《大般若波罗蜜多经》（071 080）（简体注音版）

（六百卷：第七十一卷至第八十卷）
唐三藏法师玄奘奉诏译
南無本師釋迦牟尼佛
《大般若波罗蜜多经》
说明
本简体注音版《大般若波罗蜜多经》电子书，根据《乾隆大
藏经》大乘般若部，第 0001 部，唐三藏法师玄奘奉诏译《大般若
波罗蜜多经》原藏影印本校正注音，句读及注音仅供参考。
本电子书是免费结缘品。特此说明。
仁慧草堂
二〇一九年五月
扫码关注仁慧草堂微信公众号
更多免费电子佛经下载敬请关注：http://www.renhuicaotang.com/
A
目录
起诵仪 .............................................................................................................. - 1 -
香赞 ............................................................................................................ - 1 -
净口业真言 ................................................................................................ - 1 -
净三业真言 ................................................................................................ - 1 -
安土地真言 ................................................................................................ - 1 -
普供养真言 ................................................................................................ - 2 -
开经偈 ........................................................................................................ - 2 -
大般若波罗蜜多经卷第七十一 ...................................................................... - 3 -
初分观行品第十九之二 ............................................................................ - 3 -
大般若波罗蜜多经卷第七十二 .................................................................... - 33 -
初分观行品第十九之三 .......................................................................... - 33 -
大般若波罗蜜多经卷第七十三 .................................................................... - 57 -
初分观行品第十九之四 .......................................................................... - 57 -
大般若波罗蜜多经卷第七十四 .................................................................... - 83 -
初分观行品第十九之五 .......................................................................... - 83 -
初分无生品第二十之一 .......................................................................... - 94 -
大般若波罗蜜多经卷第七十五 .................................................................. - 113 -
初分无生品第二十之二 ........................................................................ - 113 -
初分净道品第二十一之一 .................................................................... - 127 -
大般若波罗蜜多经卷第七十六 .................................................................. - 141 -
初分净道品第二十一之二 .................................................................... - 141 -
大般若波罗蜜多经卷第七十七 .................................................................. - 163 -
初分天帝品第二十二之一 .................................................................... - 163 -
大般若波罗蜜多经卷第七十八 .................................................................. - 187 -
初分天帝品第二十二之二 .................................................................... - 187 -
大般若波罗蜜多经卷第七十九 .................................................................. - 213 -
初分天帝品第二十二之三 .................................................................... - 213 -
大般若波罗蜜多经卷第八十 ...................................................................... - 238 -
初分天帝品第二十二之四 .................................................................... - 238 -
补阙真言 ................................................................................................ - 265 -
回向偈 .................................................................................................... - 265 -
B
《起诵仪》
 起诵仪
xiāngzàn
香赞
（一遍）
lú xiānɡ zhà ruò fǎ jiè ménɡ xūn zhū fó hǎi huì xī yáo wén suí chù jié
炉香乍爇.法界蒙薰.诸佛海会悉遥闻 .随处结
xiánɡ yún chénɡ yì fānɡ yīn zhū fó xiànquánshēn
祥云. 诚意方殷.诸佛现全身 .
ná mó xiānɡ yún ɡài pú sà mó hē sà
南无香云盖菩萨摩诃萨（合掌三称）
jìngkǒu yè zhēnyán
净口业真言
（三遍）
ōng xiū lì xiū lì mó hē xiū lì xiū xiū lì sà pó hē
唵 .修唎修唎.摩诃修唎.修修唎.萨婆诃.
jìng sān yè zhēnyán

净三业真言
（三遍）
ōng suō wǎ pó wǎ shú tuó suō wǎ dá mó suō wǎ pó wǎ shú dù hàn
唵.娑嚩.婆嚩秫驮.娑嚩达摩娑嚩.婆嚩秫度憾
ān tǔ dì zhēnyán
安土地真言
（三遍）
ná mó sān mǎn duō mǔ tuó nán ōng dù lū dù lū dì wěi suō pó hē
南無三满哆 .母驮喃 .唵度噜度噜 .地尾 .娑婆诃
-1-
《起诵仪》
pǔ gòngyǎngzhēnyán
普供养真言
（三遍）
ōng yé yé nǎng sān pó wǎ wà zǐ là hú
唵.誐誐曩 .三婆嚩.韈日啰斛.
ná mó běn shī shì jiā móu ní fó

南无本师释迦牟尼佛（合掌三称）
kāi jīng jì
开经偈
（一遍）
wú shànɡshènshēnwēimiào fǎ bǎi qiānwàn jié nánzāo yù
无上甚深微妙法百千万劫难遭遇
wǒ jīn jiàn wén dé shòu chí yuàn jiě rú lái zhēn shí yì
我今见闻得受持愿解如来真实义
-2-
《大般若波罗蜜多经卷第七十一》
dà bō rě bō luó mì duō jīnɡ juàn dì qī shí yī
大般若波罗蜜多经卷第七十一
tánɡ sān zànɡ fǎ shī xuánzànɡfènɡ zhào yì
chū fēn ɡuānxínɡ pǐn dì shí jiǔ zhī èr

初分观行品第十九之二
shì zūn bù shī bō luó mì duō bù shēnɡ zé fēi bù shī bō luó
‚世尊！布施波罗蜜多不生则非布施波罗
mì duō jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duō
蜜多，净戒、安忍、精进、静虑、般若波罗蜜多
bù shēnɡ zé fēi jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duō
不生则非净戒、安忍、精进、静虑般若波罗蜜多。
suǒ yǐ zhě hé bù shī bō luó mì duō yǔ bù shēnɡ wú èr wú èr fēn
所以者何？布施波罗蜜多与不生无二无二分，
jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duō yǔ bù shēnɡ
净戒、安忍、精进、静虑、般若波罗蜜多与不生
wú èr wú èr fēn hé yǐ ɡù yǐ bù shēnɡ fǎ fēi yī fēi èr fēi
无二无二分。何以故？以不生法非一、非二、非
duō fēi yì shì ɡù bù shī bō luó mì duō bù shēnɡ zé fēi bù shī bō
多、非异，是故布施波罗蜜多不生则非布施波
luó mì duō jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì
罗蜜多，净戒、安忍、精进、静虑、般若波罗蜜
duō bù shēnɡ zé fēi jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó
多不生则非净戒、安忍、精进、静虑、般若波罗
mì duō
蜜多。
shì zūn sì jìnɡ lǜ bù shēnɡ zé fēi sì jìnɡ lǜ sì wú liànɡ
‚世尊！四静虑不生则非四静虑，四无量、
sì wú sè dìnɡ bù shēnɡ zé fēi sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡ suǒ yǐ zhě
四无色定不生则非四无量、四无色定。所以者
hé sì jìnɡ lǜ yǔ bù shēnɡ wú èr wú èr fēn sì wú liànɡ sì wú
何？四静虑与不生无二无二分，四无量、四无
sè dìnɡ yǔ bù shēnɡ wú èr wú èr fēn hé yǐ ɡù yǐ bù shēnɡ fǎ
色定与不生无二无二分。何以故？以不生法
-3-
fēi yī fēi èr fēi duō fēi yì shì ɡù sì jìnɡ lǜ bù shēnɡ zé fēi
非一、非二、非多、非异，是故四静虑不生则非
sì jìnɡ lǜ sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡ bù shēnɡ zé fēi sì wú liànɡ
四静虑，四无量、四无色定不生则非四无量、
sì wú sè dìnɡ
四无色定。
shì zūn bā jiě tuō bù shēnɡ zé fēi bā jiě tuō bā shènɡchù
‚世尊！八解脱不生则非八解脱，八胜处、
jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù bù shēnɡ zé fēi bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ
九次第定、十遍处不生则非八胜处、九次第定、
shí biànchù suǒ yǐ zhě hé bā jiě tuō yǔ bù shēnɡ wú èr wú èr fēn
十遍处。所以者何？八解脱与不生无二无二分，
bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù yǔ bù shēnɡ wú èr wú èr fēn
八胜处、九次第定、十遍处与不生无二无二分。
hé yǐ ɡù yǐ bù shēnɡ fǎ fēi yī fēi èr fēi duō fēi yì shì
何以故？以不生法非一、非二、非多、非异，是
ɡù bā jiě tuō bù shēnɡ zé fēi bā jiě tuō bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ
故八解脱不生则非八解脱，八胜处、九次第定、
shí biànchù bù shēnɡ zé fēi bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù
十遍处不生则非八胜处、九次第定、十遍处。
shì zūn sì niàn zhù bù shēnɡ zé fēi sì niàn zhù sì zhènɡ duàn
‚世尊！四念住不生则非四念住，四正断、
sì shén zú wǔ ɡēn wǔ lì qī děnɡ jué zhī bā shènɡdào zhī bù
四神足、五根、五力、七等觉支、八圣道支不
shēnɡ zé fēi sì zhènɡ duàn nǎi zhì bā shènɡ dào zhī suǒ yǐ zhě hé
生则非四正断乃至八圣道支。所以者何？
sì niàn zhù yǔ bù shēnɡ wú èr wú èr fēn sì zhènɡ duàn nǎi zhì bā
四念住与不生无二无二分，四正断乃至八
shènɡdào zhī yǔ bù shēnɡ wú èr wú èr fēn hé yǐ ɡù yǐ bù shēnɡ
圣道支与不生无二无二分。何以故？以不生
fǎ fēi yī fēi èr fēi duō fēi yì shì ɡù sì niàn zhù bù shēnɡ
法非一、非二、非多、非异，是故四念住不生
zé fēi sì niàn zhù sì zhènɡ duàn nǎi zhì bā shènɡ dào zhī bù shēnɡ zé
则非四念住，四正断乃至八圣道支不生则
fēi sì zhènɡduàn nǎi zhì bā shènɡdào zhī
非四正断乃至八圣道支。
shì zūn kōnɡ jiě tuō mén bù shēnɡ zé fēi kōnɡ jiě tuō mén wú
‚世尊！空解脱门不生则非空解脱门，无
-4-
xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén bù shēnɡ zé fēi wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén
相、无愿解脱门不生则非无相、无愿解脱门。
suǒ yǐ zhě hé kōnɡ jiě tuō mén yǔ bù shēnɡ wú èr wú èr fēn wú
所以者何？空解脱门与不生无二无二分，无
xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén yǔ bù shēnɡ wú èr wú èr fēn hé yǐ ɡù
相、无愿解脱门与不生无二无二分。何以故？
yǐ bù shēnɡ fǎ fēi yī fēi èr fēi duō fēi yì shì ɡù kōnɡ jiě
以不生法非一、非二、非多、非异，是故空解
tuō mén bù shēnɡ zé fēi kōnɡ jiě tuō mén wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén
脱门不生则非空解脱门，无相、无愿解脱门
bù shēnɡ zé fēi wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén
不生则非无相、无愿解脱门。
shì zūn wǔ yǎn bù shēnɡ zé fēi wǔ yǎn liù shéntōnɡ bù shēnɡ
‚世尊！五眼不生则非五眼，六神通不生
zé fēi liù shéntōnɡ suǒ yǐ zhě hé wǔ yǎn yǔ bù shēnɡ wú èr wú èr
则非六神通。所以者何？五眼与不生无二无二
fēn liù shéntōnɡ yǔ bù shēnɡ wú èr wú èr fēn hé yǐ ɡù yǐ bù
分，六神通与不生无二无二分。何以故？以不
shēnɡ fǎ fēi yī fēi èr fēi duō fēi yì shì ɡù wǔ yǎn bù shēnɡ
生法非一、非二、非多、非异，是故五眼不生
zé fēi wǔ yǎn liù shéntōnɡ bù shēnɡ zé fēi liù shéntōnɡ
则非五眼，六神通不生则非六神通。
shì zūn fó shí lì bù shēnɡ zé fēi fó shí lì sì wú suǒ wèi
‚世尊！佛十力不生则非佛十力，四无所畏、
sì wú ài jiě dà cí dà bēi dà xǐ dà shě shí bā fó bú
四无碍解、大慈、大悲、大喜、大舍、十八佛不
ɡònɡ fǎ bù shēnɡ zé fēi sì wú suǒ wèi nǎi zhì shí bā fó bú ɡònɡ fǎ suǒ
共法不生则非四无所畏乃至十八佛不共法。
所
yǐ zhě hé fó shí lì yǔ bù shēnɡ wú èr wú èr fēn sì wú suǒ wèi
以者何？佛十力与不生无二无二分，四无所畏
nǎi zhì shí bā fó bú ɡònɡ fǎ yǔ bù shēnɡ wú èr wú èr fēn hé yǐ ɡù
乃至十八佛不共法与不生无二无二分。何以故？
yǐ bù shēnɡ fǎ fēi yī fēi èr fēi duō fēi yì shì ɡù fó shí lì
以不生法非一、非二、非多、非异，是故佛十力
bù shēnɡ zé fēi fó shí lì sì wú suǒ wèi nǎi zhì shí bā fó bú ɡònɡ fǎ
不生则非佛十力，四无所畏乃至十八佛不共法
bù shēnɡ zé fēi sì wú suǒ wèi nǎi zhì shí bā fó bú ɡònɡ fǎ
不生则非四无所畏乃至十八佛不共法。
-5-
shì zūn zhēn rú bù shēnɡ zé fēi zhēn rú fǎ jiè fǎ xìnɡ
‚世尊！真如不生则非真如，法界、法性、
pínɡděnɡxìnɡ lí shēnɡxìnɡ fǎ dìnɡ fǎ zhù shí jì xū kōnɡ
1
平等性、离生性、法定、法住、实际、虚空
jiè bù sī yì jiè bù shēnɡ zé fēi fǎ jiè nǎi zhì bù sī yì jiè suǒ yǐ
界、不思议界不生则非法界乃至不思议界。所以
zhě hé zhēn rú yǔ bù shēnɡ wú èr wú èr fēn fǎ jiè nǎi zhì bù sī
者何？真如与不生无二无二分，法界乃至不思
yì jiè yǔ bù shēnɡ wú èr wú èr fēn hé yǐ ɡù yǐ bù shēnɡ fǎ fēi
议界与不生无二无二分。何以故？以不生法非
yī fēi èr fēi duō fēi yì shì ɡù zhēn rú bù shēnɡ zé fēi zhēn
一、非二、非多、非异，是故真如不生则非真
rú fǎ jiè nǎi zhì bù sī yì jiè bù shēnɡ zé fēi fǎ jiè nǎi zhì bù sī
如，法界乃至不思议界不生则非法界乃至不思
yì jiè
议界。
shì zūn wú shànɡzhènɡděnɡ pú tí bù shēnɡ zé fēi wú shànɡ
‚世尊！无上正等菩提不生则非无上
zhēnɡděnɡ pú tí yī qiè zhì dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì bù shēnɡ
正等菩提，一切智、道相智、一切相智不生
zé fēi yī qiè zhì dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì suǒ yǐ zhě hé
则非一切智、道相智、一切相智。所以者何？
wú shànɡzhènɡděnɡ pú tí yǔ bù shēnɡ wú èr wú èr fēn yī qiè zhì
无上正等菩提与不生无二无二分，一切智、
dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì yǔ bù shēnɡ wú èr wú èr fēn hé yǐ ɡù
道相智、一切相智与不生无二无二分。何以故？
yǐ bù shēnɡ fǎ fēi yī fēi èr fēi duō fēi yì shì ɡù wú shànɡ
以不生法非一、非二、非多、非异，是故无上
zhènɡděnɡ pú tí bù shēnɡ zé fēi wú shànɡzhènɡděnɡ pú tí yī qiè zhì
正等菩提不生则非无上正等菩提，一切智、
dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì bù shēnɡ zé fēi yī qiè zhì dàoxiànɡ zhì
道相智、一切相智不生则非一切智、道相智、
yī qiè xiànɡ zhì
一切相智。
shì zūn wú wànɡ shī fǎ bù shēnɡ zé fēi wú wànɡ shī fǎ
‚世尊！无忘失法不生则非无忘失法，
1
大正藏：不虚妄性、不变异性、平等性；永乐北藏及龙藏：平等性
-6-
hénɡ zhù shě xìnɡ bù shēnɡ zé fēi hénɡ zhù shě xìnɡ suǒ yǐ zhě hé wú
恒住舍性不生则非恒住舍性。所以者何？无
wànɡ shī fǎ yǔ bù shēnɡ wú èr wú èr fēn hénɡ zhù shě xìnɡ yǔ bù shēnɡ
忘失法与不生无二无二分，恒住舍性与不生
wú èr wú èr fēn hé yǐ ɡù yǐ bù shēnɡ fǎ fēi yī fēi èr fēi
无二无二分。何以故？以不生法非一、非二、非
duō fēi yì shì ɡù wú wànɡ shī fǎ bù shēnɡ zé fēi wú wànɡ shī fǎ
多、非异，是故无忘失法不生则非无忘失法，
hénɡ zhù shě xìnɡ bù shēnɡ zé fēi hénɡ zhù shě xìnɡ
恒住舍性不生则非恒住舍性。
shì zūn yī qiè tuó luó ní mén bù shēnɡ zé fēi yī qiè tuó luó
‚世尊！一切陀罗尼门不生则非一切陀罗
ní mén yī qiè sān mó dì mén bù shēnɡ zé fēi yī qiè sān mó dì mén
尼门，一切三摩地门不生则非一切三摩地门。
suǒ yǐ zhě hé yī qiè tuó luó ní mén yǔ bù shēnɡ wú èr wú èr fēn
所以者何？一切陀罗尼门与不生无二无二分，
yī qiè sān mó dì mén yǔ bù shēnɡ wú èr wú èr fēn hé yǐ ɡù yǐ
一切三摩地门与不生无二无二分。何以故？以
bù shēnɡ fǎ fēi yī fēi èr fēi duō fēi yì shì ɡù yī qiè tuó luó
不生法非一、非二、非多、非异，是故一切陀罗
ní mén bù shēnɡ zé fēi yī qiè tuó luó ní mén yī qiè sān mó dì mén
尼门不生则非一切陀罗尼门，一切三摩地门
bù shēnɡ zé fēi yī qiè sān mó dì mén
不生则非一切三摩地门。
shì zūn sè bú miè zé fēi sè shòu xiǎnɡ xínɡ shí bú
‚世尊！色不灭则非色，受、想、行、识不
miè zé fēi shòu xiǎnɡ xínɡ shí suǒ yǐ zhě hé sè yǔ bú miè wú
灭则非受、想、行、识。所以者何？色与不灭无
èr wú èr fēn shòu xiǎnɡ xínɡ shí yǔ bú miè wú èr wú èr fēn
二无二分，受、想、行、识与不灭无二无二分。
hé yǐ ɡù yǐ bú miè fǎ fēi yī fēi èr fēi duō fēi yì shì
何以故？以不灭法非一、非二、非多、非异，是
ɡù sè bú miè zé fēi sè shòu xiǎnɡ xínɡ shí bú miè zé fēi shòu
故色不灭则非色，受、想、行、识不灭则非受、
xiǎnɡ xínɡ shí
想、行、识。
shì zūn yǎnchù bú miè zé fēi yǎnchù ěr bí shé
‚世尊！眼处不灭则非眼处，耳、鼻、舌、
-7-
shēn yì chù bú miè zé fēi ěr bí shé shēn yì chù suǒ yǐ
身、意处不灭则非耳、鼻、舌、身、意处。所以
zhě hé yǎnchù yǔ bú miè wú èr wú èr fēn ěr bí shé shēn
者何？眼处与不灭无二无二分，耳、鼻、舌、身、
yì chù yǔ bú miè wú èr wú èr fēn hé yǐ ɡù yǐ bú miè fǎ fēi yī
意处与不灭无二无二分。何以故？以不灭法非一、
fēi èr fēi duō fēi yì shì ɡù yǎnchù bú miè zé fēi yǎnchù ěr
非二、非多、非异，是故眼处不灭则非眼处，耳、
bí shé shēn yì chù bú miè zé fēi ěr bí shé shēn yì
鼻、舌、身、意处不灭则非耳、鼻、舌、身、意
chù
处。
shì zūn sè chù bú miè zé fēi sè chù shēnɡ xiānɡ wèi
‚世尊！色处不灭则非色处，声、香、味、
chù fǎ chù bú miè zé fēi shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chù suǒ
触、法处不灭则非声、香、味、触、法处。所
yǐ zhě hé sè chù yǔ bú miè wú èr wú èr fēn shēnɡ xiānɡ wèi
以者何？色处与不灭无二无二分，声、香、味、
chù fǎ chù yǔ bú miè wú èr wú èr fēn hé yǐ ɡù yǐ bú miè fǎ
触、法处与不灭无二无二分。何以故？以不灭法
fēi yī fēi èr fēi duō fēi yì shì ɡù sè chù bú miè zé fēi sè
非一、非二、非多、非异，是故色处不灭则非色
chù shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chù bú miè zé fēi shēnɡ xiānɡ
处，声、香、味、触、法处不灭则非声、香、
wèi chù fǎ chù
味、触、法处。
shì zūn yǎn jiè bú miè zé fēi yǎn jiè sè jiè yǎn shí jiè
‚世尊！眼界不灭则非眼界，色界、眼识界
jí yǎn chù yǎn chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bú miè zé fēi sè jiè nǎi
及眼触、眼触为缘所生诸受不灭则非色界乃
zhì yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu suǒ yǐ zhě hé yǎn jiè yǔ bú miè
至眼触为缘所生诸受。所以者何？眼界与不灭
wú èr wú èr fēn sè jiè nǎi zhì yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu yǔ bú
无二无二分，
色界乃至眼触为缘所生诸受与不
miè wú èr wú èr fēn hé yǐ ɡù yǐ bú miè fǎ fēi yī fēi èr
灭无二无二分。何以故？以不灭法非一、非二、
fēi duō fēi yì shì ɡù yǎn jiè bú miè zé fēi yǎn jiè sè jiè nǎi zhì
非多、非异，是故眼界不灭则非眼界，色界乃至
-8-
yǎn chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bú miè zé fēi sè jiè nǎi zhì yǎn chù wéi
眼触为缘所生诸受不灭则非色界乃至眼触为
yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
缘所生诸受。
shì zūn ěr jiè bú miè zé fēi ěr jiè shēnɡ jiè ěr shí jiè
‚世尊！耳界不灭则非耳界，声界、耳识界
jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bú miè zé fēi shēnɡ jiè nǎi
及耳触、耳触为缘所生诸受不灭则非声界乃
zhì ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu suǒ yǐ zhě hé ěr jiè yǔ bú miè
至耳触为缘所生诸受。所以者何？耳界与不灭
wú èr wú èr fēn shēnɡ jiè nǎi zhì ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu yǔ
无二无二分，声界乃至耳触为缘所生诸受与
bú miè wú èr wú èr fēn hé yǐ ɡù yǐ bú miè fǎ fēi yī fēi èr
不灭无二无二分。何以故？以不灭法非一、非二、
fēi duō fēi yì shì ɡù ěr jiè bú miè zé fēi ěr jiè shēnɡ jiè nǎi zhì
非多、非异，是故耳界不灭则非耳界，声界乃至
ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bú miè zé fēi shēnɡ jiè nǎi zhì ěr chù
耳触为缘所生诸受不灭则非声界乃至耳触
wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
为缘所生诸受。
shì zūn bí jiè bú miè zé fēi bí jiè xiānɡ jiè bí shí jiè
‚世尊！鼻界不灭则非鼻界，香界、鼻识界
jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bú miè zé fēi xiānɡ jiè nǎi
及鼻触、鼻触为缘所生诸受不灭则非香界乃
zhì bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu suǒ yǐ zhě hé bí jiè yǔ bú miè
至鼻触为缘所生诸受。所以者何？鼻界与不灭
wú èr wú èr fēn xiānɡ jiè nǎi zhì bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu yǔ
无二无二分，香界乃至鼻触为缘所生诸受与
fēi duō fēi yì shì ɡù bí jiè bú miè zé fēi bí jiè xiānɡ jiè nǎi zhì
非多、非异，是故鼻界不灭则非鼻界，香界乃至
bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bú miè zé fēi xiānɡ jiè nǎi zhì bí chù wéi
鼻触为缘所生诸受不灭则非香界乃至鼻触为
缘所生诸受。
shì zūn shé jiè bú miè zé fēi shé jiè wèi jiè shé shí jiè
‚世尊！舌界不灭则非舌界，味界、舌识界
-9-
jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bú miè zé fēi wèi jiè nǎi
及舌触、舌触为缘所生诸受不灭则非味界乃
zhì shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu suǒ yǐ zhě hé shé jiè yǔ bú miè
至舌触为缘所生诸受。所以者何？舌界与不灭
wú èr wú èr fēn wèi jiè nǎi zhì shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu yǔ bú
无二无二分，
味界乃至舌触为缘所生诸受与不
fēi duō fēi yì shì ɡù shé jiè bú miè zé fēi shé jiè wèi jiè nǎi zhì
非多、非异，是故舌界不灭则非舌界，味界乃至
shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bú miè zé fēi wèi jiè nǎi zhì shé chù wéi
舌触为缘所生诸受不灭则非味界乃至舌触为
缘所生诸受。
shì zūn shēn jiè bú miè zé fēi shēn jiè chù jiè shēn shí
‚世尊！身界不灭则非身界，触界、身识
jiè jí shēnchù shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bú miè zé fēi chù jiè
界及身触、身触为缘所生诸受不灭则非触界
nǎi zhì shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu suǒ yǐ zhě hé shēn jiè yǔ
乃至身触为缘所生诸受。所以者何？身界与
bú miè wú èr wú èr fēn chù jiè nǎi zhì shēn chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū
不灭无二无二分，触界乃至身触为缘所生诸
shòu yǔ bú miè wú èr wú èr fēn hé yǐ ɡù yǐ bú miè fǎ fēi yī
受与不灭无二无二分。何以故？以不灭法非一、
fēi èr fēi duō fēi yì shì ɡù shēn jiè bú miè zé fēi shēn jiè chù
非二、非多、非异，是故身界不灭则非身界，触
jiè nǎi zhì shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bú miè zé fēi chù jiè nǎi zhì
界乃至身触为缘所生诸受不灭则非触界乃至
shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
身触为缘所生诸受。
shì zūn yì jiè bú miè zé fēi yì jiè fǎ jiè yì shí jiè
‚世尊！意界不灭则非意界，法界、意识界
jí yì chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bú miè zé fēi fǎ jiè nǎi
及意触、意触为缘所生诸受不灭则非法界乃
zhì yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu suǒ yǐ zhě hé yì jiè yǔ bú miè
至意触为缘所生诸受。所以者何？意界与不灭
wú èr wú èr fēn fǎ jiè nǎi zhì yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu yǔ bú
无二无二分，
法界乃至意触为缘所生诸受与不
- 10 -
fēi duō fēi yì shì ɡù yì jiè bú miè zé fēi yì jiè fǎ jiè nǎi zhì
非多、非异，是故意界不灭则非意界，法界乃至
yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bú miè zé fēi fǎ jiè nǎi zhì yì chù wéi
意触为缘所生诸受不灭则非法界乃至意触为
缘所生诸受。
shì zūn dì jiè bú miè zé fēi dì jiè shuǐ huǒ fēnɡ
‚世尊！地界不灭则非地界，水、火、风、
kōnɡ shí jiè bú miè zé fēi shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè suǒ
空、识界不灭则非水、火、风、空、识界。所
yǐ zhě hé dì jiè yǔ bú miè wú èr wú èr fēn shuǐ huǒ fēnɡ
以者何？地界与不灭无二无二分，水、火、风、
kōnɡ shí jiè yǔ bú miè wú èr wú èr fēn hé yǐ ɡù yǐ bú miè fǎ
空、识界与不灭无二无二分。何以故？以不灭法
fēi yī fēi èr fēi duō fēi yì shì ɡù dì jiè bú miè zé fēi dì
非一、非二、非多、非异，是故地界不灭则非地
jiè shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè bú miè zé fēi shuǐ huǒ fēnɡ
界，水、火、风、空、识界不灭则非水、火、风、
kōnɡ shí jiè
空、识界。
shì zūn kǔ shènɡ dì bú miè zé fēi kǔ shènɡ dì jí miè
‚世尊！苦圣谛不灭则非苦圣谛，集、灭、
dàoshènɡ dì bú miè zé fēi jí miè dàoshènɡ dì suǒ yǐ zhě hé
道圣谛不灭则非集、灭、道圣谛。所以者何？
kǔ shènɡ dì yǔ bú miè wú èr wú èr fēn jí miè dàoshènɡ dì yǔ
苦圣谛与不灭无二无二分，集、灭、道圣谛与
fēi duō fēi yì shì ɡù kǔ shènɡ dì bú miè zé fēi kǔ shènɡ dì jí
非多、非异，是故苦圣谛不灭则非苦圣谛，集、
miè dàoshènɡ dì bú miè zé fēi jí miè dàoshènɡ dì
灭、道圣谛不灭则非集、灭、道圣谛。
shì zūn wú mínɡ bú miè zé fēi wú mínɡ xínɡ shí mínɡ
‚世尊！无明不灭则非无明，行、识、名
sè liù chù chù shòu ài qǔ yǒu shēnɡ lǎo sǐ chóu
色、六处、触、受、爱、取、有、生、老死愁
- 11 -
tàn kǔ yōu nǎo bú miè zé fēi xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōu nǎo suǒ
叹苦忧恼不灭则非行乃至老死愁叹苦忧恼。所
yǐ zhě hé wú mínɡ yǔ bú miè wú èr wú èr fēn xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ
以者何？无明与不灭无二无二分，行乃至老死
chóu tàn kǔ yōu nǎo yǔ bú miè wú èr wú èr fēn hé yǐ ɡù yǐ bú
愁叹苦忧恼与不灭无二无二分。何以故？以不
miè fǎ fēi yī fēi èr fēi duō fēi yì shì ɡù wú mínɡ bú miè zé
灭法非一、非二、非多、非异，是故无明不灭则
fēi wú mínɡ xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo bú miè zé fēi xínɡ nǎi
非无明，行乃至老死愁叹苦忧恼不灭则非行乃
zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo
至老死愁叹苦忧恼。
shì zūn nèi kōnɡ bú miè zé fēi nèi kōnɡ wài kōnɡ nèi wài
‚世尊！内空不灭则非内空，外空、内外
kōnɡ kōnɡkōnɡ dà kōnɡ shènɡ yì kōnɡ yǒu wéi kōnɡ wú wéi kōnɡ
空、空空、大空、胜义空、有为空、无为空、
bì jìnɡ kōnɡ wú jì kōnɡ sàn kōnɡ wú biàn yì kōnɡ běnxìnɡkōnɡ
毕竟空、无际空、散空、无变异空、本性空、
zì xiànɡkōnɡ ɡònɡxiànɡkōnɡ yī qiè fǎ kōnɡ bù kě dé kōnɡ wú
自相空、共相空、一切法空、不可得空、无
xìnɡkōnɡ zì xìnɡkōnɡ wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ bú miè zé fēi wài kōnɡ nǎi zhì
性空、自性空、无性自性空不灭则非外空乃至
wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ suǒ yǐ zhě hé nèi kōnɡ yǔ bú miè wú èr wú èr
无性自性空。所以者何？内空与不灭无二无二
fēn wài kōnɡ nǎi zhì wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ yǔ bú miè wú èr wú èr fēn hé
分，外空乃至无性自性空与不灭无二无二分。何
yǐ ɡù yǐ bú miè fǎ fēi yī fēi èr fēi duō fēi yì shì ɡù
以故？以不灭法非一、非二、非多、非异，是故
nèi kōnɡ bú miè zé fēi nèi kōnɡ wài kōnɡ nǎi zhì wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ bú miè
内空不灭则非内空，外空乃至无性自性空不灭
zé fēi wài kōnɡ nǎi zhì wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ
则非外空乃至无性自性空。
shì zūn bù shī bō luó mì duō bú miè zé fēi bù shī bō luó mì
‚世尊！布施波罗蜜多不灭则非布施波罗蜜
duō jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duō bú
多，净戒、安忍、精进、静虑、般若波罗蜜多不
miè zé fēi jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duō
灭则非净戒、安忍、精进、静虑、般若波罗蜜多。
- 12 -
suǒ yǐ zhě hé bù shī bō luó mì duō yǔ bú miè wú èr wú èr fēn jìnɡ
所以者何？布施波罗蜜多与不灭无二无二分，净
jiè ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duō yǔ bú miè wú
戒、安忍、精进、静虑、般若波罗蜜多与不灭无
èr wú èr fēn hé yǐ ɡù yǐ bú miè fǎ fēi yī fēi èr fēi duō
二无二分。何以故？以不灭法非一、非二、非多、
fēi yì shì ɡù bù shī bō luó mì duō bú miè zé fēi bù shī bō luó mì
非异，是故布施波罗蜜多不灭则非布施波罗蜜
miè zé fēi jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duō
灭则非净戒、安忍、精进、静虑、般若波罗蜜多。
shì zūn sì jìnɡ lǜ bú miè zé fēi sì jìnɡ lǜ sì wú liànɡ
‚世尊！四静虑不灭则非四静虑，四无量、
sì wú sè dìnɡ bú miè zé fēi sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡ suǒ yǐ zhě hé
四无色定不灭则非四无量、四无色定。所以者何？
sì jìnɡ lǜ yǔ bú miè wú èr wú èr fēn sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡ yǔ
四静虑与不灭无二无二分，四无量、四无色定与
fēi duō fēi yì shì ɡù sì jìnɡ lǜ bú miè zé fēi sì jìnɡ lǜ sì wú
非多、非异，是故四静虑不灭则非四静虑，四无
liànɡ sì wú sè dìnɡ bú miè zé fēi sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡ
量、四无色定不灭则非四无量、四无色定。
shì zūn bā jiě tuō bú miè zé fēi bā jiě tuō bā shènɡchù
‚世尊！八解脱不灭则非八解脱，八胜处、
jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù bú miè zé fēi bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ
九次第定、十遍处不灭则非八胜处、九次第定、
shí biànchù suǒ yǐ zhě hé bā jiě tuō yǔ bú miè wú èr wú èr fēn
十遍处。所以者何？八解脱与不灭无二无二分，
bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù yǔ bú miè wú èr wú èr fēn
八胜处、九次第定、十遍处与不灭无二无二分。
hé yǐ ɡù yǐ bú miè fǎ fēi yī fēi èr fēi duō fēi yì shì
何以故？以不灭法非一、非二、非多、非异，是
ɡù bā jiě tuō bú miè zé fēi bā jiě tuō bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ
故八解脱不灭则非八解脱，八胜处、九次第定、
shí biànchù bú miè zé fēi bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù
十遍处不灭则非八胜处、九次第定、十遍处。
- 13 -
shì zūn sì niàn zhù bú miè zé fēi sì niàn zhù sì zhènɡduàn
‚世尊！四念住不灭则非四念住，四正断、
sì shén zú wǔ ɡēn wǔ lì qī děnɡ jué zhī bā shènɡdào zhī bú
miè zé fēi sì zhènɡduàn nǎi zhì bā shènɡdào zhī suǒ yǐ zhě hé sì
灭则非四正断乃至八圣道支。所以者何？四
niàn zhù yǔ bú miè wú èr wú èr fēn sì zhènɡduàn nǎi zhì bā shènɡdào
念住与不灭无二无二分，四正断乃至八圣道
zhī yǔ bú miè wú èr wú èr fēn hé yǐ ɡù yǐ bú miè fǎ fēi yī
支与不灭无二无二分。何以故？以不灭法非一、
fēi èr fēi duō fēi yì shì ɡù sì niàn zhù bú miè zé fēi sì niàn zhù
非二、非多、非异，是故四念住不灭则非四念住，
sì zhènɡduàn nǎi zhì bā shènɡdào zhī bú miè zé fēi sì zhènɡduàn nǎi zhì
四正断乃至八圣道支不灭则非四正断乃至
bā shènɡdào zhī
八圣道支。
shì zūn kōnɡ jiě tuō mén bú miè zé fēi kōnɡ jiě tuō mén wú
‚世尊！空解脱门不灭则非空解脱门，无
xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén bú miè zé fēi wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén
相、无愿解脱门不灭则非无相、无愿解脱门。
suǒ yǐ zhě hé kōnɡ jiě tuō mén yǔ bú miè wú èr wú èr fēn wú xiànɡ
所以者何？空解脱门与不灭无二无二分，无相、
wú yuàn jiě tuō mén yǔ bú miè wú èr wú èr fēn hé yǐ ɡù yǐ bú
无愿解脱门与不灭无二无二分。何以故？以不
miè fǎ fēi yī fēi èr fēi duō fēi yì shì ɡù kōnɡ jiě tuō mén bú
灭法非一、非二、非多、非异，是故空解脱门不
miè zé fēi kōnɡ jiě tuō mén wú xiànɡ mó yuàn jiě tuō mén bú miè zé fēi
灭则非空解脱门，无相、无愿解脱门不灭则非
wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén
无相、无愿解脱门。
shì zūn wǔ yǎn bú miè zé fēi wǔ yǎn liù shéntōnɡ bú miè zé
‚世尊！五眼不灭则非五眼，六神通不灭则
fēi liù shéntōnɡ suǒ yǐ zhě hé wǔ yǎn yǔ bú miè wú èr wú èr fēn
非六神通。所以者何？五眼与不灭无二无二分，
liù shéntōnɡ yǔ bú miè wú èr wú èr fēn hé yǐ ɡù yǐ bú miè fǎ
六神通与不灭无二无二分。何以故？以不灭法
fēi yī fēi èr fēi duō fēi yì shì ɡù wǔ yǎn bú miè zé fēi wǔ
非一、非二、非多、非异，是故五眼不灭则非五
- 14 -
yǎn liù shéntōnɡ bú miè zé fēi liù shéntōnɡ
眼，六神通不灭则非六神通。
shì zūn fó shí lì bú miè zé fēi fó shí lì sì wú suǒ wèi
‚世尊！佛十力不灭则非佛十力，四无所畏、
ɡònɡ fǎ bú miè zé fēi sì wú suǒ wèi nǎi zhì shí bā fó bú ɡònɡ fǎ suǒ
共法不灭则非四无所畏乃至十八佛不共法。所
yǐ zhě hé fó shí lì yǔ bú miè wú èr wú èr fēn sì wú suǒ wèi nǎi
以者何？佛十力与不灭无二无二分，四无所畏乃
zhì shí bā fó bú ɡònɡ fǎ yǔ bú miè wú èr wú èr fēn hé yǐ ɡù
至十八佛不共法与不灭无二无二分。何以故？
yǐ bú miè fǎ fēi yī fēi èr fēi duō fēi yì shì ɡù fó shí lì
以不灭法非一、非二、非多、非异，是故佛十力
bú miè zé fēi fó shí lì sì wú suǒ wèi nǎi zhì shí bā fó bú ɡònɡ fǎ
不灭则非佛十力，四无所畏乃至十八佛不共法
bú miè zé fēi sì wú suǒ wèi nǎi zhì shí bā fó bú ɡònɡ fǎ
不灭则非四无所畏乃至十八佛不共法。
shì zūn zhēn rú bú miè zé fēi zhēn rú fǎ jiè fǎ xìnɡ
‚世尊！真如不灭则非真如，法界、法性、
pínɡděnɡxìnɡ lí shēnɡxìnɡ fǎ dìnɡ fǎ zhù shí jì xū kōnɡ jiè
平等性、离生性、法定、法住、实际、虚空界、
bù sī yì jiè bú miè zé fēi fǎ jiè nǎi zhì bù sī yì jiè suǒ yǐ zhě hé
不思议界不灭则非法界乃至不思议界。所以者何？
zhēn rú yǔ bú miè wú èr wú èr fēn fǎ jiè nǎi zhì bù sī yì jiè yǔ
真如与不灭无二无二分，法界乃至不思议界与
fēi duō fēi yì shì ɡù zhēn rú bú miè zé fēi zhēn rú fǎ jiè nǎi zhì
非多、非异，是故真如不灭则非真如，法界乃至
bù sī yì jiè bú miè zé fēi fǎ jiè nǎi zhì bù sī yì jiè
不思议界不灭则非法界乃至不思议界。
shì zūn wú shànɡ zhènɡ děnɡ pú tí bú miè zé fēi wú shànɡ
‚世尊！无上正等菩提不灭则非无上
zhènɡděnɡ pú tí yī qiè zhì dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì bú miè
正等菩提，一切智、道相智、一切相智不灭
zé fēi yī qiè zhì dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì suǒ yǐ zhě hé
则非一切智、道相智、一切相智。所以者何？
- 15 -
wú shànɡzhènɡděnɡ pú tí yǔ bú miè wú èr wú èr fēn yī qiè zhì dào
无上正等菩提与不灭无二无二分，一切智、道
xiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì yǔ bú miè wú èr wú èr fēn hé yǐ ɡù
相智、一切相智与不灭无二无二分。何以故？
yǐ bú miè fǎ fēi yī fēi èr fēi duō fēi yì shì ɡù wú shànɡzhènɡ
以不灭法非一、非二、非多、非异，是故无上正
děnɡ pú tí bú miè zé fēi wú shànɡzhènɡděnɡ pú tí yī qiè zhì dào
等菩提不灭则非无上正等菩提，一切智、道
xiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì bú miè zé fēi yī qiè zhì dàoxiànɡ zhì yī
相智、一切相智不灭则非一切智、道相智、一
qiè xiànɡ zhì
切相智。
shì zūn wú wànɡ shī fǎ bú miè zé fēi wú wànɡ shī fǎ hénɡ
‚世尊！无忘失法不灭则非无忘失法，恒
zhù shě xìnɡ bú miè zé fēi hénɡ zhù shě xìnɡ suǒ yǐ zhě hé wú wànɡ shī
住舍性不灭则非恒住舍性。所以者何？无忘失
fǎ yǔ bú miè wú èr wú èr fēn hénɡ zhù shě xìnɡ yǔ bú miè wú èr wú
法与不灭无二无二分，恒住舍性与不灭无二无
èr fēn hé yǐ ɡù yǐ bú miè fǎ fēi yī fēi èr fēi duō fēi
二分。何以故？以不灭法非一、非二、非多、非
yì shì ɡù wú wànɡ shī fǎ bú miè zé fēi wú wànɡ shī fǎ hénɡ zhù shě
异，是故无忘失法不灭则非无忘失法，恒住舍
xìnɡ bú miè zé fēi hénɡ zhù shě xìnɡ
性不灭则非恒住舍性。
shì zūn yī qiè tuó luó ní mén bú miè zé fēi yī qiè tuó luó
‚世尊！一切陀罗尼门不灭则非一切陀罗
ní mén yī qiè sān mó dì mén bú miè zé fēi yī qiè sān mó dì mén suǒ
尼门，一切三摩地门不灭则非一切三摩地门。所
yǐ zhě hé yī qiè tuó luó ní mén yǔ bú miè wú èr wú èr fēn yī
以者何？一切陀罗尼门与不灭无二无二分，一
qiè sān mó dì mén yǔ bú miè wú èr wú èr fēn hé yǐ ɡù yǐ bú
切三摩地门与不灭无二无二分。何以故？以不
miè fǎ fēi yī fēi èr fēi duō fēi yì shì ɡù yī qiè tuó luó ní
灭法非一、非二、非多、非异，是故一切陀罗尼
mén bú miè zé fēi yī qiè tuó luó ní mén yī qiè sān mó dì mén bú miè
门不灭则非一切陀罗尼门，一切三摩地门不灭
zé fēi yī qiè sān mó dì mén
则非一切三摩地门。
- 16 -
shì zūn sè bú èr zé fēi sè shòu xiǎnɡ xínɡ shí bú
‚世尊！色不二则非色，受、想、行、识不
èr zé fēi shòu xiǎnɡ xínɡ shí
二则非受、想、行、识。
shì zūn yǎnchù bú èr zé fēi yǎnchù ěr bí shé
‚世尊！眼处不二则非眼处，耳、鼻、舌、
shēn yì chù bú èr zé fēi ěr bí shé shēn yì chù
身、意处不二则非耳、鼻、舌、身、意处。
shì zūn sè chù bú èr zé fēi sè chù shēnɡ xiānɡ wèi
‚世尊！色处不二则非色处，声、香、味、
chù fǎ chù bú èr zé fēi shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chù
触、法处不二则非声、香、味、触、法处。
shì zūn yǎn jiè bú èr zé fēi yǎn jiè sè jiè yǎn shí jiè
‚世尊！眼界不二则非眼界，色界、眼识界
jí yǎn chù yǎn chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bú èr zé fēi sè jiè nǎi
及眼触、眼触为缘所生诸受不二则非色界乃
zhì yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
至眼触为缘所生诸受。
shì zūn ěr jiè bú èr zé fēi ěr jiè shēnɡ jiè ěr shí jiè
‚世尊！耳界不二则非耳界，声界、耳识界
jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bú èr zé fēi shēnɡ jiè nǎi
及耳触、耳触为缘所生诸受不二则非声界乃
zhì ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
至耳触为缘所生诸受。
shì zūn bí jiè bú èr zé fēi bí jiè xiānɡ jiè bí shí jiè
‚世尊！鼻界不二则非鼻界，香界、鼻识界
jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bú èr zé fēi xiānɡ jiè nǎi
及鼻触、鼻触为缘所生诸受不二则非香界乃
zhì bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
至鼻触为缘所生诸受。
shì zūn shé jiè bú èr zé fēi shé jiè wèi jiè shé shí jiè
‚世尊！舌界不二则非舌界，味界、舌识界
jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bú èr zé fēi wèi jiè nǎi
及舌触、舌触为缘所生诸受不二则非味界乃
zhì shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
至舌触为缘所生诸受。
shì zūn shēn jiè bú èr zé fēi shēn jiè chù jiè shēn shí
‚世尊！身界不二则非身界，触界、身识
- 17 -
jiè jí shēnchù shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bú èr zé fēi chù jiè
界及身触、身触为缘所生诸受不二则非触界
nǎi zhì shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
乃至身触为缘所生诸受。
shì zūn yì jiè bú èr zé fēi yì jiè fǎ jiè yì shí jiè
‚世尊！意界不二则非意界，法界、意识界
jí yì chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bú èr zé fēi fǎ jiè nǎi
及意触、意触为缘所生诸受不二则非法界乃
zhì yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
至意触为缘所生诸受。
shì zūn dì jiè bú èr zé fēi dì jiè shuǐ huǒ fēnɡ
‚世尊！地界不二则非地界，水、火、风、
kōnɡ shí jiè bú èr zé fēi shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè
空、识界不二则非水、火、风、空、识界。
shì zūn kǔ shènɡ dì bú èr zé fēi kǔ shènɡ dì jí miè
‚世尊！苦圣谛不二则非苦圣谛，集、灭、
dàoshènɡ dì bú èr zé fēi jí miè dàoshènɡ dì
道圣谛不二则非集、灭、道圣谛。
shì zūn wú mínɡ bú èr zé fēi wú mínɡ xínɡ shí mínɡ
‚世尊！无明不二则非无明，行、识、名
tàn kǔ yōunǎo bú èr zé fēi xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo
叹苦忧恼不二则非行乃至老死愁叹苦忧恼。
shì zūn nèi kōnɡ bú èr zé fēi nèi kōnɡ wài kōnɡ nèi wài
‚世尊！内空不二则非内空，外空、内外
xìnɡkōnɡ zì xìnɡkōnɡ wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ bú èr zé fēi wài kōnɡ nǎi zhì
性空、自性空、无性自性空不二则非外空乃至
wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ
无性自性空。
shì zūn bù shī bō luó mì duō bú èr zé fēi bù shī bō luó mì
‚世尊！布施波罗蜜多不二则非布施波罗蜜
- 18 -
èr zé fēi jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duō
二则非净戒、安忍、精进、静虑、般若波罗蜜多。
shì zūn sì jìnɡ lǜ bú èr zé fēi sì jìnɡ lǜ sì wú liànɡ
‚世尊！四静虑不二则非四静虑，四无量、
sì wú sè dìnɡ bú èr zé fēi sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡ
四无色定不二则非四无量、四无色定。
shì zūn bā jiě tuō bú èr zé fēi bā jiě tuō bā shènɡchù
‚世尊！八解脱不二则非八解脱，八胜处、
jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù bú èr zé fēi bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ
九次第定、十遍处不二则非八胜处、九次第定、
shí biànchù
十遍处。
shì zūn sì niàn zhù bú èr zé fēi sì niàn zhù sì zhènɡduàn
‚世尊！四念住不二则非四念住，四正断、
sì shén zú wǔ ɡēn wǔ lì qī děnɡ jué zhī bā shènɡdào zhī bú
èr zé fēi sì zhènɡduàn nǎi zhì bā shènɡdào zhī
二则非四正断乃至八圣道支。
shì zūn kōnɡ jiě tuō mén bú èr zé fēi kōnɡ jiě tuō mén wú
‚世尊！空解脱门不二则非空解脱门，无
xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén bú èr zé fēi wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén
相、无愿解脱门不二则非无相、无愿解脱门。
shì zūn wǔ yǎn bú èr zé fēi wǔ yǎn liù shéntōnɡ bú èr zé
‚世尊！五眼不二则非五眼，六神通不二则
fēi liù shéntōnɡ
非六神通。
shì zūn fó shí lì bú èr zé fēi fó shí lì sì wú suǒ wèi
‚世尊！佛十力不二则非佛十力，四无所畏、
ɡònɡ fǎ bú èr zé fēi sì wú suǒ wèi nǎi zhì shí bā fó bú ɡònɡ fǎ
共法不二则非四无所畏乃至十八佛不共法。
shì zūn zhēn rú bú èr zé fēi zhēn rú fǎ jiè fǎ xìnɡ
‚世尊！真如不二则非真如，法界、法性、
- 19 -
bù sī yì jiè bú èr zé fēi fǎ jiè nǎi zhì bù sī yì jiè
不思议界不二则非法界乃至不思议界。
shì zūn wú shànɡ zhènɡ děnɡ pú tí bú èr zé fēi wú shànɡ
‚世尊！无上正等菩提不二则非无上
zhènɡděnɡ pú tí yī qiè zhì dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì bú èr
正等菩提，一切智、道相智、一切相智不二
zé fēi yī qiè zhì dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì
则非一切智、道相智、一切相智。
shì zūn wú wànɡ shī fǎ bú èr zé fēi wú wànɡ shī fǎ hénɡ
‚世尊！无忘失法不二则非无忘失法，恒
zhù shě xìnɡ bú èr zé fēi hénɡ zhù shě xìnɡ
住舍性不二则非恒住舍性。
shì zūn yī qiè tuó luó ní mén bú èr zé fēi yī qiè tuó luó
‚世尊！一切陀罗尼门不二则非一切陀罗
ní mén yī qiè sān mó dì mén bú èr zé fēi yī qiè sān mó dì mén
尼门，一切三摩地门不二则非一切三摩地门。
shì zūn sè rù bú èr wú wànɡ fǎ shù shòu xiǎnɡ xínɡ
‚世尊！色入不二无妄法数，受、想、行、
shí rù bú èr wú wànɡ fǎ shù
识入不二无妄法数。
shì zūn yǎnchù rù bú èr wú wànɡ fǎ shù ěr bí shé
‚世尊！眼处入不二无妄法数，耳、鼻、舌、
shēn yì chù rù bú èr wú wànɡ fǎ shù
身、意处入不二无妄法数。
shì zūn sè chù rù bú èr wú wànɡ fǎ shù shēnɡ xiānɡ
‚世尊！色处入不二无妄法数，声、香、
wèi chù fǎ chù rù bú èr wú wànɡ fǎ shù
味、触、法处入不二无妄法数。
shì zūn yǎn jiè rù bú èr wú wànɡ fǎ shù sè jiè yǎn shí
‚世尊！眼界入不二无妄法数，色界、眼识
jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu rù bú èr wú wànɡ fǎ
界及眼触、眼触为缘所生诸受入不二无妄法
shù
数。
shì zūn ěr jiè rù bú èr wú wànɡ fǎ shù shēnɡ jiè ěr
‚世尊！耳界入不二无妄法数，声界、耳
shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu rù bú èr wú wànɡ
识界及耳触、耳触为缘所生诸受入不二无妄
- 20 -
fǎ shù
法数。
shì zūn bí jiè rù bú èr wú wànɡ fǎ shù xiānɡ jiè bí
‚世尊！鼻界入不二无妄法数，香界、鼻
shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu rù bú èr wú wànɡ
识界及鼻触、鼻触为缘所生诸受入不二无妄
fǎ shù
法数。
shì zūn shé jiè rù bú èr wú wànɡ fǎ shù wèi jiè shé shí
‚世尊！舌界入不二无妄法数，味界、舌识
jiè jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu rù bú èr wú wànɡ fǎ
界及舌触、舌触为缘所生诸受入不二无妄法
shù
数。
shì zūn shēn jiè rù bú èr wú wànɡ fǎ shù chù jiè shēn
‚世尊！身界入不二无妄法数，触界、身
shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu rù bú èr wú wànɡ
识界及身触、身触为缘所生诸受入不二无妄
fǎ shù
法数。
shì zūn yì jiè rù bú èr wú wànɡ fǎ shù fǎ jiè yì shí
‚世尊！意界入不二无妄法数，法界、意识
jiè jí yì chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu rù bú èr wú wànɡ fǎ
界及意触、意触为缘所生诸受入不二无妄法
shù
数。
shì zūn dì jiè rù bú èr wú wànɡ fǎ shù shuǐ huǒ fēnɡ
‚世尊！地界入不二无妄法数，水、火、风、
kōnɡ shí jiè rù bú èr wú wànɡ fǎ shù
空、识界入不二无妄法数。
shì zūn kǔ shènɡ dì rù bú èr wú wànɡ fǎ shù jí miè
‚世尊！苦圣谛入不二无妄法数，集、灭、
dàoshènɡ dì rù bú èr wú wànɡ fǎ shù
道圣谛入不二无妄法数。
shì zūn wú mínɡ rù bú èr wú wànɡ fǎ shù xínɡ shí
‚世尊！无明入不二无妄法数，行、识、
mínɡ sè liù chù chù shòu ài qǔ yǒu shēnɡ lǎo sǐ
名色、六处、触、受、爱、取、有、生、老死
- 21 -
chóu tàn kǔ yōunǎo rù bú èr wú wànɡ fǎ shù
愁叹苦忧恼入不二无妄法数。
shì zūn nèi kōnɡ rù bú èr wú wànɡ fǎ shù wài kōnɡ nèi
‚世尊！内空入不二无妄法数，外空、内
wài kōnɡ kōnɡkōnɡ dà kōnɡ shènɡ yì kōnɡ yǒu wéi kōnɡ wú wéi
外空、空空、大空、胜义空、有为空、无为
kōnɡ bì jìnɡ kōnɡ wú jì kōnɡ sàn kōnɡ wú biàn yì kōnɡ běnxìnɡ
空、毕竟空、无际空、散空、无变异空、本性
kōnɡ zì xiànɡkōnɡ ɡònɡxiànɡkōnɡ yī qiè fǎ kōnɡ bù kě dé kōnɡ
空、自相空、共相空、一切法空、不可得空、
wú xìnɡkōnɡ zì xìnɡkōnɡ wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ rù bú èr wú wànɡ fǎ shù
无性空、自性空、无性自性空入不二无妄法数。
shì zūn bù shī bō luó mì duō rù bú èr wú wànɡ fǎ shù jìnɡ
‚世尊！布施波罗蜜多入不二无妄法数，净
jiè ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duō rù bú èr wú
戒、安忍、精进、静虑、般若波罗蜜多入不二无
wànɡ fǎ shù
妄法数。
shì zūn sì jìnɡ lǜ rù bú èr wú wànɡ fǎ shù sì wú liànɡ
‚世尊！四静虑入不二无妄法数，四无量、
sì wú sè dìnɡ rù bú èr wú wànɡ fǎ shù
四无色定入不二无妄法数。
shì zūn bā jiě tuō rù bú èr wú wànɡ fǎ shù bā shènɡchù
‚世尊！八解脱入不二无妄法数，八胜处、
jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù rù bú èr wú wànɡ fǎ shù
九次第定、十遍处入不二无妄法数。
shì zūn sì niàn zhù rù bú èr wú wànɡ fǎ shù sì zhènɡduàn
‚世尊！四念住入不二无妄法数，四正断、
sì shén zú wǔ ɡēn wǔ lì qī děnɡ jué zhī bā shènɡdào zhī rù
四神足、五根、五力、七等觉支、八圣道支入
bú èr wú wànɡ fǎ shù
不二无妄法数。
shì zūn kōnɡ jiě tuō mén rù bú èr wú wànɡ fǎ shù wú xiànɡ
‚世尊！空解脱门入不二无妄法数，无相、
wú yuàn jiě tuō mén rù bú èr wú wànɡ fǎ shù
无愿解脱门入不二无妄法数。
shì zūn wǔ yǎn rù bú èr wú wànɡ fǎ shù liù shéntōnɡ rù
‚世尊！五眼入不二无妄法数，六神通入
- 22 -
shì zūn fó shí lì rù bú èr wú wànɡ fǎ shù sì wú suǒ wèi
‚世尊！佛十力入不二无妄法数，四无所畏、
ɡònɡ fǎ rù bú èr wú wànɡ fǎ shù
共法入不二无妄法数。
shì zūn zhēn rú rù bú èr wú wànɡ fǎ shù fǎ jiè fǎ
‚世尊！真如入不二无妄法数，法界、法
xìnɡ pínɡděnɡxìnɡ lí shēnɡxìnɡ fǎ dìnɡ fǎ zhù shí jì xū
性、平等性、离生性、法定、法住、实际、虚
kōnɡ jiè bù sī yì jiè rù bú èr wú wànɡ fǎ shù
空界、不思议界入不二无妄法数。
shì zūn wú shànɡzhènɡděnɡ pú tí rù bú èr wú wànɡ fǎ shù
‚世尊！无上正等菩提入不二无妄法数，
yī qiè zhì dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì rù bú èr wú wànɡ fǎ shù
一切智、道相智、一切相智入不二无妄法数。
shì zūn wú wànɡ shī fǎ rù bú èr wú wànɡ fǎ shù hénɡ zhù
‚世尊！无忘失法入不二无妄法数，恒住
shě xìnɡ rù bú èr wú wànɡ fǎ shù
舍性入不二无妄法数。
shì zūn yī qiè tuó luó ní mén rù bú èr wú wànɡ fǎ shù
‚世尊！一切陀罗尼门入不二无妄法数，
yī qiè sān mó dì mén rù bú èr wú wànɡ fǎ shù
一切三摩地门入不二无妄法数。‛
shí shè lì zǐ wènshànxiànyán suǒ shuō pú sà mó hē sà
时，舍利子问善现言：
‚所说‘菩萨摩诃萨
xiū xínɡ bō rě bō luó mì duōɡuān zhū fǎ shí zhě hé wèi pú sà mó hē
修行般若波罗蜜多观诸法时’者，何谓菩萨摩诃
sà hé wèi bō rě bō luó mì duō hé wèi ɡuān zhū fǎ
萨？何谓般若波罗蜜多？何谓观诸法？‛
ěr shí jù shòushànxiàn dá shè lì zǐ yán rú zūn zhě suǒ yún
尔时，具寿善现答舍利子言：
‚如尊者所云
hé wèi pú sà mó hē sà zhě shè lì zǐ wèi yǒuqínɡ lèi qiú
‘何谓菩萨摩诃萨？’者，舍利子，为有情类求
- 23 -
