TEORYANG PAMPANITIKAN - Ito ay sumibol sa panahon ng Muling Pagsibol o

Renacimiento (Renaissance). Ito ay nagmula sa salitang

- isang sistematikong pag-aaral at ang mga paraan sa pag-aaral
ingles na “human” o tao sa Filipino.
ng panitikan na naglalarawan sa tungkulin ng panitikan
- Ang layunin ng panitikan ay ipakita na ang tao ang sentro ng
kabilang ang layunin ng may-akda sa pagsulat.
mundo. Binibigyang- tuon ang kalakasan at mabubuting
DULOG katangian ng tao gaya ng talino, talento at iba pa.
- Ayon kay PROTAGORAS (Villafuerte, 1988) “Ang tao ang
- Ayon kay Anthony, ito ay isang set ng mga pagpapalagay sentro ng daigdig, ang sukatan ng lahat ng bagay at
hinggil sa kalikasan ng wika, pagkatuto, at pagtuturo. panginoon ng kanyang kapalaran.”
“Lubos na nadadama at nauunawaan ang isang akda kung - Humanismo: Dignidad, Pagpapahalaga sa Sarili at Kapwa
nauunawaan ng mag-aaral ang iba’t ibang dulog at teorya na - Ang teoryang humanismo ay pananaw na nakasentro sa tao sa
maaaring gamitin sa pagsusuri ng isang akdang pampanitikan.” halip na sa Diyos.
- Sa pilosopiya, ito ay atityud na nagbibigay diin sa
KLASISMO DIGNIDAD at KAHALAGAHAN ng tao.
- Ang klasisismo o klasismo ay isa sa teoryang pampanitikan - Pinaniniwalaang ang tao ay nilikhang RASYUNAL.
na nagmula sa Gresya. Mas higit na pinapahalagahan ang - Karaniwang ginagamit ang humanismo para ilarawan ang
kaisipan kaysa damdamin. kilusang panitikan at kultura sa kanlurang Europa noong ika-
- Ang layunin ng panitikan ay maglahad ng mga pangyayaring 14 hanggang ika-15 siglo.
payak, ukol sa pagkakaiba ng estado sa buhay ng dalawang - Nagbigay ng bagong sigla ang humanismo ang pagkakatuklas
nag-iibigan, karaniwan ang daloy ng mga pangyayari, ng paglilimbag noong ika-15 siglo sa pamamagitan ng
matipid at piling-pili sa paggamit ng mga salita at laging pagpapalaganap ng mga klasikong edisyon.
nagtatapos nang may kaayusan. - Sa pagsusuri ng panitikan ayon sa pananaw na humanistiko,
- Ipinahahayag ng klasismo na ang isang akda ay hindi mainam na tingnan ang sumusunod:
naluluma o nalalaos, sa kabilang dako ay nangyayari o  Pagkatao
nagaganap parin sa kasalukuyan.  Tema ng kwento
- Nakasaad rin dito na nakatuon ang panitikan sa pinakamataas  Mga pagpapahalagang pantao: moral at etikal ba?
patungo sa pinakamababang uri. Ibig sabihin, sa itaas  Mga bagay na nakaiinfluwensya sa pagkatao ng tauhan; at
matatagpuan ang kapangyarihan at kagandahan.  Pamamaraan ng pagbibigay solusyon sa problema.

IMAHISMO

HUMANISMO - Ang layunin ng panitikan ay gumamit ng mga imahen na higit

na maghahayag sa mga damdamin, kaisipan, ideya, saloobin
 at iba pang nais na ibahagi ng may-akda na higit na madaling Nasaan, Diyos ko, ang sinasabi Mo Tao’y pantay-pantay sa bala
maunawaan kaysa gumamit lamang ng karaniwang salita. ng mundo? Kaming mga api ngayo’y naririto Dinggin Mo, Poon
- Isang pamamalagay na kinakailangang gumamit ng matipid ko, panambitang ito.
at maingat na paggamit ng mga salita upang makabuo ng
REALISMO
konkretong imahen.
- Ito ay umusbong noong 1900 at sa unang dalawang dekada - Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang mga karanasan at
ng ika-20 siglo lumalaganap ang imahismo bilang isang nasaksisan ng may- akda sa kanyang lipunan SA
kilusang panulaan sa Estados Unidos at Inglatera. MAKATOTOHANANG PAMAMARAAN.
- Nagbibigay-pansin sa hanay ng mga salita at simbolismo ang - Samakatuwid, ang panitikan ay hango sa totoong buhay
nasabing kilusan. Ilan sa mga prominenteng pangalan sa ngunit hindi tuwirang totoo sapagkat isinaalang-alang ng
kilusang ito ay ang mga makatang Amerikanong sina Ezra may- akda ang kasiningan at pagkaepektibo ng kanyang
Pound, Amy Loswell, John Gould Fletcher at Hilda sinulat.
Doolittle. - Nagpapahayag ito ng pagtanggap sa katotohanan o realidad
- Samantala, sa Ingletera naman ay nakilala ang mga ng buhay.
manunulat na sina D.H. Lawrence at Richard Aldington. - Ipinaglalaban ng teoryang realism ang katotohanan kaysa
Kasabay ng kanilang paglikha ng mga obra sa ganitong lapit, kagandahan
nagpalaganap din ang kanilang hanay ng mga manifesto at
sanaysay na kumakatawan sa kanilang teorya. HALIMBAWA:

HALIMBAWA: AMBO

PANAMBITAN ni Myrna Prad - Isang maikling kuwentong isinulat ni Wilfredo Virtusio.

