan dan pita suara bergetar. Dalam teks

khutbah yang bertajuk “Kesihatan Tunjang Kekuatan Ummah”, terdapat

konsonan /z/ yang digunakan dalam perkataan ‘zahir’.

Konsonan /sy/:

Penutur menuturkan konsonan /sy/ dengan cara depan lidah didekatkan

pada gusi-lelangit keras bagi menyempitkan laluan udara keluar melalui

sempitan itu. Lelangit lembut dinaikkan dan pita suara tidak bergetar.

Dalam teks khutbah yang bertajuk “Istiqamah dalam Beramal Ibadah”,

terdapat konsonan /sy/ yang digunakan dalam perkataan ‘syurga’.

Penutur menuturkan konsonan /sy/ dengan cara depan lidah didekatkan

pada gusi-lelangit keras bagi menyempitkan laluan udara keluar melalui

sempitan itu. Ketika bunyi itu dihasilkan, lelangit lembut dinaikkan dan

12
pita suara tidak bergetar. Dalam teks khutbah yang bertajuk “Istiqamah

dalam Beramal Ibadah”, terdapatnya perkataan ‘masyarakat’.

Pengkaji mendapati penutur menuturkan konsonan /sy/ dengan cara

depan lidah didekatkan pada gusi-lelangit keras bagi menyempitkan laluan

udara keluar melalui sempitan itu. Lelangit lembut dinaikkan dan pita

suara tidak bergetar. Dalam teks khutbah yang bertajuk “Akidah dan Iman

Dasar Kehidupan Seseorang Muslim” pula, terdapat perkataan ‘syariat’.

Manakala dalam teks khutbah yang bertajuk “Kesihatan Tunjang

Kekuatan Ummah” terdapatnya perkataan ‘mensyukuri’. Penutur

menuturkan konsonan /sy/ dengan cara depan lidah didekatkan pada gusi-

lelangit keras bagi menyempitkan laluan udara keluar melalui sempitan

itu. Lelangit lembut dinaikkan dan pita suara tidak bergetar.

Konsonan /kh/:

Penutur menuturkan konsonan /kh/ dengan cara lidah didekatkan ke

lelangit lembut bagi menyempitkan laluan udara. Udara keluar melalui

sempitan itu lelangit lembut dinaikkan dan pita suara tidak bergetar.

Dalam teks khutbah yang bertajuk “Istiqamah dalam Beramal Ibadah”,

terdapat konsonan kh yang digunakan dalam perkataan ‘keikhlasan’.

Penutur menuturkan konsonan /kh/ dengan cara lidah didekatkan ke

lelangit lembut bagi menyempitkan laluan udara yang keluar melalui

sempitan itu. Ketika bunyi itu dihasilkan, lelangit lembut dinaikkan dan

pita suara tidak bergetar. Dalam teks khutbah yang bertajuk “Istiqamah

dalam Beramal Ibadah” terdapat perkataan ‘akhirat’.

Manakala dalam teks khutbah yang bertajuk “Akidah dan Iman Dasar

13
Kehidupan Seseorang Muslim” pula, terdapat perkataan ‘khutbah’.

Penutur menuturkan konsonan /kh/ dengan cara lidah didekatkan ke

lelangit lembut bagi menyempitkan laluan udara. Udara keluar melalui

sempitan itu lelangit lembut dinaikkan dan pita suara tidak bergetar.

Pengkaji mendapati penutur menuturkan konsonan /kh/ dengan cara

lidah didekatkan ke lelangit lembut bagi menyempitkan laluan udara.

Udara keluar melalui sempitan itu lelangit lembut dinaikkan dan pita suara

tidak bergetar. Dalam teks khutbah yang bertajuk “Kesihatan Tunjang

Kekuatan Ummah” terdapat perkataan ‘khusus’ digunakan dalam teks

khutbah.

Konsonan /gh/:

Penutur menuturkan konsonan /gh/ dengan cara belakang lidah

didekatkan ke lelangit lembut bagi menyempitkan laluan udara. Udara

keluar melalui sempitan itu lelangit lembut dinaikkan dan pita suara

bergetar. Dalam teks khutbah yang bertajuk “Istiqamah dalam Beramal

Ibadah”, terdapat konsonan /gh/ yang digunakan dalam perkataan

‘beristighfar’.

Pengkaji mendapati penutur menuturkan konsonan /gh/ dengan cara

belakang lidah didekatkan ke lelangit lembut bagi menyempitkan laluan

udara. Udara keluar melalui sempitan itu. Lelangit lembut dinaikkan dan

pita suara bergetar. Dalam teks khutbah yang bertajuk “Tarbiah Universiti

Ramadhan” terdapat konsonan /gh/ yang digunakan dalam perkataan

‘maghrib’.

Manakala, dalam teks khutbah yang bertajuk “Lambaian Haji dan

14
Tarbiah Ilahiyyah” terdapat pada perkataan ‘ghaibiyyat’. Penutur

menuturkan konsonan /gh/ dengan cara belakang lidah didekatkan ke

lelangit lembut bagi menyempitkan laluan udara. Udara keluar melalui

sempitan itu dan lelangit lembut dinaikkan serta pita suara bergetar.