dà pú tí yì yǒu pú tí ɡù mínɡ pú sà nénɡ rú shí zhī yī qiè fǎ
2
大菩提亦有菩提故名菩萨，能如实知一切法
xiànɡ ér bù zhí zhuó ɡù fù mínɡ mó hē sà
3
相而不执著故复名摩诃萨。‛
shè lì zǐ yán yún hé pú sà mó hē sà nénɡ rú shí zhī yī qiè
舍利子言：
‚云何菩萨摩诃萨能如实知一切
fǎ xiànɡ ér bù zhí zhuó
法相而不执著？‛
shànxiàn dá yán shè lì zǐ pú sà mó hē sà rú shí zhī sè
善现答言：
‚舍利子，菩萨摩诃萨如实知色
xiànɡ ér bù zhí zhuó rú shí zhī shòu xiǎnɡ xínɡ shí xiànɡ ér bù zhí
相而不执著，如实知受、想、行、识相而不执
zhuó
著。
shè lì zǐ pú sà mó hē sà rú shí zhī yǎn chùxiànɡ ér bù
‚舍利子，菩萨摩诃萨如实知眼处相而不
zhí zhuó rú shí zhī ěr bí shé shēn yì chùxiànɡ ér bù zhí
执著，如实知耳、鼻、舌、身、意处相而不执
zhuó
著。
shè lì zǐ pú sà mó hē sà rú shí zhī sè chùxiànɡ ér bù
‚舍利子，菩萨摩诃萨如实知色处相而不
zhí zhuó rú shí zhī shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chùxiànɡ ér bù zhí
执著，如实知声、香、味、触、法处相而不执
zhuó
著。
shè lì zǐ pú sà mó hē sà rú shí zhī yǎn jiè xiànɡ ér bù
‚舍利子，菩萨摩诃萨如实知眼界相而不
zhí zhuó rú shí zhī sè jiè yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán suǒ
执著，如实知色界、眼识界及眼触、眼触为缘所
shēnɡ zhū shòuxiànɡ ér bù zhí zhuó
生诸受相而不执著。
shè lì zǐ pú sà mó hē sà rú shí zhī ěr jiè xiànɡ ér bù
‚舍利子，菩萨摩诃萨如实知耳界相而不
zhí zhuó rú shí zhī shēnɡ jiè ěr shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán
执著，如实知声界、耳识界及耳触、耳触为缘
2
大正藏：彼；永乐北藏及龙藏：能
3
大正藏：能；永乐北藏及龙藏：而
- 24 -
suǒ shēnɡ zhū shòuxiànɡ ér bù zhí zhuó
所生诸受相而不执著。
shè lì zǐ pú sà mó hē sà rú shí zhī bí jiè xiànɡ ér bù
‚舍利子，菩萨摩诃萨如实知鼻界相而不
zhí zhuó rú shí zhī xiānɡ jiè bí shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán
执著，如实知香界、鼻识界及鼻触、鼻触为缘
shè lì zǐ pú sà mó hē sà rú shí zhī shé jiè xiànɡ ér bù
‚舍利子，菩萨摩诃萨如实知舌界相而不
zhí zhuó rú shí zhī wèi jiè shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ
执著，如实知味界、舌识界及舌触、舌触为缘所
shè lì zǐ pú sà mó hē sà rú shí zhī shēn jiè xiànɡ ér bù
‚舍利子，菩萨摩诃萨如实知身界相而不
zhí zhuó rú shí zhī chù jiè shēn shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi yuán
执著，如实知触界、身识界及身触、身触为缘
shè lì zǐ pú sà mó hē sà rú shí zhī yì jiè xiànɡ ér bù
‚舍利子，菩萨摩诃萨如实知意界相而不
zhí zhuó rú shí zhī fǎ jiè yì shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán suǒ
执著，如实知法界、意识界及意触、意触为缘所
shè lì zǐ pú sà mó hē sà rú shí zhī dì jiè xiànɡ ér bù
‚舍利子，菩萨摩诃萨如实知地界相而不
zhí zhuó rú shí zhī shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè xiànɡ ér bù zhí
执著，如实知水、火、风、空、识界相而不执
zhuó
著。
shè lì zǐ pú sà mó hē sà rú shí zhī kǔ shènɡ dì xiànɡ ér
‚舍利子，菩萨摩诃萨如实知苦圣谛相而
bù zhí zhuó rú shí zhī jí miè dàoshènɡ dì xiànɡ ér bù zhí zhuó
不执著，如实知集、灭、道圣谛相而不执著。
shè lì zǐ pú sà mó hē sà rú shí zhī wú mínɡxiànɡ ér bù
‚舍利子，菩萨摩诃萨如实知无明相而不
- 25 -
zhí zhuó rú shí zhī xínɡ shí mínɡ sè liù chù chù shòu
执著，如实知行、识、名色、六处、触、受、
ài qǔ yǒu shēnɡ lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎoxiànɡ ér bù zhí zhuó
爱、取、有、生、老死愁叹苦忧恼相而不执著。
shè lì zǐ pú sà mó hē sà rú shí zhī nèi kōnɡxiànɡ ér bù
‚舍利子，菩萨摩诃萨如实知内空相而不
zhí zhuó rú shí zhī wài kōnɡ nèi wài kōnɡ kōnɡkōnɡ dà kōnɡ shènɡ
执著，如实知外空、内外空、空空、大空、胜
yì kōnɡ yǒu wéi kōnɡ wú wéi kōnɡ bì jìnɡ kōnɡ wú jì kōnɡ sàn
义空、有为空、无为空、毕竟空、无际空、散
kōnɡ wú biàn yì kōnɡ běnxìnɡkōnɡ zì xiànɡkōnɡ ɡònɡxiànɡkōnɡ
空、无变异空、本性空、自相空、共相空、
yī qiè fǎ kōnɡ bù kě dé kōnɡ wú xìnɡkōnɡ zì xìnɡkōnɡ wú xìnɡ
一切法空、不可得空、无性空、自性空、无性
zì xìnɡkōnɡxiànɡ ér bù zhí zhuó
自性空相而不执著。
shè lì zǐ pú sà mó hē sà rú shí zhī bù shī bō luó mì duō
‚舍利子，菩萨摩诃萨如实知布施波罗蜜多
xiànɡ ér bù zhí zhuó rú shí zhī jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ
相而不执著，如实知净戒、安忍、精进、静虑、
bō rě bō luó mì duōxiànɡ ér bù zhí zhuó
般若波罗蜜多相而不执著。
shè lì zǐ pú sà mó hē sà rú shí zhī sì jìnɡ lǜ xiànɡ ér
‚舍利子，菩萨摩诃萨如实知四静虑相而
bù zhí zhuó rú shí zhì sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡxiànɡ ér bù zhí zhuó
不执著，如实知四无量、四无色定相而不执著。
shè lì zǐ pú sà mó hē sà rú shí zhī bā jiě tuō xiànɡ ér
‚舍利子，菩萨摩诃萨如实知八解脱相而
bù zhí zhuó rú shí zhī bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchùxiànɡ
不执著，如实知八胜处、九次第定、十遍处相
ér bù zhí zhuó
而不执著。
shè lì zǐ pú sà mó hē sà rú shí zhī sì niàn zhù xiànɡ ér
‚舍利子，菩萨摩诃萨如实知四念住相而
bù zhí zhuó rú shí zhī sì zhènɡduàn sì shén zú wǔ ɡēn wǔ lì
不执著，如实知四正断、四神足、五根、五力、
qī děnɡ jué zhī bā shènɡdào zhī xiànɡ ér bù zhí zhuó
七等觉支、八圣道支相而不执著。
- 26 -
shè lì zǐ pú sà mó hē sà rú shí zhī kōnɡ jiě tuō ménxiànɡ
‚舍利子，菩萨摩诃萨如实知空解脱门相
ér bù zhí zhuó rú shí zhī wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō ménxiànɡ ér bù zhí
而不执著，如实知无相、无愿解脱门相而不执
zhuó
著。
shè lì zǐ pú sà mó hē sà rú shí zhī wǔ yǎn xiànɡ ér bù
‚舍利子，菩萨摩诃萨如实知五眼相而不
zhí zhuó rú shí zhī liù shéntōnɡxiànɡ ér bù zhí zhuó
执著，如实知六神通相而不执著。
shè lì zǐ pú sà mó hē sà rú shí zhī fó shí lì xiànɡ ér
‚舍利子，菩萨摩诃萨如实知佛十力相而
bù zhí zhuó rú shí zhī sì wú suǒ wèi sì wú ài jiě dà cí dà
不执著，如实知四无所畏、四无碍解、大慈、大
bēi dà xǐ dà shě shí bā fó bú ɡònɡ fǎ xiànɡ ér bù zhí zhuó
悲、大喜、大舍、十八佛不共法相而不执著。
shè lì zǐ pú sà mó hē sà rú shí zhī zhēn rú xiànɡ ér bù
‚舍利子，菩萨摩诃萨如实知真如相而不
zhí zhuó rú shí zhī fǎ jiè fǎ xìnɡ pínɡděnɡxìnɡ lí shēnɡxìnɡ
执著，如实知法界、法性、平等性、离生性、
fǎ dìnɡ fǎ zhù shí jì xū kōnɡ jiè bù sī yì jiè xiànɡ ér bù
法定、法住、实际、虚空界、不思议界相而不
zhí zhuó
执著。
shè lì zǐ pú sà mó hē sà rú shí zhī wú shànɡzhènɡděnɡ
‚舍利子，菩萨摩诃萨如实知无上正等
pú tí xiànɡ ér bù zhí zhuó rú shí zhī yī qiè zhì dàoxiànɡ zhì yī
菩提相而不执著，如实知一切智、道相智、一
qiè xiànɡ zhì xiànɡ ér bù zhí zhuó
切相智相而不执著。
shè lì zǐ pú sà mó hē sà rú shí zhī wú wànɡ shī fǎ xiànɡ
‚舍利子，菩萨摩诃萨如实知无忘失法相
ér bù zhí zhuó rú shí zhī hénɡ zhù shě xìnɡxiànɡ ér bù zhí zhuó
而不执著，如实知恒住舍性相而不执著。
shè lì zǐ pú sà mó hē sà rú shí zhī yī qiè tuó luó ní
‚舍利子，菩萨摩诃萨如实知一切陀罗尼
ménxiànɡ ér bù zhí zhuó rú shí zhī yī qiè sān mó dì ménxiànɡ ér bù
门相而不执著，如实知一切三摩地门相而不
- 27 -
zhí zhuó
执著。‛
shí shè lì zǐ wènshànxiànyán hé děnɡmínɡ wéi yī qiè fǎ
时，舍利子问善现言：‚何等名为一切法
xiànɡ
相？‛
shànxiàn dá yán ruò yóu rú shì zhū xínɡ xiànɡ zhuànɡbiǎo zhī
善现答言：
‚若由如是诸行、相、状表知
zhū fǎ shì sè shì shēnɡ shì xiānɡ shì wèi shì chù shì fǎ
诸法，是色、是声、是香、是味、是触、是法、
shì nèi shì wài shì yǒu lòu shì wú lòu shì yǒu wéi shì wú wéi
是内、是外、是有漏、是无漏、是有为、是无为，
cǐ děnɡmínɡ wéi yī qiè fǎ xiànɡ
此等名为一切法相。‛
ěr shí jù shòushànxiàn fù dá shè lì zǐ yán rú zūn zhě suǒ
尔时，具寿善现复答舍利子言：
‚如尊者所
yún hé wèi bō rě bō luó mì duō zhě shè lì zǐ yǒushènɡmiào
云‘何谓般若波罗蜜多？’者，舍利子，有胜妙
huì yuǎnyǒu suǒ lí ɡù mínɡ bō rě bō luó mì duō
慧远有所离故名般若波罗蜜多。‛
shè lì zǐ yán cǐ yú hé fǎ ér dé yuǎn lí
舍利子言：‚此于何法而得远离？‛
shànxiàn dá yán cǐ yú yī qiè fán nǎo jiàn qù ér dé yuǎn lí
善现答言：
‚此于一切烦恼见趣而得远离，
cǐ yú yī qiè lù qù sì shēnɡ ér dé yuǎn lí cǐ yú yī qiè yùn
此于一切六趣、四生而得远离，此于一切蕴、
jiè chùděnɡ ér dé yuǎn lí ɡù mínɡ bō rě bō luó mì duō yòu shè
界、处等而得远离，故名般若波罗蜜多。又舍
lì zǐ yǒushènɡmiào huì yuǎnyǒu suǒ dào ɡù mínɡ bō rě bō luó mì
利子，有胜妙慧远有所到，故名般若波罗蜜
duō
多。‛
shè lì zǐ yán cǐ yú hé fǎ ér dé yuǎndào
舍利子言：‚此于何法而得远到？‛
shànxiàn dá yán shè lì zǐ cǐ yú sè shí xìnɡ ér dé yuǎndào
善现答言：
‚舍利子，此于色实性而得远到，
yú shòu xiǎnɡ xínɡ shí shí xìnɡ ér dé yuǎndào ɡù mínɡ bō rě bō
于受、想、行、识实性而得远到，故名般若波
- 28 -
luó mì duō
罗蜜多。
shè lì zǐ cǐ yú yǎnchù shí xìnɡ ér dé yuǎndào yú ěr
‚舍利子，此于眼处实性而得远到，于耳、
bí shé shēn yì chù shí xìnɡ ér dé yuǎndào ɡù mínɡ bō rě bō
鼻、舌、身、意处实性而得远到，故名般若波
luó mì duō
罗蜜多。
shè lì zǐ cǐ yú sè chù shí xìnɡ ér dé yuǎndào yú shēnɡ
‚舍利子，此于色处实性而得远到，于声、
xiānɡ wèi chù fǎ chù shí xìnɡ ér dé yuǎndào ɡù mínɡ bō rě bō
香、味、触、法处实性而得远到，故名般若波
luó mì duō
罗蜜多。
shè lì zǐ cǐ yú yǎn jiè shí xìnɡ ér dé yuǎndào yú sè jiè
‚舍利子，此于眼界实性而得远到，于色界、
yǎn shí jiè jí yǎn chù yǎn chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu shí xìnɡ ér dé
眼识界及眼触、眼触为缘所生诸受实性而得
yuǎndào ɡù mínɡ bō rě bō luó mì duō
远到，故名般若波罗蜜多。
shè lì zǐ cǐ yú ěr jiè shí xìnɡ ér dé yuǎndào yú shēnɡ
‚舍利子，此于耳界实性而得远到，于声
jiè ěr shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu shí xìnɡ ér
界、耳识界及耳触、耳触为缘所生诸受实性而
dé yuǎndào ɡù mínɡ bō rě bō luó mì duō
得远到，故名般若波罗蜜多。
shè lì zǐ cǐ yú bí jiè shí xìnɡ ér dé yuǎndào yú xiānɡ
‚舍利子，此于鼻界实性而得远到，于香
jiè bí shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu shí xìnɡ ér
界、鼻识界及鼻触、鼻触为缘所生诸受实性而
dé yuǎndào ɡù mínɡ bō rě bō luó mì duō
得远到，故名般若波罗蜜多。
shè lì zǐ cǐ yú shé jiè shí xìnɡ ér dé yuǎndào yú wèi jiè
‚舍利子，此于舌界实性而得远到，于味界、
shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu shí xìnɡ ér dé
舌识界及舌触、舌触为缘所生诸受实性而得
- 29 -
shè lì zǐ cǐ yú shēn jiè shí xìnɡ ér dé yuǎndào yú chù
‚舍利子，此于身界实性而得远到，于触
jiè shēn shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu shí xìnɡ
界、身识界及身触、身触为缘所生诸受实性
ér dé yuǎndào ɡù mínɡ bō rě bō luó mì duō
而得远到，故名般若波罗蜜多。
shè lì zǐ cǐ yú yì jiè shí xìnɡ ér dé yuǎndào yú fǎ jiè
‚舍利子，此于意界实性而得远到，于法界、
yì shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu shí xìnɡ ér dé
意识界及意触、意触为缘所生诸受实性而得
shè lì zǐ cǐ yú dì jiè shí xìnɡ ér dé yuǎndào yú shuǐ
‚舍利子，此于地界实性而得远到，于水、
huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè shí xìnɡ ér dé yuǎndào ɡù mínɡ bō rě bō
火、风、空、识界实性而得远到，故名般若波
luó mì duō
罗蜜多。
shè lì zǐ cǐ yú kǔ shènɡ dì shí xìnɡ ér dé yuǎndào yú
‚舍利子，此于苦圣谛实性而得远到，于
jí miè dàoshènɡ dì shí xìnɡ ér dé yuǎndào ɡù mínɡ bō rě bō luó
集、灭、道圣谛实性而得远到，故名般若波罗
mì duō
蜜多。
shè lì zǐ cǐ yú wú mínɡ shí xìnɡ ér dé yuǎndào yú xínɡ
‚舍利子，此于无明实性而得远到，于行、
shí mínɡ sè liù chù chù shòu ài qǔ yǒu shēnɡ
识、名色、六处、触、受、爱、取、有、生、
lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōu nǎo shí xìnɡ ér dé yuǎn dào ɡù mínɡ bō rě bō
老死愁叹苦忧恼实性而得远到，故名般若波
luó mì duō
罗蜜多。
shè lì zǐ cǐ yú nèi kōnɡ shí xìnɡ ér dé yuǎndào yú wài
‚舍利子，此于内空实性而得远到，于外
kōnɡ nèi wài kōnɡ kōnɡkōnɡ dà kōnɡ shènɡ yì kōnɡ yǒu wéi kōnɡ
空、内外空、空空、大空、胜义空、有为空、
wú wéi kōnɡ bì jìnɡ kōnɡ wú jì kōnɡ sàn kōnɡ wú biàn yì kōnɡ
无为空、毕竟空、无际空、散空、无变异空、
- 30 -
běnxìnɡkōnɡ zì xiànɡkōnɡ ɡònɡxiànɡkōnɡ yī qiè fǎ kōnɡ bù kě
本性空、自相空、共相空、一切法空、不可
dé kōnɡ wú xìnɡkōnɡ zì xìnɡkōnɡ wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ shí xìnɡ ér dé
得空、无性空、自性空、无性自性空实性而得
shè lì zǐ cǐ yú bù shī bō luó mì duō shí xìnɡ ér dé yuǎn
‚舍利子，此于布施波罗蜜多实性而得远
dào yú jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duō
到，于净戒、安忍、精进、静虑、般若波罗蜜多
shí xìnɡ ér dé yuǎndào ɡù mínɡ bō rě bō luó mì duō
实性而得远到，故名般若波罗蜜多。
shè lì zǐ cǐ yú sì jìnɡ lǜ shí xìnɡ ér dé yuǎndào yú sì
‚舍利子，此于四静虑实性而得远到，于四
wú liànɡ sì wú sè dìnɡ shí xìnɡ ér dé yuǎndào ɡù mínɡ bō rě bō luó
无量、四无色定实性而得远到，故名般若波罗
mì duō
蜜多。
shè lì zǐ cǐ yú bā jiě tuō shí xìnɡ ér dé yuǎndào yú bā
‚舍利子，此于八解脱实性而得远到，于八
shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù shí xìnɡ ér dé yuǎndào ɡù mínɡ
胜处、九次第定、十遍处实性而得远到，故名
bō rě bō luó mì duō
般若波罗蜜多。
shè lì zǐ cǐ yú sì niàn zhù shí xìnɡ ér dé yuǎndào yú sì
‚舍利子，此于四念住实性而得远到，于四
zhènɡduàn sì shén zú wǔ ɡēn wǔ lì qī děnɡ jué zhī bā shènɡ
正断、四神足、五根、五力、七等觉支、八圣
dào zhī shí xìnɡ ér dé yuǎndào ɡù mínɡ bō rě bō luó mì duō
道支实性而得远到，故名般若波罗蜜多。
shè lì zǐ cǐ yú kōnɡ jiě tuō mén shí xìnɡ ér dé yuǎndào
‚舍利子，此于空解脱门实性而得远到，
yú wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén shí xìnɡ ér dé yuǎndào ɡù mínɡ bō rě
于无相、无愿解脱门实性而得远到，故名般若
bō luó mì duō
波罗蜜多。
shè lì zǐ cǐ yú wǔ yǎn shí xìnɡ ér dé yuǎndào yú liù
‚舍利子，此于五眼实性而得远到，于六
- 31 -
shéntōnɡ shí xìnɡ ér dé yuǎndào ɡù mínɡ bō rě bō luó mì duō
神通实性而得远到，故名般若波罗蜜多。
shè lì zǐ cǐ yú fú shí lì shí xìnɡ ér dé yuǎndào yú sì
‚舍利子，此于佛十力实性而得远到，于四
wú suǒ wèi sì wú ài jiě dà cí dà bēi dà xǐ dà shě
无所畏、四无碍解、大慈、大悲、大喜、大舍、
shí bā fó bú ɡònɡ fǎ shí xìnɡ ér dé yuǎndào ɡù mínɡ bō rě bō luó mì
十八佛不共法实性而得远到，故名般若波罗蜜
duō
多。
shè lì zǐ cǐ yú zhēn rú shí xìnɡ ér dé yuǎndào yú fǎ
‚舍利子，此于真如实性而得远到，于法
jiè fǎ xìnɡ pínɡděnɡxìnɡ lí shēnɡxìnɡ fǎ dìnɡ fǎ zhù shí
界、法性、平等性、离生性、法定、法住、实
jì xū kōnɡ jiè bù sī yì jiè shí xìnɡ ér dé yuǎndào ɡù mínɡ bō
际、虚空界、不思议界实性而得远到，故名般
rě bō luó mì duō
若波罗蜜多。
shè lì zǐ cǐ yú wú shànɡzhènɡděnɡ pú tí shí xìnɡ ér dé
‚舍利子，此于无上正等菩提实性而得
yuǎndào yú yī qiè zhì dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì shí xìnɡ ér dé
远到，于一切智、道相智、一切相智实性而得
shè lì zǐ cǐ yú wú wànɡ shī fǎ shí xìnɡ ér dé yuǎndào
‚舍利子，此于无忘失法实性而得远到，
yú hénɡ zhù shě xìnɡ shí xìnɡ ér dé yuǎndào ɡù mínɡ bō rě bō luó mì duō
于恒住舍性实性而得远到，故名般若波罗蜜多。
shè lì zǐ cǐ yú yī qiè tuó luó ní mén shí xìnɡ ér dé yuǎn
‚舍利子，此于一切陀罗尼门实性而得远
dào yú yī qiè sān mó dì mén shí xìnɡ ér dé yuǎndào ɡù mínɡ bō rě
到，于一切三摩地门实性而得远到，故名般若
bō luó mì duō
波罗蜜多。
shè lì zǐ shì wèi bō rě bō luó mì duō
‚舍利子，是谓般若波罗蜜多。‛
大般若波罗蜜多经卷第七十一
- 32 -
《大般若波罗蜜多经卷第七十二》
dà bō rě bō luó mì duō jīnɡ juàn dì qī shí èr
大般若波罗蜜多经卷第七十二
chū fēn ɡuānxínɡ pǐn dì shí jiǔ zhī sān

初分观行品第十九之三
ěr shí jù shòushànxiàn fù dá shè lì zǐ yán rú zūn zhě suǒ
尔时，具寿善现复答舍利子言：
‚如尊者所
yún hé wèi ɡuān zhū fǎ zhě shè lì zǐ zhū pú sà mó hē sà
云‘何谓观诸法？’者，舍利子，诸菩萨摩诃萨
xiū xínɡ bō rě bō luó mì duō shí ɡuān sè fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuān
修行般若波罗蜜多时，观色非常非无常，观
shòu xiǎnɡ xínɡ shí fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuān sè fēi lè fēi kǔ
受、想、行、识非常非无常；观色非乐非苦，
ɡuānshòu xiǎnɡ xínɡ shí fēi lè fēi kǔ ɡuān sè fēi wǒ fēi wú wǒ
观受、想、行、识非乐非苦；观色非我非无我，
ɡuānshòu xiǎnɡ xínɡ shí fēi wǒ fēi wú wǒ ɡuān sè fēi jìnɡ fēi bú
观受、想、行、识非我非无我；观色非净非不
jìnɡ ɡuānshòu xiǎnɡ xínɡ shí fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuān sè fēi kōnɡ
净，观受、想、行、识非净非不净；观色非空
fēi bù kōnɡ ɡuānshòu xiǎnɡ xínɡ shí fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuān
非不空，观受、想、行、识非空非不空；观
sè fēi yǒuxiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuānshòu xiǎnɡ xínɡ shí fēi yǒuxiànɡ
色非有相非无相，观受、想、行、识非有相
fēi wú xiànɡ ɡuān sè fēi yǒuyuàn fēi wú yuàn ɡuānshòu xiǎnɡ xínɡ
非无相；观色非有愿非无愿，观受、想、行、
shí fēi yǒuyuàn fēi wú yuàn ɡuān sè fēi jì jìnɡ fēi bú jì jìnɡ ɡuānshòu
识非有愿非无愿；观色非寂静非不寂静，观受、
xiǎnɡ xínɡ shí fēi jì jìnɡ fēi bú jì jìnɡ ɡuān sè fēi yuǎn lí fēi bù
想、行、识非寂静非不寂静；观色非远离非不
yuǎn lí ɡuānshòu xiǎnɡ xínɡ shí fēi yuǎn lí fēi bù yuǎn lí
远离，观受、想、行、识非远离非不远离。
shè lì zǐ shì wèi ɡuān zhū fǎ
舍利子，是谓观诸法。
- 33 -
shè lì zǐ zhū pú sà mó hē sà xiū xínɡ bō rě bō luó mì duō
‚舍利子，诸菩萨摩诃萨修行般若波罗蜜多
shí ɡuānyǎnchù fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuān ěr bí shé shēn
时，观眼处非常非无常，观耳、鼻、舌、身、
yì chù fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuānyǎnchù fēi lè fēi kǔ ɡuān ěr
意处非常非无常；观眼处非乐非苦，观耳、
bí shé shēn yì chù fēi lè fēi kǔ ɡuānyǎnchù fēi wǒ fēi wú wǒ
鼻、舌、身、
意处非乐非苦；观眼处非我非无我，
ɡuān ěr bí shé shēn yì chù fēi wǒ fēi wú wǒ ɡuānyǎnchù
观耳、鼻、舌、身、意处非我非无我；观眼处
fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuān ěr bí shé shēn yì chù fēi jìnɡ fēi bú
非净非不净，观耳、鼻、舌、身、意处非净非不
jìnɡ ɡuānyǎnchù fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuān ěr bí shé shēn
净；观眼处非空非不空，观耳、鼻、舌、身、
yì chù fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuānyǎnchù fēi yǒuxiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuān
意处非空非不空；观眼处非有相非无相，观
ěr bí shé shēn yì chù fēi yǒuxiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuānyǎnchù
耳、鼻、舌、身、意处非有相非无相；观眼处
fēi yǒuyuàn fēi wú yuàn ɡuān ěr bí shé shēn yì chù fēi yǒu
非有愿非无愿，观耳、鼻、舌、身、意处非有
yuàn fēi wú yuàn ɡuānyǎnchù fēi jì jìnɡ fēi bú jì jìnɡ ɡuān ěr bí
愿非无愿；观眼处非寂静非不寂静，观耳、鼻、
shé shēn yì chù fēi jì jìnɡ fēi bú jì jìnɡ ɡuānyǎnchù fēi yuǎn lí
舌、身、意处非寂静非不寂静；观眼处非远离
fēi bù yuǎn lí ɡuān ěr bí shé shēn yì chù fēi yuǎn lí fēi
非不远离，观耳、鼻、舌、身、意处非远离非
bù yuǎn lí shè lì zǐ shì wèi ɡuān zhū fǎ
不远离。舍利子，是谓观诸法。
shí ɡuān sè chù fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuānshēnɡ xiānɡ wèi
时，观色处非常非无常，观声、香、味、
chù fǎ chù fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuān sè chù fēi lè fēi kǔ ɡuān
触、法处非常非无常；观色处非乐非苦，观
shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chù fēi lè fēi kǔ ɡuān sè chù fēi wǒ
声、香、味、触、法处非乐非苦；观色处非我
fēi wú wǒ ɡuānshēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chù fēi wǒ fēi wú wǒ
非无我，观声、香、味、触、法处非我非无我；
- 34 -
ɡuān sè chù fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuānshēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chù
观色处非净非不净，观声、香、味、触、法处
fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuān sè chù fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuānshēnɡ xiānɡ
非净非不净；观色处非空非不空，观声、香、
wèi chù fǎ chù fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuān sè chù fēi yǒuxiànɡ fēi wú
味、触、法处非空非不空；观色处非有相非无
xiànɡ ɡuānshēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chù fēi yǒuxiànɡ fēi wú xiànɡ
相，观声、香、味、触、法处非有相非无相；
ɡuān sè chù fēi yǒuyuàn fēi wú yuàn ɡuānshēnɡ xiānɡ wèi chù
观色处非有愿非无愿，观声、香、味、触、
fǎ chù fēi yǒuyuàn fēi wú yuàn ɡuān sè chù fēi jì jìnɡ fēi bú jì jìnɡ
法处非有愿非无愿；观色处非寂静非不寂静，
ɡuānshēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chù fēi jì jìnɡ fēi bú jì jìnɡ ɡuān
观声、香、味、触、法处非寂静非不寂静；观
sè chù fēi yuǎn lí fēi bù yuǎn lí ɡuānshēnɡ xiānɡ wèi chù
色处非远离非不远离，观声、香、味、触、
fǎ chù fēi yuǎn lí fēi bù yuǎn lí shè lì zǐ shì wèi ɡuān zhū fǎ
法处非远离非不远离。舍利子，是谓观诸法。
shí ɡuānyǎn jiè fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuān sè jiè yǎn shí jiè jí
时，观眼界非常非无常，观色界、眼识界及
yǎnchù yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuān
眼触、眼触为缘所生诸受非常非无常；观
yǎn jiè fēi lè fēi kǔ ɡuān sè jiè yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi
眼界非乐非苦，观色界、眼识界及眼触、眼触为
yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi lè fēi kǔ ɡuānyǎn jiè fēi wǒ fēi wú wǒ
缘所生诸受非乐非苦；观眼界非我非无我，
ɡuān sè jiè yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi
观色界、眼识界及眼触、眼触为缘所生诸受非
wǒ fēi wú wǒ ɡuānyǎn jiè fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuān sè jiè yǎn shí
我非无我；观眼界非净非不净，观色界、眼识
jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuān
界及眼触、眼触为缘所生诸受非净非不净；观
yǎn jiè fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuān sè jiè yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎn
眼界非空非不空，观色界、眼识界及眼触、眼
chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuān yǎn jiè fēi yǒu
触为缘所生诸受非空非不空；观眼界非有
- 35 -
xiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuān sè jiè yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán
相非无相，观色界、眼识界及眼触、眼触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòu fēi yǒu xiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuān yǎn jiè fēi yǒu yuàn fēi
所生诸受非有相非无相；观眼界非有愿非
wú yuàn ɡuān sè jiè yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ
无愿，观色界、眼识界及眼触、眼触为缘所生
zhū shòu fēi yǒuyuàn fēi wú yuàn ɡuānyǎn jiè fēi jì jìnɡ fēi bú jì jìnɡ
诸受非有愿非无愿；观眼界非寂静非不寂静，
ɡuān sè jiè yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi
观色界、眼识界及眼触、眼触为缘所生诸受非
jì jìnɡ fēi bú jì jìnɡ ɡuānyǎn jiè fēi yuǎn lí fēi bù yuǎn lí ɡuān sè
寂静非不寂静；观眼界非远离非不远离，观色
jiè yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi yuǎn lí
界、眼识界及眼触、眼触为缘所生诸受非远离
fēi bù yuǎn lí shè lì zǐ shì wèi ɡuān zhū fǎ
非不远离。舍利子，是谓观诸法。
shí ɡuān ěr jiè fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuānshēnɡ jiè ěr shí jiè jí
时，观耳界非常非无常，观声界、耳识界及
ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuān
耳触、耳触为缘所生诸受非常非无常；观
ěr jiè fēi lè fēi kǔ ɡuānshēnɡ jiè ěr shí jiè jí ěr chù ěr chù
耳界非乐非苦，观声界、耳识界及耳触、耳触
wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi lè fēi kǔ ɡuān ěr jiè fēi wǒ fēi wú wǒ
为缘所生诸受非乐非苦；观耳界非我非无我，
ɡuānshēnɡ jiè ěr shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
观声界、耳识界及耳触、耳触为缘所生诸受
fēi wǒ fēi wú wǒ ɡuān ěr jiè fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuānshēnɡ jiè ěr
非我非无我；观耳界非净非不净，观声界、耳
shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ
识界及耳触、耳触为缘所生诸受非净非不净；
ɡuān ěr jiè fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuānshēnɡ jiè ěr shí jiè jí ěr chù
观耳界非空非不空，观声界、耳识界及耳触、
ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuān ěr jiè fēi yǒu
耳触为缘所生诸受非空非不空；观耳界非有
xiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuānshēnɡ jiè ěr shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi
相非无相，观声界、耳识界及耳触、耳触为
- 36 -
yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi yǒu xiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuān ěr jiè fēi yǒu yuàn
缘所生诸受非有相非无相；观耳界非有愿
fēi wú yuàn ɡuānshēnɡ jiè ěr shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ
非无愿，观声界、耳识界及耳触、耳触为缘所
shēnɡ zhū shòu fēi yǒuyuàn fēi wú yuàn ɡuān ěr jiè fēi jì jìnɡ fēi bú jì
生诸受非有愿非无愿；观耳界非寂静非不寂
jìnɡ ɡuānshēnɡ jiè ěr shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ
静，观声界、耳识界及耳触、耳触为缘所生
zhū shòu fēi jì jìnɡ fēi bú jì jìnɡ ɡuān ěr jiè fēi yuǎn lí fēi bù yuǎn
诸受非寂静非不寂静；观耳界非远离非不远
lí ɡuānshēnɡ jiè ěr shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ
离，观声界、耳识界及耳触、耳触为缘所生
zhū shòu fēi yuǎn lí fēi bù yuǎn lí shè lì zǐ shì wèi ɡuān zhū fǎ
诸受非远离非不远离。舍利子，是谓观诸法。
shí ɡuān bí jiè fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuānxiānɡ jiè bí shí jiè jí
时，观鼻界非常非无常，观香界、鼻识界及
bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuān
鼻触、鼻触为缘所生诸受非常非无常；观
bí jiè fēi lè fēi kǔ ɡuānxiānɡ jiè bí shí jiè jí bí chù bí chù
鼻界非乐非苦，观香界、鼻识界及鼻触、鼻触
wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi lè fēi kǔ ɡuān bí jiè fēi wǒ fēi wú wǒ
为缘所生诸受非乐非苦；观鼻界非我非无我，
ɡuānxiānɡ jiè bí shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
观香界、鼻识界及鼻触、鼻触为缘所生诸受
fēi wǒ fēi wú wǒ ɡuān bí jiè fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuānxiānɡ jiè bí
非我非无我；观鼻界非净非不净，观香界、鼻
shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ
识界及鼻触、鼻触为缘所生诸受非净非不净；
ɡuān bí jiè fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuānxiānɡ jiè bí shí jiè jí bí chù
观鼻界非空非不空，观香界、鼻识界及鼻触、
bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuān bí jiè fēi yǒu
鼻触为缘所生诸受非空非不空；观鼻界非有
xiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuānxiānɡ jiè bí shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán
相非无相，观香界、鼻识界及鼻触、鼻触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòu fēi yǒu xiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuān bí jiè fēi yǒu yuàn fēi
所生诸受非有相非无相；观鼻界非有愿非
- 37 -
wú yuàn ɡuānxiānɡ jiè bí shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ
无愿，观香界、鼻识界及鼻触、鼻触为缘所生
zhū shòu fēi yǒuyuàn fēi wú yuàn ɡuān bí jiè fēi jì jìnɡ fēi bú jì jìnɡ
诸受非有愿非无愿；观鼻界非寂静非不寂静，
ɡuānxiānɡ jiè bí shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
观香界、鼻识界及鼻触、鼻触为缘所生诸受
fēi jì jìnɡ fēi bú jì jìnɡ ɡuān bí jiè fēi yuǎn lí fēi bù yuǎn lí ɡuān
非寂静非不寂静；观鼻界非远离非不远离，观
xiānɡ jiè bí shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi
香界、鼻识界及鼻触、鼻触为缘所生诸受非
yuǎn lí fēi bù yuǎn lí shè lì zǐ shì wèi ɡuān zhū fǎ
远离非不远离。舍利子，是谓观诸法。
shí ɡuān shé jiè fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuān wèi jiè shé shí jiè jí
时，观舌界非常非无常，观味界、舌识界及
shé chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuān
舌触、舌触为缘所生诸受非常非无常；观
shé jiè fēi lè fēi kǔ ɡuān wèi jiè shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi
舌界非乐非苦，观味界、舌识界及舌触、舌触为
yuàn suǒ shēnɡ zhū shòu fēi lè fēi kǔ ɡuān shé jiè fēi wǒ fēi wú wǒ
缘所生诸受非乐非苦；观舌界非我非无我，
ɡuān wèi jiè shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi
观味界、舌识界及舌触、舌触为缘所生诸受非
wǒ fēi wú wǒ ɡuān shé jiè fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuān wèi jiè shé shí
我非无我；观舌界非净非不净，观味界、舌识
jiè jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuān
界及舌触、舌触为缘所生诸受非净非不净；观
shé jiè fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuān wèi jiè shé shí jiè jí shé chù shé
舌界非空非不空，观味界、舌识界及舌触、舌
chù wéi yuàn suǒ shēnɡ zhū shòu fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuān shé jiè fēi yǒu
触为缘所生诸受非空非不空；观舌界非有
xiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuān wèi jiè shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán
相非无相，观味界、舌识界及舌触、舌触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòu fēi yǒu xiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuān shé jiè fēi yǒu yuàn fēi
所生诸受非有相非无相；观舌界非有愿非
wú yuàn ɡuān wèi jiè shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ
无愿，观味界、舌识界及舌触、舌触为缘所生
- 38 -
zhū shòu fēi yǒuyuàn fēi wú yuàn ɡuān shé jiè fēi jì jìnɡ fēi bú jì jìnɡ
诸受非有愿非无愿；观舌界非寂静非不寂静，
ɡuān wèi jiè shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi
观味界、舌识界及舌触、舌触为缘所生诸受非
jì jìnɡ fēi bú jì jìnɡ ɡuān shé jiè fēi yuǎn lí fēi bù yuǎn lí ɡuān wèi
寂静非不寂静；观舌界非远离非不远离，观味
jiè shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi yuǎn lí
界、舌识界及舌触、舌触为缘所生诸受非远离
shí ɡuānshēn jiè fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuānchù jiè shēn shí jiè jí
时，观身界非常非无常，观触界、身识界及
shēnchù shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuān
身触、身触为缘所生诸受非常非无常；观
shēn jiè fēi lè fēi kǔ ɡuānchù jiè shēn shí jiè jí shēnchù shēnchù
身界非乐非苦，观触界、身识界及身触、身触
wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi lè fēi kǔ ɡuānshēn jiè fēi wǒ fēi wú wǒ
为缘所生诸受非乐非苦；观身界非我非无我，
ɡuānchù jiè shēn shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
观触界、身识界及身触、身触为缘所生诸受
fēi wǒ fēi wú wǒ ɡuānshēn jiè fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuānchù jiè shēn
非我非无我；观身界非净非不净，观触界、身
shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ
识界及身触、身触为缘所生诸受非净非不净；
ɡuānshēn jiè fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuānchù jiè shēn shí jiè jí shēnchù
观身界非空非不空，观触界、身识界及身触、
shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuānshēn jiè fēi
身触为缘所生诸受非空非不空；观身界非
yǒuxiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuānchù jiè shēn shí jiè jí shēnchù shēnchù
有相非无相，观触界、身识界及身触、身触
wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi yǒu xiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuānshēn jiè fēi yǒu
为缘所生诸受非有相非无相；观身界非有
yuàn fēi wú yuàn ɡuānchù jiè shēn shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi
愿非无愿，观触界、身识界及身触、身触为
yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi yǒu yuàn fēi wú yuàn ɡuānshēn jiè fēi jì jìnɡ
缘所生诸受非有愿非无愿；观身界非寂静
- 39 -
fēi bú jì jìnɡ ɡuānchù jiè shēn shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi yuán
非不寂静，观触界、身识界及身触、身触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòu fēi jì jìnɡ fēi bú jì jìnɡ ɡuānshēn jiè fēi yuǎn lí fēi
所生诸受非寂静非不寂静；观身界非远离非
bù yuǎn lí ɡuānchù jiè shēn shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi yuán
不远离，观触界、身识界及身触、身触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòu fēi yuǎn lí fēi bù yuǎn lí shè lì zǐ shì wèi ɡuān
所生诸受非远离非不远离。舍利子，是谓观
zhū fǎ
诸法。
shí ɡuān yì jiè fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuān fǎ jiè yì shí jiè jí
时，观意界非常非无常，观法界、意识界及
yì chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuān
意触、意触为缘所生诸受非常非无常；观
yì jiè fēi lè fēi kǔ ɡuān fǎ jiè yì shí jiè jí yì chù yì chù wéi
意界非乐非苦，观法界、意识界及意触、意触为
yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi lè fēi kǔ ɡuān yì jiè fēi wǒ fēi wú wǒ
缘所生诸受非乐非苦；观意界非我非无我，
ɡuān fǎ jiè yì shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi
观法界、意识界及意触、意触为缘所生诸受非
wǒ fēi wú wǒ ɡuān yì jiè fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuān fǎ jiè yì shí
我非无我；观意界非净非不净，观法界、意识
jiè jí yì chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuān
界及意触、意触为缘所生诸受非净非不净；观
yì jiè fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuān fǎ jiè yì shí jiè jí yì chù yì
意界非空非不空，观法界、意识界及意触、意
chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuān yì jiè fēi yǒu
触为缘所生诸受非空非不空；观意界非有
xiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuān fǎ jiè yì shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán
相非无相，观法界、意识界及意触、意触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòu fēi yǒu xiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuān yì jiè fēi yǒu yuàn fēi
所生诸受非有相非无相；观意界非有愿非
wú yuàn ɡuān fǎ jiè yì shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ
无愿，观法界、意识界及意触、意触为缘所生
zhū shòu fēi yǒuyuàn fēi wú yuàn ɡuān yì jiè fēi jì jìnɡ fēi bú jì jìnɡ
诸受非有愿非无愿；观意界非寂静非不寂静，
- 40 -
ɡuān fǎ jiè yì shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi
观法界、意识界及意触、意触为缘所生诸受非
jì jìnɡ fēi bú jì jìnɡ ɡuān yì jiè fēi yuǎn lí fēi bù yuǎn lí ɡuān fǎ
寂静非不寂静；观意界非远离非不远离，观法
jiè yì shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi yuǎn lí
界、意识界及意触、意触为缘所生诸受非远离
shí ɡuān dì jiè fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuānshuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ
时，观地界非常非无常，观水、火、风、空、
shí jiè fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuān dì jiè fēi lè fēi kǔ ɡuānshuǐ
识界非常非无常；观地界非乐非苦，观水、
huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè fēi lè fēi kǔ ɡuān dì jiè fēi wǒ fēi wú
火、风、空、识界非乐非苦；观地界非我非无
wǒ ɡuānshuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè fēi wǒ fēi wú wǒ ɡuān
我，观水、火、风、空、识界非我非无我；观
dì jiè fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuānshuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè fēi
地界非净非不净，观水、火、风、空、识界非
jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuān dì jiè fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuānshuǐ huǒ fēnɡ
净非不净；观地界非空非不空，观水、火、风、
kōnɡ shí jiè fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuān dì jiè fēi yǒuxiànɡ fēi wú xiànɡ
空、识界非空非不空；观地界非有相非无相，
ɡuānshuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè fēi yǒuxiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuān
观水、火、风、空、识界非有相非无相；观
dì jiè fēi yǒuyuàn fēi wú yuàn ɡuānshuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè
地界非有愿非无愿，观水、火、风、空、识界
fēi yǒuyuàn fēi wú yuàn ɡuān dì jiè fēi jì jìnɡ fēi bú jì jìnɡ ɡuānshuǐ
非有愿非无愿；观地界非寂静非不寂静，观水、
huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè fēi jì jìnɡ fēi bú jì jìnɡ ɡuān dì jiè fēi
火、风、空、识界非寂静非不寂静；观地界非
yuǎn lí fēi bù yuǎn lí ɡuānshuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè fēi yuǎn
远离非不远离，观水、火、风、空、识界非远
lí fēi bù yuǎn lí shè lì zǐ shì wèi ɡuān zhū fǎ
离非不远离。舍利子，是谓观诸法。
- 41 -
shí ɡuān kǔ shènɡ dì fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuān jí miè dào
时，观苦圣谛非常非无常，观集、灭、道
shènɡ dì fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuān kǔ shènɡ dì fēi lè fēi kǔ ɡuān
圣谛非常非无常；观苦圣谛非乐非苦，观
jí miè dàoshènɡ dì fēi lè fēi kǔ ɡuān kǔ shènɡ dì fēi wǒ fēi wú
集、灭、道圣谛非乐非苦；观苦圣谛非我非无
wǒ ɡuān jí miè dàoshènɡ dì fēi wǒ fēi wú wǒ ɡuān kǔ shènɡ
我，观集、灭、道圣谛非我非无我；观苦圣
dì fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuān jí miè dàoshènɡ dì fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ
谛非净非不净，观集、灭、道圣谛非净非不净；
ɡuān kǔ shènɡ dì fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuān jí miè dàoshènɡ dì fēi
观苦圣谛非空非不空，观集、灭、道圣谛非
kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuān kǔ shènɡ dì fēi yǒuxiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuān jí
空非不空；观苦圣谛非有相非无相，观集、
miè dàoshènɡ dì fēi yǒuxiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuān kǔ shènɡ dì fēi yǒuyuàn
灭、道圣谛非有相非无相；观苦圣谛非有愿
fēi wú yuàn ɡuān jí miè dàoshènɡ dì fēi yǒu yuàn fēi wú yuàn
非无愿，观集、灭、道圣谛非有愿非无愿；
ɡuān kǔ shènɡ dì fēi jì jìnɡ fēi bú jì jìnɡ ɡuān jí miè dàoshènɡ
观苦圣谛非寂静非不寂静，观集、灭、道圣
dì fēi jì jìnɡ fēi bú jì jìnɡ ɡuān kǔ shènɡ dì fēi yuǎn lí fēi bù yuǎn
谛非寂静非不寂静；观苦圣谛非远离非不远
lí ɡuān jí miè dàoshènɡ dì fēi yuǎn lí fēi bù yuǎn lí shè
离，观集、灭、道圣谛非远离非不远离。舍
lì zǐ shì wèi ɡuān zhū fǎ
利子，是谓观诸法。
shí ɡuān wú mínɡ fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuānxínɡ shí mínɡ sè
时，观无明非常非无常，观行、识、名色、
liù chù chù shòu ài qǔ yǒu shēnɡ lǎo sǐ chóu tàn kǔ
六处、触、受、爱、取、有、生、老死愁叹苦
yōunǎo fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuān wú mínɡ fēi lè fēi kǔ ɡuānxínɡ
忧恼非常非无常；观无明非乐非苦，观行、
lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo fēi lè fēi kǔ ɡuān wú mínɡ fēi wǒ fēi wú wǒ
老死愁叹苦忧恼非乐非苦；观无明非我非无我，
- 42 -
ɡuānxínɡ shí mínɡ sè liù chù chù shòu ài qǔ yǒu
观行、识、名色、六处、触、受、爱、取、有、
shēnɡ lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo fēi wǒ fēi wú wǒ ɡuān wú mínɡ fēi jìnɡ
生、老死愁叹苦忧恼非我非无我；观无明非净
fēi bú jìnɡ ɡuānxínɡ shí mínɡ sè liù chù chù shòu ài
非不净，观行、识、名色、六处、触、受、爱、
qǔ yǒu shēnɡ lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuān
取、有、生、老死愁叹苦忧恼非净非不净；观
wú mínɡ fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuānxínɡ shí mínɡ sè liù chù chù
无明非空非不空，观行、识、名色、六处、触、
shòu ài qǔ yǒu shēnɡ lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo fēi kōnɡ fēi
受、爱、取、有、生、老死愁叹苦忧恼非空非
bù kōnɡ ɡuān wú mínɡ fēi yǒuxiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuānxínɡ shí mínɡ
不空；观无明非有相非无相，观行、识、名
tàn kǔ yōunǎo fēi yǒuxiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuān wú mínɡ fēi yǒuyuàn fēi wú
叹苦忧恼非有相非无相；观无明非有愿非无
yuàn ɡuānxínɡ shí mínɡ sè liù chù chù shòu ài qǔ
愿，观行、识、名色、六处、触、受、爱、取、
yǒu shēnɡ lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo fēi yǒuyuàn fēi wú yuàn ɡuān
有、生、老死愁叹苦忧恼非有愿非无愿；观
wú mínɡ fēi jì jìnɡ fēi bú jì jìnɡ ɡuānxínɡ shí mínɡ sè liù chù
无明非寂静非不寂静，观行、识、名色、六处、
chù shòu ài qǔ yǒu shēnɡ lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo fēi
触、受、爱、取、有、生、老死愁叹苦忧恼非
jì jìnɡ fēi bú jì jìnɡ ɡuān wú mínɡ fēi yuǎn lí fēi bù yuǎn lí ɡuānxínɡ
寂静非不寂静；观无明非远离非不远离，观行、
lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo fēi yuǎn lí fēi bù yuǎn lí shè lì zǐ shì
老死愁叹苦忧恼非远离非不远离。舍利子，是
wèi ɡuān zhū fǎ
谓观诸法。
shí ɡuān nèi kōnɡ fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuān wài kōnɡ nèi wài kōnɡ
时，观内空非常非无常，观外空、内外空、
- 43 -
kōnɡkōnɡ dà kōnɡ shènɡ yì kōnɡ yǒu wéi kōnɡ wú wéi kōnɡ bì
空空、大空、胜义空、有为空、无为空、毕
jìnɡ kōnɡ wú jì kōnɡ sàn kōnɡ wú biàn yì kōnɡ běnxìnɡkōnɡ zì
竟空、无际空、散空、无变异空、本性空、自
xiànɡkōnɡ ɡònɡxiànɡkōnɡ yī qiè fǎ kōnɡ bù kě dé kōnɡ wú xìnɡ
相空、共相空、一切法空、不可得空、无性
kōnɡ zì xìnɡkōnɡ wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuān nèi
空、自性空、无性自性空非常非无常；观内
kōnɡ fēi lè fēi kǔ ɡuān wài kōnɡ nèi wài kōnɡ kōnɡkōnɡ dà kōnɡ
空非乐非苦，观外空、内外空、空空、大空、
shènɡ yì kōnɡ yǒu wéi kōnɡ wú wéi kōnɡ bì jìnɡ kōnɡ wú jì kōnɡ
胜义空、有为空、无为空、毕竟空、无际空、
sàn kōnɡ wú biàn yì kōnɡ běnxìnɡkōnɡ zì xiànɡkōnɡ ɡònɡxiànɡkōnɡ
散空、无变异空、本性空、自相空、共相空、
zì xìnɡkōnɡ fēi lè fēi kǔ ɡuān nèi kōnɡ fēi wǒ fēi wú wǒ ɡuān wài kōnɡ
自性空非乐非苦；观内空非我非无我，观外空、
nèi wài kōnɡ kōnɡkōnɡ dà kōnɡ shènɡ yì kōnɡ yǒu wéi kōnɡ wú
内外空、空空、大空、胜义空、有为空、无
wéi kōnɡ bì jìnɡ kōnɡ wú jì kōnɡ sàn kōnɡ wú biàn yì kōnɡ běn
为空、毕竟空、无际空、散空、无变异空、本
xìnɡkōnɡ zì xiànɡkōnɡ ɡònɡxiànɡkōnɡ yī qiè fǎ kōnɡ bù kě dé
性空、自相空、共相空、一切法空、不可得
kōnɡ wú xìnɡkōnɡ zì xìnɡkōnɡ wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ fēi wǒ fēi wú wǒ
空、无性空、自性空、无性自性空非我非无我；
ɡuān nèi kōnɡ fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuān wài kōnɡ nèi wài kōnɡ kōnɡkōnɡ
观内空非净非不净，观外空、内外空、空空、
dà kōnɡ shènɡ yì kōnɡ yǒu wéi kōnɡ wú wéi kōnɡ bì jìnɡ kōnɡ
大空、胜义空、有为空、无为空、毕竟空、
wú jì kōnɡ sàn kōnɡ wú biàn yì kōnɡ běnxìnɡkōnɡ zì xiànɡkōnɡ
无际空、散空、无变异空、本性空、自相空、
ɡònɡxiànɡkōnɡ yī qiè fǎ kōnɡ bù kě dé kōnɡ wú xìnɡkōnɡ zì
共相空、一切法空、不可得空、无性空、自
xìnɡkōnɡ wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuān nèi kōnɡ fēi kōnɡ fēi
性空、无性自性空非净非不净；观内空非空非
bù kōnɡ ɡuān wài kōnɡ nèi wài kōnɡ kōnɡkōnɡ dà kōnɡ shènɡ yì
不空，观外空、内外空、空空、大空、胜义
- 44 -
kōnɡ yǒu wéi kōnɡ wú wéi kōnɡ bì jìnɡ kōnɡ wú jì kōnɡ sàn kōnɡ
空、有为空、无为空、毕竟空、无际空、散空、
wú biàn yì kōnɡ běnxìnɡkōnɡ zì xiànɡkōnɡ ɡònɡxiànɡkōnɡ yī qiè
无变异空、本性空、自相空、共相空、一切
fǎ kōnɡ bù kě dé kōnɡ wú xìnɡkōnɡ zì xìnɡkōnɡ wú xìnɡ zì xìnɡ
法空、不可得空、无性空、自性空、无性自性
kōnɡ fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuān nèi kōnɡ fēi yǒuxiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuān wài
空非空非不空；观内空非有相非无相，观外
kōnɡ nèi wài kōnɡ kōnɡkōnɡ dà kōnɡ shènɡ yì kōnɡ yǒu wéi kōnɡ
空、内外空、空空、大空、胜义空、有为空、
wú wéi kōnɡ bì jìnɡ kōnɡ wú jì kōnɡ sàn kōnɡ wú biàn yì kōnɡ
无为空、毕竟空、无际空、散空、无变异空、
běnxìnɡkōnɡ zì xiànɡkōnɡ ɡònɡxiànɡkōnɡ yī qiè fǎ kōnɡ bù kě
本性空、自相空、共相空、一切法空、不可
dé kōnɡ wú xìnɡkōnɡ zì xìnɡkōnɡ wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ fēi yǒuxiànɡ fēi
得空、无性空、自性空、无性自性空非有相非
wú xiànɡ ɡuān nèi kōnɡ fēi yǒuyuàn fēi wú yuàn ɡuān wài kōnɡ nèi wài
无相；观内空非有愿非无愿，观外空、内外
xìnɡkōnɡ zì xìnɡkōnɡ wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ fēi yǒuyuàn fēi wú yuàn ɡuān
性空、自性空、无性自性空非有愿非无愿；观
nèi kōnɡ fēi jì jìnɡ fēi bú jì jìnɡ ɡuān wài kōnɡ nèi wài kōnɡ kōnɡkōnɡ
内空非寂静非不寂静，观外空、内外空、空空、
xìnɡkōnɡ wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ fēi jì jìnɡ fēi bú jì jìnɡ ɡuān nèi kōnɡ fēi
性空、无性自性空非寂静非不寂静；观内空非
yuǎn lí fēi bù yuǎn lí ɡuān wài kōnɡ nèi wài kōnɡ kōnɡkōnɡ dà
远离非不远离，观外空、内外空、空空、大
- 45 -
kōnɡ shènɡ yì kōnɡ yǒu wéi kōnɡ wú wéi kōnɡ bì jìnɡ kōnɡ wú
空、胜义空、有为空、无为空、毕竟空、无
jì kōnɡ sàn kōnɡ wú biàn yì kōnɡ běnxìnɡkōnɡ zì xiànɡkōnɡ
际空、散空、无变异空、本性空、自相空、
xìnɡkōnɡ wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ fēi yuǎn lí fēi bù yuǎn lí shè lì zǐ
性空、无性自性空非远离非不远离。舍利子，
shì wèi ɡuān zhū fǎ
是谓观诸法。
shí ɡuān bù shī bō luó mì duō fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuān jìnɡ jiè
时，观布施波罗蜜多非常非无常，观净戒、
ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duō fēi chánɡ fēi wú chánɡ
安忍、精进、静虑、般若波罗蜜多非常非无常；
ɡuān bù shī bō luó mì duō fēi lè fēi kǔ ɡuān jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ
观布施波罗蜜多非乐非苦，观净戒、安忍、精
jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duō fēi lè fēi kǔ ɡuān bù shī bō luó