- Ito ay tumatalakay sa katiwalian na siyang dahilan ng
Bakit kaya rito sa mundong ibabaw paghihirap ng maraming mamamayan.
- Sinasalamin nito ang kawalang pakialam ng mga opisyales na
Marami sa tao’y sa salapi silaw? Kaya kung isa kang kapus-
walang ibang inatupag kung hindi ang magkamal ng salaping
kapalaran Wala kang pag-asang umakyat sa lipunan.
nagmumula sa paghihirap ng mga taong ang nais lamang ay
Mga mahirap lalong nasasadlak Mga mayayaman lalong maibigay ang pangunahing pangangailangan ng kanilang
umuunlad pamilya.
Maykapangyarihan, hindi sumusulyap Mga utang na loob mula
sa mahirap.
Bangkang Papel
Kung may mga taong sadyang nadarapa Sa halip tulungan,
- Isinulat ni Genoveva Edroza- Matute. Ito ay unang nailathala
tinutulak pa nga; Buong lakas silang dinudusta-dusta Upang
noong 1946.
itong hapdi’y lalong managana.
- Ang isyung tinalakay sa kwento ay ang pagkawasak ng
pamilya dahil sa gera.
- Unang nailathala noong 1946, ang taon kung saan nagkamit HALIMBAWA:
ng Pilipinas ang tunay na kalayaan at unang taon kung saan
SUYUAN SA TUBIGAN
maaring maglathala ng mga kwento ang awtor.
- Bakas sa kwento ang kinimkim na saluobin ng awtor tungkol - Ang pagpapaligsahan ng dalawang tao para sa isang pag-ibig
sa digmaan noong pinlanong sakupin ng mga Hapon ang at ang pagpili ng isang tao para sa ikasasaya ng kanyang
Pilipinas. puso.
- Ang kwentong ito ay tungkol sa pagbabalik-tanaw ng
tagapagsalaysay sa tuwing nakakakita siya ng mga batang SIKOLOHIKAL
nag papalutang ng bangkang papel. - Tinatalakay sa akda ang mga damdaming namamayani sa
FEMENISMO mga tauhan gaya ng pagmamahal, paghanga, pagkadakila,
gayon din ang mga negatibong damdamin ng pangamba,
- Ang layunin ng panitikan ay magpakilala ng mga kalakasan takot, galit, pagkabigo, at iba pa. Mahalagang masuri ang
at kakayahang pambabae at iangat ang pagtingin ng lipunan emosyon at makilala ang tunay na katauhan ng indibidwal.
sa mga kababaihan. Madaling matukoy kung ang isang - Ang layunin ng panitikan ay ipaliwanag sa pamamagitan ng
panitikan ay feminismo sapagkat babae o sagisag babae ang pagpapakita ng mga salik (factor) sa pagbuo ng naturang
pangunahing tauhan ay ipimayagpag ang mabubuti at behavior (pag-uugali, paniniwala, pananaw, pagkatao) sa
magagandang katangian ng tauhan. isang tauhan sa kanyang akda. Ipinakikita sa akda na ang tao
ay nagbabago o nagkakaroon ng panibagong behavior dahil
PORMALISMO O PORMALISTIKO
may nag-udyok na mabago o mabuo ito.
- Ang pagtuklas at pagpapaliwanag sa anyo ng akda ang
EKSISTENSYALISMO
tanging layunin ng pagsusuring formalistiko. Hindi
binibigyang-diin sa teoryang ito ang buhay ng may-akda, - Ang layunin ng panitikan ay ipakita na may kalayaan ang
hindi nakapaloob ang kasaysayan, at lalong walang tao na pumili o magdesisyon para sa kanyang sarili na
mababanaag na implikasyong sosyolohikal, politikal, siyang pinakasentro ng kanyang pananatili sa mundo
sikolohikal, at ekonomikal. Samakatuwid, ang pisikal na (human existence).
katangian ng akda ang pinakaubod ng pagdulog na ito. - Sa utak at isip nakasentro ang teoryang pampanitikang ito
[dahil] utak ang nagpapagana sa tao. Tao ang pangunahing
nilikha sa mundo; siya lamang ang may kakayahang mag-isip
SIKOLOHIKAL at magdesisyon, hindi gaya ng hayop at ibang nilalang.
- Tumutukoy sa isang uri ng kritisismo na nagbibigay-diin sa ROMANTISISMO
porma ng isang teksto at hindi sa nilalaman nito.
- Ang layunin ng teoryang ito ay ipamalas ang iba’t ibang
- Binibigyan nito ng markadong atensyon ang kaayusan, istilo,
paraan ng tao o sumasagisag sa tao sap ag-aalay ng kanyang
o paraang artistiko ng teksto.
pag-ibig sa kapwa, bansa, at mundong kinalakhan. Ipinakikita
- Iniiwasan nito ang pagtatalakay ng mga elementong labas sa
rin sa akda na gagawin at gagawin ng isang nilalang ang lahat
teksto mismo tulad ng histori, politika, at talambuhay.
 upang maipaalam lamang ang kanyang pag-ibig sa tao o - Ang layunin ng panitikan ay ilahad ang iba’t ibang
bayang napupusuan. pamantayang sumusukat sa moralidad ng isang tao – ang