Konsonan /q/:

Penutur menuturkan konsonan /q/ dengan cara akar lidah digerakkan

hingga dinding rongga tekak untuk menyekat laluan udara. Udara yang

tersekat dilepaskan dengan serta-merta dan pita suara tidak bergetar.

Dalam teks khutbah yang bertajuk “Istiqamah dalam Beramal Ibadah”,

terdapat konsonan yang digunakan dalam perkataan ‘istiqamah’

Pengkaji mendapati penutur menuturkan konsonan /q/ dengan cara

akar lidah digerakkan hingga dinding rongga tekak untuk menyekat laluan

udara. Udara yang tersekat dilepaskan dengan serta-merta dan pita suara

tidak bergetar. Dalam teks khutbah yang bertajuk “Istiqamah dalam

Beramal Ibadah” terdapat perkataan ‘Al-Quran’.

Penutur menuturkan konsonan /q/ dengan cara akar lidah digerakkan

hingga dinding rongga tekak untuk menyekat laluan udara. Udara yang

tersekat dilepaskan dengan serta-merta dan ketika bunyi dihasilkan pita

suara tidak bergetar. Dalam teks khutbah yang bertajuk “Akidah dan Iman

Dasar Kehidupan Seseorang Muslim” terdapat perkataan ‘ketaqwaan’.

Manakala, dalam teks khutbah yang bertajuk “Akidah dan Iman Dasar

Kehidupan Seseorang Muslim” terdapat perkataan ‘aqidah’ dalam teks

khutbah. Penutur menuturkan konsonan /q/ dengan cara akar lidah

digerakkan hingga dinding rongga tekak untuk menyekat laluan udara.

15
 Udara yang tersekat dilepaskan dengan serta-merta dan pita suara tidak

bergetar.

8.0 RUMUSAN KAJIAN

Sebagai rumusan dapatlah dibuktikan bahawa bunyi konsonan pinjaman bahasa

Arab telah banyak digunakan dalam teks khutbah Jumaat. Pengkaji mendapati

konsonan-konsonan yang mudah dijumpai ialah konsonan ‘f’, ‘z’, ‘q’, ‘kh’ dan

‘sy’. Walau bagaimanapun, terdapat juga konsonan yang sukar didapati dalam

teks yang dianalisis iaitu konsonan ‘gh’. Hanya 3 perkataan sahaja yang

mengandungi konsonan tersebut.

9.0 PENUTUP

Secara kesimpulannya, pengkaji mendapati bahawa banyak konsonan pinjaman

bahasa Arab yang digunakan dalam teks khutbah Jumaat. Hal ini membuktikan

bahawa Bahasa Melayu merupakan bahasa yang mudah menerima pengaruh

bahasa lain dan mudah difahami. Pengkaji mencadangkan supaya kajian dalam

bidang fonologi selanjutnya dilakukan oleh pengkaji lain.

Dengan penghasilan kajian ini, diharap akan dapat memberi manfaat kepada

pelajar-pelajar untuk menambah dokumentasi dan bahan kajian tentang konsonan

pinjaman bahasa Arab dan menjadi panduan kepada guru dan pelajar dalam

16
 pengajaran dan pembelajaran fonologi tentang konsonan

pinjaman bahasa Arab. Selain itu, kajian ini juga akan menjadi sumber rujukan

kepada pengkaji akan datang yang ingin membuat kajian konsonan bahasa Arab.

Walaupun hasil kajian ini tidaklah begitu lengkap dan sempurna, namun

sekurang-kurangnya dapat membantu pengkaji-pengkaji lain yang berminat

mendalami aspek ini pada masa akan datang.

BIBLIOGRAFI

Choo Say Tee, Goay Teck Chong dan Zainuddin Ahmad, 2015. STPM Bahasa
Melayu Penggal 1: Sasbadi Sdn. Bhd.

Jabatan Kemajuan Islam Malaysia, 2018. Diakses pada 19 Mei 2019, daripada
www.islam.gov.my/e-khutbah

Raminah Hj Sabran, Ahmad Khair Mohd Nor dan Zulkarnain Farihin Abdullah, 2018.
Bahasa Melayu Topikal Penggal 1: Pustaka Salam Sdn. Bhd.

Shamsul Madiyyah Bahrum, Suhaimi Mohd Salleh dan Md Rahim Yahaya, 2019.
Nota & Latihan STPM Bahasa Melayu Sem 1: Penerbit Ilmu Bakti Sdn. Bhd.

Shamsul Mardiyyah Bahrum, Suhaimi Mohd. Salleh dan Md Rahim Yahaya, 2015.
17
 Teks Efektif STPM Bahasa Melayu Penggal 1: Penerbit Ilmu Bakti Sdn, Bhd.

Sharifah Husain, Mohd Syah Aksara Dan Dr. D. Kathirasan, 2015. Teks STPM
Bahasa Melayu Penggal 1: Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd.

18