进、静虑、般若波罗蜜多非乐非苦；观布施波罗
mì duō fēi wǒ fēi wú wǒ ɡuān jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ
蜜多非我非无我，观净戒、安忍、精进、静虑、
bō rě bō luó mì duō fēi wǒ fēi wú wǒ ɡuān bù shī bō luó mì duō fēi
般若波罗蜜多非我非无我；观布施波罗蜜多非
jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuān jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō
净非不净，观净戒、安忍、精进、静虑、般若波
luó mì duō fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuān bù shī bō luó mì duō fēi kōnɡ fēi bù
罗蜜多非净非不净；观布施波罗蜜多非空非不
kōnɡ ɡuān jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duō
空，观净戒、安忍、精进、静虑、般若波罗蜜多
fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuān bù shī bō luó mì duō fēi yǒuxiànɡ fēi wú xiànɡ
非空非不空；观布施波罗蜜多非有相非无相，
ɡuān jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duō fēi yǒu
观净戒、安忍、精进、静虑、般若波罗蜜多非有
xiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuān bù shī bō luó mì duō fēi yǒu yuàn fēi wú yuàn
相非无相；观布施波罗蜜多非有愿非无愿，
ɡuān jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duō fēi yǒu
观净戒、安忍、精进、静虑、般若波罗蜜多非有
- 46 -
yuàn fēi wú yuàn ɡuān bù shī bō luó mì duō fēi jì jìnɡ fēi bú jì jìnɡ
愿非无愿；观布施波罗蜜多非寂静非不寂静，
ɡuān jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duō fēi jì
观净戒、安忍、精进、静虑、般若波罗蜜多非寂
jìnɡ fēi bú jì jìnɡ ɡuān bù shī bō luó mì duō fēi yuǎn lí fēi bù yuǎn lí
静非不寂静；观布施波罗蜜多非远离非不远离，
ɡuān jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duō fēi yuǎn
观净戒、安忍、精进、静虑、般若波罗蜜多非远
lí fēi bù yuǎn lí shè lì zǐ shì wèi ɡuān zhū fǎ
离非不远离。舍利子，是谓观诸法。
shí ɡuān sì jìnɡ lǜ fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuān sì wú liànɡ sì wú
时，观四静虑非常非无常，观四无量、四无
sè dìnɡ fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuān sì jìnɡ lǜ fēi lè fēi kǔ ɡuān sì
色定非常非无常；观四静虑非乐非苦，观四
wú liànɡ sì wú sè dìnɡ fēi lè fēi kǔ ɡuān sì jìnɡ lǜ fēi wǒ fēi wú
无量、四无色定非乐非苦；观四静虑非我非无
wǒ ɡuān sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡ fēi wǒ fēi wú wǒ ɡuān sì jìnɡ
我，观四无量、四无色定非我非无我；观四静
lǜ fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuān sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡ fēi jìnɡ fēi bú
虑非净非不净，观四无量、四无色定非净非不
jìnɡ ɡuān sì jìnɡ lǜ fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuān sì wú liànɡ sì wú sè
净；观四静虑非空非不空，观四无量、四无色
dìnɡ fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuān sì jìnɡ lǜ fēi yǒuxiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuān
定非空非不空；观四静虑非有相非无相，观
sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡ fēi yǒuxiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuān sì jìnɡ lǜ fēi
四无量、四无色定非有相非无相；观四静虑非
yǒuyuàn fēi wú yuàn ɡuān sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡ fēi yǒuyuàn fēi
有愿非无愿，观四无量、四无色定非有愿非
wú yuàn ɡuān sì jìnɡ lǜ fēi jì jìnɡ fēi bú jì jìnɡ ɡuān sì wú liànɡ
无愿；观四静虑非寂静非不寂静，观四无量、
sì wú sè dìnɡ fēi jì jìnɡ fēi bú jì jìnɡ ɡuān sì jìnɡ lǜ fēi yuǎn lí fēi
四无色定非寂静非不寂静；观四静虑非远离非
bù yuǎn lí ɡuān sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡ fēi yuǎn lí fēi bù yuǎn
不远离，观四无量、四无色定非远离非不远
lí shè lì zǐ shì wèi ɡuān zhū fǎ
离。舍利子，是谓观诸法。
- 47 -
shí ɡuān bā jiě tuō fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuān bā shènɡchù jiǔ cì
时，观八解脱非常非无常，观八胜处、九次
dì dìnɡ shí biànchù fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuān bā jiě tuō fēi lè fēi
第定、十遍处非常非无常；观八解脱非乐非
kǔ ɡuān bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù fēi lè fēi kǔ
苦，观八胜处、九次第定、十遍处非乐非苦；
ɡuān bā jiě tuō fēi wǒ fēi wú wǒ ɡuān bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ
观八解脱非我非无我，观八胜处、九次第定、
shí biànchù fēi wǒ fēi wú wǒ ɡuān bā jiě tuō fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuān
十遍处非我非无我；观八解脱非净非不净，观
bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuān bā
八胜处、九次第定、十遍处非净非不净；观八
jiě tuō fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuān bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí biàn
解脱非空非不空，观八胜处、九次第定、十遍
chù fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuān bā jiě tuō fēi yǒuxiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuān
处非空非不空；观八解脱非有相非无相，观
bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù fēi yǒuxiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuān
八胜处、九次第定、十遍处非有相非无相；观
bā jiě tuō fēi yǒuyuàn fēi wú yuàn ɡuān bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ
八解脱非有愿非无愿，观八胜处、九次第定、
shí biàn chù fēi yǒu yuàn fēi wú yuàn ɡuān bā jiě tuō fēi jì jìnɡ fēi bú
十遍处非有愿非无愿；观八解脱非寂静非不
jì jìnɡ ɡuān bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù fēi jì jìnɡ fēi
寂静，观八胜处、九次第定、十遍处非寂静非
bú jì jìnɡ ɡuān bā jiě tuō fēi yuǎn lí fēi bù yuǎn lí ɡuān bā shènɡ
不寂静；观八解脱非远离非不远离，观八胜
chù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù fēi yuǎn lí fēi bù yuǎn lí shè lì
处、九次第定、十遍处非远离非不远离。舍利
zǐ shì wèi ɡuān zhū fǎ
子，是谓观诸法。
shí ɡuān sì niàn zhù fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuān sì zhènɡduàn sì
时，观四念住非常非无常，观四正断、四
shén zú wǔ ɡēn wǔ lì qī děnɡ jué zhī bā shènɡdào zhī fēi chánɡ
神足、五根、五力、七等觉支、八圣道支非常
- 48 -
fēi wú chánɡ ɡuān sì niàn zhù fēi lè fēi kǔ ɡuān sì zhènɡduàn sì
非无常；观四念住非乐非苦，观四正断、四
shén zú wǔ ɡēn wǔ lì qī děnɡ jué zhī bā shènɡdào zhī fēi lè
神足、五根、五力、七等觉支、八圣道支非乐
fēi kǔ ɡuān sì niàn zhù fēi wǒ fēi wú wǒ ɡuān sì zhènɡduàn sì
非苦；观四念住非我非无我，观四正断、四
shén zú wǔ ɡēn wǔ lì qī děnɡ jué zhī bā shènɡdào zhī fēi wǒ
神足、五根、五力、七等觉支、八圣道支非我
fēi wú wǒ ɡuān sì niàn zhù fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuān sì zhènɡ duàn
非无我；观四念住非净非不净，观四正断、
sì shén zú wǔ ɡēn wǔ lì qī děnɡ jué zhī bā shènɡdào zhī fēi
四神足、五根、五力、七等觉支、八圣道支非
jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuān sì niàn zhù fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuān sì zhènɡduàn
净非不净；观四念住非空非不空，观四正断、
sì shén zú wǔ ɡēn wǔ lì qī děnɡ jué zhī bā shènɡdào zhī fēi
四神足、五根、五力、七等觉支、八圣道支非
kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuān sì niàn zhù fēi yǒu xiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuān sì
空非不空；观四念住非有相非无相，观四
dào zhī fēi yǒuxiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuān sì niàn zhù fēi yǒuyuàn fēi wú yuàn
道支非有相非无相；观四念住非有愿非无愿，
ɡuān sì zhènɡduàn sì shén zú wǔ ɡēn wǔ lì qī děnɡ jué zhī
观四正断、四神足、五根、五力、七等觉支、
bā shènɡdào zhī fēi yǒuyuàn fēi wú yuàn ɡuān sì niàn zhù fēi jì jìnɡ fēi
八圣道支非有愿非无愿；观四念住非寂静非
bú jì jìnɡ ɡuān sì zhènɡduàn sì shén zú wǔ ɡēn wǔ lì qī
不寂静，观四正断、四神足、五根、五力、七
děnɡ jué zhī bā shènɡdào zhī fēi jì jìnɡ fēi bú jì jìnɡ ɡuān sì niàn zhù
等觉支、八圣道支非寂静非不寂静；观四念住
fēi yuǎn lí fēi bù yuǎn lí ɡuān sì zhènɡduàn sì shén zú wǔ ɡēn
非远离非不远离，观四正断、四神足、五根、
wǔ lì qī děnɡ jué zhī bā shènɡdào zhī fēi yuǎn lí fēi bù yuǎn lí
五力、七等觉支、八圣道支非远离非不远离。
- 49 -
shí ɡuānkōnɡ jiě tuō mén fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuān wú xiànɡ wú
时，观空解脱门非常非无常，观无相、无
yuàn jiě tuō mén fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuānkōnɡ jiě tuō mén fēi lè fēi
愿解脱门非常非无常；观空解脱门非乐非
kǔ ɡuān wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén fēi lè fēi kǔ ɡuānkōnɡ jiě
苦，观无相、无愿解脱门非乐非苦；观空解
tuō mén fēi wǒ fēi wú wǒ ɡuān wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén fēi wǒ fēi
脱门非我非无我，观无相、无愿解脱门非我非
wú wǒ ɡuānkōnɡ jiě tuō mén fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuān wú xiànɡ wú yuàn
无我；观空解脱门非净非不净，观无相、无愿
jiě tuō mén fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuānkōnɡ jiě tuō mén fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ
解脱门非净非不净；观空解脱门非空非不空，
ɡuān wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuānkōnɡ jiě tuō
观无相、无愿解脱门非空非不空；观空解脱
mén fēi yǒuxiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuān wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén fēi yǒu
门非有相非无相，观无相、无愿解脱门非有
xiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuānkōnɡ jiě tuō mén fēi yǒuyuàn fēi wú yuàn ɡuān wú
相非无相；观空解脱门非有愿非无愿，观无
xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén fēi yǒuyuàn fēi wú yuàn ɡuānkōnɡ jiě tuō mén
相、无愿解脱门非有愿非无愿；观空解脱门
fēi jì jìnɡ fēi bú jì jìnɡ ɡuān wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén fēi jì jìnɡ
非寂静非不寂静，观无相、无愿解脱门非寂静
fēi bú jì jìnɡ ɡuānkōnɡ jiě tuō mén fēi yuǎn lí fēi bù yuǎn lí ɡuān
非不寂静；观空解脱门非远离非不远离，观
wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén fēi yuǎn lí fēi bù yuǎn lí shè lì zǐ
无相、无愿解脱门非远离非不远离。舍利子，
shì wèi ɡuān zhū fǎ
是谓观诸法。
shí ɡuān wǔ yǎn fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuān liù shéntōnɡ fēi chánɡ fēi
时，观五眼非常非无常，观六神通非常非
wú chánɡ ɡuān wǔ yǎn fēi lè fēi kǔ ɡuān liù shéntōnɡ fēi lè fēi kǔ
无常；观五眼非乐非苦，观六神通非乐非苦；
ɡuān wǔ yǎn fēi wǒ fēi wú wǒ ɡuān liù shéntōnɡ fēi wǒ fēi wú wǒ ɡuān
观五眼非我非无我，观六神通非我非无我；观
wǔ yǎn fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuān liù shéntōnɡ fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuān wǔ
五眼非净非不净，观六神通非净非不净；观五
- 50 -
yǎn fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuān liù shéntōnɡ fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuān wǔ
眼非空非不空，观六神通非空非不空；观五
yǎn fēi yǒuxiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuān liù shéntōnɡ fēi yǒuxiànɡ fēi wú xiànɡ
眼非有相非无相，观六神通非有相非无相；
ɡuān wǔ yǎn fēi yǒuyuàn fēi wú yuàn ɡuān liù shéntōnɡ fēi yǒuyuàn fēi wú
观五眼非有愿非无愿，观六神通非有愿非无
yuàn ɡuān wǔ yǎn fēi jì jìnɡ fēi bú jì jìnɡ ɡuān liù shéntōnɡ fēi jì jìnɡ
愿；观五眼非寂静非不寂静，观六神通非寂静
fēi bú jì jìnɡ ɡuān wǔ yǎn fēi yuǎn lí fēi bù yuǎn lí ɡuān liù shén
非不寂静；观五眼非远离非不远离，观六神
tōnɡ fēi yuǎn lí fēi bù yuǎn lí shè lì zǐ shì wèi ɡuān zhū fǎ
通非远离非不远离。舍利子，是谓观诸法。
shí ɡuān fó shí lì fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuān sì wú suǒ wèi sì
时，观佛十力非常非无常，观四无所畏、四
wú ài jiě dà cí dà bēi dà xǐ dà shě shí bā fó bú ɡònɡ
无碍解、大慈、大悲、大喜、大舍、十八佛不共
fǎ fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuān fó shí lì fēi lè fēi kǔ ɡuān sì wú
法非常非无常；观佛十力非乐非苦，观四无
suǒ wèi sì wú ài jiě dà cí dà bēi dà xǐ dà shě shí
所畏、四无碍解、大慈、大悲、大喜、大舍、十
bā fó bú ɡònɡ fǎ fēi lè fēi kǔ ɡuān fó shí lì fēi wǒ fēi wú wǒ
八佛不共法非乐非苦；观佛十力非我非无我，
ɡuān sì wú suǒ wèi sì wú ài jiě dà cí dà bēi dà xǐ dà
观四无所畏、四无碍解、大慈、大悲、大喜、大
shě shí bā fó bú ɡònɡ fǎ fēi wǒ fēi wú wǒ ɡuān fó shí lì fēi jìnɡ
舍、十八佛不共法非我非无我；观佛十力非净
fēi bú jìnɡ ɡuān sì wú suǒ wèi sì wú ài jiě dà cí dà bēi
非不净，观四无所畏、四无碍解、大慈、大悲、
dà xǐ dà shě shí bā fó bú ɡònɡ fǎ fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuān fó
大喜、大舍、十八佛不共法非净非不净；观佛
shí lì fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuān sì wú suǒ wèi sì wú ài jiě dà
十力非空非不空，观四无所畏、四无碍解、大
cí dà bēi dà xǐ dà shě shí bā fó bú ɡònɡ fǎ fēi kōnɡ fēi bù
慈、大悲、大喜、大舍、十八佛不共法非空非不
kōnɡ ɡuān fó shí lì fēi yǒu xiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuān sì wú suǒ wèi
空；观佛十力非有相非无相，观四无所畏、
- 51 -
ɡònɡ fǎ fēi yǒuxiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuān fó shí lì fēi yǒuyuàn fēi wú yuàn
共法非有相非无相；观佛十力非有愿非无愿，
ɡuān sì wú suǒ wèi sì wú ài jiě dà cí dà bēi dà xǐ dà
观四无所畏、四无碍解、大慈、大悲、大喜、大
shě shí bā fó bú ɡònɡ fǎ fēi yǒuyuàn fēi wú yuàn ɡuān fó shí lì fēi
舍、十八佛不共法非有愿非无愿；观佛十力非
jì jìnɡ fēi bú jì jìnɡ ɡuān sì wú suǒ wèi sì wú ài jiě dà cí
寂静非不寂静，观四无所畏、四无碍解、大慈、
dà bēi dà xǐ dà shě shí bā fó bú ɡònɡ fǎ fēi jì jìnɡ fēi bú jì
大悲、大喜、大舍、十八佛不共法非寂静非不寂
jìnɡ ɡuān fó shí lì fēi yuǎn lí fēi bù yuǎn lí ɡuān sì wú suǒ wèi
静；观佛十力非远离非不远离，观四无所畏、
ɡònɡ fǎ fēi yuǎn lí fēi bù yuǎn lí shè lì zǐ shì wèi ɡuān zhū fǎ
共法非远离非不远离。舍利子，是谓观诸法。
shí ɡuānzhēn rú fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuān fǎ jiè fǎ xìnɡ pínɡ
时，观真如非常非无常，观法界、法性、平
děnɡxìnɡ lí shēnɡxìnɡ fǎ dìnɡ fǎ zhù shí jì xū kōnɡ jiè
等性、离生性、法定、法住、实际、虚空界、
bù sī yì jiè fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuānzhēn rú fēi lè fēi kǔ ɡuān
不思议界非常非无常；观真如非乐非苦，观
fǎ jiè fǎ xìnɡ pínɡděnɡxìnɡ lí shēnɡxìnɡ fǎ dìnɡ fǎ zhù
法界、法性、平等性、离生性、法定、法住、
shí jì xū kōnɡ jiè bù sī yì jiè fēi lè fēi kǔ ɡuānzhēn rú fēi
实际、虚空界、不思议界非乐非苦；观真如非
wǒ fēi wú wǒ ɡuān fǎ jiè fǎ xìnɡ pínɡděnɡxìnɡ lí shēnɡxìnɡ
我非无我，观法界、法性、平等性、离生性、
fǎ dìnɡ fǎ zhù shí jì xū kōnɡ jiè bù sī yì jiè fēi wǒ fēi wú
法定、法住、实际、虚空界、不思议界非我非无
wǒ ɡuānzhēn rú fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuān fǎ jiè fǎ xìnɡ pínɡděnɡ
我；观真如非净非不净，观法界、法性、平等
xìnɡ lí shēnɡxìnɡ fǎ dìnɡ fǎ zhù shí jì xū kōnɡ jiè bù
性、离生性、法定、法住、实际、虚空界、不
- 52 -
sī yì jiè fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuānzhēn rú fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuān fǎ
思议界非净非不净；观真如非空非不空，观法
jiè fǎ xìnɡ pínɡděnɡxìnɡ lí shēnɡxìnɡ fǎ dìnɡ fǎ zhù shí
界、法性、平等性、离生性、法定、法住、实
jì xū kōnɡ jiè bù sī yì jiè fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuānzhēn rú fēi
际、虚空界、不思议界非空非不空；观真如非
yǒuxiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuān fǎ jiè fǎ xìnɡ pínɡděnɡxìnɡ lí shēnɡ
有相非无相，观法界、法性、平等性、离生
xìnɡ fǎ dìnɡ fǎ zhù shí jì xū kōnɡ jiè bù sī yì jiè fēi yǒu
性、法定、法住、实际、虚空界、不思议界非有
xiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuānzhēn rú fēi yǒuyuàn fēi wú yuàn ɡuān fǎ jiè
相非无相；观真如非有愿非无愿，观法界、
fǎ xìnɡ pínɡděnɡxìnɡ lí shēnɡxìnɡ fǎ dìnɡ fǎ zhù shí jì
法性、平等性、离生性、法定、法住、实际、
xū kōnɡ jiè bù sī yì jiè fēi yǒuyuàn fēi wú yuàn ɡuānzhēn rú fēi jì
虚空界、不思议界非有愿非无愿；观真如非寂
jìnɡ fēi bú jì jìnɡ ɡuān fǎ jiè fǎ xìnɡ pínɡděnɡxìnɡ lí shēnɡxìnɡ
静非不寂静，观法界、法性、平等性、离生性、
fǎ dìnɡ fǎ zhù shí jì xū kōnɡ jiè bù sī yì jiè fēi jì jìnɡ fēi
法定、法住、实际、虚空界、不思议界非寂静非
bú jì jìnɡ ɡuānzhēn rú fēi yuǎn lí fēi bù yuǎn lí ɡuān fǎ jiè fǎ
不寂静；观真如非远离非不远离，观法界、法
xìnɡ pínɡděnɡxìnɡ lí shēnɡxìnɡ fǎ dìnɡ fǎ zhù shí jì xū
性、平等性、离生性、法定、法住、实际、虚
kōnɡ jiè bù sī yì jiè fēi yuǎn lí fēi bù yuǎn lí shè lì zǐ shì
空界、不思议界非远离非不远离。舍利子，是
wèi ɡuān zhū fǎ
谓观诸法。
shí ɡuān wú shànɡzhènɡděnɡ pú tí fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuān yī qiè
时，观无上正等菩提非常非无常，观一切
zhì dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuān wú shànɡ
智、道相智、
一切相智非常非无常；观无上
zhènɡděnɡ pú tí fēi lè fēi kǔ ɡuān yī qiè zhì dàoxiànɡ zhì yī
正等菩提非乐非苦，观一切智、道相智、一
qiè xiànɡ zhì fēi lè fēi kǔ ɡuān wú shànɡ zhènɡ děnɡ pú tí fēi wǒ fēi
切相智非乐非苦；观无上正等菩提非我非
- 53 -
wú wǒ ɡuān yī qiè zhì dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì fēi wǒ fēi wú
无我，观一切智、道相智、一切相智非我非无
wǒ ɡuān wú shànɡzhènɡděnɡ pú tí fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuān yī qiè zhì
我；观无上正等菩提非净非不净，观一切智、
dào xiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuān wú shànɡ zhènɡ
道相智、一切相智非净非不净；观无上正
děnɡ pú tí fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuān yī qiè zhì dàoxiànɡ zhì yī
等菩提非空非不空，观一切智、道相智、一
qiè xiànɡ zhì fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuān wú shànɡzhènɡděnɡ pú tí fēi yǒu
切相智非空非不空；观无上正等菩提非有
xiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuān yī qiè zhì dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì fēi
相非无相，观一切智、道相智、一切相智非
yòuxiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuān wú shànɡzhènɡděnɡ pú tí fēi yǒuyuàn fēi wú
有相非无相；观无上正等菩提非有愿非无
yuàn ɡuān yī qiè zhì dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì fēi yǒuyuàn fēi
愿，观一切智、道相智、一切相智非有愿非
wú yuàn ɡuān wú shànɡzhènɡděnɡ pú tí fēi jì jìnɡ fēi bú jì jìnɡ ɡuān
无愿；观无上正等菩提非寂静非不寂静，观
yī qiè zhì dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì fēi jì jìnɡ fēi bú jì jìnɡ
一切智、道相智、一切相智非寂静非不寂静；
ɡuān wú shànɡzhènɡděnɡ pú tí fēi yuǎn lí fēi bù yuǎn lí ɡuān yī qiè
观无上正等菩提非远离非不远离，观一切
zhì dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì fēi yuǎn lí fēi bù yuǎn lí shè lì
智、道相智、一切相智非远离非不远离。舍利
zǐ shì wèi ɡuān zhū fǎ
子，是谓观诸法。
shí ɡuān wú wànɡ shī fǎ fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuānhénɡ zhù shě xìnɡ
时，观无忘失法非常非无常，观恒住舍性
fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuān wú wànɡ shī fǎ fēi lè fēi kǔ ɡuānhénɡ
非常非无常；观无忘失法非乐非苦，观恒
zhù shě xìnɡ fēi lè fēi kǔ ɡuān wú wànɡ shī fǎ fēi wǒ fēi wú wǒ ɡuān
住舍性非乐非苦；观无忘失法非我非无我，观
hénɡ zhù shě xìnɡ fēi wǒ fēi wú wǒ ɡuān wú wànɡ shī fǎ fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ
恒住舍性非我非无我；观无忘失法非净非不净，
ɡuānhénɡ zhù shě xìnɡ fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuān wú wànɡ shī fǎ fēi kōnɡ fēi
观恒住舍性非净非不净；观无忘失法非空非
- 54 -
bù kōnɡ ɡuānhénɡ zhù shě xìnɡ fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuān wú wànɡ shī fǎ
不空，观恒住舍性非空非不空；观无忘失法
fēi yǒuxiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuānhénɡ zhù shě xìnɡ fēi yǒuxiànɡ fēi wú xiànɡ
非有相非无相，观恒住舍性非有相非无相；
ɡuān wú wànɡ shī fǎ fēi yǒuyuàn fēi wú yuàn ɡuānhénɡ zhù shě xìnɡ fēi yǒu
观无忘失法非有愿非无愿，观恒住舍性非有
yuàn fēi wú yuàn ɡuān wú wànɡ shī fǎ fēi jì jìnɡ fēi bú jì jìnɡ ɡuān
愿非无愿；观无忘失法非寂静非不寂静，观
hénɡ zhù shě xìnɡ fēi jì jìnɡ fēi bú jì jìnɡ ɡuān wú wànɡ shī fǎ fēi yuǎn
恒住舍性非寂静非不寂静；观无忘失法非远
lí fēi bù yuǎn lí ɡuān hénɡ zhù shě xìnɡ fēi yuǎn lí fēi bù yuǎn lí
离非不远离，观恒住舍性非远离非不远离。
shí ɡuān yī qiè tuó luó ní mén fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuān yī qiè sān
时，观一切陀罗尼门非常非无常，观一切三
mó dì mén fēi chánɡ fēi wú chánɡ ɡuān yī qiè tuó luó ní mén fēi lè fēi
摩地门非常非无常；观一切陀罗尼门非乐非
kǔ ɡuān yī qiè sān mó dì mén fēi lè fēi kǔ ɡuān yī qiè tuó luó ní
苦，观一切三摩地门非乐非苦；观一切陀罗尼
mén fēi wǒ fēi wú wǒ ɡuān yī qiè sān mó dì mén fēi wǒ fēi wú wǒ
门非我非无我，观一切三摩地门非我非无我；
ɡuān yī qiè tuó luó ní mén fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuān yī qiè sān mó dì mén
观一切陀罗尼门非净非不净，观一切三摩地门
fēi jìnɡ fēi bú jìnɡ ɡuān yī qiè tuó luó ní mén fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuān
非净非不净；观一切陀罗尼门非空非不空，观
yī qiè sān mó dì mén fēi kōnɡ fēi bù kōnɡ ɡuān yī qiè tuó luó ní mén
一切三摩地门非空非不空；观一切陀罗尼门
fēi yǒuxiànɡ fēi wú xiànɡ ɡuān yī qiè sān mó dì mén fēi yǒuxiànɡ fēi wú
非有相非无相，观一切三摩地门非有相非无
xiànɡ ɡuān yī qiè tuó luó ní mén fēi yǒuyuàn fēi wú yuàn ɡuān yī qiè
相；观一切陀罗尼门非有愿非无愿，观一切
sān mó dì mén fēi yǒu yuàn fēi wú yuàn ɡuān yī qiè tuó luó ní mén fēi
三摩地门非有愿非无愿；观一切陀罗尼门非
jì jìnɡ fēi bú jì jìnɡ ɡuān yī qiè sān mó dì mén fēi jì jìnɡ fēi bú jì
寂静非不寂静，观一切三摩地门非寂静非不寂
- 55 -
jìnɡ ɡuān yī qiè tuó luó ní mén fēi yuǎn lí fēi bù yuǎn lí ɡuān yī qiè
静；观一切陀罗尼门非远离非不远离，观一切
sān mó dì mén fēi yuǎn lí fēi bù yuǎn lí shè lì zǐ shì wèi ɡuān zhū
三摩地门非远离非不远离。舍利子，是谓观诸
fǎ
法。
shí yīnɡ rú shì ɡuān zhū fǎ
时，应如是观诸法。‛
大般若波罗蜜多经卷第七十二
- 56 -
《大般若波罗蜜多经卷第七十三》
dà bō rě bō luó mì duō jīnɡ juàn dì qī shí sān
大般若波罗蜜多经卷第七十三
tánɡ sān zàng fǎ shī xuánzànɡfènɡ zhào yì
chū fēn ɡuānxínɡ pǐn dì shí jiǔ zhī sì

初分观行品第十九之四
shí shè lì zǐ wènshànxiànyán hé yuán ɡù shuō sè děnɡ bù
‚何缘故说色等不
shēnɡ zé fēi sè děnɡ
生则非色等？‛
shànxiàn dá yán shè lì zǐ sè sè xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ
善现答言：
‚舍利子，色色性空，此性空中
wú shēnɡ wú sè shòu xiǎnɡ xínɡ shí shòu xiǎnɡ xínɡ shí
无生无色；受、想、行、识受、想、行、识
xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú shēnɡ wú shòu xiǎnɡ xínɡ shí shè
性空，此性空中无生无受、想、行、识。舍
lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō sè bù shēnɡ zé fēi sè shòu
利子，由此缘故我作是说：色不生则非色，受、
xiǎnɡ xínɡ shí bù shēnɡ zé fēi shòu xiǎnɡ xínɡ shí
想、行、识不生则非受、想、行、识。
shè lì zǐ yǎn chù yǎn chù xìnɡ kōnɡ cǐ xìnɡ kōnɡ zhōnɡ wú
‚舍利子，眼处眼处性空，此性空中无
shēnɡ wú yǎnchù ěr bí shé shēn yì chù ěr bí shé
生无眼处；耳、鼻、舌、身、意处耳、鼻、舌、
shēn yì chùxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú shēnɡ wú ěr bí shé
身、意处性空，此性空中无生无耳、鼻、舌、
shēn yì chù shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō yǎnchù
身、意处。舍利子，由此缘故我作是说：眼处
bù shēnɡ zé fēi yǎnchù ěr bí shé shēn yì chù bù shēnɡ zé
不生则非眼处，耳、鼻、舌、身、意处不生则
fēi ěr bí shé shēn yì chù
非耳、鼻、舌、身、意处。
shè lì zǐ sè chù sè chù xìnɡ kōnɡ cǐ xìnɡ kōnɡ zhōnɡ wú
‚舍利子，色处色处性空，此性空中无
- 57 -
shēnɡ wú sè chù shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chùshēnɡ xiānɡ
生无色处；声、香、味、触、法处声、香、
wèi chù fǎ chùxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú shēnɡ wú shēnɡ xiānɡ
味、触、法处性空，此性空中无生无声、香、
wèi chù fǎ chù shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō sè
味、触、法处。舍利子，由此缘故我作是说：色
chù bù shēnɡ zé fēi sè chù shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chù bù shēnɡ
处不生则非色处，声、香、味、触、法处不生
zé fēi shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chù
则非声、香、味、触、法处。
shè lì zǐ yǎn jiè yǎn jiè xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú shēnɡ
‚舍利子，
眼界眼界性空，
此性空中无生
wú yǎn jiè sè jiè yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ
无眼界；色界、眼识界及眼触、眼触为缘所生
zhū shòu sè jiè nǎi zhì yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡ
诸受色界乃至眼触为缘所生诸受性空，此性
kōnɡzhōnɡ wú shēnɡ wú sè jiè nǎi zhì yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
空中无生无色界乃至眼触为缘所生诸受。
shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō yǎn jiè bù shēnɡ zé fēi yǎn
舍利子，由此缘故我作是说：眼界不生则非眼
jiè sè jiè nǎi zhì yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bù shēnɡ zé fēi sè
界，色界乃至眼触为缘所生诸受不生则非色
jiè nǎi zhì yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
界乃至眼触为缘所生诸受。
shè lì zǐ ěr jiè ěr jiè xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú shēnɡ
‚舍利子，
耳界耳界性空，
此性空中无生
wú ěr jiè shēnɡ jiè ěr shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ
无耳界；声界、耳识界及耳触、耳触为缘所生
zhū shòu shēnɡ jiè nǎi zhì ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu xìnɡ kōnɡ cǐ
诸受声界乃至耳触为缘所生诸受性空，此
xìnɡ kōnɡ zhōnɡ wú shēnɡ wú shēnɡ jiè nǎi zhì ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū
性空中无生无声界乃至耳触为缘所生诸
shòu shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō ěr jiè bù shēnɡ zé
受。舍利子，由此缘故我作是说：耳界不生则
fēi ěr jiè shēnɡ jiè nǎi zhì ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bù shēnɡ
非耳界，声界乃至耳触为缘所生诸受不生
zé fēi shēnɡ jiè nǎi zhì ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
则非声界乃至耳触为缘所生诸受。
- 58 -
shè lì zǐ bí jiè bí jiè xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú shēnɡ
‚舍利子，
鼻界鼻界性空，
此性空中无生
wú bí jiè xiānɡ jiè bí shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ
无鼻界；香界、鼻识界及鼻触、鼻触为缘所生
zhū shòuxiānɡ jiè nǎi zhì bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡ
诸受香界乃至鼻触为缘所生诸受性空，此性
kōnɡ zhōnɡ wú shēnɡ wú xiānɡ jiè nǎi zhì bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
空中无生无香界乃至鼻触为缘所生诸受。
shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō bí jiè bù shēnɡ zé fēi bí
舍利子，由此缘故我作是说：鼻界不生则非鼻
jiè xiānɡ jiè nǎi zhì bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bù shēnɡ zé fēi
界，香界乃至鼻触为缘所生诸受不生则非
xiānɡ jiè nǎi zhì bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
香界乃至鼻触为缘所生诸受。
shè lì zǐ shé jiè shé jiè xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú shēnɡ
‚舍利子，
舌界舌界性空，
此性空中无生
wú shé jiè wèi jiè shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ
无舌界；味界、舌识界及舌触、舌触为缘所生
zhū shòu wèi jiè nǎi zhì shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡ
诸受味界乃至舌触为缘所生诸受性空，此性
kōnɡzhōnɡ wú shēnɡ wú wèi jiè nǎi zhì shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
空中无生无味界乃至舌触为缘所生诸受。
shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō shé jiè bù shēnɡ zé fēi shé
舍利子，由此缘故我作是说：舌界不生则非舌
jiè wèi jiè nǎi zhì shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bù shēnɡ zé fēi wèi
界，味界乃至舌触为缘所生诸受不生则非味
jiè nǎi zhì shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
界乃至舌触为缘所生诸受。
shè lì zǐ shēn jiè shēn jiè xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú
‚舍利子，身界身界性空，此性空中无
shēnɡ wú shēn jiè chù jiè shēn shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi yuán
生无身界；触界、身识界及身触、身触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòuchù jiè nǎi zhì shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuxìnɡkōnɡ
所生诸受触界乃至身触为缘所生诸受性空，
cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú shēnɡ wú chù jiè nǎi zhì shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū
此性空中无生无触界乃至身触为缘所生诸
shòu shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō shēn jiè bù shēnɡ zé
受。舍利子，由此缘故我作是说：身界不生则
- 59 -
fēi shēn jiè chù jiè nǎi zhì shēn chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bù shēnɡ
非身界，触界乃至身触为缘所生诸受不生
zé fēi chù jiè nǎi zhì shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
则非触界乃至身触为缘所生诸受。
shè lì zǐ yì jiè yì jiè xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú shēnɡ
‚舍利子，
意界意界性空，
此性空中无生
wú yì jiè fǎ jiè yì shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ
无意界；法界、意识界及意触、意触为缘所生
zhū shòu fǎ jiè nǎi zhì yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡ
诸受法界乃至意触为缘所生诸受性空，此性
kōnɡzhōnɡ wú shēnɡ wú fǎ jiè nǎi zhì yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
空中无生无法界乃至意触为缘所生诸受。
shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō yì jiè bù shēnɡ zé fēi yì
舍利子，由此缘故我作是说：意界不生则非意
jiè fǎ jiè nǎi zhì yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bù shēnɡ zé fēi fǎ
界，法界乃至意触为缘所生诸受不生则非法
jiè nǎi zhì yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
界乃至意触为缘所生诸受。
shè lì zǐ dì jiè dì jiè xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú shēnɡ
‚舍利子，
地界地界性空，
此性空中无生
wú dì jiè shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè shuǐ huǒ fēnɡ
无地界；水、火、风、空、识界水、火、风、
kōnɡ shí jiè xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú shēnɡ wú shuǐ huǒ fēnɡ
空、识界性空，此性空中无生无水、火、风、
kōnɡ shí jiè shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō dì jiè
空、识界。舍利子，由此缘故我作是说：地界
bù shēnɡ zé fēi dì jiè shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè bù shēnɡ zé
不生则非地界，水、火、风、空、识界不生则
fēi shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè
非水、火、风、空、识界。
shè lì zǐ kǔ shènɡ dì kǔ shènɡ dì xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡ
‚舍利子，苦圣谛苦圣谛性空，此性空
zhōnɡ wú shēnɡ wú kǔ shènɡ dì jí miè dàoshènɡ dì jí miè
中无生无苦圣谛；集、灭、道圣谛集、灭、
dàoshènɡ dì xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú shēnɡ wú jí miè dàoshènɡ
道圣谛性空，此性空中无生无集、灭、道圣
dì shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō kǔ shènɡ dì bù shēnɡ
谛。舍利子，由此缘故我作是说：苦圣谛不生
- 60 -
zé fēi kǔ shènɡ dì jí miè dào shènɡ dì bù shēnɡ zé fēi jí
则非苦圣谛，集、灭、道圣谛不生则非集、
miè dàoshènɡ dì
灭、道圣谛。
shè lì zǐ wú mínɡ wú mínɡxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú
‚舍利子，无明无明性空，此性空中无
shēnɡ wú wú mínɡ xínɡ shí mínɡ sè liù chù chù shòu ài
生无无明；行、识、名色、六处、触、受、爱、
qǔ yǒu shēnɡ lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎoxínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn
取、有、生、老死愁叹苦忧恼行乃至老死愁叹
kǔ yōunǎoxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú shēnɡ wú xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu
苦忧恼性空，此性空中无生无行乃至老死愁
tàn kǔ yōunǎo shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō wú mínɡ
叹苦忧恼。舍利子，由此缘故我作是说：无明
bù shēnɡ zé fēi wú mínɡ xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo bù shēnɡ
不生则非无明，行乃至老死愁叹苦忧恼不生
zé fēi xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo
则非行乃至老死愁叹苦忧恼。
shè lì zǐ nèi kōnɡ nèi kōnɡxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú
‚舍利子，内空内空性空，此性空中无
shēnɡ wú nèi kōnɡ wài kōnɡ nèi wài kōnɡ kōnɡkōnɡ dà kōnɡ shènɡ
生无内空；外空、内外空、空空、大空、胜
zì xìnɡkōnɡ wài kōnɡ nǎi zhì wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ
自性空外空乃至无性自性空性空，此性空中
wú shēnɡ wú wài kōnɡ nǎi zhì wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ shè lì zǐ yóu cǐ yuán
无生无外空乃至无性自性空。舍利子，由此缘
ɡù wǒ zuò shì shuō nèi kōnɡ bù shēnɡ zé fēi nèi kōnɡ wài kōnɡ nǎi zhì wú
故我作是说：内空不生则非内空，外空乃至无
xìnɡ zì xìnɡkōnɡ bù shēnɡ zé fēi wài kōnɡ nǎi zhì wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ
性自性空不生则非外空乃至无性自性空。
shè lì zǐ bù shī bō luó mì duō bù shī bō luó mì duō xìnɡ
‚舍利子，布施波罗蜜多布施波罗蜜多性
- 61 -
kōnɡ cǐ xìnɡ kōnɡ zhōnɡ wú shēnɡ wú bù shī bō luó mì duō jìnɡ jiè
空，此性空中无生无布施波罗蜜多；净戒、
ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duō jìnɡ jiè ān rěn
安忍、精进、静虑、般若波罗蜜多净戒、安忍、
jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bān rě bō luó mì duōxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú
精进、静虑、般若波罗蜜多性空，此性空中无
shēnɡ wú jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duō
生无净戒、安忍、精进、静虑、般若波罗蜜多。
shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō bù shī bō luó mì duō bù
舍利子，由此缘故我作是说：布施波罗蜜多不
shēnɡ zé fēi bù shī bō luó mì duō jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ
生则非布施波罗蜜多，净戒、安忍、精进、静虑、
bō rě bō luó mì duō bù shēnɡ zé fēi jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ
般若波罗蜜多不生则非净戒、安忍、精进、静虑、
shè lì zǐ sì jìnɡ lǜ sì jìnɡ lǜ xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ
‚舍利子，四静虑四静虑性空，此性空中
wú shēnɡ wú sì jìnɡ lǜ sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡ sì wú liànɡ sì
无生无四静虑；四无量、四无色定四无量、四
wú sè dìnɡxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú shēnɡ wú sì wú liànɡ sì wú
无色定性空，此性空中无生无四无量、四无
sè dìnɡ shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō sì jìnɡ lǜ bù
色定。舍利子，由此缘故我作是说：四静虑不
shēnɡ zé fēi sì jìnɡ lǜ sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡ bù shēnɡ zé fēi sì
生则非四静虑，四无量、四无色定不生则非四
wú liànɡ sì wú sè dìnɡ
无量、四无色定。
shè lì zǐ bā jiě tuō bā jiě tuō xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ
‚舍利子，八解脱八解脱性空，此性空中
wú shēnɡ wú bā jiě tuō bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù bā
无生无八解脱；八胜处、九次第定、十遍处八
shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchùxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú
胜处、九次第定、十遍处性空，此性空中无
shēnɡ wú bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù shè lì zǐ yóu
生无八胜处、九次第定、十遍处。舍利子，由
cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō bā jiě tuō bù shēnɡ zé fēi bā jiě tuō bā
此缘故我作是说：八解脱不生则非八解脱，八
- 62 -
shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù bù shēnɡ zé fēi bā shènɡchù
胜处、九次第定、十遍处不生则非八胜处、
jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù
九次第定、十遍处。
shè lì zǐ sì niàn zhù sì niàn zhù xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ
‚舍利子，四念住四念住性空，此性空中
wú shēnɡ wú sì niàn zhù sì zhènɡduàn sì shén zú wǔ ɡēn wǔ
无生无四念住；四正断、四神足、五根、五
lì qī děnɡ jué zhī bā shènɡdào zhī sì zhènɡduàn nǎi zhì bā shènɡdào
力、七等觉支、八圣道支四正断乃至八圣道
zhī xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú shēnɡ wú sì zhènɡduàn nǎi zhì bā shènɡ
支性空，此性空中无生无四正断乃至八圣
dào zhī shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō sì niàn zhù bù
道支。舍利子，由此缘故我作是说：四念住不
shēnɡ zé fēi sì niàn zhù sì zhènɡduàn nǎi zhì bā shènɡdào zhī bù shēnɡ
生则非四念住，四正断乃至八圣道支不生
zé fēi sì zhènɡduàn nǎi zhì bā shènɡdào zhī
则非四正断乃至八圣道支。
shè lì zǐ kōnɡ jiě tuō ménkōnɡ jiě tuō ménxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡ
‚舍利子，空解脱门空解脱门性空，此性
kōnɡzhōnɡ wú shēnɡ wú kōnɡ jiě tuō mén wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén
空中无生无空解脱门；无相、无愿解脱门
wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō ménxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú shēnɡ wú wú
无相、无愿解脱门性空，此性空中无生无无
xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō
相、无愿解脱门。舍利子，由此缘故我作是说：
kōnɡ jiě tuō mén bù shēnɡ zé fēi kōnɡ jiě tuō mén wú xiànɡ wú yuàn jiě
空解脱门不生则非空解脱门，无相、无愿解
tuō mén bù shēnɡ zé fēi wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén
脱门不生则非无相、无愿解脱门。
shè lì zǐ wǔ yǎn wǔ yǎnxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú shēnɡ
‚舍利子，
五眼五眼性空，
此性空中无生
wú wǔ yǎn liù shéntōnɡ liù shéntōnɡxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú shēnɡ
无五眼；六神通六神通性空，此性空中无生
wú liù shéntōnɡ shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō wǔ yǎn
无六神通。舍利子，由此缘故我作是说：五眼
bù shēnɡ zé fēi wǔ yǎn liù shéntōnɡ bù shēnɡ zé fēi liù shéntōnɡ
不生则非五眼，六神通不生则非六神通。
- 63 -
shè lì zǐ fó shí lì fó shí lì xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ
‚舍利子，佛十力佛十力性空，此性空中
wú shēnɡ wú fó shí lì sì wú suǒ wèi sì wú ài jiě dà cí dà
无生无佛十力；四无所畏、四无碍解、大慈、大
bēi dà xǐ dà shě shí bā fó bú ɡònɡ fǎ sì wú suǒ wèi nǎi zhì shí
悲、大喜、大舍、十八佛不共法四无所畏乃至十
bā fó bú ɡònɡ fǎ xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú shēnɡ wú sì wú suǒ wèi
八佛不共法性空，此性空中无生无四无所畏
nǎi zhì shí bā fó bú ɡònɡ fǎ shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì
乃至十八佛不共法。舍利子，由此缘故我作是
shuō fó shí lì bù shēnɡ zé fēi fó shí lì sì wú suǒ wèi nǎi zhì shí
说：佛十力不生则非佛十力，四无所畏乃至十
bā fó bú ɡònɡ fǎ bù shēnɡ zé fēi sì wú suǒ wèi nǎi zhì shí bā fó bú
八佛不共法不生则非四无所畏乃至十八佛不
ɡònɡ fǎ
共法。
shè lì zǐ zhēn rú zhēn rú xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú
‚舍利子，真如真如性空，此性空中无
shēnɡ wú zhēn rú fǎ jiè fǎ xìnɡ pínɡ děnɡ xìnɡ lí shēnɡ xìnɡ
生无真如；法界、法性、平等性、离生性、
fǎ dìnɡ fǎ zhù shí jì xū kōnɡ jiè bù sī yì jiè fǎ jiè nǎi zhì
法定、法住、实际、虚空界、不思议界法界乃至
bù sī yì jiè xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú shēnɡ wú fǎ jiè nǎi zhì bù
不思议界性空，此性空中无生无法界乃至不
sī yì jiè shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō zhēn rú bù
思议界。舍利子，由此缘故我作是说：真如不
shēnɡ zé fēi zhēn rú fǎ jiè nǎi zhì bù sī yì jiè bù shēnɡ zé fēi fǎ
生则非真如，法界乃至不思议界不生则非法
jiè nǎi zhì bù sī yì jiè
界乃至不思议界。
shè lì zǐ wú shànɡzhènɡděnɡ pú tí wú shànɡzhènɡděnɡ pú
‚舍利子，无上正等菩提无上正等菩
tí xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú shēnɡ wú wú shànɡzhènɡděnɡ pú tí
提性空，此性空中无生无无上正等菩提；
yī qiè zhì dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì yī qiè zhì dàoxiànɡ zhì
一切智、道相智、一切相智一切智、道相智、
yī qiè xiànɡ zhì xìnɡkònɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú shēnɡ wú yī qiè zhì dào
一切相智性空，此性空中无生无一切智、道
- 64 -
xiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō
相智、一切相智。舍利子，由此缘故我作是说：
wú shànɡzhènɡděnɡ pú tí bù shēnɡ zé fēi wú shànɡzhènɡděnɡ pú tí
无上正等菩提不生则非无上正等菩提，
yī qiè zhì dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì bù shēnɡ zé fēi yī qiè zhì
一切智、道相智、一切相智不生则非一切智、
dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì
道相智、一切相智。
shè lì zǐ wú wànɡ shī fǎ wú wànɡ shī fǎ xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡ
‚舍利子，无忘失法无忘失法性空，此性
kōnɡzhōnɡ wú shēnɡ wú wú wànɡ shī fǎ hénɡ zhù shě xìnɡhénɡ zhù shě xìnɡ
空中无生无无忘失法；恒住舍性恒住舍性
xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú shēnɡ wú hénɡ zhù shě xìnɡ shè lì zǐ
性空，此性空中无生无恒住舍性。舍利子，
yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō wú wànɡ shī fǎ bù shēnɡ zé fēi wú wànɡ
由此缘故我作是说：无忘失法不生则非无忘
shī fǎ hénɡ zhù shě xìnɡ bù shēnɡ zé fēi hénɡ zhù shě xìnɡ
失法，恒住舍性不生则非恒住舍性。
shè lì zǐ yī qiè tuó luó ní mén yī qiè tuó luó ní ménxìnɡ
‚舍利子，一切陀罗尼门一切陀罗尼门性
kōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú shēnɡ wú yī qiè tuó luó ní mén yī qiè sān
空，此性空中无生无一切陀罗尼门；一切三
mó dì mén yī qiè sān mó dì ménxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú shēnɡ wú
摩地门一切三摩地门性空，此性空中无生无
yī qiè sān mó dì mén shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō
一切三摩地门。舍利子，由此缘故我作是说：
yī qiè tuó luó ní mén bù shēnɡ zé fēi yī qiè tuó luó ní mén yī qiè sān
一切陀罗尼门不生则非一切陀罗尼门，一切三
mó dì mén bù shēnɡ zé fēi yī qiè sān mó dì mén
摩地门不生则非一切三摩地门。‛
shí shè lì zǐ wènshànxiànyán hé yuán ɡù shuō sè děnɡ bú
miè zé fēi sè děnɡ
灭则非色等？‛
shànxiàn dá yán shè lì zǐ sè sè xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ
善现答言：
‚舍利子，色色性空，此性空中
wú miè wú sè shòu xiǎnɡ xínɡ shí shòu xiǎnɡ xínɡ shí xìnɡ
无灭无色；受、想、行、识受、想、行、识性
- 65 -
kōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú miè wú shòu xiǎnɡ xínɡ shí shè lì
空，此性空中无灭无受、想、行、识。舍利
zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō sè bú miè zé fēi sè shòu
子，由此缘故我作是说：色不灭则非色，受、
xiǎnɡ xínɡ shí bú miè zé fēi shòu xiǎnɡ xínɡ shí
想、行、识不灭则非受、想、行、识。
shè lì zǐ yǎnchùyǎnchùxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú miè
‚舍利子，眼处眼处性空，此性空中无灭
wú yǎnchù ěr bí shé shēn yì chù ěr bí shé shēn
无眼处；耳、鼻、舌、身、意处耳、鼻、舌、身、
yì chùxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú miè wú ěr bí shé shēn
意处性空，此性空中无灭无耳、鼻、舌、身、
yì chù shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō yǎnchù bú miè zé
意处。舍利子，由此缘故我作是说：眼处不灭则
fēi yǎnchù ěr bí shé shēn yì chù bú miè zé fēi ěr bí
非眼处，耳、鼻、舌、身、意处不灭则非耳、鼻、
shé shēn yì chù
舌、身、意处。
shè lì zǐ sè chù sè chùxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú miè
‚舍利子，色处色处性空，此性空中无灭
wú sè chù shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chùshēnɡ xiānɡ wèi
无色处；声、香、味、触、法处声、香、味、
chù fǎ chùxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú miè wú shēnɡ xiānɡ wèi
触、法处性空，此性空中无灭无声、香、味、
chù fǎ chù shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō sè chù bú
触、法处。舍利子，由此缘故我作是说：色处不
miè zé fēi sè chù shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chù bú miè zé fēi
灭则非色处，声、香、味、触、法处不灭则非
shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chù
声、香、味、触、法处。
shè lì zǐ yǎn jiè yǎn jiè xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú miè
‚舍利子，眼界眼界性空，此性空中无灭
wú yǎn jiè sè jiè yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ
无眼界；色界、眼识界及眼触、眼触为缘所生
zhū shòu sè jiè nǎi zhì yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡ
诸受色界乃至眼触为缘所生诸受性空，此性
kōnɡzhōnɡ wú miè wú sè jiè nǎi zhì yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu shè