- Binibigyang halaga ang indibidwalismo, rebolusyon, pamantayan ng tama at mali. Inilalahad din nito ang mga
imahinasyon at likas. pilosopiya o proposisyong nagsasaad sa pagkatama o
- Pagtakas mula sa realidad o katotohanan. kamalian ng isang kilos o ugali ayon sa pamantayang
itinakda ng lipunan. Sa madaling sabi, ang moralidad ay
MARKISMO/MARXISMO
napagkakasunduan ayon na rin sa kaantasan nito.
- Ang layunin ng teoryang ito ay ipakita na ang tao o - Sa pag-aaral ng akda ay naroroon ang moralistikong
sumasagisag sa tao ay may sariling kakayahan na umangat pananaw at binibigyang-diin ang layuning dakilain at
buhat sa pagdurusang dulot ng pang- ekonomiyang kahirapan pahalagahan ang kabutihan at itakwil ang kasamaan. Ngunit
at suliraning panlipunan at pampulitika. Ang mga paraan ng huwag ipagkakamali na sa pag-aaral ng akda [na ginamitan
pag-ahon mula sa kalugmukan sa adka ay nagsisilbing nito] ay sapat nang itanong kung anong aral ng akda dapat
modelo para sa mga mambabasa. matutong timbangin ang lakas at kahinaan ng tao sa harap ng
- Pinakikita ang pagtutunggali o paglalaban ng dalawang pagsubok.
magkasalungat ng puwersa. Inuunawa ang akda batay sa
BAYOGRAPIKAL
kalagayan ng mga tauhan. Sumasagisag sa tao na may sariling
kakayahan na umangat sa buhay. - Ang layunin ng panitikan ay ipamalas ang karanasan o
kasagsagan sa buhay ng may-akda. Ipinahihiwatig sa mga
SOSYOLOHIKAL
akdang bayograpikal ang mga bahagi sa buhay ng may-akda
- Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang kalagayan at na siya niyang pinakamasaya, pinakamahirap,
suliraning panlipunan ng lipunang kinabibilangan ng may- pinakamalungkot at lahat ng mga “pinaka” na inaasahang
akda. Naipakikita rito ang pamaraan ng mga tauhan sa magsilbing katuwang ng mambabasa sa kanyang karanasan
pagsugpo sa suliranin o kalagayan ng lipunan na nagsisilbing sa mundo.
gabay sa mga mambabasa sa magpuksa sa mga katulad na - Ang sabi nga nina Ramos at Mendiola (1994):
suliranin.  “Sa paggamit ng pantalambuhay na kritisismo,
- Sa pagsusuri ng mga akda ay natatalakay ang mga matutuklasan pa rin ang iba pang impluwensiyang
kalagayang sosyal, ang kapamuhayan, ang mga sitwasyong makakatulong sa sining ng manunulat – ang mga
nag-uudyok ng karahasan, nagtutulak sa tao sa ganoon at pilosopiyang kaakbay sa kanyang panahon, ang mga
ganitong buhay, mga pagkakataong nagiging sanhi o bunga aklat o ang mga akda na kanyang binasa, ang iba pang
kaya ng mga pang-aapi at pagkaapi, pagkaduhagi, kaimbihan tao na nagsilbing gabay o nagmulat sa kanyang
o dili kaya’y ng kadakilaan, kagitingan, kabayanihan ng magsulat.”
isang tao o pangkat ng tao. - Sa paggamit ng dulog bayograpikal, kinakailangang bigyang-
pansin ng mga mag-aaral o manananaliksik ang ilang
MORALISTIKO kondisyong ito:
1. Ang binabasa at sinusuri ay ang akda at ito’y hindi dapat
ipagpalit sa pagtalakay sa buhay ng makata o manunulat.
 2. Sa teoryang bayograpikal, ang pagpapasiya sa binasang kundi ang pinaghalu-halong pananaw na ang nais iparating ay
akda ay hindi kapintasan o kahinaan ng may-akda. ang kabuuan ng pagtao at mundo.
QUEER NATURALISMO
- Ang layunin ng panitikan ay iangat at pagpantayin sa - Ito’y teoryang pampanitikan na naniniwalang malayang
paningin ng lipunan sa mga homosexual. Kung ang mga kagustuhan ang isang tao dahil ang kanyang buhay ay
babae ay may feminismo ang mga homosexual naman ay hinuhubog lamang ng kanyang heredity at kapaligiran. Sa
queer. panitikan, layon nito na ipakita nang walang panghuhusga
ang isang bahagi ng buhay. Nabibigyang pansin dito ang mga
HISTORIKAL
saloobin, damdamin, kilos at gawi ng mga tauhan.
- Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang karanasan ng isang - PANGKALAHATANG PANANAW
lipi ng tao na siyang masasalamin sa kasaysayan ay bahagi  “Huwag niyong husgahan ang tao sa panlabas niyang
ng kanyang pagkahubog. Nais din nitong ipakita na ang anyo bagkus alamin muna ang pinagmulan ng katangian
kasaysayan ay bahagi ng buhay ng tao at ng mundo. niyang ito” sapagkat “kung ano ang ginawa mo sa iyong
kapwa, iyon din ang iyong matatanggap.”
KULTURAL
- Ang layunin ng panitikan ay ipakilala ang kultura ng may-
akda sa mga hindi nakakaalam. Ibinabahagi ng may-akda ang SIKO-ANALITIKO
mga kaugalian, paniniwala at tradisyong minana at ipasa sa
- Tanging ang ekonomiya lamang ang motibo ng lipunan.
mga sunod na salinlahi.
“Nasa paghahanapbuhay ang tugon upang lasapin ang
- Ipinakikita rin dito na bawat lipi ay natatangi.
sarap ng buhay.” Nagkakaroon lamang ng maturidad ang
FEMINISMO – MARKISMO isang tao bunga ng kanyang kamalayan sa kahirapan.
- Ang layunin ng panitikan ay ilantad ang iba’t ibang paraan ARKETIPAL
ng kababaihan sa pagtugon sa suliraning kanyang
- Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang mga mahahalagang
kinakaharap. Isang halimbawa nito ay ang pagkilala sa
bahagi ng akda sa pamamagitan ng mga simbolo. Ngunit
prostitusyon bilang tuwirang tugon sa suliraning dinaranas sa
hindi basta-basta masusuri ang mga simbolismo sa akda.
halip na ito’y kasamaan at suliranin ng lipunan.
Pinakamainam na alamin muna ang kabuuang konsepto at
DEKONSTRUKSYON tema ng panitikan sapagkat ang mga simbolismong
napapaloob sa akda ay magkaugnay sa isa’t isa. Ang lahat ng
- Ang layunin ng panitikan ay ipakita ang iba’t ibang aspekto simbolismo ay naaayon sa tema at konseptong ipinapakilala
na bumubuo sa tao at mundo. ng may-akda sa mga mambabasa.
Pinaniniwalaan kasi ng ilang mga pilosopo at manunulat na - Kumukuha karaniwan ng mga simbolismo o imahe sa mga
walang iisang pananaw ang nag- udyok sa may-akda na sumulat kwentong hango sa mitolohiya, epiko, o maging sa bibliya
 tulad ng kalapati, tanikala, timbangan, kandila, sulo, at iba Carlos Palanca Memorial Awards for Literature, hindi lamang
pa. sa larangan ng maikling kwento kundi maging sa tula at
panunuring pampanitikan.
MGA KRITIKONG PILIPINO SA PANITIKANG
FILIPINO ISAGANI R. CRUZ
ALEJANDRO G. ABADILLA - Kilalang mananalaysay at manunulat ng mga dula at higit sa
lahat isang mapagkakatiwalaang kritiko ng Filipino.
- Tubong rosario, Cavite, isinilang ni alejandro g. Abadilla
- Dating kolumnista ng mahigit sa 20 pahayagan, sa
noong 1908.
kasalukuyan ay lingguhang sumusulat ng pitak si Cruz sa
- Nahirang siyang maging editor ng dahong tagalog ng
Philippine Star at Philippine Starweek.
pilipinas-digest ng pilipinas-american review.
- Karamihan sa akdang napanalunan niya sa Carlos Palanca
- Inilathala sa taliba ang kanyang unang akda, ang
Memorial Awards for Literature ay mga dula at mga sanaysay
“telephonegram” na napili ng kritikong si clodualdo del
sa panunuring pampanitikan sa Filipino at Ingles.
mundo na pinaka magandang kwento ng buwang iyon.
TEODORO A. AGONCILLO
LOPE K. SANTOS
- kilalang historyador, manunulat, makata, manunuri,
mananlaysay at propesor sa filipino ng FEU. - Makata, manunulat, mananalaysay at nobelista.
- lalong naging tanyag si agoncillo dahil sa kanyang aklat na “ - Tinaguriang Makata ng Puso at Ama ng Balarilang Tagalog si
ang maikling kwentong tagalog, 1886-1948. Santos na nagtapos sa Escuela de Derecho de Manila, Escuela
- isa sa mga kasapi ng samahang panitikan na laban sa Normal Superior de Maestros at sa Colegio Filipino.
matatandang tanod at sa lingguhang liwayway na noon ay - Naging direktor ng Surian ng Wikang Pambansa, 1941-1945.
ayaw maglathala ng mga akda ng mga kabataang makata at - Naisulat niya ang balarila ng Wikang Pambansa na naging
manunulat. opisyal na batayang aklat sa Filipino.
VIRGILIO S. ALMARIO FEDERICO LICSI LICSI JR.
- maituturing na isa sa pinakatanyag na kritiko ng panitikang - Nagwagi ng makailang ulit sa Carlos Palanca memorial
filipino si virgilio s. almario, na lalong kilala sa bansag na rio Awards for Literature sa pagsulat ng mga tulang gigising sa
alma ay lagi nang ksangkot sa pagbibigay –kulay sa kamalayang pilipino, itinanghal na makata ng taon ng 1996 si
panulaang filipino. licsi.
- dating tagapamuno ng komisyon ng wikang filipino. - Siya’y may-akda ng pitong antolohiya ng mga tula sa filipino,