空中无灭无色界乃至眼触为缘所生诸受。舍
- 66 -
lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō yǎn jiè bú miè zé fēi yǎn jiè
利子，由此缘故我作是说：眼界不灭则非眼界，
sè jiè nǎi zhì yǎn chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bú miè zé fēi sè jiè nǎi
色界乃至眼触为缘所生诸受不灭则非色界乃
shè lì zǐ ěr jiè ěr jiè xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú miè
‚舍利子，耳界耳界性空，此性空中无灭
wú ěr jiè shēnɡ jiè ěr shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ
无耳界；声界、耳识界及耳触、耳触为缘所生
zhū shòu shēnɡ jiè nǎi zhì ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu xìnɡ kōnɡ cǐ
诸受声界乃至耳触为缘所生诸受性空，此
xìnɡkōnɡzhōnɡ wú miè wú shēnɡ jiè nǎi zhì ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
性空中无灭无声界乃至耳触为缘所生诸受。
shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō ěr jiè bú miè zé fēi ěr jiè
舍利子，由此缘故我作是说：耳界不灭则非耳界，
shēnɡ jiè nǎi zhì ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bú miè zé fēi shēnɡ jiè
声界乃至耳触为缘所生诸受不灭则非声界
nǎi zhì ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
乃至耳触为缘所生诸受。
shè lì zǐ bí jiè bí jiè xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú miè
‚舍利子，鼻界鼻界性空，此性空中无灭
wú bí jiè xiānɡ jiè bí shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ
无鼻界；香界、鼻识界及鼻触、鼻触为缘所生
zhū shòuxiānɡ jiè nǎi zhì bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡ
诸受香界乃至鼻触为缘所生诸受性空，此性
kōnɡ zhōnɡ wú miè wú xiānɡ jiè nǎi zhì bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
空中无灭无香界乃至鼻触为缘所生诸受。
shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō bí jiè bú miè zé fēi bí jiè
舍利子，由此缘故我作是说：鼻界不灭则非鼻界，
xiānɡ jiè nǎi zhì bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bú miè zé fēi xiānɡ jiè
香界乃至鼻触为缘所生诸受不灭则非香界
nǎi zhì bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
乃至鼻触为缘所生诸受。
shè lì zǐ shé jiè shé jiè xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú miè
‚舍利子，舌界舌界性空，此性空中无灭
wú shé jiè wèi jiè shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ
无舌界；味界、舌识界及舌触、舌触为缘所生
- 67 -
zhū shòu wèi jiè nǎi zhì shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡ
诸受味界乃至舌触为缘所生诸受性空，此性
kōnɡzhōnɡ wú miè wú wèi jiè nǎi zhì shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu shè
空中无灭无味界乃至舌触为缘所生诸受。舍
lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō shé jiè bú miè zé fēi shé jiè
利子，由此缘故我作是说：舌界不灭则非舌界，
wèi jiè nǎi zhì shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bú miè zé fēi wèi jiè nǎi
味界乃至舌触为缘所生诸受不灭则非味界乃
shè lì zǐ shēn jiè shēn jiè xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú miè
‚舍利子，身界身界性空，此性空中无灭
wú shēn jiè chù jiè shēn shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ
无身界；触界、身识界及身触、身触为缘所生
zhū shòuchù jiè nǎi zhì shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡ
诸受触界乃至身触为缘所生诸受性空，此性
kōnɡ zhōnɡ wú miè wú chù jiè nǎi zhì shēn chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
空中无灭无触界乃至身触为缘所生诸受。
shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō shēn jiè bú miè zé fēi shēn
舍利子，由此缘故我作是说：身界不灭则非身
jiè chù jiè nǎi zhì shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bú miè zé fēi chù
界，触界乃至身触为缘所生诸受不灭则非触
jiè nǎi zhì shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
界乃至身触为缘所生诸受。
shè lì zǐ yì jiè yì jiè xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú miè
‚舍利子，意界意界性空，此性空中无灭
wú yì jiè fǎ jiè yì shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ
无意界；法界、意识界及意触、意触为缘所生
zhū shòu fǎ jiè nǎi zhì yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡ
诸受法界乃至意触为缘所生诸受性空，此性
kōnɡzhōnɡ wú miè wú fǎ jiè nǎi zhì yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu shè
空中无灭无法界乃至意触为缘所生诸受。舍
lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō yì jiè bú miè zé fēi yì jiè
利子，由此缘故我作是说：意界不灭则非意界，
fǎ jiè nǎi zhì yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bú miè zé fēi fǎ jiè nǎi
法界乃至意触为缘所生诸受不灭则非法界乃
- 68 -
shè lì zǐ dì jiè dì jiè xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú miè
‚舍利子，地界地界性空，此性空中无灭
wú dì jiè shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè shuǐ huǒ fēnɡ
无地界；水、火、风、空、识界水、火、风、
kōnɡ shí jiè xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú miè wú shuǐ huǒ fēnɡ
空、识界性空，此性空中无灭无水、火、风、
kōnɡ shí jiè shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō dì jiè
空、识界。舍利子，由此缘故我作是说：地界
bú miè zé fēi dì jiè shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè bú miè zé fēi
不灭则非地界，水、火、风、空、识界不灭则非
shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè
水、火、风、空、识界。
shè lì zǐ kǔ shènɡ dì kǔ shènɡ dì xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡ
‚舍利子，苦圣谛苦圣谛性空，此性空
zhōnɡ wú miè wú kǔ shènɡ dì jí miè dào shènɡ dì jí miè
中无灭无苦圣谛；集、灭、道圣谛集、灭、
dàoshènɡ dì xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú miè wú jí miè dàoshènɡ
道圣谛性空，此性空中无灭无集、灭、道圣
dì shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō kǔ shènɡ dì bú miè
谛。舍利子，由此缘故我作是说：苦圣谛不灭
zé fēi kǔ shènɡ dì jí miè dàoshènɡ dì bú miè zé fēi jí miè
则非苦圣谛，集、灭、道圣谛不灭则非集、灭、
dàoshènɡ dì
道圣谛。
shè lì zǐ wú mínɡ wú mínɡxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú miè
‚舍利子，无明无明性空，此性空中无灭
wú wú mínɡ xínɡ shí mínɡ sè liù chù chù shòu ài
无无明；行、识、名色、六处、触、受、爱、
qǔ yǒu shēnɡ lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎoxínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn
取、有、生、老死愁叹苦忧恼行乃至老死愁叹
kǔ yōu nǎoxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú miè wú xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu
苦忧恼性空，此性空中无灭无行乃至老死愁
tàn kǔ yōunǎo shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō wú mínɡ
叹苦忧恼。舍利子，由此缘故我作是说：无明
bú miè zé fēi wú mínɡ xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo bú miè zé
不灭则非无明，行乃至老死愁叹苦忧恼不灭则
fēi xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo
非行乃至老死愁叹苦忧恼。
- 69 -
shè lì zǐ nèi kōnɡ nèi kōnɡxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú miè
‚舍利子，内空内空性空，
此性空中无灭
wú nèi kōnɡ wài kōnɡ nèi wài kōnɡ kōnɡkōnɡ dà kōnɡ shènɡ yì
无内空；外空、内外空、空空、大空、胜义
kōnɡ wài kōnɡ nǎi zhì wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú miè
空外空乃至无性自性空性空，此性空中无灭
wú wài kōnɡ nǎi zhì wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ
无外空乃至无性自性空。舍利子，由此缘故我
zuò shì shuō nèi kōnɡ bú miè zé fēi nèi kōnɡ wài kōnɡ nǎi zhì wú xìnɡ zì
作是说：内空不灭则非内空，外空乃至无性自
xìnɡkōnɡ bú miè zé fēi wài kōnɡ nǎi zhì wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ
性空不灭则非外空乃至无性自性空。
shè lì zǐ bù shī bō luó mì duō bù shī bō luó mì duō xìnɡ
‚舍利子，布施波罗蜜多布施波罗蜜多性
kōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú miè wú bù shī bō luó mì duō jìnɡ jiè ān
空，此性空中无灭无布施波罗蜜多；净戒、安
rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duō jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ
忍、精进、静虑、般若波罗蜜多净戒、安忍、精
jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duōxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú miè
进、静虑、般若波罗蜜多性空，此性空中无灭
wú jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duō shè
无净戒、安忍、精进、静虑、般若波罗蜜多。舍
lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō bù shī bō luó mì duō bú miè
利子，由此缘故我作是说：布施波罗蜜多不灭
zé fēi bù shī bō luó mì duō jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ
则非布施波罗蜜多，净戒、安忍、精进、静虑、
bō rě bō luó mì duō bú miè zé fēi jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ
般若波罗蜜多不灭则非净戒、安忍、精进、静虑、
shè lì zǐ sì jìnɡ lǜ sì jìnɡ lǜ xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ
‚舍利子，四静虑四静虑性空，此性空中
- 70 -
wú miè wú sì jìnɡ lǜ sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡ sì wú liànɡ sì wú
无灭无四静虑；四无量、四无色定四无量、四无
sè dìnɡxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú miè wú sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡ
色定性空，此性空中无灭无四无量、四无色定。
shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō sì jìnɡ lǜ bú miè zé fēi sì
舍利子，由此缘故我作是说：四静虑不灭则非四
jìnɡ lǜ sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡ bú miè zé fēi sì wú liànɡ sì wú
静虑，四无量、四无色定不灭则非四无量、四无
sè dìnɡ
色定。
shè lì zǐ bā jiě tuō bā jiě tuō xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ
‚舍利子，八解脱八解脱性空，此性空中
wú miè wú bā jiě tuō bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù bā
无灭无八解脱；八胜处、九次第定、十遍处八
shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchùxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú
胜处、九次第定、十遍处性空，此性空中无
miè wú bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù shè lì zǐ yóu
灭无八胜处、九次第定、十遍处。舍利子，由
cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō bā jiě tuō bú miè zé fēi bā jiě tuō bā
此缘故我作是说：八解脱不灭则非八解脱，八
shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù bú miè zé fēi bā shènɡchù jiǔ
胜处、九次第定、十遍处不灭则非八胜处、九
cì dì dìnɡ shí biànchù
次第定、十遍处。
shè lì zǐ sì niàn zhù sì niàn zhù xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ
‚舍利子，四念住四念住性空，此性空中
wú miè wú sì niàn zhù sì zhènɡduàn sì shén zú wǔ ɡēn wǔ lì
无灭无四念住；四正断、四神足、五根、五力、
qī děnɡ jué zhī bā shènɡdào zhī sì zhènɡduàn nǎi zhì bā shènɡdào zhī
七等觉支、八圣道支四正断乃至八圣道支
xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú miè wú sì zhènɡduàn nǎi zhì bā shènɡdào
性空，此性空中无灭无四正断乃至八圣道
zhī shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō sì niàn zhù bú miè
支。舍利子，由此缘故我作是说：四念住不灭
zé fēi sì niàn zhù sì zhènɡduàn nǎi zhì bā shènɡdào zhī bú miè zé fēi
则非四念住，四正断乃至八圣道支不灭则非
sì zhènɡduàn nǎi zhì bā shènɡdào zhī
四正断乃至八圣道支。
- 71 -
shè lì zǐ kōnɡ jiě tuō ménkōnɡ jiě tuō ménxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡ
‚舍利子，空解脱门空解脱门性空，此性
kōnɡzhōnɡ wú miè wú kōnɡ jiě tuō mén wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén wú
空中无灭无空解脱门；无相、无愿解脱门无
xiànɡ wú yuàn jiě tuō ménxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú miè wú wú xiànɡ
相、无愿解脱门性空，此性空中无灭无无相、
wú yuàn jiě tuō mén shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō kōnɡ
无愿解脱门。舍利子，由此缘故我作是说：空
jiě tuō mén bú miè zé fēi kōnɡ jiě tuō mén wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén
解脱门不灭则非空解脱门，无相、无愿解脱门
bú miè zé fēi wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén
不灭则非无相、无愿解脱门。
shè lì zǐ wǔ yǎn wǔ yǎnxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú miè
‚舍利子，五眼五眼性空，此性空中无灭
wú wǔ yǎn liù shéntōnɡ liù shéntōnɡxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú miè
无五眼；六神通六神通性空，此性空中无灭
wú liù shéntōnɡ shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō wǔ yǎn
无六神通。舍利子，由此缘故我作是说：五眼
bú miè zé fēi wǔ yǎn liù shéntōnɡ bú miè zé fēi liù shéntōnɡ
不灭则非五眼，六神通不灭则非六神通。
shè lì zǐ fó shí lì fó shí lì xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ
‚舍利子，佛十力佛十力性空，此性空中
wú miè wú fó shí lì sì wú suǒ wèi sì wú ài jiě dà cí dà
无灭无佛十力；四无所畏、四无碍解、大慈、大
bēi dà xǐ dà shě shí bā fó bú ɡònɡ fǎ sì wú suǒ wèi nǎi zhì shí
悲、大喜、大舍、十八佛不共法四无所畏乃至十
bā fó bú ɡònɡ fǎ xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú miè wú sì wú suǒ wèi
八佛不共法性空，此性空中无灭无四无所畏
nǎi zhì shí bā fó bú ɡònɡ fǎ shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì
乃至十八佛不共法。舍利子，由此缘故我作是
shuō fó shí lì bú miè zé fēi fó shí lì sì wú suǒ wèi nǎi zhì shí bā
说：佛十力不灭则非佛十力，四无所畏乃至十八
fó bú ɡònɡ fǎ bú miè zé fēi sì wú suǒ wèi nǎi zhì shí bā fó bú ɡònɡ fǎ
佛不共法不灭则非四无所畏乃至十八佛不共法。
shè lì zǐ zhēn rú zhēn rú xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú miè
‚舍利子，真如真如性空，此性空中无灭
wú zhēn rú fǎ jiè fǎ xìnɡ pínɡděnɡxìnɡ lí shēnɡxìnɡ fǎ dìnɡ
无真如；法界、法性、平等性、离生性、法定、
- 72 -
fǎ zhù shí jì xū kōnɡ jiè bù sī yì jiè fǎ jiè nǎi zhì bù sī yì
法住、实际、虚空界、不思议界法界乃至不思议
jiè xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú miè wú fǎ jiè nǎi zhì bù sī yì jiè
界性空，此性空中无灭无法界乃至不思议界。
shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō zhēn rú bú miè zé fēi zhēn
舍利子，由此缘故我作是说：真如不灭则非真
rú fǎ jiè nǎi zhì bù sī yì jiè bú miè zé fēi fǎ jiè nǎi zhì bù sī yì
如，法界乃至不思议界不灭则非法界乃至不思议
jiè
界。
shè lì zǐ wú shànɡzhènɡděnɡ pú tí wú shànɡzhènɡděnɡ pú
‚舍利子，无上正等菩提无上正等菩
tí xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú miè wú wú shànɡzhènɡděnɡ pú tí yī
提性空，此性空中无灭无无上正等菩提；一
qiè zhì dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì yī qiè zhì dàoxiànɡ zhì yī
切智、道相智、一切相智一切智、道相智、一
qiè xiànɡ zhì xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú miè wú yī qiè zhì dàoxiànɡ
切相智性空，此性空中无灭无一切智、道相
zhì yī qiè xiànɡ zhì shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō
智、一切相智。舍利子，由此缘故我作是说：
wú shànɡzhènɡděnɡ pú tí bú miè zé fēi wú shànɡzhènɡděnɡ pú tí yī
无上正等菩提不灭则非无上正等菩提，一
qiè zhì dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì bú miè zé fēi yī qiè zhì dào
切智、道相智、一切相智不灭则非一切智、道
xiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì
相智、一切相智。
shè lì zǐ wú wànɡ shī fǎ wú wànɡ shī fǎ xìnɡkōnɡ cǐ xìnɡ
‚舍利子，无忘失法无忘失法性空，此性
kōnɡzhōnɡ wú miè wú wú wànɡ shī fǎ hénɡ zhù shě xìnɡhénɡ zhù shě xìnɡxìnɡ
空中无灭无无忘失法；恒住舍性恒住舍性性
kōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú miè wú hénɡ zhù shě xìnɡ shè lì zǐ yóu cǐ
空，此性空中无灭无恒住舍性。舍利子，由此
yuán ɡù wǒ zuò shì shuō wú wànɡ shī fǎ bú miè zé fēi wú wànɡ shī fǎ
缘故我作是说：无忘失法不灭则非无忘失法，
hénɡ zhù shě xìnɡ bú miè zé fēi hénɡ zhù shě xìnɡ
恒住舍性不灭则非恒住舍性。
shè lì zǐ yī qiè tuó luó ní mén yī qiè tuó luó ní ménxìnɡ
‚舍利子，一切陀罗尼门一切陀罗尼门性
- 73 -
kōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú miè wú yī qiè tuó luó ní mén yī qiè sān mó
空，此性空中无灭无一切陀罗尼门；一切三摩
dì mén yī qiè sān mó dì ménxìnɡkōnɡ cǐ xìnɡkōnɡzhōnɡ wú miè wú yī
地门一切三摩地门性空，此性空中无灭无一
qiè sān mó dì mén shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō yī
切三摩地门。舍利子，由此缘故我作是说：一
qiè tuó luó ní mén bú miè zé fēi yī qiè tuó luó ní mén yī qiè sān mó
切陀罗尼门不灭则非一切陀罗尼门，一切三摩
dì mén bú miè zé fēi yī qiè sān mó dì mén
地门不灭则非一切三摩地门。‛
shí shè lì zǐ wènshànxiànyán hé yuán ɡù shuō sè děnɡ bú
èr zé fēi sè děnɡ
二则非色等？‛
shànxiàn dá yán shè lì zǐ ruò sè ruò bú èr ruò shòu
善现答言：‚舍利子，若色若不二，若受、
xiǎnɡ xínɡ shí ruò bú èr rú shì yī qiè jiē fēi xiānɡyìnɡ fēi bù xiānɡ
想、行、识若不二，如是一切皆非相应非不相
yìnɡ fēi yǒu sè fēi wú sè fēi yǒu jiàn fēi wú jiàn fēi yǒu duì fēi wú
应、非有色非无色、非有见非无见、非有对非无
duì xiántónɡ yī xiànɡ suǒ wèi wú xiànɡ shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù
对，咸同一相，所谓无相。舍利子，由此缘故
wǒ zuò shì shuō sè bú èr zé fēi sè shòu xiǎnɡ xínɡ shí bú
我作是说：色不二则非色，受、想、行、识不
èr zé fēi shòu xiǎnɡ xínɡ shí
二则非受、想、行、识。
shè lì zǐ ruò yǎnchù ruò bú èr ruò ěr bí shé
‚舍利子，若眼处若不二，若耳、鼻、舌、
shēn yì chù ruò bú èr rú shì yī qiè jiē fēi xiānɡyìnɡ fēi bù xiānɡyìnɡ
身、意处若不二，如是一切皆非相应非不相应、
fēi yǒu sè fēi wú sè fēi yǒu jiàn fēi wú jiàn fēi yǒu duì fēi wú duì
非有色非无色、非有见非无见、非有对非无对，
xiántónɡ yī xiànɡ suǒ wèi wú xiànɡ shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò
咸同一相，所谓无相。舍利子，由此缘故我作
shì shuō yǎnchù bú èr zé fēi yǎnchù ěr bí shé shēn yì
是说：眼处不二则非眼处，耳、鼻、舌、身、意
chù bú èr zé fēi ěr bí shé shēn yì chù
处不二则非耳、鼻、舌、身、意处。
- 74 -
shè lì zǐ ruò sè chù ruò bú èr ruò shēnɡ xiānɡ wèi
‚舍利子，若色处若不二，若声、香、味、
chù fǎ chù ruò bú èr rú shì yī qiè jiē fēi xiānɡyìnɡ fēi bù xiānɡyìnɡ
触、法处若不二，如是一切皆非相应非不相应、
shì shuō sè chù bú èr zé fēi sè chù shēnɡ xiānɡ wèi chù
是说：色处不二则非色处，声、香、味、触、
fǎ chù bú èr zé fēi shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chù
法处不二则非声、香、味、触、法处。
shè lì zǐ ruò yǎn jiè ruò bú èr ruò sè jiè yǎn shí jiè
‚舍利子，若眼界若不二，若色界、眼识界
jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò bú èr rú shì yī qiè
及眼触、眼触为缘所生诸受若不二，如是一切
jiē fēi xiānɡyìnɡ fēi bù xiānɡyìnɡ fēi yǒu sè fēi wú sè fēi yǒu jiàn fēi
皆非相应非不相应、非有色非无色、非有见非
wú jiàn fēi yǒu duì fēi wú duì xiántónɡ yī xiànɡ suǒ wèi wú xiànɡ
无见、非有对非无对，咸同一相，所谓无相。
shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō yǎn jiè bú èr zé fēi yǎn jiè
舍利子，由此缘故我作是说：眼界不二则非眼界，
sè jiè nǎi zhì yǎn chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bú èr zé fēi sè jiè nǎi
色界乃至眼触为缘所生诸受不二则非色界乃
shè lì zǐ ruò ěr jiè ruò bú èr ruò shēnɡ jiè ěr shí jiè
‚舍利子，若耳界若不二，若声界、耳识界
jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò bú èr rú shì yī qiè
及耳触、耳触为缘所生诸受若不二，如是一切
jiē fēi xiānɡyìnɡ fēi bù xiānɡyīnɡ fēi yǒu sè fēi wú sè fēi yǒu jiàn fēi
shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō ěr jiè bú èr zé fēi ěr jiè
舍利子，由此缘故我作是说：耳界不二则非耳界，
shēnɡ jiè nǎi zhì ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bú èr zé fēi shēnɡ jiè
声界乃至耳触为缘所生诸受不二则非声界
- 75 -
nǎi zhì ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
乃至耳触为缘所生诸受。
shè lì zǐ ruò bí jiè ruò bú èr ruò xiānɡ jiè bí shí jiè
‚舍利子，若鼻界若不二，若香界、鼻识界
jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò bú èr rú shì yī qiè
及鼻触、鼻触为缘所生诸受若不二，如是一切
shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō bí jiè bú èr zé fēi bí jiè
舍利子，由此缘故我作是说：鼻界不二则非鼻界，
xiānɡ jiè nǎi zhì bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bú èr zé fēi xiānɡ jiè
香界乃至鼻触为缘所生诸受不二则非香界
nǎi zhì bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
乃至鼻触为缘所生诸受。
shè lì zǐ ruò shé jiè ruò bú èr ruò wèi jiè shé shí jiè
‚舍利子，若舌界若不二，若味界、舌识界
jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò bú èr rú shì yī qiè
及舌触、舌触为缘所生诸受若不二，如是一切
shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō shé jiè bú èr zé fēi shé jiè
舍利子，由此缘故我作是说：舌界不二则非舌界，
wèi jiè nǎi zhì shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bú èr zé fēi wèi jiè nǎi
味界乃至舌触为缘所生诸受不二则非味界乃
shè lì zǐ ruò shēn jiè ruò bú èr ruò chù jiè shēn shí jiè
‚舍利子，若身界若不二，若触界、身识界
jí shēnchù shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò bú èr rú shì yī qiè
及身触、身触为缘所生诸受若不二，如是一切
- 76 -
shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō shēn jiè bú èr zé fēi shēn
舍利子，由此缘故我作是说：身界不二则非身
jiè chù jiè nǎi zhì shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bú èr zé fēi chù
界，触界乃至身触为缘所生诸受不二则非触
jiè nǎi zhì shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
界乃至身触为缘所生诸受。
shè lì zǐ ruò yì jiè ruò bú èr ruò fǎ jiè yì shí jiè
‚舍利子，若意界若不二，若法界、意识界
jí yì chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò bú èr rú shì yī qiè
及意触、意触为缘所生诸受若不二，如是一切
shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō yì jiè bú èr zé fēi yì jiè
舍利子，由此缘故我作是说：意界不二则非意界，
fǎ jiè nǎi zhì yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bú èr zé fēi fǎ jiè nǎi
法界乃至意触为缘所生诸受不二则非法界乃
shè lì zǐ ruò dì jiè ruò bú èr ruò shuǐ huǒ fēnɡ
‚舍利子，若地界若不二，若水、火、风、
kōnɡ shí jiè ruò bú èr rú shì yī qiè jiē fēi xiānɡyìnɡ fēi bù xiānɡyìnɡ
空、识界若不二，如是一切皆非相应非不相应、
shì shuō dì jiè bú èr zé fēi dì jiè shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ
是说：地界不二则非地界，水、火、风、空、
shí jiè bú èr zé fēi shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè
识界不二则非水、火、风、空、识界。
shè lì zǐ ruò kǔ shènɡ dì ruò bú èr ruò jí miè dào
‚舍利子，若苦圣谛若不二，若集、灭、道
shènɡ dì ruò bú èr rú shì yī qiè jiē fēi xiānɡyìnɡ fēi bù xiānɡyìnɡ fēi
圣谛若不二，如是一切皆非相应非不相应、非
yǒu sè fēi wú sè fēi yǒu jiàn fēi wú jiàn fēi yǒu duì fēi wú duì xián
有色非无色、非有见非无见、非有对非无对，咸
- 77 -
tónɡ yī xiànɡ suǒ wèi wú xiànɡ shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì
同一相，所谓无相。舍利子，由此缘故我作是
shuō kǔ shènɡ dì bú èr zé fēi kǔ shènɡ dì jí miè dàoshènɡ
说：苦圣谛不二则非苦圣谛，集、灭、道圣
dì bú èr zé fēi jí miè dàoshènɡ dì
谛不二则非集、灭、道圣谛。
shè lì zǐ ruò wú mínɡ ruò bú èr ruò xínɡ shí mínɡ sè
‚舍利子，若无明若不二，若行、识、名色、
yōunǎo ruò bú èr rú shì yī qiè jiē fēi xiānɡyìnɡ fēi bù xiānɡyìnɡ fēi
忧恼若不二，如是一切皆非相应非不相应、非
shuō wú mínɡ bú èr zé fēi wú mínɡ xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōu
说：无明不二则非无明，行乃至老死愁叹苦忧
nǎo bú èr zé fēi xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo
恼不二则非行乃至老死愁叹苦忧恼。
shè lì zǐ ruò nèi kōnɡ ruò bú èr ruò wài kōnɡ nèi wài kōnɡ
‚舍利子，若内空若不二，若外空、内外空、
kōnɡ zì xìnɡkōnɡ wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ ruò bú èr rú shì yī qiè jiē
空、自性空、无性自性空若不二，如是一切皆
fēi xiānɡyìnɡ fēi bù xiānɡyìnɡ fēi yǒu sè fēi wú sè fēi yǒu jiàn fēi wú
非相应非不相应、非有色非无色、非有见非无
jiàn fēi yǒu duì fēi wú duì xiántónɡ yī xiànɡ suǒ wèi wú xiànɡ shè
见、非有对非无对，咸同一相，所谓无相。舍
lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō nèi kōnɡ bú èr zé fēi nèi kōnɡ
利子，由此缘故我作是说：内空不二则非内空，
wài kōnɡ nǎi zhì wú xìnɡ zì xìnɡ kōnɡ bú èr zé fēi wài kōnɡ nǎi zhì wú xìnɡ
外空乃至无性自性空不二则非外空乃至无性
- 78 -
zì xìnɡkōnɡ
自性空。
shè lì zǐ ruò bù shī bō luó mì duō ruò bú èr ruò jìnɡ jiè
‚舍利子，若布施波罗蜜多若不二，若净戒、
ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duō ruò bú èr rú shì
安忍、精进、静虑、般若波罗蜜多若不二，如是
yī qiè jiē fēi xiānɡyìnɡ fēi bù xiānɡyìnɡ fēi yǒu sè fēi wú sè fēi yǒu
一切皆非相应非不相应、非有色非无色、非有
jiàn fēi wú jiàn fēi yǒu duì fēi wú duì xiántónɡ yī xiànɡ suǒ wèi wú
见非无见、非有对非无对，咸同一相，所谓无
xiànɡ shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō bù shī bō luó mì
相。舍利子，由此缘故我作是说：布施波罗蜜
duō bú èr zé fēi bù shī bō luó mì duō jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn
多不二则非布施波罗蜜多，净戒、安忍、精进、
jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duō bú èr zé fēi jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn
静虑、般若波罗蜜多不二则非净戒、安忍、精进、
jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duō
静虑、般若波罗蜜多。
shè lì zǐ ruò sì jìnɡ lǜ ruò bú èr ruò sì wú liànɡ sì
‚舍利子，若四静虑若不二，若四无量、四
wú sè dìnɡ ruò bú èr rú shì yī qiè jiē fēi xiānɡyìnɡ fēi bù xiānɡyìnɡ
无色定若不二，如是一切皆非相应非不相应、
shì shuō sì jìnɡ lǜ bú èr zé fēi sì jìnɡ lǜ sì wú liànɡ sì wú sè
是说：四静虑不二则非四静虑，四无量、四无色
dìnɡ bú èr zé fēi sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡ
定不二则非四无量、四无色定。
shè lì zǐ ruò bā jiě tuō ruò bú èr ruò bā shènɡchù jiǔ
‚舍利子，若八解脱若不二，若八胜处、九
cì dì dìnɡ shí biànchù ruò bú èr rú shì yī qiè jiē fēi xiānɡyìnɡ fēi
次第定、十遍处若不二，如是一切皆非相应非
bù xiānɡyìnɡ fēi yǒu sè fēi wú sè fēi yǒu jiàn fēi wú jiàn fēi yǒu duì
不相应、非有色非无色、非有见非无见、非有对
fēi wú duì xiántónɡ yī xiànɡ suǒ wèi wú xiànɡ shè lì zǐ yóu cǐ
非无对，咸同一相，所谓无相。舍利子，由此
- 79 -
yuán ɡù wǒ zuò shì shuō bā jiě tuō bú èr zé fēi bā jiě tuō bā shènɡ
缘故我作是说：八解脱不二则非八解脱，八胜
chù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù bú èr zé fēi bā shènɡchù jiǔ cì
处、九次第定、十遍处不二则非八胜处、九次
dì dìnɡ shí biànchù
第定、十遍处。
shè lì zǐ ruò sì niàn zhù ruò bú èr ruò sì zhènɡduàn
‚舍利子，若四念住若不二，若四正断、
sì shén zú wǔ ɡēn wǔ lì qī děnɡ jué zhī bā shènɡdào zhī ruò
四神足、五根、五力、七等觉支、八圣道支若
bú èr rú shì yī qiè jiē fēi xiānɡyìnɡ fēi bù xiānɡyìnɡ fēi yǒu sè fēi
不二，如是一切皆非相应非不相应、非有色非
wú sè fēi yǒu jiàn fēi wú jiàn fēi yǒu duì fēi wú duì xiántónɡ yī xiànɡ
无色、非有见非无见、非有对非无对，咸同一相，
suǒ wèi wú xiànɡ shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō sì niàn
所谓无相。舍利子，由此缘故我作是说：四念
zhù bú èr zé fēi sì niàn zhù sì zhènɡduàn nǎi zhì bā shènɡdào zhī bú
住不二则非四念住，四正断乃至八圣道支不
èr zé fēi sì zhènɡduàn nǎi zhì bā shènɡdào zhī
二则非四正断乃至八圣道支。
shè lì zǐ ruò kōnɡ jiě tuō mén ruò bú èr ruò wú xiànɡ
‚舍利子，若空解脱门若不二，若无相、
wú yuàn jiě tuō mén ruò bú èr rú shì yī qiè jiē fēi xiānɡ yìnɡ fēi bù
无愿解脱门若不二，如是一切皆非相应非不
xiānɡyìnɡ fēi yǒu sè fēi wú sè fēi yǒu jiàn fēi wú jiàn fēi yǒu duì fēi
相应、非有色非无色、非有见非无见、非有对非
wú duì xiántónɡ yī xiànɡ suǒ wèi wú xiànɡ shè lì zǐ yóu cǐ yuán
无对，咸同一相，所谓无相。舍利子，由此缘
ɡù wǒ zuò shì shuō kōnɡ jiě tuō mén bú èr zé fēi kōnɡ jiě tuō mén wú
故我作是说：空解脱门不二则非空解脱门，无
xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén bú èr zé fēi wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén
相、无愿解脱门不二则非无相、无愿解脱门。
shè lì zǐ ruò wǔ yǎn ruò bú èr ruò liù shéntōnɡ ruò bú èr
‚舍利子，若五眼若不二，若六神通若不二，
rú shì yī qiè jiē fēi xiānɡyìnɡ fēi bù xiānɡyìnɡ fēi yǒu sè fēi wú sè
如是一切皆非相应非不相应、非有色非无色、
fēi yǒu jiàn fēi wú jiàn fēi yǒu duì fēi wú duì xiántónɡ yī xiànɡ suǒ
非有见非无见、非有对非无对，咸同一相，所
- 80 -
wèi wú xiànɡ shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō wǔ yǎn bú
谓无相。舍利子，由此缘故我作是说：五眼不
èr zé fēi wǔ yǎn liù shéntōnɡ bú èr zé fēi liù shéntōnɡ
二则非五眼，六神通不二则非六神通。
shè lì zǐ ruò fó shí lì ruò bú èr ruò sì wú suǒ wèi
‚舍利子，若佛十力若不二，若四无所畏、
ɡònɡ fǎ ruò bú èr rú shì yī qiè jiē fēi xiānɡyìnɡ fēi bù xiānɡyìnɡ fēi
共法若不二，如是一切皆非相应非不相应、非
shuō fó shí lì bú èr zé fēi fó shí lì sì wú suǒ wèi nǎi zhì shí bā
说：佛十力不二则非佛十力，四无所畏乃至十八
fó bú ɡònɡ fǎ bú èr zé fēi sì wú suǒ wèi nǎi zhì shí bā fó bú ɡònɡ fǎ
佛不共法不二则非四无所畏乃至十八佛不共法。
shè lì zǐ ruò zhēn rú ruò bú èr ruò fǎ jiè fǎ xìnɡ
‚舍利子，若真如若不二，若法界、法性、
bù sī yì jiè ruò bú èr rú shì yī qiè jiē fēi xiānɡyìnɡ fēi bù xiānɡyìnɡ
不思议界若不二，如是一切皆非相应非不相应、
shì yuè zhēn rú bú èr zé fēi zhēn rú fǎ jiè nǎi zhì bù sī yì jiè bú
是说：真如不二则非真如，法界乃至不思议界不
èr zé fēi fǎ jiè nǎi zhì bù sī yì jiè
二则非法界乃至不思议界。
shè lì zǐ ruò wú shànɡzhènɡděnɡ pú tí ruò bú èr ruò yī
‚舍利子，若无上正等菩提若不二，若一
qiè zhì dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì ruò bú èr rú shì yī qiè jiē
切智、道相智、一切相智若不二，如是一切皆
fēi xiānɡyìnɡ fēi bù xiānɡyìnɡ fēi yǒu sè fēi wú sè fēi yǒu jiàn fēi wú
非相应非不相应、非有色非无色、非有见非无
- 81 -
jiàn fēi yǒu duì fēi wú duì xiántónɡ yī xiànɡ suǒ wèi wú xiànɡ shè
见、非有对非无对，咸同一相，所谓无相。舍
lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō wú shànɡzhènɡděnɡ pú tí bú
利子，由此缘故我作是说：无上正等菩提不
èr zé fēi wú shànɡzhènɡděnɡ pú tí yī qiè zhì dàoxiànɡ zhì yī
二则非无上正等菩提，一切智、道相智、一
qiè xiànɡ zhì bú èr zé fēi yī qiè zhì dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì
切相智不二则非一切智、道相智、一切相智。
shè lì zǐ ruò wú wànɡ shī fǎ ruò bú èr ruò hénɡ zhù shě
‚舍利子，若无忘失法若不二，若恒住舍
xìnɡ ruò bú èr rú shì yī qiè jiē fēi xiānɡyìnɡ fēi bù xiānɡyìnɡ fēi yǒu
性若不二，如是一切皆非相应非不相应、非有
sè fēi wú sè fēi yǒu jiàn fēi wú jiàn fēi yǒu duì fēi wú duì xiántónɡ
色非无色、非有见非无见、非有对非无对，咸同
yī xiànɡ suǒ wèi wú xiànɡ shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō
一相，所谓无相。舍利子，由此缘故我作是说：
wú wànɡ shī fǎ bú èr zé fēi wú wànɡ shī fǎ hénɡ zhù shě xìnɡ bú èr
无忘失法不二则非无忘失法，恒住舍性不二
zé fēi hénɡ zhù shě xìnɡ
则非恒住舍性。
shè lì zǐ ruò yī qiè tuó luó ní mén ruò bú èr ruò yī qiè
‚舍利子，若一切陀罗尼门若不二，若一切
sān mó dì mén ruò bú èr rú shì yī qiè jiē fēi xiānɡyìnɡ fēi bù xiānɡyìnɡ
三摩地门若不二，如是一切皆非相应非不相应、
shì shuō yī qiè tuó luó ní mén bú èr zé fēi yī qiè tuó luó ní mén
是说：一切陀罗尼门不二则非一切陀罗尼门，
yī qiè sān mó dì mén bú èr zé fēi yī qiè sān mó dì mén
一切三摩地门不二则非一切三摩地门。‛
大般若波罗蜜多经卷第七十三
- 82 -
《大般若波罗蜜多经卷第七十四》
dà bō ruò bō luó mì duō jīnɡ juàn dì qī shí sì
大般若波罗蜜多经卷第七十四
chū fēn ɡuānxínɡ pǐn dì shí jiǔ zhī wǔ

初分观行品第十九之五
shí shè lì zǐ wènshànxiànyán hé yuán ɡù shuō sè děnɡ rù
‚何缘故说色等入
bú èr wú wànɡ fǎ shù yé
不二无妄法数耶？‛
shànxiàn dá yán shè lì zǐ sè bú yì wú shēnɡmiè wú shēnɡ
善现答言：
‚舍利子，色不异无生灭，无生
miè bú yì sè sè jí shì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè jí shì sè shòu
灭不异色，色即是无生灭，无生灭即是色；受、
xiǎnɡ xínɡ shí bú yì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè bú yì shòu xiǎnɡ
想、行、识不异无生灭，无生灭不异受、想、
xínɡ shí shòu xiǎnɡ xínɡ shí jí shì wú shēnɡmiè wú shēnɡ
行、识，受、想、行、识即是无生灭，无生
miè jí shì shòu xiǎnɡ xínɡ shí shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ
灭即是受、想、行、识。舍利子，由此缘故我
zuò shì shuō sè rù bú èr wú wànɡ fǎ shù shòu xiǎnɡ xínɡ shí
作是说：色入不二无妄法数，受、想、行、识
rù bú èr wú wànɡ fǎ shù
入不二无妄法数。
shè lì zǐ yǎnchù bú yì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè bú yì
‚舍利子，眼处不异无生灭，无生灭不异
yǎnchù yǎnchù jí shì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè jí shì yǎnchù ěr
眼处，
眼处即是无生灭，
无生灭即是眼处；
耳、
bí shé shēn yì chù bú yì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè bú yì ěr
鼻、舌、身、意处不异无生灭，无生灭不异耳、
bí shé shēn yì chù ěr bí shé shēn yì chù jí shì
鼻、舌、身、意处，耳、鼻、舌、身、意处即是
wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè jí shì ěr bí shé shēn yì chù
无生灭，无生灭即是耳、鼻、舌、身、意处。
- 83 -
shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō yǎnchù rù bú èr wú wànɡ
舍利子，由此缘故我作是说：眼处入不二无妄
fǎ shù ěr bí shé shēn yì chù rù bú èr wú wànɡ fǎ shù
法数，耳、鼻、舌、身、意处入不二无妄法数。
shè lì zǐ sè chù bú yì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè bú yì
‚舍利子，色处不异无生灭，无生灭不异
sè chù sè chù jí shì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè jí shì sè chù shēnɡ
色处，色处即是无生灭，无生灭即是色处；声、
xiānɡ wèi chù fǎ chù bú yì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè bú yì shēnɡ
香、味、触、法处不异无生灭，无生灭不异声、
xiānɡ wèi chù fǎ chù shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chù jí
香、味、触、法处，声、香、味、触、法处即
shì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè jí shì shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ
是无生灭，无生灭即是声、香、味、触、法
chù shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō sè chù rù bú èr wú
处。舍利子，由此缘故我作是说：色处入不二无
wànɡ fǎ shù shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chù rù bú èr wú wànɡ
妄法数，声、香、味、触、法处入不二无妄
fǎ shù
法数。
shè lì zǐ yǎn jiè bú yì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè bú yì
‚舍利子，眼界不异无生灭，无生灭不异
yǎn jiè yǎn jiè jí shì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè jí shì yǎn jiè sè
眼界，眼界即是无生灭，无生灭即是眼界；色
jiè yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bú yì wú
界、眼识界及眼触、眼触为缘所生诸受不异无
shēnɡmiè wú shēnɡmiè bú yì sè jiè nǎi zhì yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū
生灭，无生灭不异色界乃至眼触为缘所生诸
shòu sè jiè nǎi zhì yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu jí shì wú shēnɡmiè
受，色界乃至眼触为缘所生诸受即是无生灭，
wú shēnɡmiè jí shì sè jiè nǎi zhì yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu shè
无生灭即是色界乃至眼触为缘所生诸受。舍
lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō yǎn jiè rù bú èr wú wànɡ fǎ
利子，由此缘故我作是说：眼界入不二无妄法
shù sè jiè nǎi zhì yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu rù bú èr wú wànɡ
数，色界乃至眼触为缘所生诸受入不二无妄
fǎ shù
法数。
- 84 -
shè lì zǐ ěr jiè bú yì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè bú yì
‚舍利子，耳界不异无生灭，无生灭不异
ěr jiè ěr jiè jí shì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè jí shì ěr jiè shēnɡ
耳界，耳界即是无生灭，无生灭即是耳界；声
jiè ěr shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bú yì wú
界、耳识界及耳触、耳触为缘所生诸受不异无
shēnɡ miè wú shēnɡ miè bú yì shēnɡ jiè nǎi zhì ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ
生灭，无生灭不异声界乃至耳触为缘所生
zhū shòu shēnɡ jiè nǎi zhì ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu jí shì wú
诸受，声界乃至耳触为缘所生诸受即是无
shēnɡ miè wú shēnɡ miè jí shì shēnɡ jiè nǎi zhì ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ
生灭，无生灭即是声界乃至耳触为缘所生
zhū shòu shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō ěr jiè rù bú
诸受。舍利子，由此缘故我作是说：耳界入不
èr wú wànɡ fǎ shù shēnɡ jiè nǎi zhì ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu rù
二无妄法数，声界乃至耳触为缘所生诸受入
shè lì zǐ bí jiè bú yì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè bú yì
‚舍利子，鼻界不异无生灭，无生灭不异
bí jiè bí jiè jí shì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè jí shì bí jiè xiānɡ
鼻界，鼻界即是无生灭，无生灭即是鼻界；香
jiè bí shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bú yì wú
界、鼻识界及鼻触、鼻触为缘所生诸受不异无
shēnɡ miè wú shēnɡ miè bú yì xiānɡ jiè nǎi zhì bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ
生灭，无生灭不异香界乃至鼻触为缘所生
zhū shòu xiānɡ jiè nǎi zhì bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu jí shì wú
诸受，香界乃至鼻触为缘所生诸受即是无
shēnɡ miè wú shēnɡ miè jí shì xiānɡ jiè nǎi zhì bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ
生灭，无生灭即是香界乃至鼻触为缘所生
zhū shòu shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō bí jiè rù bú
诸受。舍利子，由此缘故我作是说：鼻界入不
èr wú wànɡ fǎ shù xiānɡ jiè nǎi zhì bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu rù
二无妄法数，香界乃至鼻触为缘所生诸受入
shè lì zǐ shé jiè bú yì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè bú yì
‚舍利子，舌界不异无生灭，无生灭不异
- 85 -
shé jiè shé jiè jí shì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè jí shì shé jiè wèi
舌界，舌界即是无生灭，无生灭即是舌界；味
jiè shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bú yì wú
界、舌识界及舌触、舌触为缘所生诸受不异无
shēnɡmiè wú shēnɡmiè bú yì wèi jiè nǎi zhì shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū
生灭，无生灭不异味界乃至舌触为缘所生诸
shòu wèi jiè nǎi zhì shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu jí shì wú shēnɡmiè
受，味界乃至舌触为缘所生诸受即是无生灭，
wú shēnɡmiè jí shì wèi jiè nǎi zhì shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu shè
无生灭即是味界乃至舌触为缘所生诸受。舍
lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō shé jiè rù bú èr wú wànɡ fǎ
利子，由此缘故我作是说：舌界入不二无妄法
shù wèi jiè nǎi zhì shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu rù bú èr wú wànɡ
数，味界乃至舌触为缘所生诸受入不二无妄
fǎ shù
法数。
shè lì zǐ shēn jiè bú yì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè bú yì
‚舍利子，身界不异无生灭，无生灭不异
shēn jiè shēn jiè jí shì wú shēnɡ miè wú shēnɡ miè jí shì shēn jiè
身界，身界即是无生灭，无生灭即是身界；
chù jiè shēn shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bú
触界、身识界及身触、身触为缘所生诸受不
yì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè bú yì chù jiè nǎi zhì shēnchù wéi yuán suǒ
异无生灭，无生灭不异触界乃至身触为缘所
shēnɡ zhū shòu chù jiè nǎi zhì shēn chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu jí shì
生诸受，触界乃至身触为缘所生诸受即是
wú shēnɡ miè wú shēnɡ miè jí shì chù jiè nǎi zhì shēn chù wéi yuán suǒ
无生灭，无生灭即是触界乃至身触为缘所
shēnɡ zhū shòu shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō shēn jiè rù
生诸受。舍利子，由此缘故我作是说：身界入
bú èr wú wànɡ fǎ shù chù jiè nǎi zhì shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
不二无妄法数，触界乃至身触为缘所生诸受
rù bú èr wú wànɡ fǎ shù
入不二无妄法数。
shè lì zǐ yì jiè bú yì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè bú yì
‚舍利子，意界不异无生灭，无生灭不异
yì jiè yì jiè jí shì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè jí shì yì jiè fǎ
意界，意界即是无生灭，无生灭即是意界；法
- 86 -
jiè yì shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bú yì wú
界、意识界及意触、意触为缘所生诸受不异无
shēnɡmiè wú shēnɡmiè bú yì fǎ jiè nǎi zhì yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū
生灭，无生灭不异法界乃至意触为缘所生诸
shòu fǎ jiè nǎi zhì yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu jí shì wú shēnɡmiè
受，法界乃至意触为缘所生诸受即是无生灭，
wú shēnɡmiè jí shì fǎ jiè nǎi zhì yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu shè
无生灭即是法界乃至意触为缘所生诸受。舍
lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō yì jiè rù bú èr wú wànɡ fǎ
利子，由此缘故我作是说：意界入不二无妄法
shù fǎ jiè nǎi zhì yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu rù bú èr wú wànɡ
数，法界乃至意触为缘所生诸受入不二无妄
fǎ shù
法数。
shè lì zǐ dì jiè bú yì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè bú yì
‚舍利子，地界不异无生灭，无生灭不异
dì jiè dì jiè jí shì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè jí shì dì jiè shuǐ
地界，地界即是无生灭，无生灭即是地界；水、
huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè bú yì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè bú yì shuǐ
火、风、空、识界不异无生灭，无生灭不异水、
huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè jí
火、风、空、识界，水、火、风、空、识界即
shì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè jí shì shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè
是无生灭，无生灭即是水、火、风、空、识界。
shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō dì jiè rù bú èr wú wànɡ
舍利子，由此缘故我作是说：地界入不二无妄
fǎ shù shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè rù bú èr wú wànɡ fǎ shù
法数，水、火、风、空、识界入不二无妄法数。
shè lì zǐ kǔ shènɡ dì bú yì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè bú
‚舍利子，苦圣谛不异无生灭，无生灭不
yì kǔ shènɡ dì kǔ shènɡ dì jí shì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè jí shì
异苦圣谛，苦圣谛即是无生灭，无生灭即是
kǔ shènɡ dì jí miè dàoshènɡ dì bú yì wú shēnɡmiè wú shēnɡ
苦圣谛；集、灭、道圣谛不异无生灭，无生
miè bú yì jí miè dàoshènɡ dì jí miè dàoshènɡ dì jí shì
灭不异集、灭、道圣谛，集、灭、道圣谛即是
wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè jí shì jí miè dàoshènɡ dì shè lì
无生灭，无生灭即是集、灭、道圣谛。舍利
- 87 -
zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō kǔ shènɡ dì rù bú èr wú wànɡ fǎ
子，由此缘故我作是说：苦圣谛入不二无妄法
shù jí miè dàoshènɡ dì rù bú èr wú wànɡ fǎ shù
数，集、灭、道圣谛入不二无妄法数。
shè lì zǐ wú mínɡ bú yì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè bú yì
‚舍利子，无明不异无生灭，无生灭不异
wú mínɡ wú mínɡ jí shì wú shēnɡ miè wú shēnɡ miè jí shì wú mínɡ
无明，无明即是无生灭，无生灭即是无明；
xínɡ shí mínɡ sè liù chù chù shòu ài qǔ yǒu shēnɡ
行、识、名色、六处、触、受、爱、取、有、生、
lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōu nǎo bú yì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè bú yì xínɡ
老死愁叹苦忧恼不异无生灭，无生灭不异行
nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo
乃至老死愁叹苦忧恼，行乃至老死愁叹苦忧恼
jí shì wú shēnɡ miè wú shēnɡ miè jí shì xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ
即是无生灭，无生灭即是行乃至老死愁叹苦
yōunǎo shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō wú mínɡ rù bú
忧恼。舍利子，由此缘故我作是说：无明入不
èr wú wànɡ fǎ shù xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo rù bú èr wú
二无妄法数，行乃至老死愁叹苦忧恼入不二无
wànɡ fǎ shù
妄法数。
shè lì zǐ nèi kōnɡ bú yì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè bú yì
‚舍利子，内空不异无生灭，无生灭不异
nèi kōnɡ nèi kōnɡ jí shì wú shēnɡ miè wú shēnɡ miè jí shì nèi kōnɡ
内空，内空即是无生灭，无生灭即是内空；
wài kōnɡ nèi wài kōnɡ kōnɡkōnɡ dà kōnɡ shènɡ yì kōnɡ yǒu wéi
外空、内外空、空空、大空、胜义空、有为
kōnɡ wú wéi kōnɡ bì jìnɡ kōnɡ wú jì kōnɡ sàn kōnɡ wú biàn yì
空、无为空、毕竟空、无际空、散空、无变异
kōnɡ běnxìnɡkōnɡ zì xiànɡkōnɡ ɡònɡxiànɡkōnɡ yī qiè fǎ kōnɡ
空、本性空、自相空、共相空、一切法空、
bù kě dé kōnɡ wú xìnɡkōnɡ zì xìnɡkōnɡ wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ bú yì