ingles at kastila.
LAMBERTO E. ANTONIO
ROGELIO G. MANGAHAS
- Itinuturing na isa sa mga tungkong bato ng mga makatang
UE, kasama sina V. Almario at Rogelio Mangahas. Si - Itinanghal na “makata ng taong 1969” sa talaang ginto ng
Antonio ay makailang ulit ng nagwagi ng gantimpala sa Surian ng Wikang Pambansa.
- Kinilala ng mga kritiko ang kanyang tulang “Duguang - Pinapanigan niya ang panulaan bilang katotohanan, at
Plakard” katibayan ng tula bilang institusyon ng kalikasan o bilang
isang anyo ng kaalaman, at bilang pangmoral na katwiran ng
FERNANDO B. MONLEO
kaisipan.
- Kilala sa sagisag na batubalani, si monleon ay tinagurian - Ang panulaan para sa kaniya ay higit na mataas at pilosopikal
Makatang Laureado noong 1968. kaysa kasaysayan.
- Nahirang na mambabalagtas na taon noong 1967. Siya’y
PLATO
naging pangalawang patnugot ng Surian ng Wikang
Pambansa. - Isinilang noong 428 B.C. sa Athen, Greece
- Siya ang itinuturing na pangalawang tungkong bato ng
CLODUALDO DEL MUNDO
sinaunang Gresya, kabilang sina Aristotle at Socrates
- Dating patnudot ng mga magasin sa Filipino at editorial - May tatlong kontribusyon si Plato sa panunuring
director ng Liwayway Publishing. pampanitikan:
- Pitak ng parolang ginto, sa bisa nito ay pumili si Del Mundo 1. ang anyo at suliranin ng sining
ng pinakamahusay na katha buwan-buwan at taon-taon. 2. ang inspirasyon ng makata
3. ang panulaan bilang tagapagturo ng kabutihan at
PONCIANO B. P. PINEDA katotohanan
- Nanungkulang punong komisyoner sa Wikang Filipino bago - ang itinatag na sistema ni Plato ay malawakang sistema ng
nagretiro. pilosopiya na matibay ang etikal na pundasyon ng ideyang
- Tubong nueva ecija ang mananggol, makata, manunulat, eternal o pormang kumakataan sa daigdig
propesor sa wika at linggwista si Pineda. - itinatag ni Plato ang Akademya sa Athens bilang institusyon
para sa pagkakamit ng sistematikong pilosopikal ay
MGA KRITIKONG BANYAGA SA PANITIKANG siyentipikong pananaliksik
BANYAGA - ang kanyang tanging pinag-aalinlangan ay ang bisang
ARISTOTLE pangmoral sa sining
- Taliwas kay Aristotle, pinaniniwalaan ni Plato na ang tula ay
- Sa Poetics nakapaloob ang panunuring pampanitikan ni isa lamang panggagagad ng konkretong kalikasan. Bilang
Aristotle resyonalista, pinaniniwalaan din ni Plato na “ang dahilan ay
- Tatlo ang mahahalagang kontribusyon sa Poetics dapat sundan kahit saan maguna.”
1. Ito ang nagpasimuno ng panunuring pampanitikan - Nakapaloob sa pilosopiya ni Plato ang etikang rasyonalistiko
2. Ito ang ginamit sa huwaran at patnubay ng panunuring kaya’t dikatakatang politikal ang kanyang pangunahing
pampanitikan ambisyon. Dahil dito, ang pinakatanging pangayyaring
3. Ito’y nag-alay ng isang konkretong teorya ng panitikan na naganap sa buhay ni Plato ay ang interbensyon sa politikang
hindi hiram sa mga basal na kaisipan o pilsopyang pang- Syracusan.
estetika.
- Itinatag ni Plato ang doktrinang Phaedo na nagsaad ng Pansariling kakayahan na isang kritisismo at ang orihinal ay
imortolidad ng kaluluwa. Nakapaloob sa kanyang kaisipan nasusulat sa Ingles.
ang aspektong lohikal, epistemolohikal, at metapisikal - Kay Eliot, ang tula ay di dapat isalaysay sa kahalagahan at
kaigtigan ng damdamin o mga bahagi nito kundi sa matinding
SOCRATES
sining na nakapaloob sa paraan ng pagkakasulat. Sinalungat
- Isinilang si Socrates noong 470 B.C. Siya , ayon kay Cicero, din niya ang paliwanag ni Wordsworth na ang panulaan ay
ang nagbaba ng pilosopiya mula sa langit patungo sa daigdig. emosyong nagpapagunita sa katahimikan.
Mababasa ang kanyang personalidad at doktrina sa Dialogue - Ang paghahanap ng Obhetibong Koroleytib dahil sa
at sa Memorabilla of Xenophon. Siya ay namatay sa edad na pagwawalang bahala sa tao o dehumanisasyon ang nilikha ni
71. Eliot na siyang kumakatawan lamang sa pangkat ng iba’t
- ay isang klasikong Griyego (taga-Atenas) pilosopo-kredito ibang pagpapahayag ng damdamin ng tao ukol sa sining
bilang isa sa mga tagapagtatag ng Western pilosopiya. Siya - Paniniwala ni Eliot ang dissociation of sensibility matapos
ay isang misteriyosong pigura na kilala higit sa lahat sa niyang sabihing ang mga makata ng ating sibilisasyon na
pamamagitan ng mga likhang mga klasikal na manunulat, lalo narito pa sa kasalukuyan ay dapat maging difficult.
na ang mga kasulatan ng kanyang mga mag-aaral Plato at - The Poet must become more and more, comprehensive, more
Xenophon at mag-play ng kanyang kontemporaryong allusive , more indirect, in order to force, to dislocate, if
Aristophanes. Dialogues of Plato ay kabilang sa mga pinaka- necessary, language into his meaning
komprehensibong mga likha ni Socrates
Mga likha….
Paniniwala
- Mary Renault (the Last of the Wine)
- Naniniwala si Socrates sa mitolohiyang naglalaman ng mga - Four Quartets
katotohanang kwento tungkol sa mga Diyos ay imbensyon
ISYUNG PANLIPUNAN
lamang ng mga makata, gayundin ang imortalidad ng tao.
ISYU
T.S ELIOT
- Usapin, argumento, paksa o usapin na kailangan na
- Thomas Stearns Eliot (TS Eliot) 1934 Septiyembre 26, 1888
pagtuunan ng pansin para maresolba o masolusyunan
St. Louis, Missouri, Estados Unidos Namatay noong Enero 4,
- Pangyayaring nagaganap ngayon na pinag-uusapan o
1965 (edad 76) Kensington, London, England Hanapbuhay
napapansin ng nakararami
makata, manunulat ng dula, pampanitikan kritiko, at editor
Citizenship ng Amerikano LIPUNAN
KALIGIRANG KASAYSAYAN…. - Isang grupo ng mga tao o mamamayan na binibigyang
katangian o paglalarawan sa mga huwaran ng mga
- Taglay ang buong pangalanng Thomas Stearns Elliot siya ay
pagkakaugnay ng bawat indibidwal na binabahagi ang iba’t
nakilala dahil sa kanyang sanaysay na Tradisyon at
ibang kultura at mga institusyon.
MGA SEKTOR NG LIPUNAN KALUSUGANG PAMPUBLIKO
- Simbahan - Bunga ng mga tinatawa na pandemic o epidemic- ang
- Pamahalaan pagkalat ng mga sakit sa rehiyon o malaking pangkat ng tao.
- Edukasyon
PROBLEMANG PANGKAPIT-BAYANAN
- Gobyerno
- Ekonomiya - Isyu na maaaring mangyari sa kapit-bahayan
- Kadalasang may mataas na dropout rate sa hayskol
- Mga bata ay kadalasang may mababa sa walang pagkakataon
na mag-aral sa kolehiyo
ISYUNG PANLIPUNAN DISKRIMINASYON SA EDAD
- Isyung pampublikong usapin, nakakaapekto ito hindi lamang - Pagtanggi sa edad ng isang tao
sa isang tao sa lipunan kundi sa isang malaking bahagi mismo
ABORSYON
ng nasabing lipunan.
- Pagpatay sa sanggol habang nasa loob ng tiyan ng ina
PANGKALAHATANG KAISIPAN
- Isa sa kontrobersyal na isyu sa aspetong moral, legal, at
- Karaniwan sa mga isyu ng lipunan ay tumatalakay o katayuang panrelihiyon
sumasalamin sa kinakaharap ng lipunan
EDUKASYON
ISYU PANG-EKONOMIKO
- Isa sa pinakamahalagang dahilan sa pag-assenso at pag-unlad
- Nagbubunga ng pagkawala ng trabaho ng mga tao depende sa ng lipunan
lugar, kasarian, edukasyon, at kadalasan sa mga grupong - Kapag kulang ito, ito ay buhat ng hindi pagkakarooon ng
etniko. saktong pondo s amga paaralang pampubliko
PAGSASAPIN-SAPIN SA LIPUNAN MGA TAYUTAY
- Ang tayutay ay isang sinadyang paglayo sa karaniwang
- Isang uri ng pagkakaiba kung saan ang mga tao ay pinagtangi
paggamit ng mga salita upang gawing mabisa, matalinghaga,
ukol sa kanilang katayuan sa buhay base sa kanilang kita,
makulay at kaakit-akit ang pagpapahayag
kayamanan, kalayuan sa lipunan, at kung minsan, sa kanilang
kapangyarihan, panlipunan man o politikal.
MGA URI NG TAYUTAY
- Nagbubunga ng kapootan sa lahi o kapwa tao
Pagtutulad (Ingles: Simile)
HINDI PAGKAKAPANTAY-PANTAY - Ito ay isang paghahambing sa dalawang magkaibang tao,
bagay, pangyayari atbp. Gumagamit ang pagtutulad ng mga
- Bunga ng maraming problemang panlipunan na kung saan salitang tulad ng, katulad ng, parang, kawangis ng, animo,
pinagbabasehan ang kasarian, kapansanan, lahi at edad na kagaya ng atbp.
nakakaapekto sa pagtrato ng isang tao.
  Ikaw ay kagaya ng ibong lumilipad  Ang masayang larawan ni Pedro ay nagpapakita nga
 Ang kagandahan mo ay tulad ng isang anghel. kanyang emosyon ngayon.
 Ang ulilang bag na iyan ay galing kay Celia.