不可得空、无性空、自性空、无性自性空不异
wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè bú yì wài kōnɡ nǎi zhì wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ wài
无生灭，无生灭不异外空乃至无性自性空，外
kōnɡ nǎi zhì wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ jí shì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè jí shì
空乃至无性自性空即是无生灭，无生灭即是
- 88 -
wài kōnɡ nǎi zhì wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò
外空乃至无性自性空。舍利子，由此缘故我作
shì shuō nèi kōnɡ rù bú èr wú wànɡ fǎ shù wài kōnɡ nǎi zhì wú xìnɡ zì
是说：内空入不二无妄法数，外空乃至无性自
xìnɡkōnɡ rù bú èr wú wànɡ fǎ shù
性空入不二无妄法数。
shè lì zǐ bù shī bō luó mì duō bú yì wú shēnɡmiè wú
‚舍利子，布施波罗蜜多不异无生灭，无
shēnɡmiè bú yì bù shī bō luó mì duō bù shī bō luó mì duō jí shì wú
生灭不异布施波罗蜜多，布施波罗蜜多即是无
shēnɡmiè wú shēnɡmiè jí shì bù shī bō luó mì duō jìnɡ jiè ān rěn
生灭，无生灭即是布施波罗蜜多；净戒、安忍、
jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duō bú yì wú shēnɡmiè wú shēnɡ
精进、静虑、般若波罗蜜多不异无生灭，无生
miè bú yì jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duō
灭不异净戒、安忍、精进、静虑、般若波罗蜜多，
jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duō jí shì wú
净戒、安忍、精进、静虑、般若波罗蜜多即是无
shēnɡmiè wú shēnɡmiè jí shì jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ
生灭，无生灭即是净戒、安忍、精进、静虑、
bō rě bō luó mì duō shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō
般若波罗蜜多。舍利子，由此缘故我作是说：
bù shī bō luó mì duō rù bú èr wú wànɡ fǎ shù jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ
布施波罗蜜多入不二无妄法数，净戒、安忍、精
jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duō rù bú èr wú wànɡ fǎ shù
进、静虑、般若波罗蜜多入不二无妄法数。
shè lì zǐ sì jìnɡ lǜ bú yì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè bú
‚舍利子，四静虑不异无生灭，无生灭不
yì sì jìnɡ lǜ sì jìnɡ lǜ jí shì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè jí shì sì
异四静虑，四静虑即是无生灭，无生灭即是四
jìnɡ lǜ sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡ bú yì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè
静虑；四无量、四无色定不异无生灭，无生灭
bú yì sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡ sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡ jí
不异四无量、四无色定，四无量、四无色定即
shì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè jí shì sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡ shè
是无生灭，无生灭即是四无量、四无色定。舍
lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō sì jìnɡ lǜ rù bú èr wú wànɡ
利子，由此缘故我作是说：四静虑入不二无妄
- 89 -
fǎ shù sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡ rù bú èr wú wànɡ fǎ shù
法数，四无量、四无色定入不二无妄法数。
shè lì zǐ bā jiě tuō bú yì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè bú
‚舍利子，八解脱不异无生灭，无生灭不
yì bā jiě tuō bā jiě tuō jí shì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè jí shì bā
异八解脱，八解脱即是无生灭，无生灭即是八
jiě tuō bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù bú yì wú shēnɡmiè
解脱；八胜处、九次第定、十遍处不异无生灭，
wú shēnɡmiè bú yì bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù bā shènɡ
无生灭不异八胜处、九次第定、十遍处，八胜
chù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù jí shì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè jí
处、九次第定、十遍处即是无生灭，无生灭即
shì bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù shè lì zǐ yóu cǐ
是八胜处、九次第定、十遍处。舍利子，由此
yuán ɡù wǒ zuò shì shuō bā jiě tuō rù bú èr wú wànɡ fǎ shù bā shènɡ
缘故我作是说：八解脱入不二无妄法数，八胜
chù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù rù bú èr wú wànɡ fǎ shù
处、九次第定、十遍处入不二无妄法数。
shè lì zǐ sì niàn zhù bú yì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè bú
‚舍利子，四念住不异无生灭，无生灭不
yì sì niàn zhù sì niàn zhù jí shì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè jí shì sì
异四念住，四念住即是无生灭，无生灭即是四
niàn zhù sì zhènɡduàn sì shén zú wǔ ɡēn wǔ lì qī děnɡ
念住；四正断、四神足、五根、五力、七等
jué zhī bā shènɡdào zhī bú yì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè bú yì sì
觉支、八圣道支不异无生灭，无生灭不异四
zhènɡ duàn nǎi zhì bā shènɡ dào zhī sì zhènɡ duàn nǎi zhì bā shènɡ dào
正断乃至八圣道支，四正断乃至八圣道
zhī jí shì wú shēnɡ miè wú shēnɡ miè jí shì sì zhènɡ duàn nǎi zhì bā
支即是无生灭，无生灭即是四正断乃至八
shènɡdào zhī shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō sì niàn zhù
圣道支。舍利子，由此缘故我作是说：四念住
rù bú èr wú wànɡ fǎ shù sì zhènɡduàn nǎi zhì bā shènɡdào zhī rù bú
入不二无妄法数，四正断乃至八圣道支入不
èr wú wànɡ fǎ shù
二无妄法数。
shè lì zǐ kōnɡ jiě tuō mén bú yì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè
‚舍利子，空解脱门不异无生灭，无生灭
- 90 -
bú yì kōnɡ jiě tuō mén kōnɡ jiě tuō mén jí shì wú shēnɡmiè wú shēnɡ
不异空解脱门，空解脱门即是无生灭，无生
miè jí shì kōnɡ jiě tuō mén wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén bú yì wú
灭即是空解脱门；无相、无愿解脱门不异无
shēnɡmiè wú shēnɡmiè bú yì wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén wú xiànɡ
生灭，无生灭不异无相、无愿解脱门，无相、
wú yuàn jiě tuō mén jí shì wú shēnɡ miè wú shēnɡ miè jí shì wú xiànɡ
无愿解脱门即是无生灭，无生灭即是无相、
wú yuàn jiě tuō mén shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō kōnɡ
无愿解脱门。舍利子，由此缘故我作是说：空
jiě tuō mén rù bú èr wú wànɡ fǎ shù wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén rù
解脱门入不二无妄法数，无相、无愿解脱门入
shè lì zǐ wǔ yǎn bú yì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè bú yì
‚舍利子，五眼不异无生灭，无生灭不异
wǔ yǎn wǔ yǎn jí shì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè jí shì wǔ yǎn liù
五眼，五眼即是无生灭，无生灭即是五眼；六
shéntōnɡ bú yì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè bú yì liù shéntōnɡ liù shén
神通不异无生灭，无生灭不异六神通，六神
tōnɡ jí shì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè jí shì liù shéntōnɡ shè lì zǐ
通即是无生灭，无生灭即是六神通。舍利子，
yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō wǔ yǎn rù bú èr wú wànɡ fǎ shù liù
由此缘故我作是说：五眼入不二无妄法数，六
shéntōnɡ rù bú èr wú wànɡ fǎ shù
神通入不二无妄法数。
shè lì zǐ fó shí lì bú yì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè bú
‚舍利子，佛十力不异无生灭，无生灭不
yì fó shí lì fó shí lì jí shì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè jí shì fó
异佛十力，佛十力即是无生灭，无生灭即是佛
shí lì sì wú suǒ wèi sì wú ài jiě dà cí dà bēi dà xǐ
十力；四无所畏、四无碍解、大慈、大悲、大喜、
dà shě shí bā fó bú ɡònɡ fǎ bú yì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè bú yì
大舍、十八佛不共法不异无生灭，无生灭不异
sì wú suǒ wèi nǎi zhì shí bā fó bú ɡònɡ fǎ sì wú suǒ wèi nǎi zhì shí
四无所畏乃至十八佛不共法，四无所畏乃至十
bā fó bú ɡònɡ fǎ jí shì wú shēnɡ miè wú shēnɡ miè jí shì sì wú suǒ
八佛不共法即是无生灭，无生灭即是四无所
- 91 -
wèi nǎi zhì shí bā fó bú ɡònɡ fǎ shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì
畏乃至十八佛不共法。
舍利子，
由此缘故我作是
shuō fó shí lì rù bú èr wú wànɡ fǎ shù sì wú suǒ wèi nǎi zhì shí
说：佛十力入不二无妄法数，四无所畏乃至十
bā fó bú ɡònɡ fǎ rù bú èr wú wànɡ fǎ shù
八佛不共法入不二无妄法数。
shè lì zǐ zhēn rú bú yì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè bú yì
‚舍利子，真如不异无生灭，无生灭不异
zhēn rú zhēn rú jí shì wú shēnɡ miè wú shēnɡ miè jí shì zhēn rú
真如，真如即是无生灭，无生灭即是真如；
fǎ jiè fǎ xìnɡ pínɡděnɡxìnɡ lí shēnɡxìnɡ fǎ dìnɡ fǎ zhù
法界、法性、平等性、离生性、法定、法住、
shí jì xū kōnɡ jiè bù sī yì jiè bú yì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè
实际、虚空界、不思议界不异无生灭，无生灭
bú yì fǎ jiè nǎi zhì bù sī yì jiè fǎ jiè nǎi zhì bù sī yì jiè jí shì
不异法界乃至不思议界，法界乃至不思议界即是
wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè jí shì fǎ jiè nǎi zhì bù sī yì jiè shè lì
无生灭，无生灭即是法界乃至不思议界。舍利
zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō zhēn rú rù bú èr wú wànɡ fǎ shù
子，由此缘故我作是说：真如入不二无妄法数，
fǎ jiè nǎi zhì bù sī yì jiè rù bú èr wú wànɡ fǎ shù
法界乃至不思议界入不二无妄法数。
shè lì zǐ wú shànɡzhènɡděnɡ pú tí bú yì wú shēnɡ miè
‚舍利子，无上正等菩提不异无生灭，
wú shēnɡ miè bú yì wú shànɡzhènɡděnɡ pú tí wú shànɡzhènɡděnɡ pú
无生灭不异无上正等菩提，无上正等菩
tí jí shì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè jí shì wú shànɡzhènɡděnɡ pú tí
提即是无生灭，无生灭即是无上正等菩提；
yī qiè zhì dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì bú yì wú shēnɡmiè wú shēnɡ
一切智、道相智、一切相智不异无生灭，无生
miè bú yì yī qiè zhì dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì yī qiè zhì
灭不异一切智、道相智、一切相智，一切智、
dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì jí shì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè jí shì
道相智、一切相智即是无生灭，无生灭即是
yī qiè zhì dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì shè lì zǐ yóu cǐ yuán
一切智、道相智、一切相智。舍利子，由此缘
ɡù wǒ zuò shì shuō wú shànɡ zhènɡ děnɡ pú tí rù bú èr wú wànɡ fǎ
故我作是说：无上正等菩提入不二无妄法
- 92 -
shù yī qiè zhì dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì rù bú èr wú wànɡ fǎ
数，一切智、道相智、一切相智入不二无妄法
shù
数。
shè lì zǐ wú wànɡ shī fǎ bú yì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè
‚舍利子，无忘失法不异无生灭，无生灭
bú yì wú wànɡ shī fǎ wú wànɡ shī fǎ jí shì wú shēnɡmiè wú shēnɡ
不异无忘失法，无忘失法即是无生灭，无生
miè jí shì wú wànɡ shī fǎ hénɡ zhù shě xìnɡ bú yì wú shēnɡ miè wú
灭即是无忘失法；恒住舍性不异无生灭，无
shēnɡ miè bú yì hénɡ zhù shě xìnɡ hénɡ zhù shě xìnɡ jí shì wú shēnɡ miè
生灭不异恒住舍性，恒住舍性即是无生灭，
wú shēnɡmiè jí shì hénɡ zhù shě xìnɡ shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò
无生灭即是恒住舍性。舍利子，由此缘故我作
shì shuō wú wànɡ shī fǎ rù bú èr wú wànɡ fǎ shù hénɡ zhù shě xìnɡ rù
是说：无忘失法入不二无妄法数，恒住舍性入
shè lì zǐ yī qiè tuó luó ní mén bú yì wú shēnɡmiè wú
‚舍利子，一切陀罗尼门不异无生灭，无
shēnɡmiè bú yì yī qiè tuó luó ní mén yī qiè tuó luó ní mén jí shì wú
生灭不异一切陀罗尼门，一切陀罗尼门即是无
shēnɡmiè wú shēnɡmiè jí shì yī qiè tuó luó ní mén yī qiè sān mó dì
生灭，无生灭即是一切陀罗尼门；一切三摩地
mén bú yì wú shēnɡmiè wú shēnɡmiè bú yì yī qiè sān mó dì mén yī
门不异无生灭，无生灭不异一切三摩地门，一
qiè sān mó dì mén jí shì wú shēnɡ miè wú shēnɡ miè jí shì yī qiè sān
切三摩地门即是无生灭，无生灭即是一切三
mó dì mén shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ zuò shì shuō yī qiè tuó
摩地门。舍利子，由此缘故我作是说：一切陀
luó ní mén rù bú èr wú wànɡ fǎ shù yī qiè sān mó dì mén rù bú èr
罗尼门入不二无妄法数，一切三摩地门入不二
wú wànɡ fǎ shù
无妄法数。‛
- 93 -
chū fēn wú shēnɡ pǐn dì èr shí zhī yī

初分无生品第二十之一
ěr shí jù shòushànxiàn bó fó yán shì zūn zhū pú sà mó
尔时，具寿善现白佛言：
‚世尊！诸菩萨摩
hē sà xiū xínɡ bō rě bō luó mì duōɡuān zhū fǎ shí jiàn wǒ wú shēnɡ
诃萨修行般若波罗蜜多观诸法时，见我无生，
bì jìnɡ jìnɡ ɡù jiàn yǒuqínɡ mìnɡ zhě shēnɡ zhě yǎnɡ zhě shì fū
毕竟净故；见有情、命者、生者、养者、士夫、
bǔ tè qié luó yì shēnɡ rú tónɡ zuò zhě shòu zhě zhī zhě
补特伽罗、意生、儒童、作者、受者、知者、
jiàn zhě wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù
见者无生，毕竟净故。
shì zūn zhū pú sà mó hē sà xiū xínɡ bō rě bō luó mì duō
‚世尊！诸菩萨摩诃萨修行般若波罗蜜多
ɡuān zhū fǎ shí jiàn sè wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù jiàn shòu xiǎnɡ
观诸法时，见色无生，毕竟净故；见受、想、
xínɡ shí wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù
行、识无生，毕竟净故。
ɡuān zhū fǎ shí jiàn yǎnchù wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù jiàn ěr bí
观诸法时，见眼处无生，毕竟净故；见耳、鼻、
shé shēn yì chù wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù
舌、身、意处无生，毕竟净故。
ɡuān zhū fǎ shí jiàn sè chù wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù jiàn shēnɡ xiānɡ
观诸法时，见色处无生，毕竟净故；见声、香、
wèi chù fǎ chù wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù
味、触、法处无生，毕竟净故。
ɡuān zhū fǎ shí jiàn yǎn jiè wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù jiàn sè jiè
观诸法时，见眼界无生，毕竟净故；见色界、
yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú shēnɡ bì
眼识界及眼触、眼触为缘所生诸受无生，毕
- 94 -
jìnɡ jìnɡ ɡù
竟净故。
ɡuān zhū fǎ shí jiàn ěr jiè wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù jiàn shēnɡ jiè
观诸法时，见耳界无生，毕竟净故；见声界、
ěr shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú shēnɡ bì
耳识界及耳触、耳触为缘所生诸受无生，毕
jìnɡ jìnɡ ɡù
竟净故。
ɡuān zhū fǎ shí jiàn bí jiè wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù jiàn xiānɡ jiè
观诸法时，见鼻界无生，毕竟净故；见香界、
bí shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú shēnɡ bì
鼻识界及鼻触、鼻触为缘所生诸受无生，毕
jìnɡ jìnɡ ɡù
竟净故。
ɡuān zhū fǎ shí jiàn shé jiè wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù jiàn wèi jiè
观诸法时，见舌界无生，毕竟净故；见味界、
shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú shēnɡ bì
舌识界及舌触、舌触为缘所生诸受无生，毕
jìnɡ jìnɡ ɡù
竟净故。
ɡuān zhū fǎ shí jiàn shēn jiè wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù jiàn chù jiè
观诸法时，见身界无生，毕竟净故；见触界、
shēn shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú shēnɡ bì
身识界及身触、身触为缘所生诸受无生，毕
jìnɡ jìnɡ ɡù
竟净故。
ɡuān zhū fǎ shí jiàn yì jiè wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù jiàn fǎ jiè
观诸法时，见意界无生，毕竟净故；见法界、
- 95 -
yì shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú shēnɡ bì
意识界及意触、意触为缘所生诸受无生，毕
jìnɡ jìnɡ ɡù
竟净故。
ɡuān zhū fǎ shí jiàn dì jiè wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù jiàn shuǐ huǒ
观诸法时，见地界无生，毕竟净故；见水、火、
fēnɡ kōnɡ shí jiè wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù
风、空、识界无生，毕竟净故。
ɡuān zhū fǎ shí jiàn kǔ shènɡ dì wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù jiàn jí
观诸法时，见苦圣谛无生，毕竟净故；见集、
miè dàoshènɡ dì wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù
灭、道圣谛无生，毕竟净故。
ɡuān zhū fǎ shí jiàn wú mínɡ wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù jiàn xínɡ shí
观诸法时，见无明无生，毕竟净故；见行、识、
chóu tàn kǔ yōunǎo wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù
愁叹苦忧恼无生，毕竟净故。
ɡuān zhū fǎ shí jiàn nèi kōnɡ wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù jiàn wài kōnɡ
观诸法时，见内空无生，毕竟净故；见外空、
kōnɡ wú xìnɡkōnɡ zì xìnɡkōnɡ wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ wú shēnɡ bì jìnɡ
空、无性空、自性空、无性自性空无生，毕竟
jìnɡ ɡù
净故。
- 96 -
ɡuān zhū fǎ shí jiàn bù shī bō luó mì duō wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù
观诸法时，见布施波罗蜜多无生，毕竟净故；
jiàn jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duō wú shēnɡ
见净戒、安忍、精进、静虑、般若波罗蜜多无生，
bì jìnɡ jìnɡ ɡù
毕竟净故。
ɡuān zhū fǎ shí jiàn sì jìnɡ lǜ wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù jiàn sì wú
观诸法时，见四静虑无生，毕竟净故；见四无
liànɡ sì wú sè dìnɡ wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù
量、四无色定无生，毕竟净故。
ɡuān zhū fǎ shí jiàn bā jiě tuō wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù jiàn bā shènɡ
观诸法时，见八解脱无生，毕竟净故；见八胜
chù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù
处、九次第定、十遍处无生，毕竟净故。
ɡuān zhū fǎ shí jiàn sì niàn zhù wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù jiàn sì zhènɡ
观诸法时，见四念住无生，毕竟净故；见四正
duàn sì shén zú wǔ ɡēn wǔ lì qī děnɡ jué zhī bā shènɡdào
断、四神足、五根、五力、七等觉支、八圣道
zhī wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù
支无生，毕竟净故。
ɡuān zhū fǎ shí jiàn kōnɡ jiě tuō mén wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù jiàn wú
观诸法时，见空解脱门无生，毕竟净故；见无
xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù
相、无愿解脱门无生，毕竟净故。
ɡuān zhū fǎ shí jiàn wǔ yǎn wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù jiàn liù shéntōnɡ
观诸法时，见五眼无生，毕竟净故；见六神通
- 97 -
wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù
无生，毕竟净故。
ɡuān zhū fǎ shí jiàn fó shí lì wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù jiàn sì wú
观诸法时，见佛十力无生，毕竟净故；见四无
bā fó bú ɡònɡ fǎ wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù
八佛不共法无生，毕竟净故。
ɡuān zhū fǎ shí jiàn yī qiè zhì wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù jiàn dàoxiànɡ
观诸法时，见一切智无生，毕竟净故；见道相
zhì yī qiè xiànɡ zhì wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù
智、一切相智无生，毕竟净故。
ɡuān zhū fǎ shí jiàn wú wànɡ shī fǎ wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù jiàn hénɡ
观诸法时，见无忘失法无生，毕竟净故；见恒
zhù shě xìnɡ wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù
住舍性无生，毕竟净故。
ɡuān zhū fǎ shí jiàn yī qiè tuó luó ní mén wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù
观诸法时，见一切陀罗尼门无生，毕竟净故；
jiàn yī qiè sān mó dì mén wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù
见一切三摩地门无生，毕竟净故。
ɡuān zhū fǎ shí jiàn yì shēnɡ wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù jiàn yì shēnɡ
观诸法时，见异生无生，毕竟净故；见异生
fǎ wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù
法无生，毕竟净故。
ɡuān zhū fǎ shí jiàn yù liú wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù jiàn yù liú fǎ
观诸法时，见预流无生，毕竟净故；见预流法
- 98 -
ɡuān zhū fǎ shí jiàn yī lái wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù jiàn yī lái fǎ
观诸法时，见一来无生，毕竟净故；见一来法
ɡuān zhū fǎ shí jiàn bù huán wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù jiàn bù huán fǎ
观诸法时，见不还无生，毕竟净故；见不还法
ɡuān zhū fǎ shí jiàn ā luó hàn wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù jiàn ā luó
观诸法时，见阿罗汉无生，毕竟净故；见阿罗
hàn fǎ wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù
汉法无生，毕竟净故。
ɡuān zhū fǎ shí jiàn dú jué wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù jiàn dú jué fǎ
观诸法时，见独觉无生，毕竟净故；见独觉法
ɡuān zhū fǎ shí jiàn pú sà wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù jiàn pú sà fǎ
观诸法时，见菩萨无生，毕竟净故；见菩萨法
ɡuān zhū fǎ shí jiàn rú lái wú shēnɡ bì jìnɡ jìnɡ ɡù jiàn rú lái fǎ
观诸法时，见如来无生，毕竟净故；见如来法
无生，毕竟净故。‛
- 99 -
shí shè lì zǐ wèi shànxiànyán rú wǒ jiě rén zhě suǒ shuō yì
时，舍利子谓善现言：
‚如我解仁者所说义，
wǒ yǒuqínɡděnɡ wú shēnɡ sè shòuděnɡ wú shēnɡ nǎi zhì rú lái
我、有情等无生，色、受等无生，乃至如来、
rú lái fǎ wú shēnɡ ruò rú shì zhě liù qù shòushēnɡyīnɡ wú chā bié
如来法无生。若如是者，六趣受生应无差别，
bù yīnɡ yù liú dé yù liú ɡuǒ yī lái dé yī lái ɡuǒ bù huán dé bù
不应预流得预流果、一来得一来果、不还得不
huánɡuǒ ā luó hàn dé ā luó hànɡuǒ bù yīnɡ dú jué dé dú jué pú tí
还果、阿罗汉得阿罗汉果，不应独觉得独觉菩提，
bù yīnɡ pú sà mó hē sà dé yī qiè xiànɡ zhì yì bù yīnɡ dé wǔ zhǒnɡ pú
不应菩萨摩诃萨得一切相智，亦不应得五种菩
tí
提。
fù cì shànxiàn ruò yī qiè fǎ dìnɡ wú shēnɡ zhě hé yuán
‚复次，善现，若一切法定无生者，何缘
yù liú wéi yù liú ɡuǒ xiū duàn sān jié dào hé yuán yī lái wéi yī lái
预流为预流果，修断三结道？何缘一来为一来
ɡuǒ xiū bó tān chēn chī dào hé yuán bù huán wéi bù huánɡuǒ
果，修薄贪、瞋、痴道？何缘不还为不还果，
xiū duàn wǔ shùn xià fēn jié dào hé yuán ā luó hàn wéi ā luó hàn ɡuǒ
修断五顺下分结道？何缘阿罗汉为阿罗汉果，
xiū duàn wǔ shùnshànɡ fēn jié dào hé yuán dú jué wéi dú jué pú tí
修断五顺上分结道？何缘独觉为独觉菩提，
xiū wù yuán qǐ dào hé yuán pú sà mó hē sà wèi dù wú liànɡ zhū yǒu
修悟缘起道？何缘菩萨摩诃萨为度无量诸有
qínɡ ɡù xiū duō bǎi qiānnánxínɡ kǔ xínɡ bèi shòu wú biānzhǒnɡzhǒnɡ jù
情故，修多百千难行苦行，备受无边种种剧
kǔ hé yuán rú lái zhènɡ dé wú shànɡ zhènɡ děnɡ pú tí hé yuán
苦？何缘如来证得无上正等菩提？何缘
zhū fó wèi yǒuqínɡ ɡù zhuànmiào fǎ lún
诸佛为有情故转妙法轮？‛
ěr shí jù shòushànxiàn dá shè lì zǐ yán fēi wǒ yú wú shēnɡ
尔时，具寿善现答舍利子言：
‚非我于无生
fǎ zhōnɡ jiàn yǒu liù qù shòushēnɡchā bié fēi wǒ yú wú shēnɡ fǎ zhōnɡ
法中见有六趣受生差别，非我于无生法中
jiàn yǒunénɡ rù dì xiànɡuān zhě fēi wǒ yú wú shēnɡ fǎ zhōnɡ jiàn yǒu yù
见有能入谛现观者，非我于无生法中见有预
- 100 -
liú dé yù liú ɡuǒ yī lái dé yī lái ɡuǒ bù huán dé bù huán ɡuǒ
流得预流果、一来得一来果、不还得不还果、
ā luó hàn dé ā luó hàn ɡuǒ fēi wǒ yú wú shēnɡ fǎ zhōnɡ jiàn yǒu dú
阿罗汉得阿罗汉果，非我于无生法中见有独
jué dé dú jué pú tí fēi wǒ yú wú shēnɡ fǎ zhōnɡ jiàn yǒu pú sà mó hē
觉得独觉菩提，非我于无生法中见有菩萨摩诃
sà dé yī qiè xiànɡ zhì jí wǔ zhǒnɡ pú tí
萨得一切相智及五种菩提。
fù cì shè lì zǐ fēi wǒ yú wú shēnɡ fǎ zhōnɡ jiàn yǒu yù
‚复次，舍利子，非我于无生法中见有预
liú wéi yù liú ɡuǒ xiū duàn sān jié dào fēi wǒ yú wú shēnɡ fǎ zhōnɡ jiàn
流为预流果，修断三结道；非我于无生法中见
yǒu yī lái wéi yī lái ɡuǒ xiū bó tān chēn chī dào fēi wǒ yú wú
有一来为一来果，修薄贪、瞋、痴道；非我于无
shēnɡ fǎ zhōnɡ jiàn yǒu bù huán wéi bù huánɡuǒ xiū duàn wǔ shùn xià fēn
生法中见有不还为不还果，修断五顺下分
jié dào fēi wǒ yú wú shēnɡ fǎ zhōnɡ jiàn yǒu ā luó hàn wéi ā luó hàn
结道；非我于无生法中见有阿罗汉为阿罗汉
ɡuǒ xiū duàn wǔ shùnshànɡ fēn jié dào fēi wǒ yú wú shēnɡ fǎ zhōnɡ jiàn
果，修断五顺上分结道。非我于无生法中见
yǒu dú jué wéi dú jué pú tí xiū wù yuán qǐ dào fēi wǒ yú wú shēnɡ
有独觉为独觉菩提，修悟缘起道。非我于无生
fǎ zhōnɡ jiàn yǒu pú sà mó hē sà wèi dù wú liànɡ zhū yǒuqínɡ ɡù xiū duō
法中见有菩萨摩诃萨为度无量诸有情故，修多
bǎi qiānnánxínɡ kǔ xínɡ bèi shòu wú biānzhǒnɡzhǒnɡ jù kǔ ér zhū pú
百千难行苦行，备受无边种种剧苦，而诸菩
sà mó hē sà yì fù bù qǐ nánxínɡ kǔ xínɡxiǎnɡ suǒ yǐ zhě hé fēi
萨摩诃萨亦复不起难行苦行想。所以者何？非
zhù nán xínɡ kǔ xínɡ xiǎnɡ nénɡ wèi wú liànɡ wú shù wú biān yǒu qínɡ zuò ráo yì
住难行苦行想能为无量无数无边有情作饶益
shì shè lì zǐ rán zhū pú sà mó hē sà yǐ wú suǒ dé ér wéi fānɡbiàn
事。舍利子，然诸菩萨摩诃萨以无所得而为方便，
yú yī qiè yǒuqínɡ qǐ dà bēi xīn zhù rú fù mǔ xiǎnɡ rú xiōnɡ dì xiǎnɡ
于一切有情起大悲心，住如父母想、如兄弟想、
rú qī zǐ xiǎnɡ rú jǐ shēnxiǎnɡ rú shì nǎi nénɡ wèi wú liànɡ wú shù wú
如妻子想、如己身想，如是乃能为无量无数无
biānyǒuqínɡ zuò dà ráo yì shè lì zǐ zhū pú sà mó hē sà yīnɡ zuò shì
边有情作大饶益。舍利子，诸菩萨摩诃萨应作是
- 101 -
xīn rú wǒ zì xìnɡ yú yī qiè fǎ yǐ yī qiè zhǒnɡ yī qiè chù
心：‘如我自性，于一切法以一切种、一切处、
yī qiè shí qiú bù kě dé nèi wài zhū fǎ yì fù rú shì dōu wú suǒ yǒu
一切时求不可得，内外诸法亦复如是，都无所有
jiē bù kě dé hé yǐ ɡù zhū pú sà mó hē sà ruò zhù cǐ xiǎnɡ xiū
皆不可得。
’何以故？诸菩萨摩诃萨若住此想修
nánxínɡ kǔ xínɡ biànnénɡ ráo yì wú liànɡ wú shù wú biānyǒuqínɡ shì ɡù
难行苦行，便能饶益无量无数无边有情。是故，
pú sà mó hē sà yú yī qiè fǎ yīnɡ wú zhí shòu shè lì zǐ fēi wǒ yú
菩萨摩诃萨于一切法应无执受。舍利子，非我于
wú shēnɡ fǎ zhōnɡ jiàn yǒu zhū fó zhènɡ dé wú shànɡ zhènɡ děnɡ pú tí
无生法中见有诸佛证得无上正等菩提
zhuànmiào fǎ lún dù wú liànɡzhònɡ
转妙法轮度无量众。‛
shí shè lì zǐ wènshànxiànyán rén jīn wèi yù yǐ shēnɡ fǎ
时，舍利子问善现言：‚仁今为欲以生法
zhènɡshēnɡ fǎ wèi yù yǐ wú shēnɡ fǎ zhènɡ wú shēnɡ fǎ yé
证生法，为欲以无生法证无生法耶？‛
shànxiàn dá yán wǒ shí bú yù yǐ shēnɡ fǎ zhènɡshēnɡ fǎ yì
善现答言：
‚我实不欲以生法证生法，亦
shí bú yù yǐ wú shēnɡ fǎ zhènɡ wú shēnɡ fǎ
实不欲以无生法证无生法。‛
shè lì zǐ yán ruò ěr rén jīn wèi yù yǐ shēnɡ fǎ zhènɡ wú shēnɡ
舍利子言：
‚若尔仁今为欲以生法证无生
fǎ wèi yù yǐ wú shēnɡ fǎ zhènɡshēnɡ fǎ yé
法，为欲以无生法证生法耶？‛
shànxiàn dá yán wǒ yì bú yù yǐ shēnɡ fǎ zhènɡ wú shēnɡ fǎ
善现答言：
‚我亦不欲以生法证无生法，
yì fù bú yù yǐ wú shēnɡ fǎ zhènɡshēnɡ fǎ
亦复不欲以无生法证生法。‛
shè lì zǐ yán ruò rú shì zhě qǐ quán wú dé wú xiànɡuān
舍利子言：
‚若如是者，岂全无得、无现观
yé
耶？‛
shànxiàn dá yán suī yǒu dé yǒuxiànɡuān ér bù yǐ cǐ èr
善现答言：
‚虽有得、有现观，而不以此二
fǎ zhènɡ shè lì zǐ dàn suí shì jiān yánshuō shī shè yǒu dé yǒuxiàn
法证。舍利子，但随世间言说施设有得、有现
- 102 -
ɡuān fēi shènɡ yì zhōnɡyǒu dé yǒuxiànɡuān dàn suí shì jiān yánshuō
观，非胜义中有得、有现观。但随世间言说
shī shè yǒu yù liú yǒu yù liú ɡuǒ yǒu yī lái yǒu yī lái ɡuǒ yǒu
施设有预流、有预流果，有一来、有一来果，有
bù huán yǒu bù huánɡuǒ yǒu ā luó hàn yǒu ā luó hànɡuǒ yǒu
不还、有不还果，有阿罗汉、有阿罗汉果，有
dú jué yǒu dú jué pú tí yǒu pú sà mó hē sà yǒu wú shànɡzhènɡ
独觉、有独觉菩提，有菩萨摩诃萨、有无上正
děnɡ jué fēi shènɡ yì zhōnɡyǒu yù liú nǎi zhì wú shànɡzhènɡděnɡ jué
等觉，非胜义中有预流乃至无上正等觉。
‛
shè lì zǐ yán ruò suí shì jiān yánshuō shī shè yòu dé yǒuxiàn
舍利子言：
‚若随世间言说施设有得、有现
ɡuānděnɡ fēi shènɡ yì zhě liù qù chā bié yì suí shì jiān yánshuō shī shè
观等非胜义者，六趣差别亦随世间言说施设
ɡù yǒu fēi shènɡ yì yé
故有，非胜义耶？‛
shànxiàn dá yán rú shì rú shì chénɡ rú suǒ shuō hé
善现答言：
‚如是！如是！诚如所说。何
yǐ ɡù shè lì zǐ yú shènɡ yì zhōnɡ wú yè wú yì shú wú shēnɡ wú
以故？舍利子，
于胜义中无业无异熟、
无生无
miè wú rǎn wú jìnɡ ɡù
灭、无染无净故。‛
shí shè lì zǐ wènshànxiànyán rén jīn wèi yù lìnɡ bù shēnɡ fǎ
‚仁今为欲令不生法
shēnɡ wèi yù lìnɡ yǐ shēnɡ fǎ shēnɡ yé
生，为欲令已生法生耶？‛
shànxiàn dá yán wǒ bú yù lìnɡ bù shēnɡ fǎ shēnɡ yì bú yù
善现答言：
‚我不欲令不生法生，亦不欲
lìnɡ yǐ shēnɡ fǎ shēnɡ
令已生法生。‛
shè lì zǐ yán hé děnɡ shì bù shēnɡ fǎ rén zhě bú yù lìnɡ bǐ
舍利子言：
‚何等是不生法，仁者不欲令彼
fǎ shēnɡ
法生？‛
shànxiàn dá yán shè lì zǐ sè shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù
善现答言：
‚舍利子，色是不生法，我不欲
lìnɡ shēnɡ hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù shòu xiǎnɡ xínɡ shí
令生。何以故？以自性空故。受、想、行、识
- 103 -
shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù
是不生法，我不欲令生。何以故？以自性空故。
shè lì zǐ yǎnchù shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，眼处是不生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù ěr bí shé shēn yì chù shì
何以故？以自性空故。耳、鼻、舌、身、意处是
bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù
不生法，我不欲令生。何以故？以自性空故。
shè lì zǐ sè chù shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，色处是不生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chù
何以故？以自性空故。声、香、味、触、法处
shè lì zǐ yǎn jiè shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，眼界是不生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù sè jiè yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎn
何以故？以自性空故。色界、眼识界及眼触、眼
chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ hé
触为缘所生诸受是不生法，我不欲令生。何
yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù
以故？以自性空故。
shè lì zǐ ěr jiè shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，耳界是不生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡ kōnɡ ɡù shēnɡ jiè ěr shí jiè jí ěr chù
何以故？以自性空故。声界、耳识界及耳触、
ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
耳触为缘所生诸受是不生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù
何以故？以自性空故。
shè lì zǐ bí jiè shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，鼻界是不生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡ kōnɡ ɡù xiānɡ jiè bí shí jiè jí bí chù
何以故？以自性空故。香界、鼻识界及鼻触、
bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
鼻触为缘所生诸受是不生法，我不欲令生。
- 104 -
shè lì zǐ shé jiè shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，舌界是不生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù wèi jiè shé shí jiè jí shé chù shé
何以故？以自性空故。味界、舌识界及舌触、舌
shè lì zǐ shēn jiè shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，身界是不生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡ kōnɡ ɡù chù jiè shēn shí jiè jí shēn chù
何以故？以自性空故。触界、身识界及身触、
shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
身触为缘所生诸受是不生法，我不欲令生。
shè lì zǐ yì jiè shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，意界是不生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù fǎ jiè yì shí jiè jí yì chù yì
何以故？以自性空故。法界、意识界及意触、意
shè lì zǐ dì jiè shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，地界是不生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè
何以故？以自性空故。水、火、风、空、识界
shè lì zǐ kǔ shènɡ dì shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，苦圣谛是不生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù jí miè dàoshènɡ dì shì bù shēnɡ
何以故？以自性空故。集、灭、道圣谛是不生
fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù
法，我不欲令生。何以故？以自性空故。
shè lì zǐ wú mínɡ shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，无明是不生法，我不欲令生。
- 105 -
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù xínɡ shí mínɡ sè liù chù chù
何以故？以自性空故。行、识、名色、六处、触、
shòu ài qǔ yǒu shēnɡ lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo shì bù shēnɡ
受、爱、取、有、生、老死愁叹苦忧恼是不生
shè lì zǐ nèi kōnɡ shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，内空是不生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù wài kōnɡ nèi wài kōnɡ kōnɡkōnɡ
何以故？以自性空故。外空、内外空、空空、
xìnɡkōnɡ wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ hé
性空、无性自性空是不生法，我不欲令生。何
shè lì zǐ bù shī bō luó mì duō shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù
‚舍利子，布施波罗蜜多是不生法，我不欲
lìnɡ shēnɡ hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ
令生。何以故？以自性空故。净戒、安忍、精
jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duō shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ
进、静虑、般若波罗蜜多是不生法，我不欲令
shēnɡ hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù
生。何以故？以自性空故。
shè lì zǐ sì jìnɡ lǜ shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，四静虑是不生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡ shì bù
何以故？以自性空故。四无量、四无色定是不
shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù
生法，我不欲令生。何以故？以自性空故。
shè lì zǐ bā jiě tuō shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，八解脱是不生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí
何以故？以自性空故。八胜处、九次第定、十
- 106 -
biànchù shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡ
遍处是不生法，我不欲令生。何以故？以自性
kōnɡ ɡù
空故。
shè lì zǐ sì niàn zhù shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，四念住是不生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù sì zhènɡduàn sì shén zú wǔ ɡēn
何以故？以自性空故。四正断、四神足、五根、
wǔ lì qī děnɡ jué zhī bā shènɡdào zhī shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù
五力、七等觉支、八圣道支是不生法，我不欲
lìnɡ shēnɡ hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù
令生。何以故？以自性空故。
shè lì zǐ kōnɡ jiě tuō mén shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ
‚舍利子，空解脱门是不生法，我不欲令
shēnɡ hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén
生。何以故？以自性空故。无相、无愿解脱门
shè lì zǐ wǔ yǎn shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，五眼是不生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù liù shéntōnɡ shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú
何以故？以自性空故。六神通是不生法，我不
yù lìnɡ shēnɡ hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù
欲令生。何以故？以自性空故。
shè lì zǐ fó shí lì shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，佛十力是不生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù sì wú suǒ wèi sì wú ài jiě dà
何以故？以自性空故。四无所畏、四无碍解、大
cí dà bēi dà xǐ dà shě shí bā fó bú ɡònɡ fǎ shì bù shēnɡ
慈、大悲、大喜、大舍、十八佛不共法是不生
shè lì zǐ yī qiè zhì shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，一切智是不生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì shì bù
何以故？以自性空故。道相智、一切相智是不
- 107 -
shè lì zǐ wú wànɡ shī fǎ shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ
‚舍利子，无忘失法是不生法，我不欲令
shēnɡ hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù hénɡ zhù shě xìnɡ shì bù shēnɡ
生。何以故？以自性空故。恒住舍性是不生
shè lì zǐ yī qiè tuó luó ní mén shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú
‚舍利子，一切陀罗尼门是不生法，我不
yù lìnɡ shēnɡ hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù yī qiè sān mó dì mén
欲令生。何以故？以自性空故。一切三摩地门
shè lì zǐ yì shēnɡ shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，异生是不生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù yì shēnɡ fǎ shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú
何以故？以自性空故。异生法是不生法，我不
shè lì zǐ yù liú shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，预流是不生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù yù liú fǎ shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú
何以故？以自性空故。预流法是不生法，我不
shè lì zǐ yī lái shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，一来是不生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù yī lái fǎ shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú
何以故？以自性空故。一来法是不生法，我不
shè lì zǐ bù huán shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，不还是不生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù bù huán fǎ shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú
何以故？以自性空故。不还法是不生法，我不
shè lì zǐ ā luó hàn shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，阿罗汉是不生法，我不欲令生。
- 108 -
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù ā luó hàn fǎ shì bù shēnɡ fǎ wǒ
何以故？以自性空故。阿罗汉法是不生法，我
bú yù lìnɡ shēnɡ hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù
不欲令生。何以故？以自性空故。
shè lì zǐ dú jué shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，独觉是不生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù dú jué fǎ shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú
何以故？以自性空故。独觉法是不生法，我不
shè lì zǐ pú sà shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，菩萨是不生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù pú sà fǎ shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú
何以故？以自性空故。菩萨法是不生法，我不
shè lì zǐ rú lái shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，如来是不生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù rú lái fǎ shì bù shēnɡ fǎ wǒ bú
何以故？以自性空故。如来法是不生法，我不
欲令生。何以故？以自性空故。‛
shè lì zǐ yán hé děnɡ shì yǐ shēnɡ fǎ rén zhě bú yù lìnɡ bǐ
舍利子言：
‚何等是已生法，仁者不欲令彼
fǎ shēnɡ
法生？‛
shànxiàn dá yán sè shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
善现答言：‚色是已生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù shòu xiǎnɡ xínɡ shí shì yǐ shēnɡ
何以故？以自性空故。受、想、行、识是已生
shè lì zǐ yǎnchù shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，眼处是已生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù ěr bí shé shēn yì chù shì
何以故？以自性空故。耳、鼻、舌、身、意处是
yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù
已生法，我不欲令生。何以故？以自性空故。
- 109 -
shè lì zǐ sè chù shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，色处是已生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chù
何以故？以自性空故。声、香、味、触、法处
shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù
是已生法，我不欲令生。何以故？以自性空故。
shè lì zǐ yǎn jiè shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，眼界是已生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù sè jiè yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎn
何以故？以自性空故。色界、眼识界及眼触、眼
chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ hé
触为缘所生诸受是已生法，我不欲令生。何
shè lì zǐ ěr jiè shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，耳界是已生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡ kōnɡ ɡù shēnɡ jiè ěr shí jiè jí ěr chù
何以故？以自性空故。声界、耳识界及耳触、
ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
耳触为缘所生诸受是已生法，我不欲令生。
shè lì zǐ bí jiè shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，鼻界是已生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡ kōnɡ ɡù xiānɡ jiè bí shí jiè jí bí chù
何以故？以自性空故。香界、鼻识界及鼻触、
bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
鼻触为缘所生诸受是已生法，我不欲令生。
shè lì zǐ shé jiè shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，舌界是已生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù wèi jiè shé shí jiè jí shé chù shé
何以故？以自性空故。味界、舌识界及舌触、舌
- 110 -
shè lì zǐ shēn jiè shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，身界是已生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡ kōnɡ ɡù chù jiè shēn shí jiè jí shēn chù
何以故？以自性空故。触界、身识界及身触、
shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
身触为缘所生诸受是已生法，我不欲令生。
shè lì zǐ yì jiè shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，意界是已生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù fǎ jiè yì shí jiè jí yì chù yì
何以故？以自性空故。法界、意识界及意触、意
shè lì zǐ dì jiè shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，地界是已生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè
何以故？以自性空故。水、火、风、空、识界
shè lì zǐ kǔ shènɡ dì shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，苦圣谛是已生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù jí miè dàoshènɡ dì shì yǐ shēnɡ
何以故？以自性空故。集、灭、道圣谛是已生
shè lì zǐ wú mínɡ shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，无明是已生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù xínɡ shí mínɡ sè liù chù chù
何以故？以自性空故。行、识、名色、六处、触、
shòu ài qǔ yǒu shēnɡ lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo shì yǐ shēnɡ
受、爱、取、有、生、老死愁叹苦忧恼是已生
shè lì zǐ nèi kōnɡ shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，内空是已生法，我不欲令生。
- 111 -
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù wài kōnɡ nèi wài kōnɡ kōnɡkōnɡ
何以故？以自性空故。外空、内外空、空空、
xìnɡkōnɡ wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ hé
性空、无性自性空是已生法，我不欲令生。何
大般若波罗蜜多经卷第七十四
- 112 -
《大般若波罗蜜多经卷第七十五》
dà bō rě bō luó mì duō jīnɡ juàn dì qī shí wǔ
大般若波罗蜜多经卷第七十五
chū fēn wú shēnɡ pǐn dì èr shí zhī èr

初分无生品第二十之二
shè lì zǐ bù shī bō luó mì duō shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù
‚舍利子，布施波罗蜜多是已生法，我不欲
lìnɡ shēnɡ hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ
令生。何以故？以自性空故。净戒、安忍、精
jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duō shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ
进、静虑、般若波罗蜜多是已生法，我不欲令
shēnɡ hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù
生。何以故？以自性空故。
shè lì zǐ sì jìnɡ lǜ shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，四静虑是已生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡ shì yǐ
何以故？以自性空故。四无量、四无色定是已
shè lì zǐ bā jiě tuō shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，八解脱是已生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí
何以故？以自性空故。八胜处、九次第定、十
biànchù shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡ
遍处是已生法，我不欲令生。何以故？以自性
kōnɡ ɡù
空故。
shè lì zǐ sì niàn zhù shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，四念住是已生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù sì zhènɡduàn sì shén zú wǔ ɡēn
何以故？以自性空故。四正断、四神足、五根、
wǔ lì qī děnɡ jué zhī bā shènɡdào zhī shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù
五力、七等觉支、八圣道支是已生法，我不欲
- 113 -
lìnɡ shēnɡ hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù
令生。何以故？以自性空故。
shè lì zǐ kōnɡ jiě tuō mén shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ
‚舍利子，空解脱门是已生法，我不欲令
shēnɡ hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén
生。何以故？以自性空故。无相、无愿解脱门
shè lì zǐ wǔ yǎn shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，五眼是已生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù liù shéntōnɡ shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú
何以故？以自性空故。六神通是已生法，我不
shè lì zǐ fó shí lì shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，佛十力是已生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù sì wú suǒ wèi sì wú ài jiě dà
何以故？以自性空故。四无所畏、四无碍解、大
cí dà bēi dà xǐ dà shě shí bā fó bú ɡònɡ fǎ shì yǐ shēnɡ
慈、大悲、大喜、大舍、十八佛不共法是已生
shè lì zǐ yī qiè zhì shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，一切智是已生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì shì yǐ
何以故？以自性空故。道相智、一切相智是已
shè lì zǐ wú wànɡ shī fǎ shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ
‚舍利子，无忘失法是已生法，我不欲令
shēnɡ hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù hénɡ zhù shě xìnɡ shì yǐ shēnɡ
生。何以故？以自性空故。恒住舍性是已生
shè lì zǐ yī qiè tuó luó ní mén shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú
‚舍利子，一切陀罗尼门是已生法，我不
yù lìnɡ shēnɡ hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù yī qiè sān mó dì mén
欲令生。何以故？以自性空故。一切三摩地门
- 114 -
shè lì zǐ yì shēnɡ shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，异生是已生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù yì shēnɡ fǎ shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú
何以故？以自性空故。异生法是已生法，我不
shè lì zǐ yù liú shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，预流是已生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù yù liú fǎ shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú
何以故？以自性空故。预流法是已生法，我不
shè lì zǐ yī lái shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，一来是已生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù yī lái fǎ shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú
何以故？以自性空故。一来法是已生法，我不
shè lì zǐ bù huán shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，不还是已生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù bù huán fǎ shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú
何以故？以自性空故。不还法是已生法，我不
shè lì zǐ ā luó hàn shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，阿罗汉是已生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù ā luó hàn fǎ shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ
何以故？以自性空故。阿罗汉法是已生法，我
bú yù lìnɡ shēnɡ hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù
不欲令生。何以故？以自性空故。
shè lì zǐ dú jué shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，独觉是已生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù dú jué fǎ shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú
何以故？以自性空故。独觉法是已生法，我不
- 115 -
shè lì zǐ pú sà shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，菩萨是已生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù pú sà fǎ shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú
何以故？以自性空故。菩萨法是已生法，我不
shè lì zǐ rú lái shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú yù lìnɡ shēnɡ
‚舍利子，如来是已生法，我不欲令生。
hé yǐ ɡù yǐ zì xìnɡkōnɡ ɡù rú lái fǎ shì yǐ shēnɡ fǎ wǒ bú
何以故？以自性空故。如来法是已生法，我不
欲令生。何以故？以自性空故。‛
shí shè lì zǐ wènshànxiànyán rén zhě jīn wèi yù lìnɡ shēnɡ
‚仁者4今为欲令生
shēnɡ wèi yù lìnɡ bù shēnɡshēnɡ yé
生，为欲令不生生耶？‛
shànxiàn dá yán wǒ bú yù lìnɡ shēnɡshēnɡ yì bú yù lìnɡ bù
善现答言：
‚我不欲令生生，亦不欲令不
shēnɡshēnɡ hé yǐ ɡù shè lì zǐ shēnɡ yǔ bù shēnɡ rú shì èr
生生。何以故？舍利子，生与不生，如是二
fǎ jù fēi xiānɡyìnɡ fēi bù xiānɡyìnɡ fēi yǒu sè fēi wú sè fēi yǒu jiàn
法俱非相应非不相应、非有色非无色、非有见
fēi wú jiàn fēi yǒu duì fēi wú duì xiántónɡ yī xiànɡ suǒ wèi wú xiànɡ
非无见、非有对非无对，咸同一相，所谓无相。
shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ bú yù lìnɡ shēnɡshēnɡ yì bú yù lìnɡ
舍利子，由此缘故，我不欲令生生，亦不欲令
bù shēnɡshēnɡ
不生生。‛
shí shè lì zǐ wènshànxiànyán rén zhě yú suǒ shuō wú shēnɡ
‚仁者！于所说无生
fǎ yàobiànshuō wú shēnɡxiànɡ yé
法乐辩说无生相耶？‛
shànxiàn dá yán wǒ yú suǒ shuō wú shēnɡ fǎ yì bú yàobiànshuō
善现答言：
‚我于所说无生法亦不乐辩说
wú shēnɡxiànɡ suǒ yǐ zhě hé ruò wú shēnɡ fǎ ruò wú shēnɡxiànɡ
无生相。所以者何？若无生法、若无生相、
4
大正藏：仁；永乐北藏及龙藏：仁者
- 116 -
ruò yàobiànshuō rú shì yī qiè jiē fēi xiānɡyìnɡ fēi bù xiānɡyìnɡ fēi yǒu
若乐辩说，如是一切皆非相应非不相应、非有
sè fēi wú sè fēi yǒu jiàn fēi wú jiàn fēi yǒu duì fēi wú duì xiántónɡ
色非无色、非有见非无见、非有对非无对，咸同
yī xiànɡ suǒ wèi wú xiànɡ
一相，所谓无相。‛
shè lì zǐ yán yú bù shēnɡ fǎ qǐ bù shēnɡyán cǐ bù shēnɡ
舍利子言：
‚于不生法起不生言，此不生
yán yì bù shēnɡ fǒu
言亦不生不？‛
shànxiàn dá yán rú shì rú shì suǒ yǐ zhě hé
善现答言：‚如是！如是！所以者何？
shè lì zǐ sè bù shēnɡ shòu xiǎnɡ xínɡ shí yì bù
‚舍利子，色不生，受、想、行、识亦不
shēnɡ hé yǐ ɡù jiē běnxìnɡkōnɡ ɡù
生。何以故？皆本性空故。
shè lì zǐ yǎn chù bù shēnɡ ěr bí shé shēn
‚舍利子，眼处不生，耳、鼻、舌、身、
yì chù yì bù shēnɡ hé yǐ ɡù jiē běnxìnɡkōnɡ ɡù
意处亦不生。何以故？皆本性空故。
shè lì zǐ sè chù bù shēnɡ shēnɡ xiānɡ wèi chù
‚舍利子，色处不生，声、香、味、触、
fǎ chù yì bù shēnɡ hé yǐ ɡù jiē běnxìnɡkōnɡ ɡù
法处亦不生。何以故？皆本性空故。
shè lì zǐ yǎn jiè bù shēnɡ sè jiè yǎn shí jiè jí yǎnchù
‚舍利子，眼界不生，色界、眼识界及眼触、
yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu yì bù shēnɡ hé yǐ ɡù jiē běnxìnɡ
眼触为缘所生诸受亦不生。何以故？皆本性
kōnɡ ɡù
空故。
shè lì zǐ ěr jiè bù shēnɡ shēnɡ jiè ěr shí jiè jí ěr
‚舍利子，耳界不生，声界、耳识界及耳
chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu yì bù shēnɡ hé yǐ ɡù jiē
触、耳触为缘所生诸受亦不生。何以故？皆
běnxìnɡkōnɡ ɡù
本性空故。
shè lì zǐ bí jiè bù shēnɡ xiānɡ jiè bí shí jiè jí bí
‚舍利子，鼻界不生，香界、鼻识界及鼻
- 117 -
chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu yì bù shēnɡ hé yǐ ɡù jiē
触、鼻触为缘所生诸受亦不生。何以故？皆
本性空故。
shè lì zǐ shé jiè bù shēnɡ wèi jiè shé shí jiè jí shé chù
‚舍利子，舌界不生，味界、舌识界及舌触、
shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu yì bù shēnɡ hé yǐ ɡù jiē běnxìnɡ
舌触为缘所生诸受亦不生。何以故？皆本性
kōnɡ ɡù
空故。
shè lì zǐ shēn jiè bù shēnɡ chù jiè shēn shí jiè jí shēn
‚舍利子，身界不生，触界、身识界及身
chù shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu yì bù shēnɡ hé yǐ ɡù jiē
触、身触为缘所生诸受亦不生。何以故？皆
本性空故。
shè lì zǐ yì jiè bù shēnɡ fǎ jiè yì shí jiè jí yì chù
‚舍利子，意界不生，法界、意识界及意触、
yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu yì bù shēnɡ hé yǐ ɡù jiē běnxìnɡ
意触为缘所生诸受亦不生。何以故？皆本性
kōnɡ ɡù
空故。
shè lì zǐ dì jiè bù shēnɡ shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ
‚舍利子，地界不生，水、火、风、空、
shí jiè yì bù shēnɡ hé yǐ ɡù jiē běnxìnɡkōnɡ ɡù
识界亦不生。何以故？皆本性空故。
shè lì zǐ kǔ shènɡ dì bù shēnɡ jí miè dàoshènɡ
‚舍利子，苦圣谛不生，集、灭、道圣
dì yì bù shēnɡ hé yǐ ɡù jiē běnxìnɡkōnɡ ɡù
谛亦不生。何以故？皆本性空故。
shè lì zǐ wú mínɡ bù shēnɡ xínɡ shí mínɡ sè liù
‚舍利子，无明不生，行、识、名色、六
chù chù shòu ài qǔ yǒu shēnɡ lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōu
处、触、受、爱、取、有、生、老死愁叹苦忧
nǎo yì bù shēnɡ hé yǐ ɡù jiē běnxìnɡkōnɡ ɡù
恼亦不生。何以故？皆本性空故。
shè lì zǐ nèi kōnɡ bù shēnɡ wài kōnɡ nèi wài kōnɡ kōnɡ
‚舍利子，内空不生，外空、内外空、空
- 118 -
kōnɡ dà kōnɡ shènɡ yì kōnɡ yǒu wéi kōnɡ wú wéi kōnɡ bì jìnɡ
空、大空、胜义空、有为空、无为空、毕竟
kōnɡ wú jì kōnɡ sàn kōnɡ wú biàn yì kōnɡ běnxìnɡkōnɡ zì xiànɡ
空、无际空、散空、无变异空、本性空、自相
kōnɡ ɡònɡxiànɡkōnɡ yī qiè fǎ kōnɡ bù kě dé kōnɡ wú xìnɡkōnɡ
空、共相空、一切法空、不可得空、无性空、
zì xìnɡkōnɡ wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ yì bù shēnɡ hé yǐ ɡù jiē běnxìnɡ
自性空、无性自性空亦不生。何以故？皆本性
kōnɡ ɡù
空故。
shè lì zǐ bù shī bō luó mì duō bù shēnɡ jìnɡ jiè ān rěn
‚舍利子，布施波罗蜜多不生，净戒、安忍、
jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duō yì bù shēnɡ hé yǐ ɡù jiē
精进、静虑、般若波罗蜜多亦不生。何以故？皆
本性空故。
shè lì zǐ sì jìnɡ lǜ bù shēnɡ sì wú liànɡ sì wú sè
‚舍利子，四静虑不生，四无量、四无色
dìnɡ yì bù shēnɡ hé yǐ ɡù jiē běnxìnɡkōnɡ ɡù
定亦不生。何以故？皆本性空故。
shè lì zǐ bā jiě tuō bù shēnɡ bā shènɡchù jiǔ cì dì
‚舍利子，八解脱不生，八胜处、九次第
dìnɡ shí biànchù yì bù shēnɡ hé yǐ ɡù jiē běnxìnɡkōnɡ ɡù
定、十遍处亦不生。何以故？皆本性空故。
shè lì zǐ sì niàn zhù bù shēnɡ sì zhènɡduàn sì shén
‚舍利子，四念住不生，四正断、四神
zú wǔ ɡēn wǔ lì qī děnɡ jué zhī bā shènɡdào zhī yì bù shēnɡ
足、五根、五力、七等觉支、八圣道支亦不生。
hé yǐ ɡù jiē běnxìnɡkōnɡ ɡù
何以故？皆本性空故。
shè lì zǐ kōnɡ jiě tuō mén bù shēnɡ wú xiànɡ wú yuàn
‚舍利子，空解脱门不生，无相、无愿
jiě tuō mén yì bù shēnɡ hé yǐ ɡù jiē běnxìnɡkōnɡ ɡù
解脱门亦不生。何以故？皆本性空故。
shè lì zǐ wǔ yǎn bù shēnɡ liù shéntōnɡ yì bù shēnɡ hé
‚舍利子，五眼不生，六神通亦不生。何
yǐ ɡù jiē běnxìnɡkōnɡ ɡù
以故？皆本性空故。
- 119 -
shè lì zǐ fó shí lì bù shēnɡ sì wú suǒ wèi sì wú ài
‚舍利子，佛十力不生，四无所畏、四无碍
jiě dà cí dà bēi dà xǐ dà shě shí bā fó bú ɡònɡ fǎ yì
解、大慈、大悲、大喜、大舍、十八佛不共法亦
bù shēnɡ hé yǐ ɡù jiē běnxìnɡkōnɡ ɡù
不生。何以故？皆本性空故。
shè lì zǐ yī qiē zhì bù shēnɡ dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ
‚舍利子，一切智不生，道相智、一切相
zhì yì bù shēnɡ hé yǐ ɡù jiē běnxìnɡkōnɡ ɡù
智亦不生。何以故？皆本性空故。
shè lì zǐ wú wànɡ shī fǎ bù shēnɡ hénɡ zhù shě xìnɡ yì bù
‚舍利子，无忘失法不生，恒住舍性亦不
shēnɡ hé yǐ ɡù jiē běnxìnɡkōnɡ ɡù
生。何以故？皆本性空故。
shè lì zǐ yī qiè tuó luó ní mén bù shēnɡ yī qiè sān mó
‚舍利子，一切陀罗尼门不生，一切三摩
dì mén yì bù shēnɡ hé yǐ ɡù jiē běnxìnɡkōnɡ ɡù
地门亦不生。何以故？皆本性空故。
shè lì zǐ yì shēnɡ bù shēnɡ yì shēnɡ fǎ yì bù shēnɡ
‚舍利子，异生不生，异生法亦不生。
shè lì zǐ yù liú bù shēnɡ yù liú fǎ yì bù shēnɡ hé
‚舍利子，预流不生，预流法亦不生。何
shè lì zǐ yī lái bù shēnɡ yī lái fǎ yì bù shēnɡ hé
‚舍利子，一来不生，一来法亦不生。何
shè lì zǐ bù huán bù shēnɡ bù huán fǎ yì bù shēnɡ
‚舍利子，不还不生，不还法亦不生。
shè lì zǐ ā luó hàn bù shēnɡ ā luó hàn fǎ yì bù shēnɡ
‚舍利子，阿罗汉不生，阿罗汉法亦不生。
- 120 -
shè lì zǐ dú jué bù shēnɡ dú jué fǎ yì bù shēnɡ hé
‚舍利子，独觉不生，独觉法亦不生。何
shè lì zǐ pú sà bù shēnɡ pú sà fǎ yì bù shēnɡ hé
‚舍利子，菩萨不生，菩萨法亦不生。何
shè lì zǐ rú lái bù shēnɡ rú lái fǎ yì bù shēnɡ hé
‚舍利子，如来不生，如来法亦不生。何
shè lì zǐ shēnxínɡ bù shēnɡ yǔ xínɡ yì xínɡ yì bù shēnɡ
‚舍利子，身行不生，语行、意行亦不生。
shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù yú bù shēnɡ fǎ qǐ bù shēnɡyán
‚舍利子，由此缘故，于不生法起不生言
yì wú shēnɡ yì
亦无生义。
shè lì zǐ ruò suǒ shuō fǎ ruò nénɡshuōyán shuō zhě
‚舍利子，若所说法、若能说言、说者、
tīnɡ zhě jiē bù shēnɡ ɡù
听者皆不生故。‛
shí shè lì zǐ wèi shànxiànyán rén zhě yú shuō fǎ rén zhōnɡ zuì
时，
舍利子谓善现言：
‚仁者于说法人中最
wéi dì yī hé yǐ ɡù suí suǒ wèn jié jiē nénɡ chóu dá wú zhì ài
为第一。何以故？随所问诘皆能酬答无滞碍
ɡù
故。‛
shànxiànbàoyán zhū fó dì zǐ yú yī qiè fǎ wú yī zhuó zhě
5
善现报言：
‚诸佛弟子于一切法无依著者，
fǎ ěr jiē nénɡ suí suǒ wèn jié yī yī chóu dá zì zài wú wèi hé yǐ
法尔皆能随所问诘，一一酬答自在无畏。何以
ɡù yǐ yī qiè fǎ wú suǒ yī ɡù
故？以一切法无所依故。‛
5
大正藏：第；永乐北藏及龙藏：弟
- 121 -
shí shè lì zǐ wèn shàn xiàn yán yún hé zhū fǎ dōu wú suǒ
时，舍利子问善现言：‚云何诸法都无所
yī
依？‛
shànxiàn dá yán shè lì zǐ sè běnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài
善现答言：
‚舍利子，色本性空，依内依外
yī liǎnɡzhōnɡ jiān bù kě dé ɡù shòu xiǎnɡ xínɡ shí běnxìnɡkōnɡ
依两中间不可得故；受、想、行、识本性空，
yī nèi yī wài yī liǎnɡzhōnɡ jiān bù kě dé ɡù
依内依外依两中间不可得故。
shè lì zǐ yǎnchùběnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡzhōnɡ
‚舍利子，眼处本性空，依内依外依两中
jiān bù kě dé ɡù ěr bí shé shēn yì chùběnxìnɡkōnɡ yī
间不可得故；耳、鼻、舌、身、意处本性空，依
nèi yī wài yī liǎnɡzhōnɡ jiān bù kě dé ɡù
内依外依两中间不可得故。
shè lì zǐ sè chùběnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡzhōnɡ
‚舍利子，色处本性空，依内依外依两中
jiān bù kě dé ɡù shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chùběnxìnɡkōnɡ
间不可得故；声、香、味、触、法处本性空，
shè lì zǐ yǎn jiè běnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡzhōnɡ
‚舍利子，眼界本性空，依内依外依两中
jiān bù kě dé ɡù sè jiè yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán suǒ
间不可得故；色界、眼识界及眼触、眼触为缘所
shēnɡ zhū shòuběnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡzhōnɡ jiān bù kě dé ɡù
生诸受本性空，依内依外依两中间不可得故。
shè lì zǐ ěr jiè běnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡzhōnɡ
‚舍利子，耳界本性空，依内依外依两中
jiān bù kě dé ɡù shēnɡ jiè ěr shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán
间不可得故；声界、耳识界及耳触、耳触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòuběnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡzhōnɡ jiān bù kě dé
所生诸受本性空，依内依外依两中间不可得
ɡù
故。
shè lì zǐ bí jiè běnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡzhōnɡ
‚舍利子，鼻界本性空，依内依外依两中
- 122 -
jiān bù kě dé ɡù xiānɡ jiè bí shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán
间不可得故；香界、鼻识界及鼻触、鼻触为缘
ɡù
故。
shè lì zǐ shé jiè běnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡzhōnɡ
‚舍利子，舌界本性空，依内依外依两中
jiān bù kě dé ɡù wèi jiè shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ
间不可得故；味界、舌识界及舌触、舌触为缘所
shè lì zǐ shēn jiè běnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡzhōnɡ
‚舍利子，身界本性空，依内依外依两中
jiān bù kě dé ɡù chù jiè shēn shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi yuán
间不可得故；触界、身识界及身触、身触为缘
ɡù
故。
shè lì zǐ yì jiè běnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡzhōnɡ
‚舍利子，意界本性空，依内依外依两中
jiān bù kě dé ɡù fǎ jiè yì shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán suǒ
间不可得故；法界、意识界及意触、意触为缘所
shè lì zǐ dì jiè běnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡzhōnɡ
‚舍利子，地界本性空，依内依外依两中
jiān bù kě dé ɡù shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè běn xìnɡ kōnɡ
间不可得故；水、火、风、空、识界本性空，
shè lì zǐ kǔ shènɡ dì běnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡ
‚舍利子，苦圣谛本性空，依内依外依两
zhōnɡ jiān bù kě dé ɡù jí miè dàoshènɡ dì běnxìnɡkōnɡ yī nèi
中间不可得故；集、灭、道圣谛本性空，依内
yī wài yī liǎnɡzhōnɡ jiān bù kě dé ɡù
依外依两中间不可得故。
- 123 -
shè lì zǐ wú mínɡběnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡzhōnɡ
‚舍利子，无明本性空，依内依外依两中
jiān bù kě dé ɡù xínɡ shí mínɡ sè liù chù chù shòu ài
间不可得故；行、识、名色、六处、触、受、爱、
qǔ yǒu shēnɡ lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎoběnxìnɡkōnɡ yī nèi yī
取、有、生、老死愁叹苦忧恼本性空，依内依
wài yī liǎnɡzhōnɡ jiān bù kě dé ɡù
外依两中间不可得故。
shè lì zǐ nèi kōnɡběnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡzhōnɡ
‚舍利子，内空本性空，依内依外依两中
jiān bù kě dé ɡù wài kōnɡ nèi wài kōnɡ kōnɡkōnɡ dà kōnɡ shènɡ
间不可得故；外空、内外空、空空、大空、胜
zì xìnɡkōnɡběnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡzhōnɡ jiān bù kě dé ɡù
自性空本性空，依内依外依两中间不可得故。
shè lì zǐ bù shī bō luó mì duōběnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài
‚舍利子，布施波罗蜜多本性空，依内依外
yī liǎnɡzhōnɡ jiān bù kě dé ɡù jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ
依两中间不可得故；净戒、安忍、精进、静虑、
bō rě bō luó mì duō běn xìnɡ kōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡ zhōnɡ jiān bù
般若波罗蜜多本性空，依内依外依两中间不
kě dé ɡù
可得故。
shè lì zǐ sì jìnɡ lǜ běnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡ
‚舍利子，四静虑本性空，依内依外依两
zhōnɡ jiān bù kě dé ɡù sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡběnxìnɡkōnɡ yī
中间不可得故；四无量、四无色定本性空，依
shè lì zǐ bā jiě tuō běnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡ
‚舍利子，八解脱本性空，依内依外依两
zhōnɡ jiān bù kě dé ɡù bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchùběn
中间不可得故；八胜处、九次第定、十遍处本
- 124 -
xìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡzhōnɡ jiān bù kě dé ɡù
性空，依内依外依两中间不可得故。
shè lì zǐ sì niàn zhù běnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡ
‚舍利子，四念住本性空，依内依外依两
zhōnɡ jiān bù kě dé ɡù sì zhènɡduàn sì shén zú wǔ ɡēn wǔ
中间不可得故；四正断、四神足、五根、五
lì qī děnɡ jué zhī bā shènɡdào zhī běnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī
力、七等觉支、八圣道支本性空，依内依外依
liǎnɡzhōnɡ jiān bù kě dé ɡù
两中间不可得故。
shè lì zǐ kōnɡ jiě tuō ménběnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī
‚舍利子，空解脱门本性空，依内依外依
liǎnɡzhōnɡ jiān bù kě dé ɡù wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō ménběnxìnɡkōnɡ
两中间不可得故；无相、无愿解脱门本性空，
shè lì zǐ wǔ yǎnběnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡzhōnɡ
‚舍利子，五眼本性空，依内依外依两中
jiān bù kě dé ɡù liù shéntōnɡběnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡzhōnɡ
间不可得故；六神通本性空，依内依外依两中
jiān bù kě dé ɡù
间不可得故。
shè lì zǐ fó shí lì běnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡ
‚舍利子，佛十力本性空，依内依外依两
zhōnɡ jiān bù kě dé ɡù sì wú suǒ wèi sì wú ài jiě dà cí dà
中间不可得故；四无所畏、四无碍解、大慈、大
bēi dà xǐ dà shě shí bā fó bú ɡònɡ fǎ běnxìnɡkōnɡ yī nèi yī
悲、大喜、大舍、十八佛不共法本性空，依内依
wài yī liǎnɡzhōnɡ jiān bù kě dé ɡù
外依两中间不可得故。
shè lì zǐ yī qiè zhì běnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡ
‚舍利子，一切智本性空，依内依外依两
zhōnɡ jiān bù kě dé ɡù dào xiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì běn xìnɡ kōnɡ
中间不可得故；道相智、一切相智本性空，
shè lì zǐ wú wànɡ shī fǎ běnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī
‚舍利子，无忘失法本性空，依内依外依
- 125 -
liǎnɡzhōnɡ jiān bù kě dé ɡù hénɡ zhù shě xìnɡběnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài
两中间不可得故；恒住舍性本性空，依内依外
yī liǎnɡzhōnɡ jiān bù kě dé ɡù
依两中间不可得故。
shè lì zǐ yī qiè tuó luó ní ménběnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài
‚舍利子，一切陀罗尼门本性空，依内依外
yī liǎnɡzhōnɡ jiān bù kě dé ɡù yī qiè sān mó dì ménběnxìnɡkōnɡ yī
依两中间不可得故；一切三摩地门本性空，依
shè lì zǐ yì shēnɡ běn xìnɡ kōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡ
‚舍利子，异生本性空，依内依外依两
zhōnɡ jiān bù kě dé ɡù yì shēnɡ fǎ běnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī
中间不可得故；异生法本性空，依内依外依
shè lì zǐ yù liú běnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡzhōnɡ
‚舍利子，预流本性空，依内依外依两中
jiān bù kě dé ɡù yù liú fǎ běnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡzhōnɡ
间不可得故；预流法本性空，依内依外依两中
间不可得故。
shè lì zǐ yī lái běnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡzhōnɡ
‚舍利子，一来本性空，依内依外依两中
jiān bù kě dé ɡù yī lái fǎ běnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡzhōnɡ
间不可得故；一来法本性空，依内依外依两中
间不可得故。
shè lì zǐ bù huánběnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡzhōnɡ
‚舍利子，不还本性空，依内依外依两中
jiān bù kě dé ɡù bù huán fǎ běnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡzhōnɡ
间不可得故；不还法本性空，依内依外依两中
间不可得故。
shè lì zǐ ā luó hànběnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡ
‚舍利子，阿罗汉本性空，依内依外依两
zhōnɡ jiān bù kě dé ɡù ā luó hàn fǎ běnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī
中间不可得故；阿罗汉法本性空，依内依外依
- 126 -
shè lì zǐ dú jué běnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡzhōnɡ
‚舍利子，独觉本性空，依内依外依两中
jiān bù kě dé ɡù dú jué fǎ běnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡzhōnɡ
间不可得故；独觉法本性空，依内依外依两中
间不可得故。
shè lì zǐ pú sà běnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡzhōnɡ
‚舍利子，菩萨本性空，依内依外依两中
jiān bù kě dé ɡù pú sà fǎ běnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡzhōnɡ
间不可得故；菩萨法本性空，依内依外依两中
间不可得故。
shè lì zǐ rú lái běnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡzhōnɡ
‚舍利子，如来本性空，依内依外依两中
jiān bù kě dé ɡù rú lái fǎ běnxìnɡkōnɡ yī nèi yī wài yī liǎnɡzhōnɡ
间不可得故；如来法本性空，依内依外依两中
间不可得故。
shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù wǒ shuō zhū fǎ dōu wú suǒ yī
‚舍利子，由此缘故，我说诸法都无所依。
‛
chū fēn jìnɡ dào pǐn dì èr shí yī zhī yī

初分净道品第二十一之一
ěr shí jù shòushànxiàn wèi shè lì zǐ yán zhū pú sà mó hē
尔时，具寿善现谓舍利子言：
‚诸菩萨摩诃
sà xiū xínɡ liù zhǒnɡ bō luó mì duō shí yīnɡ jìnɡ sè yīnɡ jìnɡ shòu xiǎnɡ
萨修行六种波罗蜜多时，应净色，应净受、想、
xínɡ shí yīnɡ jìnɡ yǎnchù yīnɡ jìnɡ ěr bí shé shēn yì chù
行、识；应净眼处，应净耳、鼻、舌、身、意处；
yīnɡ jìnɡ sè chù yīnɡ jìnɡ shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chù yīnɡ jìnɡ
应净色处，应净声、香、味、触、法处；应净
yǎn jiè yīnɡ jìnɡ sè jiè yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ
眼界，应净色界、眼识界及眼触、眼触为缘所生
zhū shòu yīnɡ jìnɡ ěr jiè yīnɡ jìnɡ shēnɡ jiè ěr shí jiè jí ěr chù
诸受；应净耳界，应净声界、耳识界及耳触、
- 127 -
ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu yīnɡ jìnɡ bí jiè yīnɡ jìnɡ xiānɡ jiè bí
耳触为缘所生诸受；应净鼻界，应净香界、鼻
shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu yīnɡ jìnɡ shé jiè
识界及鼻触、鼻触为缘所生诸受；应净舌界，
yīnɡ jìnɡ wèi jiè shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
应净味界、舌识界及舌触、舌触为缘所生诸受；
yīnɡ jìnɡ shēn jiè yīnɡ jìnɡ chù jiè shēn shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi
应净身界，应净触界、身识界及身触、身触为
yuán suǒ shēnɡ zhū shòu yīnɡ jìnɡ yì jiè yīnɡ jìnɡ fǎ jiè yì shí jiè jí
缘所生诸受；应净意界，应净法界、意识界及
yì chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu yīnɡ jìnɡ dì jiè yīnɡ jìnɡ shuǐ
意触、意触为缘所生诸受；应净地界，应净水、
huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè yīnɡ jìnɡ kǔ shènɡ dì yīnɡ jìnɡ jí miè
火、风、空、识界；应净苦圣谛，应净集、灭、
dàoshènɡ dì yīnɡ jìnɡ wú mínɡ yīnɡ jìnɡ xínɡ shí mínɡ sè liù chù
道圣谛；应净无明，应净行、识、名色、六处、
chù shòu ài qǔ yǒu shēnɡ lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo
触、受、爱、取、有、生、老死愁叹苦忧恼；
yīnɡ jìnɡ nèi kōnɡ yīnɡ jìnɡ wài kōnɡ nèi wài kōnɡ kōnɡkōnɡ dà kōnɡ
应净内空，应净外空、内外空、空空、大空、
shènɡ yì kōnɡ yǒu wéi kōnɡ wú wéi kōnɡ bì jìnɡ kōnɡ wú jì kōnɡ
胜义空、有为空、无为空、毕竟空、无际空、
sàn kōnɡ wú biàn yì kōnɡ běnxìnɡkōnɡ zì xiànɡkōnɡ ɡònɡxiànɡkōnɡ
散空、无变异空、本性空、自相空、共相空、
zì xìnɡkōnɡ yīnɡ jìnɡ bù shī bō luó mì duō yīnɡ jìnɡ jìnɡ jiè ān rěn
自性空；应净布施波罗蜜多，应净净戒、安忍、
jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duō yīnɡ jìnɡ sì jìnɡ lǜ yīnɡ jìnɡ
精进、静虑、般若波罗蜜多；应净四静虑，应净
sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡ yīnɡ jìnɡ bā jiě tuō yīnɡ jìnɡ bā shènɡchù
四无量、四无色定；应净八解脱，应净八胜处、
jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù yīnɡ jìnɡ sì niàn zhù yīnɡ jìnɡ sì zhènɡduàn
九次第定、十遍处；应净四念住，应净四正断、
sì shén zú wǔ ɡēn wǔ lì qī děnɡ jué zhī bā shènɡdào zhī
四神足、五根、五力、七等觉支、八圣道支；
yīnɡ jìnɡ kōnɡ jiě tuō mén yīnɡ jìnɡ wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén yīnɡ jìnɡ
应净空解脱门，应净无相、无愿解脱门；应净
- 128 -
wǔ yǎn yīnɡ jìnɡ liù shéntōnɡ yīnɡ jìnɡ fó shí lì yīnɡ jìnɡ sì wú suǒ wèi
五眼，应净六神通；应净佛十力，应净四无所畏、
ɡònɡ fǎ yīnɡ jìnɡ wú wànɡ shī fǎ yīnɡ jìnɡ hénɡ zhù shě xìnɡ yīnɡ jìnɡ yī
共法；应净无忘失法，应净恒住舍性；应净一
qiè tuó luó ní mén yīnɡ jìnɡ yī qiè sān mó dì mén yīnɡ jìnɡ yī qiè zhì
切陀罗尼门，应净一切三摩地门；应净一切智，
yīnɡ jìnɡ dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì yīnɡ jìnɡ pú tí dào
应净道相智、一切相智；应净菩提道。‛
shí shè lì zǐ wènshànxiànyán yún hé pú sà mó hē sà xiū
‚云何菩萨摩诃萨修
xínɡ liù zhǒnɡ bō luó mì duō shí jìnɡ pú tí dào
行六种波罗蜜多时净菩提道？‛
shànxiàn dá yán shè lì zǐ liù bō luó mì duō ɡè yǒu èr zhǒnɡ
善现答言：
‚舍利子，六波罗蜜多各有二种，
yī zhě shì jiān èr chū shì jiān
一者、世间，二、出世间。‛
shè lì zǐ yán yún hé shì jiān bù shī bō luó mì duō
舍利子言：‚云何世间布施波罗蜜多？‛
shànxiàn dá yán ruò pú sà mó hē sà wéi dà shī zhǔ nénɡ shī
善现答言：
‚若菩萨摩诃萨为大施主，能施
yī qiè shā mén pó luó mén pín bìnɡ ɡū lù dàoxínɡ qǐ zhě
一切沙门、婆罗门、贫病、孤露、道行、乞者，
xū shí yǔ shí xū yǐn yǔ yǐn xū shènɡ yǔ shènɡ xū yī yǔ yī
须食与食，须饮与饮，须乘与乘，须衣与衣，
xū xiānɡ yǔ xiānɡ xū huā yǔ huā xū yán shì yǔ yán shì xū shè zhái
须香与香，须华与华，须严饰与严饰，须舍宅
yǔ shè zhái xū yī yào yǔ yī yào xū zhàomínɡ yǔ zhàomínɡ xū zuò
与舍宅，须医药与医药，须照明与照明，须坐
wò jù yǔ zuò wò jù rú shì yī qiè suí qí suǒ xū zī shēnɡ shí wù xī
卧具与坐卧具，如是一切随其所须资生什物悉
jiē shī yǔ ruò fù yǒu lái qǐ nán yǔ nán qǐ nǚ yǔ nǚ qǐ qī qiè
皆施与。若复有来乞男与男，乞女与女，乞妻妾
yǔ qī qiè qǐ ɡuān wèi yǔ ɡuān wèi qǐ ɡuó tǔ yǔ ɡuó tǔ qǐ wánɡ
与妻妾，乞官位与官位，乞国土与国土，乞王
wèi yǔ wánɡ wèi qǐ tóu mù yǔ tóu mù qǐ shǒu zú yǔ shǒu zú qǐ
位与王位，乞头目与头目，乞手足与手足，乞
- 129 -
zhī jié yǔ zhī jié qǐ xuè ròu yǔ xuè ròu qǐ ɡǔ suǐ yǔ ɡǔ suǐ qǐ
支节与支节，乞血肉与血肉，乞骨髓与骨髓，乞
ěr bí yǔ ěr bí qǐ tónɡ pú yǔ tónɡ pú qǐ zhēn cái yǔ zhēn cái
耳鼻与耳鼻，乞僮仆与僮仆，乞珍财与珍财，
qǐ shēnɡ lèi yǔ shēnɡ lèi rú shì yī qiè suí qí suǒ qiú nèi wài zhī wù
乞生类与生类，如是一切随其所求内外之物
bìnɡ jiē shī yǔ suī zuò shì shī ér yǒu suǒ yī wèi zuò shì niàn wǒ
并皆施与。虽作是施而有所依，谓作是念：
‘我
shī bǐ shòu wǒ wéi shī zhǔ wǒ bù qiān tān wǒ suí fó jiào yī qiè nénɡ
施彼受，我为施主，我不悭贪，我随佛教一切能
shě wǒ xínɡ bù shī bō luó mì duō bǐ xínɡ shī shí yǐ yǒu suǒ dé ér
舍，我行布施波罗蜜多。
’彼行施时，以有所得而
wéi fānɡbiàn yǔ zhū yǒuqínɡtónɡɡònɡ huí xiànɡ ā nòuduō luó sān miǎo sān
为方便，与诸有情同共回向阿耨多罗三藐三
pú tí fù zuò shì niàn wǒ chí cǐ fú shī zhū yǒuqínɡ lìnɡ dé cǐ
菩提。复作是念：
‘我持此福施诸有情，令得此
shì tā shì ān lè nǎi zhì zhènɡ dé wú yú niè pán bǐ zhuó sān lún ér
世他世安乐，乃至证得无余涅盘。
’彼著三轮而
xínɡ bù shī yī zhě zì xiǎnɡ èr zhě tā xiǎnɡ sān zhě shī
行布施，一者、自想，二者、他想，三者、施
xiǎnɡ yóuzhuó cǐ sān lún ér xínɡ shī ɡù mínɡ shì jiān bù shī bō luó mì
想。由著此三轮而行施故，名世间布施波罗蜜
duō hé yuán cǐ shī mínɡ wéi shì jiān yǐ yǔ shì jiān tónɡɡònɡxínɡ ɡù
多。何缘此施名为世间？以与世间同共行故，
bù chāodònɡchū shì jiān fǎ ɡù rú shì mínɡ wéi shì jiān bù shī bō luó mì
不超动出世间法故，如是名为世间布施波罗蜜
duō
多。‛
shè lì zǐ yán yún hé chū shì jiān bù shī bō luó mì duō
舍利子言：‚云何出世间布施波罗蜜多？‛
shànxiàn dá yán ruò pú sà mó hē sà xínɡ bù shī shí sān lún qīnɡ
善现答言：
‚若菩萨摩诃萨行布施时三轮清
jìnɡ yī zhě bù zhí wǒ wéi shī zhě èr zhě bù zhí bǐ wéi shòu zhě
净，一者、不执我为施者，二者、不执彼为受者，
sān zhě bù zhuó shī jí shī ɡuǒ shì wéi pú sà mó hē sà xínɡ bù shī shí
三者、不著施及施果，是为菩萨摩诃萨行布施时
sān lún qīnɡ jìnɡ yòu shè lì zǐ ruò pú sà mó hē sà yǐ dà bēi wéi
三轮清净。又舍利子，若菩萨摩诃萨以大悲为
- 130 -
shànɡshǒu suǒ xiū shī fú pǔ shī yǒuqínɡ yú zhū yǒuqínɡdōu wú suǒ dé
上首，所修施福普施有情，于诸有情都无所得，
suī yǔ yī qiè yǒu qínɡtónɡɡònɡ huí xiànɡ ā nòuduō luó sān miǎo sān pú tí
虽与一切有情同共回向阿耨多罗三藐三菩提，
ér yú qí zhōnɡ bú jiàn shǎoxiànɡ yóudōu wú suǒ zhí ér xínɡ shī ɡù mínɡ
而于其中不见少相。由都无所执而行施故，名
chū shì jiān bù shī bō luó mì duō hé yuán cǐ shī mínɡchū shì jiān bù
出世间布施波罗蜜多。何缘此施名出世间？不
yǔ shì jiān tónɡɡònɡxínɡ ɡù nénɡchāodònɡchū shì jiān fǎ ɡù rú shì
与世间同共行故，能超动出世间法故，如是
mínɡ wéi chū shì jiān bù shī bō luó mì duō
名为出世间布施波罗蜜多。‛
shè lì zǐ yán yún hé shì jiān jìnɡ jiè bō luó mì duō
舍利子言：‚云何世间净戒波罗蜜多？‛
shànxiàn dá yán ruò pú sà mó hē sà suī shòu chí jiè ér yǒu suǒ
善现答言：
‚若菩萨摩诃萨虽受持戒而有所
yī wèi zuò shì niàn wǒ wèi ráo yì yī qiè yǒu qínɡshòu chí jìnɡ jiè
依，谓作是念：‘我为饶益一切有情受持净戒，
wǒ suí fó jiào yú jìnɡ shī luó nénɡ wú suǒ fàn wǒ xínɡ jìnɡ jiè bō luó mì
我随佛教于净尸罗能无所犯，我行净戒波罗蜜
duō bǐ chí jiè shí yǐ yǒu suǒ dé ér wéi fānɡbiàn yǔ zhū yǒuqínɡ
多。’彼持戒时，以有所得而为方便，与诸有情
tónɡ ɡònɡ huí xiànɡ ā nòu duō luó sān miǎo sān pú tí fù zuò shì niàn
同共回向阿耨多罗三藐三菩提。复作是念：
wǒ chí cǐ fú shī zhū yǒuqínɡ lìnɡ dé cǐ shì tā shì ān lè nǎi zhì
‘我持此福施诸有情，令得此世他世安乐，乃至
zhènɡ dé wú yú niè pán bǐ zhuó sān lún ér shòu chí jiè yī zhě zì
证得无余涅盘。’彼著三轮而受持戒，一者、自
xiǎnɡ èr zhě tā xiǎnɡ sān zhě jiè xiǎnɡ yóuzhuó cǐ sān lún shòu
想，二者、他想，三者、戒想。由著此三轮受
chí jiè ɡù mínɡ shì jiān jìnɡ jiè bō luó mì duō hé yuán cǐ jìnɡ jiè mínɡ
持戒故，名世间净戒波罗蜜多。何缘此净戒名
wéi shì jiān yǐ yǔ shì jiān tónɡ ɡònɡ xínɡ ɡù bù chāo dònɡ chū shì jiān
为世间？以与世间同共行故，不超动出世间
fǎ ɡù rú shì mínɡ wéi shì jiān jìnɡ jiè bō luó mì duō
法故，如是名为世间净戒波罗蜜多。‛
shè lì zǐ yán yún hé chū shì jiān jìnɡ jiè bō luó mì duō
舍利子言：‚云何出世间净戒波罗蜜多？‛
- 131 -
shàn xiàn dá yán ruò pú sà mó hē sà shòu chí jiè shí sān lún
善现答言：‚若菩萨摩诃萨受持戒时三轮
qīnɡ jìnɡ yī zhě bù zhí wǒ nénɡ chí jiè èr zhě bù zhí suǒ hù yǒu
清净，一者、不执我能持戒，二者、不执所护有
qínɡ sān zhě bù zhuó jiè jí jiè ɡuǒ shì wéi pú sà mó hē sà shòu chí
情，三者、不著戒及戒果，是为菩萨摩诃萨受持
jiè shí sān lún qīnɡ jìnɡ yòu shè lì zǐ pú sà mó hē sà yǐ dà bēi wéi
戒时三轮清净。又舍利子，菩萨摩诃萨以大悲为
shànɡshǒu suǒ chí jiè fú pǔ shī yǒuqínɡ yú zhū yǒuqínɡdōu wú suǒ dé
上首，所持戒福普施有情，于诸有情都无所得，
suī yǔ yī qiè yǒu qínɡtónɡɡònɡ huí xiànɡ ā nòuduō luó sān miǎo sān pú tí
虽与一切有情同共回向阿耨多罗三藐三菩提，
ér yú qí zhōnɡ bú jiàn shǎoxiànɡ yóudōu wú suǒ zhí ér shòu chí jiè ɡù
而于其中不见少相。由都无所执而受持戒故，
mínɡchū shì jiān jìnɡ jiè bō luó mì duō hé yuán cǐ jìnɡ jiè mínɡchū shì jiān
名出世间净戒波罗蜜多。何缘此净戒名出世间？
bù yǔ shì jiān tónɡɡònɡxínɡ ɡù nénɡchāodònɡchū shì jiān fǎ ɡù rú shì
不与世间同共行故，能超动出世间法故，如是
mínɡ wéi chū shì jiān jìnɡ jiè bō luó mì duō
名为出世间净戒波罗蜜多。‛
shè lì zǐ yán yún hé shì jiān ān rěn bō luó mì duō
舍利子言：‚云何世间安忍波罗蜜多？‛
shànxiàn dá yán ruò pú sà mó hē sà suī xiū ān rěn ér yǒu suǒ
善现答言：
‚若菩萨摩诃萨虽修安忍而有所
yī wèi zuò shì niàn wǒ wèi ráo yì yī qiè yǒu qínɡ ér xiū ān rěn
依，谓作是念：‘我为饶益一切有情而修安忍，
wǒ suí fó jiào yú shènɡ ān rěn nénɡzhènɡ xiū xí wǒ xínɡ ān rěn bō luó
我随佛教于胜安忍能正修习，我行安忍波罗
mì duō bǐ xiū rěn shí yǐ yǒu suǒ dé ér wéi fānɡbiàn yǔ zhū yǒu
蜜多。’彼修忍时，以有所得而为方便，与诸有
qínɡtónɡɡònɡ huí xiànɡ ā nòuduō luó sān miǎo sān pú tí fù zuò shì niàn
情同共回向阿耨多罗三藐三菩提。复作是念：
zhènɡ dé wú yú niè pán bǐ zhuó sān lún ér xiū ān rěn yī zhě zì
证得无余涅盘。’彼著三轮而修安忍，一者、自
xiǎnɡ èr zhě tā xiǎnɡ sān zhě rěn xiǎnɡ yóuzhuó cǐ sān lún xiū
想，二者、他想，三者、忍想。由著此三轮修
- 132 -
ān rěn ɡù mínɡ shì jiān ān rěn bō luó mì duō hé yuán cǐ ān rěn mínɡ
安忍故，名世间安忍波罗蜜多。何缘此安忍名
fǎ ɡù rú shì mínɡ wéi shì jiān ān rěn bō luó mì duō
法故，如是名为世间安忍波罗蜜多。‛
shè lì zǐ yán yún hé chū shì jiān ān rěn bō luó mì duō
舍利子言：‚云何出世间安忍波罗蜜多？‛
shànxiàn dá yán ruò pú sà mó hē sà xiū ān rěn shí sān lún qīnɡ
善现答言：
‚若菩萨摩诃萨修安忍时三轮清
jìnɡ yī zhě bù zhí wǒ nénɡ xiū rěn èr zhě bù zhí suǒ rěn yǒuqínɡ
净，一者、不执我能修忍，二者、不执所忍有情，
sān zhě bù zhuó rěn jí rěn ɡuǒ shì wéi pú sà mó hē sà xiū ān rěn shí
三者、不著忍及忍果，是为菩萨摩诃萨修安忍时
sān lún qīnɡ jìnɡ yòu shè lì zǐ pú sà mó hē sà yǐ dà bēi wéi shànɡ
三轮清净。又舍利子，菩萨摩诃萨以大悲为上
shǒu suǒ xiū rěn fú pǔ shī yǒuqínɡ yú zhū yǒuqínɡdōu wú suǒ dé suī
首，所修忍福普施有情，于诸有情都无所得，虽
yǔ yī qiè yǒu qínɡtónɡɡònɡ huí xiànɡ ā nòuduō luó sān miǎo sān pú tí
与一切有情同共回向阿耨多罗三藐三菩提，
ér yú qí zhōnɡ bú jiàn shǎoxiànɡ yóudōu wú suǒ zhí ér xiū ān rěn ɡù
而于其中不见少相。由都无所执而修安忍故，
mínɡchū shì jiān ān rěn bō luó mì duō hé yuán cǐ ān rěn mínɡchū shì jiān
名出世间安忍波罗蜜多。何缘此安忍名出世间？
mínɡ wéi chū shì jiān ān rěn bō luó mì duō
名为出世间安忍波罗蜜多。‛
shè lì zǐ yán yún hé shì jiān jīnɡ jìn bō luó mì duō
舍利子言：‚云何世间精进波罗蜜多？‛
shànxiàn dá yán ruò pú sà mó hē sà suī qín jīnɡ jìn ér yǒu suǒ
善现答言：
‚若菩萨摩诃萨虽勤精进而有所
yī wèi zuò shì niàn wǒ wèi ráo yì yī qiè yǒu qínɡ ér qín jīnɡ jìn
依，谓作是念：‘我为饶益一切有情而勤精进，
wǒ suí fó jiào cè lì shēn xīn céng wú xiè dài wǒ xínɡ jīnɡ jìn bō luó mì
我随佛教策励身心曾无懈怠，我行精进波罗蜜
duō bǐ jīnɡ jìn shí yǐ yǒu suǒ dé ér wéi fānɡbiàn yǔ zhū yǒuqínɡ
多。’彼精进时，以有所得而为方便，与诸有情
- 133 -
tónɡ ɡònɡ huí xiànɡ ā nòu duō luó sān miǎo sān pú tí fù zuò shì niàn
同共回向阿耨多罗三藐三菩提。复作是念：
zhènɡ dé wú yú niè pán bǐ zhuó sān lún ér qín jīnɡ jìn yī zhě zì
证得无余涅盘。’彼著三轮而勤精进，一者、自
xiǎnɡ èr zhě tā xiǎnɡ sān jīnɡ jìn xiǎnɡ yóuzhuó cǐ sān lún xiū
想，二者、他想，三、精进想。由著此三轮修
jīnɡ jìn ɡù mínɡ shì jiān jīnɡ jìn bō luó mì duō hé yuán cǐ jīnɡ jìn mínɡ
精进故，名世间精进波罗蜜多。何缘此精进名
fǎ ɡù rú shì mínɡ wéi shì jiān jīnɡ jìn bō luó mì duō
法故，如是名为世间精进波罗蜜多。‛
shè lì zǐ yán yún hé chū shì jiān jīnɡ jìn bō luó mì duō
舍利子言：‚云何出世间精进波罗蜜多？‛
shànxiàn dá yán ruò pú sà mó hē sà qín jīnɡ jìn shí sān lún qīnɡ
善现答言：
‚若菩萨摩诃萨勤精进时三轮清
jìnɡ yī zhě bù zhí wǒ nénɡ jīnɡ jìn èr zhě bù zhí suǒ wèi yǒuqínɡ
净，一者、不执我能精进，二者、不执所为有情，
sān zhě bù zhuó jīnɡ jìn jí ɡuǒ shì wéi pú sà mó hē sà qín jīnɡ jìn shí
三者、不著精进及果，是为菩萨摩诃萨勤精进时
shǒu xiū jīnɡ jìn fú pǔ shī yǒuqínɡ yú zhū yǒuqínɡdōu wú suǒ dé suī
首，修精进福普施有情，于诸有情都无所得，虽
ér yú qí zhōnɡ bú jiàn shǎoxiànɡ yóudōu wú suǒ zhí ér qín jīnɡ jìn ɡù
而于其中不见少相。由都无所执而勤精进故，
mínɡchū shì jiān jīnɡ jìn bō luó mì duō hé yuán cǐ jīnɡ jìn mínɡchū shì jiān
名出世间精进波罗蜜多。何缘此精进名出世间？
mínɡ wéi chū shì jiān jīnɡ jìn bō luó mì duō
名为出世间精进波罗蜜多。‛
shè lì zǐ yán yún hé shì jiān jìnɡ lǜ bō luó mì duō
舍利子言：‚云何世间静虑波罗蜜多？‛
- 134 -
shànxiàn dá yán ruò pú sà mó hē sà suī xiū jìnɡ lǜ ér yǒu suǒ
善现答言：
‚若菩萨摩诃萨虽修静虑而有所
yī wèi zuò shì niàn wǒ wèi ráo yì yī qiè yǒu qínɡ ér xiū jìnɡ lǜ
依，谓作是念：‘我为饶益一切有情而修静虑，
wǒ suí fó jiào yú shènɡděnɡ chí nénɡzhènɡ xiū xí wǒ xínɡ jìnɡ lǜ bō luó
我随佛教于胜等持能正修习，我行静虑波罗
mì duō bǐ xiū dìnɡ shí yǐ yǒu suǒ dé ér wéi fānɡbiàn yǔ zhū yǒu
蜜多。’彼修定时，以有所得而为方便，与诸有
qínɡtónɡɡònɡ huí xiànɡ ā nòuduō luó sān miǎo sān pú tí fù zuò shì niàn
情同共回向阿耨多罗三藐三菩提。复作是念：
zhènɡ dé wú yú niè pán bǐ zhuó sān lún ér xiū jìnɡ lǜ yī zhě zì
证得无余涅盘。’彼著三轮而修静虑，一者、自
xiǎnɡ èr zhě tā xiǎnɡ sān jìnɡ lǜ xiǎnɡ yóuzhuó cǐ sān lún xiū
想，二者、他想，三、静虑想。由著此三轮修
jìnɡ lǜ ɡù mínɡ shì jiān jìnɡ lǜ bō luó mì duō hé yuán cǐ jìnɡ lǜ mínɡ
静虑故，名世间静虑波罗蜜多。何缘此静虑名
fǎ ɡù rú shì mínɡ wéi shì jiān jìnɡ lǜ bō luó mì duō
法故，如是名为世间静虑波罗蜜多。‛
shè lì zǐ yán yún hé chū shì jiān jìnɡ lǜ bō luó mì duō
舍利子言：‚云何出世间静虑波罗蜜多？‛
shànxiàn dá yán ruò pú sà mó hē sà xiū jìnɡ lǜ shí sān lún qīnɡ
善现答言：
‚若菩萨摩诃萨修静虑时三轮清
jìnɡ yī zhě bù zhí wǒ nénɡ xiū dìnɡ èr zhě bù zhí suǒ wèi yǒuqínɡ
净，一者、不执我能修定，二者、不执所为有情，
sān zhě bù zhuó jìnɡ lǜ jí ɡuǒ shì wéi pú sà mó hē sà xiū jìnɡ lǜ shí
三者、不著静虑及果，是为菩萨摩诃萨修静虑时
shǒu xiū jìnɡ lǜ fú pǔ shī yǒuqínɡ yú zhū yǒuqínɡdōu wú suǒ dé suī
首，修静虑福普施有情，于诸有情都无所得，虽
ér yú qí zhōnɡ bú jiàn shǎoxiànɡ yóudōu wú suǒ zhí ér xiū jìnɡ lǜ ɡù
而于其中不见少相。由都无所执而修静虑故，
- 135 -
mínɡchū shì jiān jìnɡ lǜ bō luó mì duō hé yuán cǐ jìnɡ lǜ mínɡchū shì jiān
名出世间静虑波罗蜜多。何缘此静虑名出世间？
mínɡ wéi chū shì jiān jìnɡ lǜ bō luó mì duō
名为出世间静虑波罗蜜多。‛
shè lì zǐ yán yún hé shì jiān bō rě bō luó mì duō
舍利子言：‚云何世间般若波罗蜜多？‛
shànxiàn dá yán ruò pú sà mó hē sà suī xiū bō rě ér yǒu suǒ
善现答言：
‚若菩萨摩诃萨虽修般若而有所
yī wèi zuò shì niàn wǒ wèi ráo yì yī qiè yǒu qínɡ ér xiū bō rě
依，谓作是念：‘我为饶益一切有情而修般若，
wǒ suí fó jiào yú shènɡ bō rě nénɡzhènɡ xiū xínɡ wǒ nénɡ huǐ chú zì suǒ
我随佛教于胜般若能正修行，我能悔除自所
zuò è wǒ jiàn tā è zhōnɡ bù jī línɡ wǒ nénɡ suí xǐ tā suǒ xiū fú
6
作恶，我见他恶终不讥陵，我能随喜他所修福，
wǒ nénɡqǐnɡ fó zhuànmiào fǎ lún wǒ suí suǒ wénnénɡzhènɡ jué zé wǒ
我能请佛转妙法轮，我随所闻能正决择，我
xínɡ bō rě bō luó mì duō bǐ xiū huì shí yǐ yǒu suǒ dé ér wéi fānɡ
行般若波罗蜜多。
’彼修慧时，以有所得而为方
biàn yǔ zhū yǒuqínɡtónɡɡònɡ huí xiànɡ ā nòuduō luó sān miǎo sān pú tí
便，与诸有情同共回向阿耨多罗三藐三菩提。
fù zuò shì niàn wǒ chí cǐ fú shī zhū yǒuqínɡ lìnɡ dé cǐ shì tā shì
复作是念：
‘我持此福施诸有情，令得此世他世
ān lè nǎi zhì zhènɡ dé wú yú niè pán bǐ zhuó sān lún ér xiū bō rě
安乐，乃至证得无余涅盘。
’彼著三轮而修般若，
yī zhě zì xiǎnɡ èr zhě tā xiǎnɡ sān zhě bō rě xiǎnɡ yóu
一者、自想，二者、他想，三者、般若想。由
zhuó cǐ sān lún xiū bō rě ɡù mínɡ shì jiān bō rě bō luó mì duō hé
著此三轮修般若故，名世间般若波罗蜜多。何
yuán cǐ bō rě mínɡ wéi shì jiān yǐ yǔ shì jiān tónɡ ɡònɡ xínɡ ɡù bù
缘此般若名为世间？以与世间同共行故，不
chāo dònɡ chū shì jiān fǎ ɡù rú shì mínɡ wéi shì jiān bō rě bō luó mì
超动出世间法故，如是名为世间般若波罗蜜
duō
多。‛
6
大正藏：凌；永乐北藏及龙藏：陵
- 136 -
shè lì zǐ yán yún hé chū shì jiān bō rě bō luó mì duō
舍利子言：‚云何出世间般若波罗蜜多？‛
shànxiàn dá yán ruò pú sà mó hē sà xiū bō rě shí sān lún qīnɡ
善现答言：
‚若菩萨摩诃萨修般若时三轮清
jìnɡ yī zhě bù zhí wǒ nénɡ xiū huì èr zhě bù zhí suǒ wèi yǒuqínɡ
净，一者、不执我能修慧，二者、不执所为有情，
sān zhě bù zhuó bō rě jí ɡuǒ shì wéi pú sà mó hē sà xiū bō rě shí
三者、不著般若及果，是为菩萨摩诃萨修般若时
shǒu xiū bō rě fú pǔ shī yǒuqínɡ yú zhū yǒuqínɡdōu wú suǒ dé suī
首，修般若福普施有情，于诸有情都无所得，虽
ér yú qí zhōnɡ bú jiàn shǎoxiànɡ yóudōu wú suǒ zhí ér xiū bō rě ɡù
而于其中不见少相。由都无所执而修般若故，
mínɡchū shì jiān bō rě bō luó mì duō hé yuán cǐ bō rě mínɡchū shì jiān
名出世间般若波罗蜜多。何缘此般若名出世间？
mínɡ wéi chū shì jiān bō rě bō luó mì duō
名为出世间般若波罗蜜多。
shè lì zǐ rú shì pú sà mó hē sà xiū xínɡ liù zhǒnɡ bō luó
‚舍利子，如是菩萨摩诃萨修行六种波罗
mì duō shí jìnɡ pú tí dào
蜜多时净菩提道。‛
shí shè lì zǐ wènshànxiànyán hé děnɡmínɡ wéi pú sà mó hē
‚何等名为菩萨摩诃
sà pú tí dào
萨菩提道？‛
shànxiàn dá yán shè lì zǐ nèi kōnɡmínɡ wéi pú sà mó hē sà
善现答言：
‚舍利子，内空名为菩萨摩诃萨
pú tí dào wài kōnɡ nèi wài kōnɡ kōnɡkōnɡ dà kōnɡ shènɡ yì
菩提道，外空、内外空、空空、大空、胜义
- 137 -
kōnɡmínɡ wéi pú sà mó hē sà pú tí dào
空名为菩萨摩诃萨菩提道。
shè lì zǐ zhēn rú mínɡ wéi pú sà mó hē sà pú tí dào fǎ
‚舍利子，真如名为菩萨摩诃萨菩提道，
法
jiè fǎ xìnɡ bù xū wànɡxìnɡ bú biàn yì xìnɡ pínɡděnɡxìnɡ lí
界、法性、不虚妄性、不变异性、平等性、离
shēnɡxìnɡ fǎ dìnɡ fǎ zhù shí jì xū kōnɡ jiè bù sī yì jiè
生性、法定、法住、实际、虚空界、不思议界
mínɡ wéi pú sà mó hē sà pú tí dào
名为菩萨摩诃萨菩提道。
shè lì zǐ kǔ shènɡ dì mínɡ wéi pú sà mó hē sà pú tí dào
‚舍利子，苦圣谛名为菩萨摩诃萨菩提道，
jí miè dàoshènɡ dì mínɡ wéi pú sà mó hē sà pú tí dào
集、灭、道圣谛名为菩萨摩诃萨菩提道。
shè lì zǐ bù shī bō luó mì duō mínɡ wéi pú sà mó hē sà
‚舍利子，布施波罗蜜多名为菩萨摩诃萨
pú tí dào jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì
菩提道，净戒、安忍、精进、静虑、般若波罗蜜
duōmínɡ wéi pú sà mó hē sà pú tí dào
多名为菩萨摩诃萨菩提道。
shè lì zǐ sì jìnɡ lǜ mínɡ wéi pú sà mó hē sà pú tí dào
‚舍利子，四静虑名为菩萨摩诃萨菩提道，
sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡmínɡ wéi pú sà mó hē sà pú tí dào
四无量、四无色定名为菩萨摩诃萨菩提道。
shè lì zǐ bā jiě tuō mínɡ wéi pú sà mó hē sà pú tí dào
‚舍利子，八解脱名为菩萨摩诃萨菩提道，
bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchùmínɡ wéi pú sà mó hē sà pú
八胜处、九次第定、十遍处名为菩萨摩诃萨菩
tí dào
提道。
shè lì zǐ sì niàn zhù mínɡ wéi pú sà mó hē sà pú tí dào
‚舍利子，四念住名为菩萨摩诃萨菩提道，
sì zhènɡduàn sì shén zú wǔ ɡēn wǔ lì qī děnɡ jué zhī bā
四正断、四神足、五根、五力、七等觉支、八
shènɡdào zhī mínɡ wéi pú sà mó hē sà pú tí dào
圣道支名为菩萨摩诃萨菩提道。
- 138 -
shè lì zǐ kōnɡ jiě tuō ménmínɡ wéi pú sà mó hē sà pú tí
‚舍利子，空解脱门名为菩萨摩诃萨菩提
dào wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō ménmínɡ wéi pú sà mó hē sà pú tí dào
道，无相、无愿解脱门名为菩萨摩诃萨菩提道。
shè lì zǐ wǔ yǎnmínɡ wéi pú sà mó hē sà pú tí dào liù
‚舍利子，五眼名为菩萨摩诃萨菩提道，六
shéntōnɡmínɡ wéi pú sà mó hē sà pú tí dào
神通名为菩萨摩诃萨菩提道。
shè lì zǐ fó shí lì mínɡ wéi pú sà mó hē sà pú tí dào
‚舍利子，佛十力名为菩萨摩诃萨菩提道，
sì wú suǒ wèi sì wú ài jiě dà cí dà bēi dà xǐ dà shě
四无所畏、四无碍解、大慈、大悲、大喜、大舍、
shí bā fó bú ɡònɡ fǎ mínɡ wéi pú sà mó hē sà pú tí dào
十八佛不共法名为菩萨摩诃萨菩提道。
shè lì zǐ wú wànɡ shī fǎ mínɡ wéi pú sà mó hē sà pú tí
‚舍利子，无忘失法名为菩萨摩诃萨菩提
dào hénɡ zhù shě xìnɡmínɡ wéi pú sà mó hē sà pú tí dào
道，恒住舍性名为菩萨摩诃萨菩提道。
shè lì zǐ yī qiè tuó luó ní ménmínɡ wéi pú sà mó hē sà
‚舍利子，一切陀罗尼门名为菩萨摩诃萨
pú tí dào yī qiè sān mó dì ménmínɡ wéi pú sà mó hē sà pú tí dào
菩提道，一切三摩地门名为菩萨摩诃萨菩提道。
shè lì zǐ yī qiè zhì mínɡ wéi pú sà mó hē sà pú tí dào
‚舍利子，一切智名为菩萨摩诃萨菩提道，
dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì mínɡ wéi pú sà mó hē sà pú tí dào
道相智、一切相智名为菩萨摩诃萨菩提道。
shè lì zǐ rú shì děnɡ wú liànɡ wú biān dà ɡōnɡ dé jù mínɡ
‚舍利子，如是等无量无边大功德聚名
wéi pú sà mó hē sà pú tí dào
为菩萨摩诃萨菩提道。‛
shí shè lì zǐ zàn shànxiànyán shàn zāi shàn zāi chénɡ
时，舍利子赞善现言：
‚ 善哉！善哉！诚
rú suǒ shuō rú shì ɡōnɡ dé wéi yóu hé děnɡ bō luó mì duō shì lì suǒ
如所说。如是功德为由何等波罗蜜多势力所
zhì
致？‛
shànxiànyán shè lì zǐ rú shì ɡōnɡ dé jiē yóu bō rě bō luó
善现言：
‚舍利子，如是功德皆由般若波罗
- 139 -
mì duō shì lì suǒ zhì hé yǐ ɡù shè lì zǐ rú shì bō rě bō luó
蜜多势力所致。何以故？舍利子，如是般若波罗
mì duōnénɡ yǔ yī qiè shàn fǎ wéi mǔ yī qiē shēnɡwén dú jué pú
蜜多能与一切善法为母，一切声闻、独觉、菩
sà rú lái shàn fǎ cónɡ cǐ shēnɡ ɡù shè lì zǐ rú shì bō rě bō
萨、如来善法从此生故。舍利子，如是般若波
luó mì duō pǔ nénɡ shè shòu yī qiè shàn fǎ yī qiè shēnɡwén dú jué
罗蜜多普能摄受一切善法，一切声闻、独觉、
pú sà rú lái shàn fǎ yī cǐ zhù ɡù shè lì zǐ ɡuò qù zhū fó xiū
菩萨、如来善法依此住故。舍利子，过去诸佛修
xínɡ bō rě bō luó mì duō jí yuánmǎn ɡù yǐ zhènɡ wú shànɡzhènɡděnɡ
行般若波罗蜜多极圆满故，已证无上正等
pú tí zhuànmiào fǎ lún dù wú liànɡzhònɡ wèi lái zhū fó xiū xínɡ bō rě
菩提转妙法轮度无量众；未来诸佛修行般若
bō luó mì duō jí yuán mǎn ɡù dānɡ zhènɡ wú shànɡ zhènɡ děnɡ pú tí
波罗蜜多极圆满故，当证无上正等菩提
zhuànmiào fǎ lún dù wú liànɡzhònɡ xiàn zài shí fānɡ shì jiè zhū fó xiū xínɡ
转妙法轮度无量众；现在十方世界诸佛修行
bō rě bō luó mì duō jí yuánmǎn ɡù xiànzhènɡ wú shànɡzhènɡděnɡ pú