Paglilipat-saklaw (Ingles: Synecdoche)

- Pagbanggit ito sa bahagi nga isang bagay o ideya bilang
Pagwawangis (Ingles: Metaphor) katapat ng kabuuan.
- Ito ay katulad ng pagtutulad, maliban sa hindi ginagamit ang  Tatlong kamay ang tumutulong sa kawawang ulila
mga salitang tulad ng, katulad ng, parang, kawangis ng,  Si Santiago ay humingi ng kamay ng dalaga.
animo, kagaya ng atbp.
 Si Jon ay lumalakad na babae. Pagtawag (Ingles: Apostrophe)
 Malakas na lalaki si Ken. - Ito ay pagtawag sa mga bagay na parang ikinausap sila.
 Pag-ibig, nasaan ka na?
Pagtatao (Ingles: Personification)  Galit, layuan mo ako magpakailanman.
- Ito ay pagsasalin ng talino, gawi at katangian ng tao sa bagay.
 Ang mga damo ay sumasayaw. Tanong Retorikal (Ingles: Rhetorical Question)
 Tumatawa ng malakas ang mga puno. - Mga tanong ito na hindi nangangailangan nga sagot.
 Kailangan ko bang tangappin na hindi niya ko mapapansin
Eksaherasyon (Ingles: Hyperbole) at mamahailin?
- Ito ay lubhang pinalalabis o pinakukulang ang katunayan at  Wala na bang pag-asa na makaahon tayo sa kahirapan
kalagayan ng tao, bagay, pangyayari atbp. nang dahil sa mga sunud-sunod na mga problema natin?
 Ang pagmamahal ko sa iyo ay singlayo ng buwan.
 Parang nabiyak ang aking ulo sa kaiisip sa ginawa mo. Pagpapalit- tawag (Ingles: Metonymy)
- Ito ay pansamantalang pagpapalit ng mga pangalan ng bagay
Paguyam(Ingles: Sarcasm/Irony) na magkaugnay.
- Isang tayutay na kung saan ito ay pangungutya o pangaasar  Igalang dapat ang mga maputing buhok.
ito sa tao o bagay.  Mas magiting ang panulat kaysa espada.
 Ang sipag mo naman, Juan. Makikita ko ang sipag mo
sa madumi mong kwarto. Panaramdam (Ingles: Exclamatory)
 Sa kagandahan mo, nakikita ko ang mga butas-butas at - Ito ay naglalarawan sa mga karaniwang damdamin
mga tagihawat ng mukha mo.  Noon, kapag nakikita kita, punung-puno ako
ng kaligayahan at kilig per ngayon, sa tuwing nakikita
Paglipat-wika kita na may ibang kasama, dumilim ang mundo ko at
- Ito ay paggamit ng pang-uri upang ipaglalarawan ang mga punung-puno ng pighati at kirot.
bagay.
 - Ito ay nagpapahayag ng mga laman ng isip na animo’y tunay
Tambisan (Ingles: Antithesis) na kaharap o nakikita sa nagsasalita.
- Ito ay pagtatabi ng mga hagap na nagkakahidwaan sa  Naiisip ko na maging mapayapa ang lahat.
kahulugan upang lalong mapatingkad na lalo ang mga salita.  Nakikita kong mananalo ako sa kompetisyon.
 Ang pag-ibig ay ideyal ngunit ang kasal ay tunay na
bagay. Paghahalintulad(Analogy)
 Marami ang tinawag pero kaunti ang napili. - Ito ay pagtutulad ng dalawang bagay, lugar, o ideya na
magkatumbas.
Paghihimig (Ingles: Onomatopoeia)  Ang dalaga ay parang isang bulaklak, at ang binata ay
- Ito ay pagpahiwatig ng kahulugan sa pamamagitan ng tunog o parang isang bubuyog.
himig ng mga salita.  Ako ay isang buwan na sumisikat sa gabi, at ikaw ay
 Maririnig ko ang tiktok ng orasan. isang araw na sumisikat sa umaga.
 Mainga ang aw-aw ng aso kong si Iggy.