般若波罗蜜多极圆满故，现证无上正等菩
tí zhuànmiào fǎ lún dù wú liànɡzhònɡ
提转妙法轮度无量众。
大般若波罗蜜多经卷第七十五
- 140 -
《大般若波罗蜜多经卷第七十六》
dà bō rě bō luó mì duō jīnɡ juàn dì qī shí liù
大般若波罗蜜多经卷第七十六
chū fēn jìnɡ dào pǐn dì èr shí yī zhī èr

初分净道品第二十一之二
shè lì zǐ ruò pú sà mó hē sà wénshuō bō rě bō luó mì
‚舍利子，若菩萨摩诃萨闻说般若波罗蜜
duō xīn wú yí huò yì bù mí mèn dānɡ zhī shì pú sà mó hē sà zhù
多，心无疑惑亦不迷闷，当知是菩萨摩诃萨住
rú shì zhù bù lí zuò yì wèi yù jiù hù yī qiè yǒuqínɡ chánɡ bù shě
如是住不离作意，谓欲救护一切有情，常不舍
lí yī qiè yǒuqínɡ dà bēi zuò yì
离一切有情大悲作意。‛
shí shè lì zǐ wèi shànxiànyán ruò pú sà mó hē sà zhù rú
时，舍利子谓善现言：
‚若菩萨摩诃萨住如
shì zhù bù lí zuò yì zhě zé yī qiè yǒuqínɡ yì yīnɡchénɡ pú sà mó hē
是住不离作意者，则一切有情亦应成菩萨摩诃
sà hé yǐ ɡù yǐ yī qiè yǒu qínɡ yì chánɡ bù lí cǐ zuò yì ɡù
萨。何以故？以一切有情亦常不离此作意故，
shì zé pú sà mó hē sà yǔ yī qiè yǒuqínɡyīnɡ wú chā bié
是则菩萨摩诃萨与一切有情应无差别。‛
ěr shí jù shòushànxiàn zàn shè lì zǐ yán shàn zāi shàn zāi
尔时，具寿善现赞舍利子言：
‚ 善哉！善哉！
chénɡ rú suǒ shuō nénɡ rú shí qǔ wǒ suǒ shuō yì suǒ yǐ zhě hé shè
诚如所说，能如实取我所说义。所以者何？舍
lì zǐ yǒuqínɡ fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu wǒ mìnɡ
利子，有情非有故，当知作意亦非有；我、命
zhě shēnɡ zhě yǎnɡ zhě shì fū bǔ tè qié luó yì shēnɡ rú
者、生者、养者、士夫、补特伽罗、意生、儒
tónɡ zuò zhě shòu zhě zhī zhě jiàn zhě fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò
童、作者、受者、知者、见者非有故，当知作
yì yì fēi yǒu yǒuqínɡ wú shí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú shí wǒ nǎi
意亦非有。有情无实故，当知作意亦无实；我乃
- 141 -
zhì jiàn zhě wú shí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú shí yǒuqínɡ wú zì xìnɡ ɡù
至见者无实故，当知作意亦无实。有情无自性故，
dānɡ zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ wǒ nǎi zhì jiàn zhě wú zì xìnɡ ɡù dānɡ
当知作意亦无自性；我乃至见者无自性故，当
zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ yǒu qínɡkōnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ
知作意亦无自性。有情空故，当知作意亦空；
wǒ nǎi zhì jiàn zhě kōnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ yǒuqínɡyuǎn lí ɡù
我乃至见者空故，当知作意亦空。有情远离故，
dānɡ zhī zuò yì yì yuǎn lí wǒ nǎi zhì jiàn zhě yuǎn lí ɡù dānɡ zhī zuò
当知作意亦远离；我乃至见者远离故，当知作
yì yì yuǎn lí yǒuqínɡ jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì jì jìnɡ wǒ
意亦远离。有情寂静故，当知作意亦寂静；我
nǎi zhì jiàn zhě jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì jì jìnɡ yǒuqínɡ wú jué zhī
乃至见者寂静故，当知作意亦寂静。有情无觉知
ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú jué zhī wǒ nǎi zhì jiàn zhě wú jué zhī ɡù
故，当知作意亦无觉知；我乃至见者无觉知故，
dānɡ zhī zuò yì yì wú jué zhī
当知作意亦无觉知。
shè lì zǐ sè fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu shòu
‚舍利子，
色非有故，当知作意亦非有；受、
xiǎnɡ xínɡ shí fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu sè wú shí
想、行、识非有故，当知作意亦非有。色无实
ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú shí shòu xiǎnɡ xínɡ shí wú shí ɡù
故，当知作意亦无实；受、想、行、识无实故，
dānɡ zhī zuò yì yì wú shí sè wú zì xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú
当知作意亦无实。色无自性故，当知作意亦无
zì xìnɡ shòu xiǎnɡ xínɡ shí wú zì xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì
自性；受、想、行、识无自性故，当知作意亦
wú zì xìnɡ sè kōnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ shòu xiǎnɡ xínɡ
无自性。色空故，当知作意亦空；受、想、行、
shí kōnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ sè yuǎn lí ɡù dānɡ zhī zuò yì
识空故，当知作意亦空。色远离故，当知作意
yì yuǎn lí shòu xiǎnɡ xínɡ shí yuǎn lí ɡù dānɡ zhī zuò yì
亦远离；受、想、行、识远离故，当知作意
yì yuǎn lí sè jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì jì jìnɡ shòu xiǎnɡ
亦远离。色寂静故，当知作意亦寂静；受、想、
xínɡ shí jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì jì jìnɡ sè wú jué zhī ɡù
行、识寂静故，当知作意亦寂静。色无觉知故，
- 142 -
dānɡ zhī zuò yì yì wú jué zhī shòu xiǎnɡ xínɡ shí wú jué zhī ɡù
当知作意亦无觉知；受、想、行、识无觉知故，
shè lì zǐ yǎnchù fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu
‚舍利子，眼处非有故，当知作意亦非有；
ěr bí shé shēn yì chù fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi
耳、鼻、舌、身、意处非有故，当知作意亦非
yǒu yǎnchù wú shí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú shí ěr bí shé
有。眼处无实故，当知作意亦无实；耳、鼻、舌、
shēn yì chù wú shí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú shí yǎnchù wú zì
身、意处无实故，当知作意亦无实。眼处无自
xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ ěr bí shé shēn yì
性故，当知作意亦无自性；耳、鼻、舌、身、意
chù wú zì xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ yǎn chù kōnɡ ɡù
处无自性故，当知作意亦无自性。眼处空故，
dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ ěr bí shé shēn yì chùkōnɡ ɡù
当知作意亦空；耳、鼻、舌、身、意处空故，
dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ yǎnchùyuǎn lí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì yuǎn
当知作意亦空。眼处远离故，当知作意亦远
lí ěr bí shé shēn yì chùyuǎn lí ɡù dānɡ zhī zuò yì
离；耳、鼻、舌、身、意处远离故，当知作意
yì yuǎn lí yǎn chù jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì jì jìnɡ ěr
亦远离。眼处寂静故，当知作意亦寂静；耳、
bí shé shēn yì chù jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì jì jìnɡ
鼻、舌、身、意处寂静故，当知作意亦寂静。
yǎnchù wú jué zhī ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú jué zhī ěr bí shé
眼处无觉知故，当知作意亦无觉知；耳、鼻、舌、
shēn yì chù wú jué zhī ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú jué zhī
身、意处无觉知故，当知作意亦无觉知。
shè lì zǐ sè chù fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu
‚舍利子，色处非有故，当知作意亦非有；
shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chù fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi
声、香、味、触、法处非有故，当知作意亦非
yǒu sè chù wú shí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú shí shēnɡ xiānɡ
有。色处无实故，当知作意亦无实；声、香、
wèi chù fǎ chù wú shí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú shí sè chù wú
味、触、法处无实故，当知作意亦无实。色处无
- 143 -
zì xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ shēnɡ xiānɡ wèi chù
自性故，当知作意亦无自性；声、香、味、触、
fǎ chù wú zì xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ sè chùkōnɡ ɡù
法处无自性故，当知作意亦无自性。色处空故，
dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chùkōnɡ ɡù
当知作意亦空；声、香、味、触、法处空故，
dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ sè chùyuǎn lí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì yuǎn
当知作意亦空。色处远离故，当知作意亦远
lí shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chùyuǎn lí ɡù dānɡ zhī zuò
离；声、香、味、触、法处远离故，当知作
yì yì yuǎn lí sè chù jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì jì jìnɡ shēnɡ
意亦远离。色处寂静故，当知作意亦寂静；声、
xiānɡ wèi chù fǎ chù jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì jì jìnɡ
香、味、触、法处寂静故，当知作意亦寂静。
sè chù wú jué zhī ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú jué zhī shēnɡ xiānɡ
色处无觉知故，当知作意亦无觉知；声、香、
wèi chù fǎ chù wú jué zhī ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú jué zhī
味、触、法处无觉知故，当知作意亦无觉知。
shè lì zǐ yǎn jiè fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu
‚舍利子，眼界非有故，当知作意亦非有；
sè jiè yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi yǒu
色界、眼识界及眼触、眼触为缘所生诸受非有
ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu yǎn jiè wú shí ɡù dānɡ zhī zuò yì
故，当知作意亦非有。眼界无实故，当知作意
yì wú shí sè jiè nǎi zhì yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú shí ɡù
亦无实；色界乃至眼触为缘所生诸受无实故，
dānɡ zhī zuò yì yì wú shí yǎn jiè wú zì xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì
当知作意亦无实。眼界无自性故，当知作意亦
wú zì xìnɡ sè jiè nǎi zhì yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú zì xìnɡ ɡù
无自性；
色界乃至眼触为缘所生诸受无自性故，
dānɡ zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ yǎn jiè kōnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ
当知作意亦无自性。眼界空故，当知作意亦空；
sè jiè nǎi zhì yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòukōnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì
色界乃至眼触为缘所生诸受空故，当知作意
yì kōnɡ yǎn jiè yuǎn lí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì yuǎn lí sè jiè nǎi
亦空。眼界远离故，当知作意亦远离；色界乃
zhì yǎn chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu yuǎn lí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì
至眼触为缘所生诸受远离故，当知作意亦
- 144 -
yuǎn lí yǎn jiè jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì jì jìnɡ sè jiè nǎi
远离。眼界寂静故，当知作意亦寂静；色界乃
zhì yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì jì
至眼触为缘所生诸受寂静故，当知作意亦寂
jìnɡ yǎn jiè wú jué zhī ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú jué zhī sè jiè nǎi
静。眼界无觉知故，当知作意亦无觉知；色界乃
zhì yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú jué zhī ɡù dānɡ zhī zuò yì yì
至眼触为缘所生诸受无觉知故，当知作意亦
wú jué zhī
无觉知。
shè lì zǐ ěr jiè fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu
‚舍利子，耳界非有故，当知作意亦非有；
shēnɡ jiè ěr shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi
声界、耳识界及耳触、耳触为缘所生诸受非
yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu ěr jiè wú shí ɡù dānɡ zhī zuò
有故，当知作意亦非有。耳界无实故，当知作
yì yì wú shí shēnɡ jiè nǎi zhì ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú shí
意亦无实，声界乃至耳触为缘所生诸受无实
ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú shí ěr jiè wú zì xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò
故，当知作意亦无实。耳界无自性故，当知作
yì yì wú zì xìnɡ shēnɡ jiè nǎi zhì ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú
意亦无自性；声界乃至耳触为缘所生诸受无
zì xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ ěr jiè kōnɡ ɡù dānɡ zhī
自性故，当知作意亦无自性。耳界空故，当知
zuò yì yì kōnɡ shēnɡ jiè nǎi zhì ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu kōnɡ
作意亦空；声界乃至耳触为缘所生诸受空
ɡù dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ ěr jiè yuǎn lí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì
故，当知作意亦空。耳界远离故，当知作意亦
yuǎn lí shēnɡ jiè nǎi zhì ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuyuǎn lí ɡù
远离；声界乃至耳触为缘所生诸受远离故，
dānɡ zhī zuò yì yì yuǎn lí ěr jiè jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì jì
当知作意亦远离。耳界寂静故，当知作意亦寂
jìnɡ shēnɡ jiè nǎi zhì ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu jì jìnɡ ɡù dānɡ
静；声界乃至耳触为缘所生诸受寂静故，当
zhī zuò yì yì jì jìnɡ ěr jiè wú jué zhī ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú jué
知作意亦寂静。耳界无觉知故，当知作意亦无觉
zhī shēnɡ jiè nǎi zhì ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú jué zhī ɡù
知；声界乃至耳触为缘所生诸受无觉知故，
- 145 -
shè lì zǐ bí jiè fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu
‚舍利子，鼻界非有故，当知作意亦非有；
xiānɡ jiè bí shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi yǒu
香界、鼻识界及鼻触、鼻触为缘所生诸受非有
ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu bí jiè wú shí ɡù dānɡ zhī zuò yì
故，当知作意亦非有。鼻界无实故，当知作意
yì wú shí xiānɡ jiè nǎi zhì bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú shí ɡù
亦无实；香界乃至鼻触为缘所生诸受无实故，
dānɡ zhī zuò yì yì wú shí bí jiè wú zì xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì
当知作意亦无实。鼻界无自性故，当知作意亦
wú zì xìnɡ xiānɡ jiè nǎi zhì bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú zì xìnɡ
无自性；香界乃至鼻触为缘所生诸受无自性
ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ bí jiè kōnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì
故，当知作意亦无自性。鼻界空故，当知作意
yì kōnɡ xiānɡ jiè nǎi zhì bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòukōnɡ ɡù dānɡ
亦空；香界乃至鼻触为缘所生诸受空故，当
zhī zuò yì yì kōnɡ bí jiè yuǎn lí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì yuǎn lí
知作意亦空。鼻界远离故，当知作意亦远离；
xiānɡ jiè nǎi zhì bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu yuǎn lí ɡù dānɡ zhī
香界乃至鼻触为缘所生诸受远离故，当知
zuò yì yì yuǎn lí bí jiè jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì jì jìnɡ
作意亦远离。鼻界寂静故，当知作意亦寂静；
xiānɡ jiè nǎi zhì bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò
香界乃至鼻触为缘所生诸受寂静故，当知作
yì yì jì jìnɡ bí jiè wú jué zhī ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú jué zhī
意亦寂静。鼻界无觉知故，当知作意亦无觉知；
xiānɡ jiè nǎi zhì bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú jué zhī ɡù dānɡ zhī
香界乃至鼻触为缘所生诸受无觉知故，当知
zuò yì yì wú jué zhī
作意亦无觉知。
shè lì zǐ shé jiè fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu
‚舍利子，舌界非有故，当知作意亦非有；
wèi jiè shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi yǒu
味界、舌识界及舌触、舌触为缘所生诸受非有
ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu shé jiè wú shí ɡù dānɡ zhī zuò yì
故，当知作意亦非有。舌界无实故，当知作意
- 146 -
yì wú shí wèi jiè nǎi zhì shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú shí ɡù
亦无实；味界乃至舌触为缘所生诸受无实故，
dānɡ zhī zuò yì yì wú shí shé jiè wú zì xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì
当知作意亦无实。舌界无自性故，当知作意亦
wú zì xìnɡ wèi jiè nǎi zhì shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú zì xìnɡ ɡù
无自性；
味界乃至舌触为缘所生诸受无自性故，
dānɡ zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ shé jiè kōnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ
当知作意亦无自性。舌界空故，当知作意亦空；
wèi jiè nǎi zhì shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòukōnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì
味界乃至舌触为缘所生诸受空故，当知作意
yì kōnɡ shé jiè yuǎn lí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì yuǎn lí wèi jiè nǎi
亦空。舌界远离故，当知作意亦远离；味界乃
zhì shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu yuǎn lí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì
至舌触为缘所生诸受远离故，当知作意亦
yuǎn lí shé jiè jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì jì jìnɡ wèi jiè nǎi
远离。舌界寂静故，当知作意亦寂静；味界乃
zhì shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì jì
至舌触为缘所生诸受寂静故，当知作意亦寂
jìnɡ shé jiè wú jué zhī ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú jué zhī wèi jiè nǎi
静。舌界无觉知故，当知作意亦无觉知；味界乃
zhì shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú jué zhī ɡù dānɡ zhī zuò yì yì
至舌触为缘所生诸受无觉知故，当知作意亦
wú jué zhī
无觉知。
shè lì zǐ shēn jiè fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu
‚舍利子，身界非有故，当知作意亦非有；
chù jiè shēn shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi
触界、身识界及身触、身触为缘所生诸受非
yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu shēn jiè wú shí ɡù dānɡ zhī zuò
有故，当知作意亦非有。身界无实故，当知作
yì yì wú shí chù jiè nǎi zhì shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú shí
意亦无实；触界乃至身触为缘所生诸受无实
ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú shí shēn jiè wú zì xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò
故，当知作意亦无实。身界无自性故，当知作
yì yì wú zì xìnɡ chù jiè nǎi zhì shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú
意亦无自性；触界乃至身触为缘所生诸受无
zì xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ shēn jiè kōnɡ ɡù dānɡ zhī
自性故，当知作意亦无自性。身界空故，当知
- 147 -
zuò yì yì kōnɡ chù jiè nǎi zhì shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòukōnɡ ɡù
作意亦空；触界乃至身触为缘所生诸受空故，
dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ shēn jiè yuǎn lí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì yuǎn
当知作意亦空。身界远离故，当知作意亦远
lí chù jiè nǎi zhì shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuyuǎn lí ɡù dānɡ
离；触界乃至身触为缘所生诸受远离故，当
zhī zuò yì yì yuǎn lí shēn jiè jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì jì jìnɡ
知作意亦远离。身界寂静故，当知作意亦寂静；
chù jiè nǎi zhì shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò
触界乃至身触为缘所生诸受寂静故，当知作
yì yì jì jìnɡ shēn jiè wú jué zhī ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú jué zhī
意亦寂静。身界无觉知故，当知作意亦无觉知；
chù jiè nǎi zhì shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú jué zhī ɡù dānɡ zhī
触界乃至身触为缘所生诸受无觉知故，当知
zuò yì yì wú jué zhī
作意亦无觉知。
shè lì zǐ yì jiè fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu
‚舍利子，意界非有故，当知作意亦非有；
fǎ jiè yì shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fēi yǒu
法界、意识界及意触、意触为缘所生诸受非有
ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu yì jiè wú shí ɡù dānɡ zhī zuò yì
故，当知作意亦非有。意界无实故，当知作意
yì wú shí fǎ jiè nǎi zhì yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú shí ɡù
亦无实；法界乃至意触为缘所生诸受无实故，
dānɡ zhī zuò yì yì wú shí yì jiè wú zì xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì
当知作意亦无实。意界无自性故，当知作意亦
wú zì xìnɡ fǎ jiè nǎi zhì yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú zì xìnɡ ɡù
无自性；
法界乃至意触为缘所生诸受无自性故，
dānɡ zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ yì jiè kōnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ
当知作意亦无自性。意界空故，当知作意亦空；
fǎ jiè nǎi zhì yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòukōnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì
法界乃至意触为缘所生诸受空故，当知作意
yì kōnɡ yì jiè yuǎn lí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì yuǎn lí fǎ jiè nǎi
亦空。意界远离故，当知作意亦远离；法界乃
zhì yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu yuǎn lí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì
至意触为缘所生诸受远离故，当知作意亦
yuǎn lí yì jiè jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì jì jìnɡ fǎ jiè nǎi
远离。意界寂静故，当知作意亦寂静；法界乃
- 148 -
zhì yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì jì
至意触为缘所生诸受寂静故，当知作意亦寂
jìnɡ yì jiè wú jué zhī ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú jué zhī fǎ jiè nǎi
静。意界无觉知故，当知作意亦无觉知；法界乃
zhì yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú jué zhī ɡù dānɡ zhī zuò yì yì
至意触为缘所生诸受无觉知故，当知作意亦
wú jué zhī
无觉知。
shè lì zǐ dì jiè fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu
‚舍利子，地界非有故，当知作意亦非有；
shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi
水、火、风、空、识界非有故，当知作意亦非
yǒu dì jiè wú shí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú shí shuǐ huǒ fēnɡ
有。地界无实故，当知作意亦无实；水、火、风、
kōnɡ shí jiè wú shí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú shí dì jiè wú zì
空、识界无实故，当知作意亦无实。地界无自
xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ
性故，当知作意亦无自性；水、火、风、空、
shí jiè wú zì xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ dì jiè kōnɡ ɡù
识界无自性故，当知作意亦无自性。地界空故，
dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè kōnɡ ɡù
当知作意亦空；水、火、风、空、识界空故，
dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ dì jiè yuǎn lí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì yuǎn
当知作意亦空。地界远离故，当知作意亦远
lí shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè yuǎn lí ɡù dānɡ zhī zuò yì
离；水、火、风、空、识界远离故，当知作意
yì yuǎn lí dì jiè jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì jì jìnɡ shuǐ
亦远离。地界寂静故，当知作意亦寂静；水、
huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì jì jìnɡ
火、风、空、识界寂静故，当知作意亦寂静。
dì jiè wú jué zhī ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú jué zhī shuǐ huǒ fēnɡ
地界无觉知故，当知作意亦无觉知；水、火、风、
kōnɡ shí jiè wú jué zhī ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú jué zhī
空、识界无觉知故，当知作意亦无觉知。
shè lì zǐ kǔ shènɡ dì fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi
‚舍利子，苦圣谛非有故，当知作意亦非
yǒu jí miè dàoshènɡ dì fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu
有；集、灭、道圣谛非有故，当知作意亦非有。
- 149 -
kǔ shènɡ dì wú shí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú shí jí miè dào
苦圣谛无实故，当知作意亦无实；集、灭、道
shènɡ dì wú shí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú shí kǔ shènɡ dì wú zì xìnɡ
圣谛无实故，当知作意亦无实。苦圣谛无自性
ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ jí miè dàoshènɡ dì wú zì
故，当知作意亦无自性；集、灭、道圣谛无自
xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ kǔ shènɡ dì kōnɡ ɡù dānɡ zhī
性故，当知作意亦无自性。苦圣谛空故，当知
zuò yì yì kōnɡ jí miè dàoshènɡ dì kōnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì
作意亦空；集、灭、道圣谛空故，当知作意亦
kōnɡ kǔ shènɡ dì yuǎn lí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì yuǎn lí jí
空。苦圣谛远离故，当知作意亦远离；集、
miè dàoshènɡ dì yuǎn lí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì yuǎn lí kǔ shènɡ
灭、道圣谛远离故，当知作意亦远离。苦圣
dì jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì jì jìnɡ jí miè dàoshènɡ dì
谛寂静故，当知作意亦寂静；集、灭、道圣谛
jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì jì jìnɡ kǔ shènɡ dì wú jué zhī ɡù
寂静故，当知作意亦寂静。苦圣谛无觉知故，
dānɡ zhī zuò yì yì wú jué zhī jí miè dàoshènɡ dì wú jué zhī ɡù
当知作意亦无觉知；集、灭、道圣谛无觉知故，
shè lì zǐ wú mínɡ fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu
‚舍利子，无明非有故，当知作意亦非有；
xínɡ shí mínɡ sè liù chù chù shòu ài qǔ yǒu shēnɡ
行、识、名色、六处、触、受、爱、取、有、生、
lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu wú
老死愁叹苦忧恼非有故，当知作意亦非有。无
mínɡ wú shí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú shí xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn
明无实故，当知作意亦无实；行乃至老死愁叹
kǔ yōunǎo wú shí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú shí wú mínɡ wú zì xìnɡ
苦忧恼无实故，当知作意亦无实。无明无自性
ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōu
故，当知作意亦无自性；行乃至老死愁叹苦忧
nǎo wú zì xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ wú mínɡkōnɡ ɡù
恼无自性故，当知作意亦无自性。无明空故，
dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎokōnɡ ɡù
当知作意亦空；行乃至老死愁叹苦忧恼空故，
- 150 -
dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ wú mínɡyuǎn lí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì yuǎn
当知作意亦空。无明远离故，当知作意亦远
lí xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎoyuǎn lí ɡù dānɡ zhī zuò yì
离；行乃至老死愁叹苦忧恼远离故，当知作意
yì yuǎn lí wú mínɡ jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì jì jìnɡ xínɡ nǎi
亦远离。无明寂静故，当知作意亦寂静；行乃
zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōu nǎo jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì jì jìnɡ
至老死愁叹苦忧恼寂静故，当知作意亦寂静。
wú mínɡ wú jué zhī ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú jué zhī xínɡ nǎi zhì lǎo
无明无觉知故，当知作意亦无觉知；行乃至老
sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo wú jué zhī ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú jué zhī
死愁叹苦忧恼无觉知故，当知作意亦无觉知。
shè lì zǐ nèi kōnɡ fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu
‚舍利子，内空非有故，当知作意亦非有；
wài kōnɡ nèi wài kōnɡ kōnɡkōnɡ dà kōnɡ shènɡ yì kōnɡ yǒu wéi
外空、内外空、空空、大空、胜义空、有为
kōnɡ wú wéi kōnɡ bì jìnɡ kōnɡ wú jì kōnɡ sàn kōnɡ wú biàn yì
空、无为空、毕竟空、无际空、散空、无变异
kōnɡ běnxìnɡkōnɡ zì xiànɡkōnɡ ɡònɡxiànɡkōnɡ yī qiè fǎ kōnɡ
空、本性空、自相空、共相空、一切法空、
bù kě dé kōnɡ wú xìnɡkōnɡ zì xìnɡkōnɡ wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ fēi yǒu
不可得空、无性空、自性空、无性自性空非有
ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu nèi kōnɡ wú shí ɡù dānɡ zhī zuò yì
故，当知作意亦非有。内空无实故，当知作意
yì wú shí wài kōnɡ nǎi zhì wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ wú shí ɡù dānɡ zhī zuò
亦无实；外空乃至无性自性空无实故，当知作
yì yì wú shí nèi kōnɡ wú zì xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ
意亦无实。内空无自性故，当知作意亦无自性；
wài kōnɡ nǎi zhì wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ wú zì xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú
外空乃至无性自性空无自性故，当知作意亦无
zì xìnɡ nèi kōnɡkōnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ wài kōnɡ nǎi zhì wú
自性。内空空故，当知作意亦空；外空乃至无
xìnɡ zì xìnɡkōnɡkōnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ nèi kōnɡyuǎn lí ɡù
性自性空空故，当知作意亦空。内空远离故，
dānɡ zhī zuò yì yì yuǎn lí wài kōnɡ nǎi zhì wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡyuǎn lí
当知作意亦远离；外空乃至无性自性空远离
ɡù dānɡ zhī zuò yì yì yuǎn lí nèi kōnɡ jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì
故，当知作意亦远离。内空寂静故，当知作意
- 151 -
yì jì jìnɡ wài kōnɡ nǎi zhì wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò
亦寂静；外空乃至无性自性空寂静故，当知作
yì yì jì jìnɡ nèi kōnɡ wú jué zhī ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú jué zhī
意亦寂静。内空无觉知故，当知作意亦无觉知；
wài kōnɡ nǎi zhì wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ wú jué zhī ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú
外空乃至无性自性空无觉知故，当知作意亦无
jué zhī
觉知。
shè lì zǐ zhēn rú fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu
‚舍利子，真如非有故，当知作意亦非有；
fǎ jiè fǎ xìnɡ bù xū wànɡxìnɡ bú biàn yì xìnɡ pínɡděnɡxìnɡ
法界、法性、不虚妄性、不变异性、平等性、
lí shēnɡxìnɡ fǎ dìnɡ fǎ zhù shí jì xū kōnɡ jiè bù sī yì
离生性、法定、法住、实际、虚空界、不思议
jiè fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu zhēn rú wú shí ɡù dānɡ
界非有故，当知作意亦非有。真如无实故，当
zhī zuò yì yì wú shí fǎ jiè nǎi zhì bù sī yì jiè wú shí ɡù dānɡ zhī
知作意亦无实；法界乃至不思议界无实故，当知
zuò yì yì wú shí zhēn rú wú zì xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú zì
作意亦无实。真如无自性故，当知作意亦无自
xìnɡ fǎ jiè nǎi zhì bù sī yì jiè wú zì xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú
性；法界乃至不思议界无自性故，当知作意亦无
zì xìnɡ zhēn rú kōnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ fǎ jiè nǎi zhì bù
自性。真如空故，当知作意亦空；法界乃至不
sī yì jiè kōnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ zhēn rú yuǎn lí ɡù dānɡ
思议界空故，当知作意亦空。真如远离故，当
zhī zuò yì yì yuǎn lí fǎ jiè nǎi zhì bù sī yì jiè yuǎn lí ɡù dānɡ
知作意亦远离；法界乃至不思议界远离故，当
zhī zuò yì yì yuǎn lí zhēn rú jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì jì jìnɡ
知作意亦远离。真如寂静故，当知作意亦寂静；
fǎ jiè nǎi zhì bù sī yì jiè jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì jì jìnɡ
法界乃至不思议界寂静故，当知作意亦寂静。
zhēn rú wú jué zhī ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú jué zhī fǎ jiè nǎi zhì
真如无觉知故，当知作意亦无觉知；法界乃至
bù sī yì jiè wú jué zhī ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú jué zhī
不思议界无觉知故，当知作意亦无觉知。
shè lì zǐ bù shī bō luó mì duō fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì
‚舍利子，布施波罗蜜多非有故，当知作意
- 152 -
yì fēi yǒu jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì
亦非有；净戒、安忍、精进、静虑、般若波罗蜜
duō fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu bù shī bō luó mì duō wú shí
多非有故，当知作意亦非有。布施波罗蜜多无实
ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú shí jìnɡ jiè nǎi zhì bō rě bō luó mì duō wú
故，当知作意亦无实；净戒乃至般若波罗蜜多无
shí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú shí bù shī bō luó mì duō wú zì xìnɡ ɡù
实故，当知作意亦无实。布施波罗蜜多无自性故，
dānɡ zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ jìnɡ jiè nǎi zhì bō rě bō luó mì duō wú
当知作意亦无自性；净戒乃至般若波罗蜜多无
zì xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ bù shī bō luó mì duōkōnɡ
自性故，当知作意亦无自性。布施波罗蜜多空
ɡù dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ jìnɡ jiè nǎi zhì bō rě bō luó mì duōkōnɡ
故，当知作意亦空；净戒乃至般若波罗蜜多空
ɡù dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ bù shī bō luó mì duōyuǎn lí ɡù dānɡ
故，当知作意亦空。布施波罗蜜多远离故，当
zhī zuò yì yì yuǎn lí jìnɡ jiè nǎi zhì bō rě bō luó mì duōyuǎn lí ɡù
知作意亦远离。净戒乃至般若波罗蜜多远离故，
dānɡ zhī zuò yì yì yuǎn lí bù shī bō luó mì duō jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī
当知作意亦远离。布施波罗蜜多寂静故，当知
zuò yì yì jì jìnɡ jìnɡ jiè nǎi zhì bō rě bō luó mì duō jì jìnɡ ɡù dānɡ
作意亦寂静；净戒乃至般若波罗蜜多寂静故，当
zhī zuò yì yì jì jìnɡ bù shī bō luó mì duō wú jué zhī ɡù dānɡ zhī zuò
知作意亦寂静。布施波罗蜜多无觉知故，当知作
yì yì wú jué zhī jìnɡ jiè nǎi zhì bō rě bō luó mì duō wú jué zhī ɡù
意亦无觉知；净戒乃至般若波罗蜜多无觉知故，
shè lì zǐ sì jìnɡ lǜ fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu
‚舍利子，四静虑非有故，当知作意亦非有；
sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡ fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu
四无量、四无色定非有故，当知作意亦非有。
sì jìnɡ lǜ wú shí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú shí sì wú liànɡ sì wú
四静虑无实故，当知作意亦无实；四无量、四无
sè dìnɡ wú shí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú shí sì jìnɡ lǜ wú zì xìnɡ ɡù
色定无实故，当知作意亦无实。四静虑无自性故，
dānɡ zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡ wú zì xìnɡ
当知作意亦无自性；四无量、四无色定无自性
- 153 -
ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ sì jìnɡ lǜ kōnɡ ɡù dānɡ zhī zuò
故，当知作意亦无自性。四静虑空故，当知作
yì yì kōnɡ sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡkōnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì
意亦空；四无量、四无色定空故，当知作意亦
kōnɡ sì jìnɡ lǜ yuǎn lí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì yuǎn lí sì wú liànɡ
空。四静虑远离故，当知作意亦远离；四无量、
sì wú sè dìnɡyuǎn lí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì yuǎn lí sì jìnɡ lǜ jì
四无色定远离故，当知作意亦远离。四静虑寂
jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì jì jìnɡ sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡ jì
静故，当知作意亦寂静；四无量、四无色定寂
jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì jì jìnɡ sì jìnɡ lǜ wú jué zhī ɡù dānɡ
静故，当知作意亦寂静。四静虑无觉知故，当
zhī zuò yì yì wú jué zhī sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡ wú jué zhī ɡù
知作意亦无觉知；四无量、四无色定无觉知故，
shè lì zǐ bā jiě tuō fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu
‚舍利子，八解脱非有故，当知作意亦非有；
bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì
八胜处、九次第定、十遍处非有故，当知作意
yì fēi yǒu bā jiě tuō wú shí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú shí bā shènɡ
亦非有。八解脱无实故，当知作意亦无实；八胜
chù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù wú shí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú
处、九次第定、十遍处无实故，当知作意亦无
shí bā jiě tuō wú zì xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ bā shènɡ
实。八解脱无自性故，当知作意亦无自性；八胜
chù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù wú zì xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì
处、九次第定、十遍处无自性故，当知作意亦
wú zì xìnɡ bā jiě tuō kōnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ bā shènɡchù
无自性。八解脱空故，当知作意亦空；八胜处、
jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchùkōnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ bā jiě
九次第定、十遍处空故，当知作意亦空。八解
tuō yuǎn lí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì yuǎn lí bā shènɡchù jiǔ cì dì
脱远离故，当知作意亦远离；八胜处、九次第
dìnɡ shí biànchùyuǎn lí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì yuǎn lí bā jiě tuō
定、十遍处远离故，当知作意亦远离。八解脱
jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì jì jìnɡ bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ
寂静故，当知作意亦寂静；八胜处、九次第定、
- 154 -
shí biànchù jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì jì jìnɡ bā jiě tuō wú jué zhī
十遍处寂静故，当知作意亦寂静。八解脱无觉知
ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú jué zhī bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ
故，当知作意亦无觉知；八胜处、九次第定、
shí biànchù wú jué zhī ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú jué zhī
十遍处无觉知故，当知作意亦无觉知。
shè lì zǐ sì niàn zhù fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu
‚舍利子，四念住非有故，当知作意亦非有；
sì zhènɡduàn sì shén zú wǔ ɡēn wǔ lì qī děnɡ jué zhī bā
四正断、四神足、五根、五力、七等觉支、八
shènɡdào zhī fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu sì niàn zhù wú shí
圣道支非有故，当知作意亦非有。四念住无实
ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú shí sì zhènɡduàn nǎi zhì bā shènɡdào zhī
故，当知作意亦无实；四正断乃至八圣道支
wú shí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú shí sì niàn zhù wú zì xìnɡ ɡù dānɡ
无实故，当知作意亦无实。四念住无自性故，当
zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ sì zhènɡduàn nǎi zhì bā shènɡdào zhī wú zì
知作意亦无自性；四正断乃至八圣道支无自
xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ sì niàn zhù kōnɡ ɡù dānɡ zhī
性故，当知作意亦无自性。四念住空故，当知
zuò yì yì kōnɡ sì zhènɡduàn nǎi zhì bā shènɡdào zhī kōnɡ ɡù dānɡ zhī
作意亦空；四正断乃至八圣道支空故，当知
zuò yì yì kōnɡ sì niàn zhù yuǎn lí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì yuǎn lí
作意亦空。四念住远离故，当知作意亦远离；
sì zhènɡ duàn nǎi zhì bā shènɡ dào zhī yuǎn lí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì
四正断乃至八圣道支远离故，当知作意亦
yuǎn lí sì niàn zhù jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì jì jìnɡ sì zhènɡ
远离。四念住寂静故，当知作意亦寂静；四正
duàn nǎi zhì bā shènɡdào zhī jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì jì jìnɡ sì
断乃至八圣道支寂静故，当知作意亦寂静。四
niàn zhù wú jué zhī ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú jué zhī sì zhènɡduàn nǎi
念住无觉知故，当知作意亦无觉知；四正断乃
zhì bā shènɡdào zhī wú jué zhī ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú jué zhī
至八圣道支无觉知故，当知作意亦无觉知。
shè lì zǐ kōnɡ jiě tuō mén fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì
‚舍利子，空解脱门非有故，当知作意亦
fēi yǒu wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì
非有；无相、无愿解脱门非有故，当知作意亦
- 155 -
fēi yǒu kōnɡ jiě tuō mén wú shí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú shí wú
非有。空解脱门无实故，当知作意亦无实；无
xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén wú shí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú shí kōnɡ
相、无愿解脱门无实故，当知作意亦无实。空
jiě tuō mén wú zì xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ wú xiànɡ
解脱门无自性故，当知作意亦无自性；无相、
wú yuàn jiě tuō mén wú zì xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ kōnɡ
无愿解脱门无自性故，当知作意亦无自性。空
jiě tuō ménkōnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ wú xiànɡ wú yuàn jiě
解脱门空故，当知作意亦空；无相、无愿解
tuō ménkōnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ kōnɡ jiě tuō ményuǎn lí ɡù
脱门空故，当知作意亦空。空解脱门远离故，
dānɡ zhī zuò yì yì yuǎn lí wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō ményuǎn lí ɡù
当知作意亦远离；无相、无愿解脱门远离故，
dānɡ zhī zuò yì yì yuǎn lí kōnɡ jiě tuō mén jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì
当知作意亦远离。空解脱门寂静故，当知作意
yì jì jìnɡ wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì
亦寂静；无相、无愿解脱门寂静故，当知作意
yì jì jìnɡ kōnɡ jiě tuō mén wú jué zhī ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú jué
亦寂静。空解脱门无觉知故，当知作意亦无觉
zhī wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén wú jué zhī ɡù dānɡ zhī zuò yì yì
知；无相、无愿解脱门无觉知故，当知作意亦
wú jué zhī
无觉知。
shè lì zǐ wǔ yǎn fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu
‚舍利子，五眼非有故，当知作意亦非有；
liù shéntōnɡ fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu wǔ yǎn wú shí ɡù
六神通非有故，当知作意亦非有。五眼无实故，
dānɡ zhī zuò yì yì wú shí liù shéntōnɡ wú shí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì
当知作意亦无实；六神通无实故，当知作意亦
wú shí wǔ yǎn wú zì xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ liù shén
无实。五眼无自性故，当知作意亦无自性；六神
tōnɡ wú zì xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ wǔ yǎn kōnɡ ɡù
通无自性故，当知作意亦无自性。五眼空故，
dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ liù shéntōnɡkōnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ
当知作意亦空；六神通空故，当知作意亦空。
wǔ yǎnyuǎn lí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì yuǎn lí liù shéntōnɡyuǎn lí
五眼远离故，当知作意亦远离；六神通远离
- 156 -
ɡù dānɡ zhī zuò yì yì yuǎn lí wǔ yǎn jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì
故，当知作意亦远离。五眼寂静故，当知作意
yì jì jìnɡ liù shéntōnɡ jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì jì jìnɡ wǔ
亦寂静；六神通寂静故，当知作意亦寂静。五
yǎn wú jué zhī ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú jué zhī liù shéntōnɡ wú jué
眼无觉知故，当知作意亦无觉知；六神通无觉
zhī ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú jué zhī
知故，当知作意亦无觉知。
shè lì zǐ fó shí lì fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu
‚舍利子，佛十力非有故，当知作意亦非有；
sì wú suǒ wèi sì wú ài jiě dà cí dà bēi dà xǐ dà shě
四无所畏、四无碍解、大慈、大悲、大喜、大舍、
shí bā fó bú ɡònɡ fǎ fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu fó shí
十八佛不共法非有故，当知作意亦非有。佛十
lì wú shí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú shí sì wú suǒ wèi nǎi zhì shí bā
力无实故，当知作意亦无实；四无所畏乃至十八
fó bú ɡònɡ fǎ wú shí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú shí fó shí lì wú
佛不共法无实故，当知作意亦无实。佛十力无
zì xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ sì wú suǒ wèi nǎi zhì shí bā
自性故，当知作意亦无自性；四无所畏乃至十八
fó bú ɡònɡ fǎ wú zì xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ fó shí
佛不共法无自性故，当知作意亦无自性。佛十
lì kōnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ sì wú suǒ wèi nǎi zhì shí bā fó
力空故，当知作意亦空；四无所畏乃至十八佛
bú ɡònɡ fǎ kōnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ fó shí lì yuǎn lí ɡù
不共法空故，当知作意亦空。佛十力远离故，
dānɡ zhī zuò yì yì yuǎn lí sì wú suǒ wèi nǎi zhì shí bā fó bú ɡònɡ fǎ
当知作意亦远离；四无所畏乃至十八佛不共法
yuǎn lí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì yuǎn lí fó shí lì jì jìnɡ ɡù dānɡ
远离故，当知作意亦远离。佛十力寂静故，当
zhī zuò yì yì jì jìnɡ sì wú suǒ wèi nǎi zhì shí bā fó bú ɡònɡ fǎ jì
知作意亦寂静；四无所畏乃至十八佛不共法寂
jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì jì jìnɡ fó shí lì wú jué zhī ɡù dānɡ
静故，当知作意亦寂静。佛十力无觉知故，当
zhī zuò yì yì wú jué zhī sì wú suǒ wèi nǎi zhì shí bā fó bú ɡònɡ fǎ
知作意亦无觉知；四无所畏乃至十八佛不共法
wú jué zhī ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú jué zhī
无觉知故，当知作意亦无觉知。
- 157 -
shè lì zǐ wú wànɡ shī fǎ fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì
‚舍利子，无忘失法非有故，当知作意亦
fēi yǒu hénɡ zhù shě xìnɡ fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu wú
非有；恒住舍性非有故，当知作意亦非有。无
wànɡ shī fǎ wú shí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú shí hénɡ zhù shě xìnɡ wú
忘失法无实故，当知作意亦无实；恒住舍性无
shí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú shí wú wànɡ shī fǎ wú zì xìnɡ ɡù
实故，当知作意亦无实。无忘失法无自性故，
dānɡ zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ hénɡ zhù shě xìnɡ wú zì xìnɡ ɡù dānɡ zhī
当知作意亦无自性；恒住舍性无自性故，当知
zuò yì yì wú zì xìnɡ wú wànɡ shī fǎ kōnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ
作意亦无自性。无忘失法空故，当知作意亦空；
hénɡ zhù shě xìnɡkōnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ wú wànɡ shī fǎ yuǎn
恒住舍性空故，当知作意亦空。无忘失法远
lí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì yuǎn lí hénɡ zhù shě xìnɡyuǎn lí ɡù dānɡ
离故，当知作意亦远离；恒住舍性远离故，当
zhī zuò yì yì yuǎn lí wú wànɡ shī fǎ jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì
知作意亦远离。无忘失法寂静故，当知作意亦
jì jìnɡ hénɡ zhù shě xìnɡ jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì jì jìnɡ wú
寂静；恒住舍性寂静故，当知作意亦寂静。无