Pag-uulit(Ingles: Alliteration)
- Ginagamit nito ang magkatulad na titik o pantig sa simula ng
dalawa o mahigpit pang salitang ginagamit sa isang
pangungusap.
 Si Sam ay sumasayaw sa silid-aralan.
 Masipag maglaba ang mga magulang ko.

Pagtanggi(Ingles: Litotes)
- Ito ay ginagamit ang salitang “hindi” sa unahan ng
pangungusap.
 Hindi niyo ako maloloko
 Hindi siya sumama sa outing ng kanilang barkada.

Salantunay(Ingles: Paradox)
- Ito ay ang pagpapahayag ng isang katotohanan sa
pamamagitan ng paggamit ng sangkap na animo’y di totoo sa
biglang basa o dinig.
 Ang mga palaging talo sa buhay ang nagtagumpay.
 Ang mayaman ay mahirap sa kaligayahan.

Pangitain(Ingles: Vision imagery)

Identipikasyon : Tukuyin kung ano o sino ang isinasaad ng mga Feminismo 11. Idinidiin nito ang karapatan ng mga kababaihan
sumusunod na pahayag. Isulat ang tamang sagot sa patlang  sa lipunan at kalayaang pangkabuhayan.
Teorya 1. Pormulasyon ng mga palilinawing simulain ng mga Naturalismo 12. Inilalarawan nito ang isang simpleng tauhan na
tiyak na kaisipan upang makalikha nang malinaw at may di-mapipigil na damdamin.
sistematikong paraan ng paglalarawan o pagpapaliwanag dito. 
Markismo 13. Ang pagsusuri , pag-aaral at ang pagtuturo ng
Panitikan 2. Kalipunan ng mga akdang nasusulat na makikilala literature sa istruktura ng mga klase ng tao sa lipunan , sa
sa pamamagitan ng malikhaing pagpapahayag, aestetikong anyo , konteksto ng mga misyung pangkabuhayan , panlipunan at
pandaigdigang kaisipan at kawalang-  maliw. political. 
Panunuring Pampanitikan 3. Sistema ng mga kaisipan at SIKO-analitiko 14. Ang teoryang ito ayon kay Freud ay tanging
kahalagahan ng pag-aaral na naglalarawan sa tungkulin ng ekonomiya lamang ang motibo ng mundo . 
panitikan , kabilang ang layunin ng may-akda sa pagsulat at
Eksistensyalismo 15. Ito ay walang tiyak na simulain ngunit
layunin ng tekstong panitikan na ating binabasa.
nagpipilit magwasak ng kasaysayan. 
Historikal 4. May mahalagang papel na ginagampanan ang
Dekonstruksyon 16. Nakabatay ito sa proposisyong wika ang
institusyon ang nais ipahatid ng teoryang ito. 
hinuhubog at humuhubog sa kamalayang panlipunan. 
Bayograpikal 5. Ang akda mismo ang pinagtutuunan ng pasin at
Eksistensyalismo 17. Malinaw ang epekto ng mga salita sa
hindi ang buhay ng may-akda. 
imahe ng nabuong tula. 
Historikal 6. Saklaw ang mga salik na nakapaloob sa akda gaya
Bayograpikal 18. Ang tulang “Panata sa Kalayaan “ ni Amado
ng buhay ng may -  akda, iba’t ibang sitwasyong political na
V. Hernandez ay masusuri sa paraang ____________________. 
lumulutang sa akda, at ang tradisyunal at kombensyunal na
pagtalakay sa akda.  Panitikan 19. Ang kritiko ay dapat laging bukas ang pananaw sa
mga pagbabagong nagaganap dito.
Klasisismo 7. Nagsisimula ang pananaw sa pinakamataas
patungo sa pinakamababang uri.  Markismo 20. Sa tulang “Huling Paalam “ ni Rizal , magandang
suriin ito gamit ang teoryang ___________________. 
Humanismo 8. Sibilisado ang mga taong nakatuntong ng pag-
aaral dahil kumikilala sa kultura. 
Realismo 9. Patuloy at walang pagbabago ang nais pairalin.  Historikal 21. Ang teoryang angkop gamitin sa pagsusuri ng
akdang Dekada 70 at Bata Bata Paano ka Ginawa ni Lualhati
Bautista. 
Pormalistiko 10. Ang tanging layunin nito ay ang pagtuklas at
pagpapaliwanag ng anyo ng akda. 
Realismo 22. Ang mga kontemporaryong manunulat gaya nina
Bob Ong at  Eros Atallia ay lumilikha ng mga akdang masusuri
sa ________________. 
Asonansya 23. Paulit-ulit na tunog ng isang patinig sam  tula.
Onomatopeya 24. Mga salitang gumagagad sa tunog na
nalilikha ng bagay na tinutukoy. 
Jose Nepomuceno 25. Ang kauna-unahang Pilipino na gumawa
ng pelikula kaya siya ang tinaguriang Ama ng Pelikulang
Pilipino.