wànɡ shī fǎ wú jué zhī ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú jué zhī hénɡ zhù shě
忘失法无觉知故，当知作意亦无觉知；恒住舍
xìnɡ wú jué zhī ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú jué zhī
性无觉知故，当知作意亦无觉知。
shè lì zǐ yī qiè tuó luó ní mén fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì
‚舍利子，一切陀罗尼门非有故，当知作意
yì fēi yǒu yī qiè sān mó dì mén fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu
亦非有；一切三摩地门非有故，当知作意亦非有。
yī qiè tuó luó ní mén wú shí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú shí yī qiè sān
一切陀罗尼门无实故，当知作意亦无实；一切三
mó dì mén wú shí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú shí yī qiè tuó luó ní
摩地门无实故，当知作意亦无实。一切陀罗尼
mén wú zì xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ yī qiè sān mó dì
门无自性故，当知作意亦无自性；一切三摩地
mén wú zì xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ yī qiè tuó luó ní
门无自性故，当知作意亦无自性。一切陀罗尼
ménkōnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ yī qiè sān mó dì ménkōnɡ ɡù
门空故，当知作意亦空；一切三摩地门空故，
- 158 -
dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ yī qiè tuó luó ní ményuǎn lí ɡù dānɡ zhī zuò
当知作意亦空。一切陀罗尼门远离故，当知作
yì yì yuǎn lí yī qiè sān mó dì ményuǎn lí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì
意亦远离；一切三摩地门远离故，当知作意亦
yuǎn lí yī qiè tuó luó ní mén jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì jì jìnɡ
远离。一切陀罗尼门寂静故，当知作意亦寂静；
yī qiè sān mó dì mén jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì jì jìnɡ yī qiè tuó
一切三摩地门寂静故，当知作意亦寂静。一切陀
luó ní mén wú jué zhī ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú jué zhī yī qiè sān mó
罗尼门无觉知故，当知作意亦无觉知；一切三摩
dì mén wú jué zhī ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú jué zhī
地门无觉知故，当知作意亦无觉知。
shè lì zǐ yī qiè zhì fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu
‚舍利子，一切智非有故，当知作意亦非有；
dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì fēi yǒu
道相智、一切相智非有故，当知作意亦非有。
yī qiè zhì wú shí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú shí dàoxiànɡ zhì yī
一切智无实故，当知作意亦无实；道相智、一
qiè xiànɡ zhì wú shí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú shí yī qiè zhì wú zì
切相智无实故，当知作意亦无实。一切智无自
xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì
性故，当知作意亦无自性；道相智、一切相智
wú zì xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ yī qiè zhì kōnɡ ɡù
无自性故，当知作意亦无自性。一切智空故，
dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì kōnɡ ɡù dānɡ
当知作意亦空；道相智、一切相智空故，当
zhī zuò yì yì kōnɡ yī qiè zhì yuǎn lí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì yuǎn lí
知作意亦空。一切智远离故，当知作意亦远离；
dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì yuǎn lí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì yuǎn lí
道相智、一切相智远离故，当知作意亦远离。
yī qiè zhì jì jìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì jì jìnɡ dàoxiànɡ zhì yī
一切智寂静故，当知作意亦寂静；道相智、一
qiè xiànɡ zhì jì jìnɡ ɡù dànɡ zhī zuò yì yì jì jìnɡ yī qiè zhì wú jué
切相智寂静故，当知作意亦寂静。一切智无觉
zhī ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú jué zhī dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì
知故，当知作意亦无觉知；道相智、一切相智
wú jué zhī ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú jué zhī
无觉知故，当知作意亦无觉知。
- 159 -
shè lì zǐ shēnɡwén pú tí fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì yì
‚舍利子，声闻菩提非有故，当知作意亦
fēi yǒu dú jué pú tí wú shànɡ pú tí fēi yǒu ɡù dānɡ zhī zuò yì
非有；独觉菩提、无上菩提非有故，当知作意
yì fēi yǒu shēnɡwén pú tí wú shí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú shí
亦非有。声闻菩提无实故，当知作意亦无实；
dú jué pú tí wú shànɡ pú tí wú shí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú shí
独觉菩提、无上菩提无实故，当知作意亦无实。
shēnɡwén pú tí wú zì xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ dú jué
声闻菩提无自性故，当知作意亦无自性；独觉
pú tí wú shànɡ pú tí wú zì xìnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì wú zì xìnɡ
菩提、无上菩提无自性故，当知作意亦无自性。
shēnɡwén pú tí kōnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ dú jué pú tí wú
声闻菩提空故，当知作意亦空；独觉菩提、无
shànɡ pú tí kōnɡ ɡù dānɡ zhī zuò yì yì kōnɡ shēnɡwén pú tí yuǎn lí
上菩提空故，当知作意亦空。声闻菩提远离
ɡù dānɡ zhī zuò yì yì yuǎn lí dú jué pú tí wú shànɡ pú tí yuǎn
故，当知作意亦远离；独觉菩提、无上菩提远
lí ɡù dānɡ zhī zuò yì yì yuǎn lí shēnɡwén pú tí jì jìnɡ ɡù dānɡ
离故，当知作意亦远离。声闻菩提寂静故，当
zhī zuò yì yì jì jìnɡ dú jué pú tí wú shànɡ pú tí jì jìnɡ ɡù dānɡ
知作意亦寂静；独觉菩提、无上菩提寂静故，当
zhī zuò yì yì jì jìnɡ shēnɡwén pú tí wú jué zhī ɡù dānɡ zhī zuò yì
知作意亦寂静。声闻菩提无觉知故，当知作意
yì wú jué zhī dú jué pú tí wú shànɡ pú tí wú jué zhī ɡù dānɡ
亦无觉知；独觉菩提、无上菩提无觉知故，当
zhī zuò yì yì wú jué zhī shè lì zǐ yóu cǐ yuán ɡù zhū pú sà mó
知作意亦无觉知。舍利子，由此缘故，诸菩萨摩
hē sà zhù rú shì zhù chánɡyīnɡ bù shě dà bēi zuò yì
诃萨住如是住，常应不舍大悲作意。‛
ěr shí shì zūn zàn shànxiànyán shàn zāi shàn zāi rǔ shàn
尔时，世尊赞善现言：
‚ 善哉！善哉！汝善
nénɡ wèi pú sà mó hē sà xuānshuō bō rě bō luó mì duō cǐ jiē rú lái
能为菩萨摩诃萨宣说般若波罗蜜多，此皆如来
wēi shén zhī lì zhū yǒu yù wèi pú sà mó hē sà xuānshuō bō rě bō luó
威神之力。诸有欲为菩萨摩诃萨宣说般若波罗
mì duō zhě jiē yīnɡ rú rǔ zhī suǒ xuānshuō zhū yǒu pú sà mó hē sà
蜜多者，皆应如汝之所宣说。诸有菩萨摩诃萨
- 160 -
yù xué bō rě bō luó mì duō zhě jiē yīnɡ suí rǔ suǒ shuō ér xué
欲学般若波罗蜜多者，皆应随汝所说而学。‛
jù shòu shàn xiàn wèi zhū pú sà mó hē sà shuō shì bō rě bō luó
具寿善现为诸菩萨摩诃萨说是般若波罗
mì duō shí yú cǐ sān qiān dà qiān shì jiè liù zhǒnɡzhuǎnbiàn wèi dònɡ
蜜多时，于此三千大千世界六种转变，谓动、
jí dònɡ děnɡ jí dònɡ yǒnɡ jí yǒnɡ děnɡ jí yǒnɡ zhèn jí
极动、等极动，踊、极踊、等极踊，震、极
zhèn děnɡ jí zhèn jī jí jī děnɡ jí jī hǒu jí hǒu
震、等极震，击、极击、等极击，吼、极吼、
děnɡ jí hǒu bào jí bào děnɡ jí bào dōnɡyǒnɡ xī mò xī
等极吼，爆、极爆、等极爆；东踊西没，西
yǒnɡdōnɡ mò nányǒnɡ běi mò běi yǒnɡnán mò zhōnɡyǒnɡbiān mò
踊东没，南踊北没，北踊南没，中踊边没，
biānyǒnɡzhōnɡ mò
边踊中没。
ěr shí rú lái jí biàn wēi xiào jù shòushànxiàn bó yán shì
尔时，如来即便微笑，具寿善现白言：
‚世
zūn hé yīn hé yuánxiàn cǐ wēi xiào
尊！何因何缘现此微笑？‛
fó ɡàoshànxiàn rú wǒ yú cǐ sān qiān dà qiānkān rěn shì jiè
佛告善现：
‚如我于此三千大千堪忍世界，
wèi zhū pú sà mó hē sà xuānshuō bō rě bō luó mì duō jīn yú shí fānɡ
为诸菩萨摩诃萨宣说般若波罗蜜多，今于十方
wú liànɡ wú shù wú biān shì jiè zhū fó shì zūn yì wèi zhū pú sà mó hē
无量无数无边世界，诸佛世尊亦为诸菩萨摩诃
sà xuānshuō bō rě bō luó mì duō rú jīn yú cǐ sān qiān dà qiānkān rěn
萨宣说般若波罗蜜多。如今于此三千大千堪忍
shì jiè yǒu shí èr nà yǔ duō zhū tiān rén děnɡ wénshuō bō rě bō luó
世界，有十二那庾多诸天人等，闻说般若波罗
mì duō yú zhū fǎ zhōnɡ dé wú shēnɡ rěn jīn yú shí fānɡ wú liànɡ wú shù
蜜多，于诸法中得无生忍。今于十方无量无数
wú biān shì jiè ɡè yǒu wú liànɡ wú shù wú biānyǒuqínɡ wén bǐ zhū fó
无边世界，各有无量无数无边有情，闻彼诸佛
suǒ shuō bō rě bō luó mì duō yì fā ā nòuduō luó sān miǎo sān pú tí
所说般若波罗蜜多，亦发阿耨多罗三藐三菩提
xīn
心。‛
- 161 -
大般若波罗蜜多经卷第七十六
- 162 -
《大般若波罗蜜多经卷第七十七》
dà bō rě bō luó mì duō jīnɡ juàn dì qī shí qī
大般若波罗蜜多经卷第七十七
chū fēn tiān dì pǐn dì èr shí èr zhī yī

初分天帝品第二十二之一
ěr shí yú cǐ sān qiān dà qiān shì jiè suǒ yǒu sì dà tiān wánɡ
尔时，于此三千大千世界所有四大天王，
ɡè yǔ wú liànɡ bǎi qiān jù zhī nà yǔ duō sì dà tiānzhònɡ jù lái huì zuò
各与无量百千俱胝那庾多四大天众俱来会坐；
yú cǐ sān qiān dà qiān shì jiè suǒ yǒutiān dì ɡè yǔ wú liànɡ bǎi qiān jù
于此三千大千世界所有天帝，各与无量百千俱
zhī nà yǔ duō sān shí sān tiānzhònɡ jù lái huì zuò yú cǐ sān qiān dà qiān
胝那庾多三十三天众俱来会坐；于此三千大千
shì jiè suǒ yǒushàn shí fēn tiānwánɡ ɡè yǔ wú liànɡ bǎi qiān jù zhī nà yǔ
世界所有善时分天王，
各与无量百千俱胝那庾
duō shí fēn tiānzhònɡ jù lái huì zuò yú cǐ sān qiān dà qiān shì jiè suǒ yǒu
多时分天众俱来会坐；于此三千大千世界所有
miào xǐ zú tiān wánɡ ɡè yǔ wú liànɡ bǎi qiān jù zhī nà yǔ duō xǐ zú
妙喜足天王，各与无量百千俱胝那庾多喜足
tiān zhònɡ jù lái huì zuò yú cǐ sān qiān dà qiān shì jiè suǒ yǒu lè biàn
天众俱来会坐；于此三千大千世界所有乐变
huà tiān wánɡ ɡè yǔ wú liànɡ bǎi qiān jù zhī nà yǔ duō lè biàn huà tiān
化天王，各与无量百千俱胝那庾多乐变化天
zhònɡ jù lái huì zuò yú cǐ sān qiān dà qiān shì jiè suǒ yǒu zì zài tiān
众俱来会坐；于此三千大千世界所有自在天
wánɡ ɡè yǔ wú liànɡ bǎi qiān jù zhī nà yǔ duō tā huà zì zài tiānzhònɡ
王，各与无量百千俱胝那庾多他化自在天众
jù lái huì zuò yú cǐ sān qiān dà qiān shì jiè suǒ yǒu dà fàn tiān wánɡ
俱来会坐；于此三千大千世界所有大梵天王，
ɡè yǔ wú liànɡ bǎi qiān jù zhī nà yǔ duō chū jìnɡ lǜ tiān zhònɡ jù lái huì
各与无量百千俱胝那庾多初静虑天众俱来会
zuò yú cǐ sān qiān dà qiān shì jiè suǒ yǒu jí ɡuānɡ jìnɡ tiān ɡè yǔ wú
坐；于此三千大千世界所有极光净天，各与无
- 163 -
liànɡ bǎi qiān jù zhī nà yǔ duō dì èr jìnɡ lǜ tiānzhònɡ jù lái huì zuò yú
量百千俱胝那庾多第二静虑天众俱来会坐；于
cǐ sān qiān dà qiān shì jiè suǒ yǒubiàn jìnɡ tiān ɡè yǔ wú liànɡ bǎi qiān jù
此三千大千世界所有遍净天，各与无量百千俱
zhī nà yǔ duō dì sān jìnɡ lǜ tiānzhònɡ jù lái huì zuò yú cǐ sān qiān dà
胝那庾多第三静虑天众俱来会坐；于此三千大
qiān shì jiè suǒ yǒu ɡuǎnɡ ɡuǒ tiān ɡè yǔ wú liànɡ bǎi qiān jù zhī nà yǔ
千世界所有广果天，各与无量百千俱胝那庾
duō dì sì jìnɡ lǜ tiānzhònɡ jù lái huì zuò yú cǐ sān qiān dà qiān shì jiè
多第四静虑天众俱来会坐；于此三千大千世界
suǒ yǒu sè jiū jìnɡ tiān ɡè yǔ wú liànɡ bǎi qiān jù zhī nà yǔ duō jìnɡ jū
所有色究竟天，各与无量百千俱胝那庾多净居
tiānzhònɡ jù lái huì zuò
天众俱来会坐。
shì zhū tiānzhònɡ ɡè yǐ shènɡ yè ɡǎnmiàoshēnɡuānɡ bǐ rú lái shēn
是诸天众各以胜业感妙身光比如来身
chánɡ suǒ xiànɡuānɡ bǎi fēn bù jí yī qiān fēn bù jí yī bǎi qiān
常所现光，百分不及一，千分不及一，百千
fēn bù jí yī nǎi zhì bǎi qiān jù zhī nà yǔ duō fēn yì bù jí yī rú
分不及一，乃至百千俱胝那庾多分亦不及一，如
shì shù fēn suàn fēn jì fēn yù fēn nǎi zhì wū bō ní shā tán fēn jiē
是数分、算分、计分、喻分乃至邬波尼杀昙分皆
bù jí yī hé yǐ ɡù yǐ rú lái shēnchánɡ suǒ xiànɡuānɡ chì rán xī
不及一。何以故？以如来身常所现光炽然爔
hè yú zhū ɡuānɡzhōnɡ zuì zūn zuì shènɡ zuì jí zuì miào wú
赫，于诸光中最尊、最胜、最极、最妙、无
bǐ wú děnɡ wú shànɡ dì yī bì zhū tiānɡuānɡ jiē lìnɡ bú xiàn
比、无等、无上、第一，蔽诸天光皆令不现，
yóu rú hēi tiě duì shàn bù jīn
犹如黑铁对赡部金。
shí tiān dì shì bó shànxiànyán jīn cǐ sān qiān dà qiān shì jiè
时，天帝释白善现言：
‚今此三千大千世界
yù sè zhū tiān yī qiè lái jí xián jiē kě yǎnɡ yù wén dà dé xuānshuō
欲、色诸天一切来集，咸皆渴仰欲闻大德宣说
bō rě bō luó mì duō dà dé hé zhě shì pú sà mó hē sà bō rě bō
般若波罗蜜多。大德！何者是菩萨摩诃萨般若波
luó mì duō yún hé pú sà mó hē sà yīnɡ zhù bō rě bō luó mì duō
罗蜜多？云何菩萨摩诃萨应住般若波罗蜜多？
- 164 -
yún hé pú sà mā hē sà yīnɡ xué bō rě bō luó mì duō
云何菩萨摩诃萨应学般若波罗蜜多？‛
jù shòushànxiànɡào dì shì yán shàn zāi jiāo shī jiā rǔ děnɡ
具寿善现告帝释言：
‚ 善哉！憍尸迦，汝等
zhū tiān dì tīnɡ dì tīnɡ wú dānɡchénɡ fó shén lì shùn rú lái yì wèi
诸天谛听！谛听！吾当承佛神力顺如来意，为
zhū pú sà mó hē sà xuānshuō bō rě bō luó mì duō rú pú sà mó hē
诸菩萨摩诃萨宣说般若波罗蜜多，如菩萨摩诃
sà suǒ yīnɡ zhù suǒ yīnɡ xué jiāo shī jiā rǔ zhū tiānděnɡ wèi fā ā nòuduō
萨所应住所应学。憍尸迦，汝诸天等未发阿耨多
luó sān miǎo sān pú tí xīn zhě jīn jiē yīnɡ fā jiāo shī jiā ruò rù shēnɡ
罗三藐三菩提心者今皆应发。憍尸迦，若入声
wén dú jué zhènɡxìnɡ lí shēnɡ zhě bù nénɡ fù fā ā nòuduō luó sān
闻、独觉正性离生者，不能复发阿耨多罗三
miǎo sān pú tí xīn hé yǐ ɡù bǐ yú shēnɡ sǐ liú yǐ zuò xiàn ɡé ɡù
藐三菩提心。何以故？彼于生死流已作限隔故。
shì zhōnɡ shè yǒu nénɡ yú wú shànɡzhènɡ děnɡ pú tí fā xīn qù zhě wǒ yì
是中设有能于无上正等菩提发心趣者我亦
suí xǐ suǒ yǐ zhě hé zhū shènɡ shì fū yīnɡɡènɡ qiú shànɡ fǎ wǒ yú
随喜。所以者何？诸胜士夫应更求上法，我于
yǒuqínɡ zuì miàoshàn pǐn bù wéi ài ɡù
有情最妙善品不为碍故。
jiāo shī jiā rǔ wèn hé zhě shì pú sà mó hē sà bō rě bō
‚憍尸迦，汝问‘何者是菩萨摩诃萨般若波
luó mì duō zhě dì tīnɡ dì tīnɡ dānɡ wèi rǔ shuō
罗蜜多？’者，谛听！谛听！当为汝说。
jiāo shī jiā ruò pú sà mó hē sà yǐ yìnɡ yī qiè zhì zhì xīn
‚憍尸迦，若菩萨摩诃萨以应一切智智心，
yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡbiàn sī wéi sè wú chánɡ sī wéi shòu xiǎnɡ
用无所得为方便，思惟色无常，思惟受、想、
xínɡ shí wú chánɡ sī wéi sè kǔ sī wéi shòu xiǎnɡ xínɡ shí
行、识无常；思惟色苦，思惟受、想、行、识
kǔ sī wéi sè wú wǒ sī wéi shòu xiǎnɡ xínɡ shí wú wǒ sī
苦；思惟色无我，思惟受、想、行、识无我；思
wéi sè bú jìnɡ sī wéi shòu xiǎnɡ xínɡ shí bú jìnɡ sī wéi sè kōnɡ
惟色不净，思惟受、想、行、识不净；思惟色空，
sī wéi shòu xiǎnɡ xínɡ shí kōnɡ sī wéi sè wú xiànɡ sī wéi shòu
思惟受、想、行、识空；思惟色无相，思惟受、
- 165 -
xiǎnɡ xínɡ shí wú xiànɡ sī wéi sè wú yuàn sī wéi shòu xiǎnɡ
想、行、识无相；思惟色无愿，思惟受、想、
xínɡ shí wú yuàn sī wéi sè jì jìnɡ sī wéi shòu xiǎnɡ xínɡ
行、识无愿；思惟色寂静，思惟受、想、行、
shí jì jìnɡ sī wéi sè yuǎn lí sī wéi shòu xiǎnɡ xínɡ shí yuǎn
识寂静；思惟色远离，思惟受、想、行、识远
lí sī wéi sè rú bìnɡ sī wéi shòu xiǎnɡ xínɡ shí rú bìnɡ
离；思惟色如病，思惟受、想、行、识如病；
sī wéi sè rú yōnɡ sī wéi shòu xiǎnɡ xínɡ shí rú yōnɡ sī wéi
思惟色如痈，思惟受、想、行、识如痈；思惟
sè rú jiàn sī wéi shòu xiǎnɡ xínɡ shí rú jiàn sī wéi sè rú chuānɡ
色如箭，思惟受、想、行、识如箭；思惟色如疮，
sī wéi shòu xiǎnɡ xínɡ shí rú chuānɡ sī wéi sè rè nǎo sī
思惟受、想、行、识如疮；思惟色热恼，思
wéi shòu xiǎnɡ xínɡ shí rè nǎo sī wéi sè bī qiè sī wéi shòu
惟受、想、行、识热恼；思惟色逼切，思惟受、
xiǎnɡ xínɡ shí bī qiè sī wéi sè bài huài sī wéi shòu xiǎnɡ
想、行、识逼切；思惟色败坏，思惟受、想、
xínɡ shí bài huài sī wéi sè shuāi xiǔ sī wéi shòu xiǎnɡ xínɡ
行、识败坏；思惟色衰朽，思惟受、想、行、
shí shuāi xiǔ sī wéi sè biàndònɡ sī wéi shòu xiǎnɡ xínɡ shí biàn
识衰朽；思惟色变动，思惟受、想、行、识变
dònɡ sī wéi sè sù miè sī wéi shòu xiǎnɡ xínɡ shí sù miè
动；思惟色速灭，思惟受、想、行、识速灭；
sī wéi sè kě wèi sī wéi shòu xiǎnɡ xínɡ shí kě wèi sī wéi sè
思惟色可畏，思惟受、想、行、识可畏；思惟色
kě yàn sī wéi shòu xiǎnɡ xínɡ shí kě yàn sī wéi sè yǒu zāi
可厌，思惟受、想、行、识可厌；思惟色有灾，
sī wéi shòu xiǎnɡ xínɡ shí yǒu zāi sī wéi sè yǒuhènɡ sī wéi
思惟受、想、行、识有灾；思惟色有横，思惟
shòu xiǎnɡ xínɡ shí yǒuhènɡ sī wéi sè yǒu yì sī wéi shòu
受、想、行、识有横；思惟色有疫，思惟受、
xiǎnɡ xínɡ shí yǒu yì sī wéi sè yǒu lì sī wéi shòu xiǎnɡ
想、行、识有疫；思惟色有疠，思惟受、想、
xínɡ shí yǒu lì sī wéi sè xìnɡ bù ān wěn sī wéi shòu xiǎnɡ
行、识有疠；思惟色性不安隐，思惟受、想、
xínɡ shí xìnɡ bù ān wěn sī wéi sè bù kě bǎo xìn sī wéi shòu xiǎnɡ
行、识性不安隐；思惟色不可保信，思惟受、想、
- 166 -
xínɡ shí bù kě bǎo xìn sī wéi sè wú shēnɡ wú miè sī wéi shòu
行、识不可保信；思惟色无生无灭，思惟受、
xiǎnɡ xínɡ shí wú shēnɡ wú miè sī wéi sè wú rǎn wú jìnɡ sī wéi
想、行、识无生无灭；思惟色无染无净，思惟
shòu xiǎnɡ xínɡ shí wú rǎn wú jìnɡ sī wéi sè wú zuò wú wéi sī
受、想、行、识无染无净；思惟色无作无为，思
wéi shòu xiǎnɡ xínɡ shí wú zuò wú wéi jiāo shī jiā shì wéi pú sà
惟受、想、行、识无作无为。憍尸迦，是为菩萨
mó hē sà bō rě bō luó mì duō
摩诃萨般若波罗蜜多。
yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡbiàn sī wéi yǎnchù wú chánɡ sī wéi ěr bí
用无所得为方便，思惟眼处无常，思惟耳、鼻、
shé shēn yì chù wú chánɡ sī wéi yǎnchù kǔ sī wéi ěr bí
舌、身、意处无常；思惟眼处苦，思惟耳、鼻、
shé shēn yì chù kǔ sī wéi yǎnchǔ wú wǒ sī wéi ěr bí
舌、身、意处苦；思惟眼处无我，思惟耳、鼻、
shé shēn yì chù wú wǒ sī wéi yǎnchù bú jìnɡ sī wéi ěr bí
舌、身、意处无我；思惟眼处不净，思惟耳、鼻、
shé shēn yì chǔ bú jìnɡ sī wéi yǎnchùkōnɡ sī wéi ěr bí
舌、身、意处不净；思惟眼处空，思惟耳、鼻、
shé shēn yì chùkōnɡ sī wéi yǎnchù wú xiànɡ sī wéi ěr bí
舌、身、意处空；思惟眼处无相，思惟耳、鼻、
shé shēn yì chù wú xiànɡ sī wéi yǎnchù wú yuàn sī wéi ěr
舌、身、意处无相；思惟眼处无愿，思惟耳、
bí shé shēn yì chù wú yuàn sī wéi yǎnchù jì jìnɡ sī wéi ěr
鼻、舌、身、意处无愿；思惟眼处寂静，思惟耳、
bí shé shēn yì chù jì jìnɡ sī wéi yǎnchùyuǎn lí sī wéi ěr
鼻、舌、身、意处寂静；思惟眼处远离，思惟耳、
bí shé shēn yì chùyuǎn lí sī wéi yǎnchù rú bìnɡ sī wéi
鼻、舌、身、意处远离；思惟眼处如病，思惟
ěr bí shé shēn yì chù rú bìnɡ sī wéi yǎn chù rú yōnɡ
耳、鼻、舌、身、意处如病；思惟眼处如痈，
sī wéi ěr bí shé shēn yì chù rú yōnɡ sī wéi yǎnchù rú jiàn
思惟耳、鼻、舌、身、意处如痈；思惟眼处如箭，
sī wéi ěr bí shé shēn yì chù rú jiàn sī wéi yǎnchù rú chuānɡ
思惟耳、鼻、舌、身、意处如箭；思惟眼处如疮，
- 167 -
sī wéi ěr bí shé shēn yì chù rú chuānɡ sī wéi yǎnchù rè
思惟耳、鼻、舌、身、意处如疮；思惟眼处热
nǎo sī wéi ěr bí shé shēn yì chù rè nǎo sī wéi yǎnchù
恼，思惟耳、鼻、舌、身、意处热恼；思惟眼处
bī qiè sī wéi ěr bí shé shēn yì chù bī qiè sī wéi yǎn
逼切，思惟耳、鼻、舌、身、意处逼切；思惟眼
chù bài huài sī wéi ěr bí shé shēn yì chù bài huài sī wéi
处败坏，思惟耳、鼻、舌、身、意处败坏；思惟
yǎnchùshuāi xiǔ sī wéi ěr bí shé shēn yì chùshuāi xiǔ
眼处衰朽，思惟耳、鼻、舌、身、意处衰朽；
sī wéi yǎnchùbiàndònɡ sī wéi ěr bí shé shēn yì chùbiàn
思惟眼处变动，思惟耳、鼻、舌、身、意处变
dònɡ sī wéi yǎnchù sù miè sī wéi ěr bí shé shēn yì chù
动；思惟眼处速灭，思惟耳、鼻、舌、身、意处
sù miè sī wéi yǎnchù kě wèi sī wéi ěr bí shé shēn yì
速灭；思惟眼处可畏，思惟耳、鼻、舌、身、意
chù kě wèi sī wéi yǎnchù kě yàn sī wéi ěr bí shé shēn
处可畏；思惟眼处可厌，思惟耳、鼻、舌、身、
yì chù kě yàn sī wéi yǎnchùyǒu zāi sī wéi ěr bí shé shēn
意处可厌；思惟眼处有灾，思惟耳、鼻、舌、身、
yì chùyǒu zāi sī wéi yǎnchùyǒuhènɡ sī wéi ěr bí shé shēn
意处有灾；思惟眼处有横，思惟耳、鼻、舌、身、
yì chùyǒuhènɡ sī wéi yǎnchùyǒu yì sī wéi ěr bí shé shēn
意处有横；思惟眼处有疫，思惟耳、鼻、舌、身、
yì chùyǒu yì sī wéi yǎnchùyǒu lì sī wéi ěr bí shé shēn
意处有疫；思惟眼处有疠，思惟耳、鼻、舌、身、
yì chùyǒu lì sī wéi yǎnchùxìnɡ bù ān wěn sī wéi ěr bí shé
意处有疠；思惟眼处性不安隐，思惟耳、鼻、舌、
shēn yì chùxìnɡ bù ān wěn sī wéi yǎnchù bù kě bǎo xìn sī wéi ěr
身、意处性不安隐；思惟眼处不可保信，思惟耳、
bí shé shēn yì chù bù kě bǎo xìn sī wéi yǎnchù wú shēnɡ wú
鼻、舌、身、意处不可保信；思惟眼处无生无
miè sī wéi ěr bí shé shēn yì chù wú shēnɡ wú miè sī
灭，思惟耳、鼻、舌、身、意处无生无灭；思
wéi yǎnchù wú rǎn wú jìnɡ sī wéi ěr bí shé shēn yì chù wú
惟眼处无染无净，思惟耳、鼻、舌、身、意处无
rǎn wú jìnɡ sī wéi yǎnchù wú zuò wú wéi sī wéi ěr bí shé
染无净；思惟眼处无作无为，思惟耳、鼻、舌、
- 168 -
shēn yì chù wú zuò wú wéi jiāo shī jiā shì wéi pú sà mó hē sà bō
身、意处无作无为。憍尸迦，是为菩萨摩诃萨般
若波罗蜜多。
yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡbiàn sī wéi sè chù wú chánɡ sī wéi shēnɡ
用无所得为方便，思惟色处无常，思惟声、
xiānɡ wèi chù fǎ chù wú chánɡ sī wéi sè chù kǔ sī wéi shēnɡ
香、味、触、法处无常；思惟色处苦，思惟声、
xiānɡ wèi chù fǎ chù kǔ sī wéi sè chù wú wǒ sī wéi shēnɡ
香、味、触、法处苦；思惟色处无我，思惟声、
xiānɡ wèi chù fǎ chù wú wǒ sī wéi sè chù bú jìnɡ sī wéi shēnɡ
香、味、触、法处无我；思惟色处不净，思惟声、
xiānɡ wèi chù fǎ chù bú jìnɡ sī wéi sè chùkōnɡ sī wéi shēnɡ
香、味、触、法处不净；思惟色处空，思惟声、
xiānɡ wèi chù fǎ chùkōnɡ sī wéi sè chù wú xiànɡ sī wéi shēnɡ
香、味、触、法处空；思惟色处无相，思惟声、
xiānɡ wèi chù fǎ chù wú xiànɡ sī wéi sè chù wú yuàn sī wéi
香、味、触、法处无相；思惟色处无愿，思惟
shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chù wú yuàn sī wéi sè chù jì jìnɡ
声、香、味、触、法处无愿；思惟色处寂静，
sī wéi shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chù jì jìnɡ sī wéi sè chùyuǎn
思惟声、香、味、触、法处寂静；思惟色处远
lí sī wéi shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chùyuǎn lí sī wéi sè
离，思惟声、香、味、触、法处远离；思惟色
chù rú bìnɡ sī wéi shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chù rú bìnɡ sī
处如病，思惟声、香、味、触、法处如病；思
wéi sè chù rú yōnɡ sī wéi shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chù rú yōnɡ
惟色处如痈，思惟声、香、味、触、法处如痈；
sī wéi sè chù rú jiàn sī wéi shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chù rú
思惟色处如箭，思惟声、香、味、触、法处如
jiàn sī wéi sè chù rú chuānɡ sī wéi shēnɡ xiānɡ wèi chù
箭；思惟色处如疮，思惟声、香、味、触、
fǎ chù rú chuānɡ sī wéi sè chù rè nǎo sī wéi shēnɡ xiānɡ wèi
法处如疮；思惟色处热恼，思惟声、香、味、
chù fǎ chù rè nǎo sī wéi sè chù bī qiè sī wéi shēnɡ xiānɡ
触、法处热恼；思惟色处逼切，思惟声、香、
- 169 -
wèi chù fǎ chù bī qiè sī wéi sè chù bài huài sī wéi shēnɡ
味、触、法处逼切；思惟色处败坏，思惟声、
xiānɡ wèi chù fǎ chù bài huài sī wéi sè chùshuāi xiǔ sī wéi
香、味、触、法处败坏；思惟色处衰朽，思惟
shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chùshuāi xiǔ sī wéi sè chùbiàndònɡ
声、香、味、触、法处衰朽；思惟色处变动，
sī wéi shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chùbiàndònɡ sī wéi sè chù sù
思惟声、香、味、触、法处变动；思惟色处速
miè sī wéi shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chù sù miè sī wéi sè
灭，思惟声、香、味、触、法处速灭；思惟色
chù kě wèi sī wéi shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chù kě wèi sī
处可畏，思惟声、香、味、触、法处可畏；思
wéi sè chù kě yàn sī wéi shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chù kě yàn
惟色处可厌，思惟声、香、味、触、法处可厌；
sī wéi sè chùyǒu zāi sī wéi shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chùyǒu
思惟色处有灾，思惟声、香、味、触、法处有
zāi sī wéi sè chùyǒuhènɡ sī wéi shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ
灾；思惟色处有横，思惟声、香、味、触、法
chùyǒuhènɡ sī wéi sè chùyǒu yì sī wéi shēnɡ xiānɡ wèi chù
处有横；思惟色处有疫，思惟声、香、味、触、
fǎ chùyǒu yì sī wéi sè chùyǒu lì sī wéi shēnɡ xiānɡ wèi
法处有疫；思惟色处有疠，思惟声、香、味、
chù fǎ chù yǒu lì sī wéi sè chù xìnɡ bù ān wěn sī wéi shēnɡ
触、法处有疠；思惟色处性不安隐，思惟声、
xiānɡ wèi chù fǎ chùxìnɡ bù ān wěn sī wéi sè chù bù kě bǎo
香、味、触、法处性不安隐；思惟色处不可保
xìn sī wéi shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chù bù kě bǎo xìn sī
信，思惟声、香、味、触、法处不可保信；思
wéi sè chù wú shēnɡ wú miè sī wéi shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chù
惟色处无生无灭，思惟声、香、味、触、法处
wú shēnɡ wú miè sī wéi sè chù wú rǎn wú jìnɡ sī wéi shēnɡ xiānɡ
无生无灭；思惟色处无染无净，思惟声、香、
wèi chù fǎ chù wú rǎn wú jìnɡ sī wéi sè chù wú zuò wú wéi sī
味、触、法处无染无净；思惟色处无作无为，思
wéi shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chù wú zuò wú wéi jiāo shī jiā
惟声、香、味、触、法处无作无为。憍尸迦，
shì wéi pú sà mó hē sà bō rě bō luó mì duō
是为菩萨摩诃萨般若波罗蜜多。
- 170 -
jiāo shī jiā ruò pú sà mā hē sà yǐ yìnɡ yī qiè zhì zhì xīn
yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡbiàn sī wéi yǎn jiè wú chánɡ sī wéi sè jiè
用无所得为方便，思惟眼界无常，思惟色界、
yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú chánɡ sī
眼识界及眼触、眼触为缘所生诸受无常；思
wéi yǎn jiè kǔ sī wéi sè jiè yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán
惟眼界苦，思惟色界、眼识界及眼触、眼触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòu kǔ sī wéi yǎn jiè wú wǒ sī wéi sè jiè yǎn shí
所生诸受苦；思惟眼界无我，思惟色界、眼识
jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú wǒ sī wéi yǎn jiè
界及眼触、眼触为缘所生诸受无我；思惟眼界
bú jìnɡ sī wéi sè jiè yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ
不净，思惟色界、眼识界及眼触、眼触为缘所生
zhū shòu bú jìnɡ sī wéi yǎn jiè kōnɡ sī wéi sè jiè yǎn shí jiè jí yǎn
诸受不净；思惟眼界空，思惟色界、眼识界及眼
chù yǎn chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu kōnɡ sī wéi yǎn jiè wú xiànɡ
触、眼触为缘所生诸受空；思惟眼界无相，
sī wéi sè jiè yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
思惟色界、眼识界及眼触、眼触为缘所生诸受
wú xiànɡ sī wéi yǎn jiè wú yuàn sī wéi sè jiè yǎn shí jiè jí yǎn
无相；思惟眼界无愿，思惟色界、眼识界及眼
chù yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú yuàn sī wéi yǎn jiè jì jìnɡ
触、眼触为缘所生诸受无愿；思惟眼界寂静，
sī wéi sè jiè yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
思惟色界、眼识界及眼触、眼触为缘所生诸受
jì jìnɡ sī wéi yǎn jiè yuǎn lí sī wéi sè jiè yǎn shí jiè jí yǎnchù
寂静；思惟眼界远离，思惟色界、眼识界及眼触、
yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuyuǎn lí sī wéi yǎn jiè rú bìnɡ sī wéi
眼触为缘所生诸受远离；思惟眼界如病，思惟
sè jiè yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu rú bìnɡ
色界、眼识界及眼触、眼触为缘所生诸受如病；
sī wéi yǎn jiè rú yōnɡ sī wéi sè jiè yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù
思惟眼界如痈，思惟色界、眼识界及眼触、眼触
wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu rú yōnɡ sī wéi yǎn jiè rú jiàn sī wéi sè jiè
为缘所生诸受如痈；思惟眼界如箭，思惟色界、
yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu rú jiàn sī wéi
眼识界及眼触、眼触为缘所生诸受如箭；思惟
- 171 -
yǎn jiè rú chuānɡ sī wéi sè jiè yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi
眼界如疮，思惟色界、眼识界及眼触、眼触为
yuán suǒ shēnɡ zhū shòu rú chuānɡ sī wéi yǎn jiè rè nǎo sī wéi sè jiè
缘所生诸受如疮；思惟眼界热恼，思惟色界、
yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu rè nǎo sī wéi
眼识界及眼触、眼触为缘所生诸受热恼；思惟
yǎn jiè bī qiè sī wéi sè jiè yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán
眼界逼切，思惟色界、眼识界及眼触、眼触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòu bī qiè sī wéi yǎn jiè bài huài sī wéi sè jiè yǎn
所生诸受逼切；思惟眼界败坏，思惟色界、眼
shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bài huài sī wéi yǎn
识界及眼触、眼触为缘所生诸受败坏；思惟眼
jiè shuāi xiǔ sī wéi sè jiè yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán
界衰朽，思惟色界、眼识界及眼触、眼触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòu shuāi xiǔ sī wéi yǎn jiè biàn dònɡ sī wéi sè jiè
所生诸受衰朽；思惟眼界变动，思惟色界、
yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòubiàndònɡ sī
眼识界及眼触、眼触为缘所生诸受变动；思
wéi yǎn jiè sù miè sī wéi sè jiè yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi
惟眼界速灭，思惟色界、眼识界及眼触、眼触为
yuán suǒ shēnɡ zhū shòu sù miè sī wéi yǎn jiè kě wèi sī wéi sè jiè
缘所生诸受速灭；思惟眼界可畏，思惟色界、
yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu kě wèi sī wéi
眼识界及眼触、眼触为缘所生诸受可畏；思惟
yǎn jiè kě yàn sī wéi sè jiè yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán
眼界可厌，思惟色界、眼识界及眼触、眼触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòu kě yàn sī wéi yǎn jiè yǒu zāi sī wéi sè jiè yǎn
所生诸受可厌；思惟眼界有灾，思惟色界、眼
shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuyǒu zāi sī wéi yǎn
识界及眼触、眼触为缘所生诸受有灾；思惟眼
jiè yǒuhènɡ sī wéi sè jiè yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán
界有横，思惟色界、眼识界及眼触、眼触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòuyǒuhènɡ sī wéi yǎn jiè yǒu yì sī wéi sè jiè yǎn
所生诸受有横；思惟眼界有疫，思惟色界、眼
shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuyǒu yì sī wéi yǎn
识界及眼触、眼触为缘所生诸受有疫；思惟眼
jiè yǒu lì sī wéi sè jiè yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán suǒ
界有疠，思惟色界、眼识界及眼触、眼触为缘所
- 172 -
shēnɡ zhū shòu yǒu lì sī wéi yǎn jiè xìnɡ bù ān wěn sī wéi sè jiè
生诸受有疠；思惟眼界性不安隐，思惟色界、
yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuxìnɡ bù ān wěn
眼识界及眼触、眼触为缘所生诸受性不安隐；
sī wéi yǎn jiè bù kě bǎo xìn sī wéi sè jiè yǎn shí jiè jí yǎnchù
思惟眼界不可保信，思惟色界、眼识界及眼触、
yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bù kě bǎo xìn sī wéi yǎn jiè wú shēnɡ
眼触为缘所生诸受不可保信；思惟眼界无生
wú miè sī wéi sè jiè yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ
无灭，思惟色界、眼识界及眼触、眼触为缘所生
zhū shòu wú shēnɡ wú miè sī wéi yǎn jiè wú rǎn wú jìnɡ sī wéi sè jiè
诸受无生无灭；思惟眼界无染无净，思惟色界、
yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú rǎn wú jìnɡ
眼识界及眼触、眼触为缘所生诸受无染无净；
sī wéi yǎn jiè wú zuò wú wéi sī wéi sè jiè yǎn shí jiè jí yǎnchù
思惟眼界无作无为，思惟色界、眼识界及眼触、
yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú zuò wú wéi jiāo shī jiā shì wéi pú
眼触为缘所生诸受无作无为。憍尸迦，是为菩
sà mó hē sà bō rě bō luó mì duō
萨摩诃萨般若波罗蜜多。
jiāo shī jiā ruò pú sà mā hē sà yǐ yìnɡ yī qiè zhì zhì xīn
yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡbiàn sī wéi ěr jiè wú chánɡ sī wéi shēnɡ jiè
用无所得为方便，思惟耳界无常，思惟声界、
ěr shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú chánɡ sī
耳识界及耳触、耳触为缘所生诸受无常；思
wéi ěr jiè kǔ sī wéi shēnɡ jiè ěr shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán
惟耳界苦，思惟声界、耳识界及耳触、耳触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòu kǔ sī wéi ěr jiè wú wǒ sī wéi shēnɡ jiè ěr shí
所生诸受苦；思惟耳界无我，思惟声界、耳识
jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú wǒ sī wéi ěr jiè
界及耳触、耳触为缘所生诸受无我；思惟耳界
bú jìnɡ sī wéi shēnɡ jiè ěr shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ
不净，思惟声界、耳识界及耳触、耳触为缘所
shēnɡ zhū shòu bú jìnɡ sī wéi ěr jiè kōnɡ sī wéi shēnɡ jiè ěr shí jiè
生诸受不净；思惟耳界空，思惟声界、耳识界
jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòukōnɡ sī wéi ěr jiè wú
及耳触、耳触为缘所生诸受空；思惟耳界无
- 173 -
xiànɡ sī wéi shēnɡ jiè ěr shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ
相，思惟声界、耳识界及耳触、耳触为缘所生
zhū shòu wú xiànɡ sī wéi ěr jiè wú yuàn sī wéi shēnɡ jiè ěr shí jiè
诸受无相；思惟耳界无愿，思惟声界、耳识界
jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú yuàn sī wéi ěr jiè jì
及耳触、耳触为缘所生诸受无愿；思惟耳界寂
jìnɡ sī wéi shēnɡ jiè ěr shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ
静，思惟声界、耳识界及耳触、耳触为缘所生
zhū shòu jì jìnɡ sī wéi ěr jiè yuǎn lí sī wéi shēnɡ jiè ěr shí jiè
诸受寂静；思惟耳界远离，思惟声界、耳识界
jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuyuǎn lí sī wéi ěr jiè rú
及耳触、耳触为缘所生诸受远离；思惟耳界如
bìnɡ sī wéi shēnɡ jiè ěr shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ
病，思惟声界、耳识界及耳触、耳触为缘所生
zhū shòu rú bìnɡ sī wéi ěr jiè rú yōnɡ sī wéi shēnɡ jiè ěr shí jiè
诸受如病；思惟耳界如痈，思惟声界、耳识界
jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu rú yōnɡ sī wéi ěr jiè rú
及耳触、耳触为缘所生诸受如痈；思惟耳界如
jiàn sī wéi shēnɡ jiè ěr shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ
箭，思惟声界、耳识界及耳触、耳触为缘所生
zhū shòu rú jiàn sī wéi ěr jiè rú chuānɡ sī wéi shēnɡ jiè ěr shí
诸受如箭；思惟耳界如疮，思惟声界、耳识
jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu rú chuānɡ sī wéi ěr
界及耳触、耳触为缘所生诸受如疮；思惟耳
jiè rè nǎo sī wéi shēnɡ jiè ěr shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán
界热恼，思惟声界、耳识界及耳触、耳触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòu rè nǎo sī wéi ěr jiè bī qiè sī wéi shēnɡ jiè ěr
所生诸受热恼；思惟耳界逼切，思惟声界、耳
shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bī qiè sī wéi ěr
识界及耳触、耳触为缘所生诸受逼切；思惟耳
jiè bài huài sī wéi shēnɡ jiè ěr shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán
界败坏，思惟声界、耳识界及耳触、耳触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòu bài huài sī wéi ěr jiè shuāi xiǔ sī wéi shēnɡ jiè
所生诸受败坏；思惟耳界衰朽，思惟声界、
ěr shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòushuāi xiǔ sī wéi
耳识界及耳触、耳触为缘所生诸受衰朽；思惟
ěr jiè biàndònɡ sī wéi shēnɡ jiè ěr shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi
耳界变动，思惟声界、耳识界及耳触、耳触为
- 174 -
yuán suǒ shēnɡ zhū shòubiàndònɡ sī wéi ěr jiè sù miè sī wéi shēnɡ jiè
缘所生诸受变动；思惟耳界速灭，思惟声界、
ěr shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu sù miè sī wéi
耳识界及耳触、耳触为缘所生诸受速灭；思惟
ěr jiè kě wèi sī wéi shēnɡ jiè ěr shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán
耳界可畏，思惟声界、耳识界及耳触、耳触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòu kě wèi sī wéi ěr jiè kě yàn sī wéi shēnɡ jiè ěr
所生诸受可畏；思惟耳界可厌，思惟声界、耳
shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu kě yàn sī wéi ěr
识界及耳触、耳触为缘所生诸受可厌；思惟耳
jiè yǒu zāi sī wéi shēnɡ jiè ěr shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán
界有灾，思惟声界、耳识界及耳触、耳触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòuyǒu zāi sī wéi ěr jiè yǒuhènɡ sī wéi shēnɡ jiè ěr
所生诸受有灾；思惟耳界有横，思惟声界、耳
shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuyǒuhènɡ sī wéi ěr
识界及耳触、耳触为缘所生诸受有横；思惟耳
jiè yǒu yì sī wéi shēnɡ jiè ěr shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán
界有疫，思惟声界、耳识界及耳触、耳触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòuyǒu yì sī wéi ěr jiè yǒu lì sī wéi shēnɡ jiè ěr
所生诸受有疫；思惟耳界有疠，思惟声界、耳
shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuyǒu lì sī wéi ěr
识界及耳触、耳触为缘所生诸受有疠；思惟耳
jiè xìnɡ bù ān wěn sī wéi shēnɡ jiè ěr shí jiè jí ěr chù ěr chù
界性不安隐，思惟声界、耳识界及耳触、耳触
wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuxìnɡ bù ān wěn sī wéi ěr jiè bù kě bǎo xìn
为缘所生诸受性不安隐；思惟耳界不可保信，
sī wéi shēnɡ jiè ěr shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū
思惟声界、耳识界及耳触、耳触为缘所生诸
shòu bù kě bǎo xìn sī wéi ěr jiè wú shēnɡ wú miè sī wéi shēnɡ jiè
受不可保信；思惟耳界无生无灭，思惟声界、
ěr shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú shēnɡ wú miè
耳识界及耳触、耳触为缘所生诸受无生无灭；
sī wéi ěr jiè wú rǎn wú jìnɡ sī wéi shēnɡ jiè ěr shí jiè jí ěr chù
思惟耳界无染无净，思惟声界、耳识界及耳触、
ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú rǎn wú jìnɡ sī wéi ěr jiè wú zuò wú
耳触为缘所生诸受无染无净；
思惟耳界无作无
wéi sī wéi shēnɡ jiè ěr shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ
为，思惟声界、耳识界及耳触、耳触为缘所生
- 175 -
zhū shòu wú zuò wú wéi jiāo shī jiā shì wéi pú sà mó hē sà bō rě bō
诸受无作无为。憍尸迦，是为菩萨摩诃萨般若波
luó mì duō
罗蜜多。
yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡbiàn sī wéi bí jiè wú chánɡ sī wéi xiānɡ jiè
用无所得为方便，思惟鼻界无常，思惟香界、
bí shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú chánɡ sī
鼻识界及鼻触、鼻触为缘所生诸受无常；思
wéi bí jiè kǔ sī wéi xiānɡ jiè bí shí jiè jí bí chù bí chù wéi
7
惟鼻界苦，思惟香界、鼻识界及鼻触、鼻触为
yuán suǒ shēnɡ zhū shòu kǔ sī wéi bí jiè wú wǒ sī wéi xiānɡ jiè bí
缘所生诸受苦；思惟鼻界无我，思惟香界、鼻
shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú wǒ sī wéi bí
识界及鼻触、鼻触为缘所生诸受无我；思惟鼻
jiè bú jìnɡ sī wéi xiānɡ jiè bí shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán
界不净，思惟香界、鼻识界及鼻触、鼻触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòu bú jìnɡ sī wéi bí jiè kōnɡ sī wéi xiānɡ jiè bí shí
所生诸受不净；思惟鼻界空，思惟香界、鼻识
jiè jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòukōnɡ sī wéi bí jiè wú
界及鼻触、鼻触为缘所生诸受空；思惟鼻界无
xiànɡ sī wéi xiānɡ jiè bí shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ
相，思惟香界、鼻识界及鼻触、鼻触为缘所生
zhū shòu wú xiànɡ sī wéi bí jiè wú yuàn sī wéi xiānɡ jiè bí shí jiè
诸受无相；思惟鼻界无愿，思惟香界、鼻识界
jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú yuàn sī wéi bí jiè jì
及鼻触、鼻触为缘所生诸受无愿；思惟鼻界寂
jìnɡ sī wéi xiānɡ jiè bí shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ
静，思惟香界、鼻识界及鼻触、鼻触为缘所生
zhū shòu jì jìnɡ sī wéi bí jiè yuǎn lí sī wéi xiānɡ jiè bí shí jiè
诸受寂静；思惟鼻界远离，思惟香界、鼻识界
jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuyuǎn lí sī wéi bí jiè rú
及鼻触、鼻触为缘所生诸受远离；思惟鼻界如
bìnɡ sī wéi xiānɡ jiè bí shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ
病，思惟香界、鼻识界及鼻触、鼻触为缘所生
7
大正藏：方；永乐北藏及龙藏：玄
- 176 -
zhū shòu rú bìnɡ sī wéi bí jiè rú yōnɡ sī wéi xiānɡ jiè bí shí jiè
诸受如病；思惟鼻界如痈，思惟香界、鼻识界
jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu rú yōnɡ sī wéi bí jiè rú
及鼻触、鼻触为缘所生诸受如痈；思惟鼻界如
jiàn sī wéi xiānɡ jiè bí shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ
箭，思惟香界、鼻识界及鼻触、鼻触为缘所生
zhū shòu rú jiàn sī wéi bí jiè rú chuānɡ sī wéi xiānɡ jiè bí shí
诸受如箭；思惟鼻界如疮，思惟香界、鼻识
jiè jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu rú chuānɡ sī wéi bí
界及鼻触、鼻触为缘所生诸受如疮；思惟鼻
jiè rè nǎo sī wéi xiānɡ jiè bí shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán
界热恼，思惟香界、鼻识界及鼻触、鼻触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòu rè nǎo sī wéi bí jiè bī qiè sī wéi xiānɡ jiè bí
所生诸受热恼；思惟鼻界逼切，思惟香界、鼻
shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bī qiè sī wéi bí
识界及鼻触、鼻触为缘所生诸受逼切；思惟鼻
jiè bài huài sī wéi xiānɡ jiè bí shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán
界败坏，思惟香界、鼻识界及鼻触、鼻触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòu bài huài sī wéi bí jiè shuāi xiǔ sī wéi xiānɡ jiè
所生诸受败坏；思惟鼻界衰朽，思惟香界、
bí shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòushuāi xiǔ sī wéi
鼻识界及鼻触、鼻触为缘所生诸受衰朽；思惟
bí jiè biàndònɡ sī wéi xiānɡ jiè bí shí jiè jí bí chù bí chù wéi
鼻界变动，思惟香界、鼻识界及鼻触、鼻触为
yuán suǒ shēnɡ zhū shòubiàndònɡ sī wéi bí jiè sù miè sī wéi xiānɡ jiè
缘所生诸受变动；思惟鼻界速灭，思惟香界、
bí shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu sù miè sī wéi
鼻识界及鼻触、鼻触为缘所生诸受速灭；思惟
bí jiè kě wèi sī wéi xiānɡ jiè bí shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán
鼻界可畏，思惟香界、鼻识界及鼻触、鼻触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòu kě wèi sī wéi bí jiè kě yàn sī wéi xiānɡ jiè bí
所生诸受可畏；思惟鼻界可厌，思惟香界、鼻
shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu kě yàn sī wéi bí
识界及鼻触、鼻触为缘所生诸受可厌；思惟鼻
jiè yǒu zāi sī wéi xiānɡ jiè bí shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán
界有灾，思惟香界、鼻识界及鼻触、鼻触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòuyǒu zāi sī wéi bí jiè yǒuhènɡ sī wéi xiānɡ jiè bí
所生诸受有灾；思惟鼻界有横，思惟香界、鼻
- 177 -
shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuyǒuhènɡ sī wéi bí
识界及鼻触、鼻触为缘所生诸受有横；思惟鼻
jiè yǒu yì sī wéi xiānɡ jiè bí shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán
界有疫，思惟香界、鼻识界及鼻触、鼻触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòuyǒu yì sī wéi bí jiè yǒu lì sī wéi xiānɡ jiè bí
所生诸受有疫；思惟鼻界有疠，思惟香界、鼻
shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuyǒu lì sī wéi bí
识界及鼻触、鼻触为缘所生诸受有疠；思惟鼻
jiè xìnɡ bù ān wěn sī wéi xiānɡ jiè bí shí jiè jí bí chù bí chù wéi
界性不安隐，思惟香界、鼻识界及鼻触、鼻触为
yuán suǒ shēnɡ zhū shòuxìnɡ bù ān wěn sī wéi bí jiè bù kě bǎo xìn sī
缘所生诸受性不安隐；思惟鼻界不可保信，思
wéi xiānɡ jiè bí shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bù
惟香界、鼻识界及鼻触、鼻触为缘所生诸受不
kě bǎo xìn sī wéi bí jiè wú shēnɡ wú miè sī wéi xiānɡ jiè bí shí
可保信；思惟鼻界无生无灭，思惟香界、鼻识
jiè jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú shēnɡ wú miè sī
界及鼻触、鼻触为缘所生诸受无生无灭；思
wéi bí jiè wú rǎn wú jìnɡ sī wéi xiānɡ jiè bí shí jiè jí bí chù bí
惟鼻界无染无净，思惟香界、鼻识界及鼻触、鼻
chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú rǎn wú jìnɡ sī wéi bí jiè wú zuò wú wéi
触为缘所生诸受无染无净；思惟鼻界无作无为，
sī wéi xiānɡ jiè bí shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
思惟香界、鼻识界及鼻触、鼻触为缘所生诸受
wú zuò wú wéi jiāo shī jiā shì wéi pú sà mó hē sà bō rě bō luó mì
无作无为。憍尸迦，是为菩萨摩诃萨般若波罗蜜
duō
多。
yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡbiàn sī wéi shé jiè wú chánɡ sī wéi wèi jiè
用无所得为方便，思惟舌界无常，思惟味界、
shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú chánɡ sī
舌识界及舌触、舌触为缘所生诸受无常；思
wéi shé jiè kǔ sī wéi wèi jiè shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán
惟舌界苦，思惟味界、舌识界及舌触、舌触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòu kǔ sī wéi shé jiè wú wǒ sī wéi wèi jiè shé shí
所生诸受苦；思惟舌界无我，思惟味界、舌识
- 178 -
jiè jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú wǒ sī wéi shé jiè
界及舌触、舌触为缘所生诸受无我；思惟舌界
bú jìnɡ sī wéi wèi jiè shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ
不净，思惟味界、舌识界及舌触、舌触为缘所生
zhū shòu bú jìnɡ sī wéi shé jiè kōnɡ sī wéi wèi jiè shé shí jiè jí shé
诸受不净；思惟舌界空，思惟味界、舌识界及舌
chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu kōnɡ sī wéi shé jiè wú xiànɡ
触、舌触为缘所生诸受空；思惟舌界无相，
sī wéi wèi jiè shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
思惟味界、舌识界及舌触、舌触为缘所生诸受
wú xiànɡ sī wéi shé jiè wú yuàn sī wéi wèi jiè shé shí jiè jí shé
无相；思惟舌界无愿，思惟味界、舌识界及舌
chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú yuàn sī wéi shé jiè jì jìnɡ
触、舌触为缘所生诸受无愿；思惟舌界寂静，
sī wéi wèi jiè shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
思惟味界、舌识界及舌触、舌触为缘所生诸受
jì jìnɡ sī wéi shé jiè yuǎn lí sī wéi wèi jiè shé shí jiè jí shé chù
寂静；思惟舌界远离，思惟味界、舌识界及舌触、
shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuyuǎn lí sī wéi shé jiè rú bìnɡ sī wéi
舌触为缘所生诸受远离；思惟舌界如病，思惟
wèi jiè shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu rú bìnɡ
味界、舌识界及舌触、舌触为缘所生诸受如病；
sī wéi shé jiè rú yōnɡ sī wéi wèi jiè shé shí jiè jí shé chù shé chù
思惟舌界如痈，思惟味界、舌识界及舌触、舌触
wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu rú yōnɡ sī wéi shé jiè rú jiàn sī wéi wèi jiè
为缘所生诸受如痈；思惟舌界如箭，思惟味界、
shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu rú jiàn sī wéi
舌识界及舌触、舌触为缘所生诸受如箭；思惟
shé jiè rú chuānɡ sī wéi wèi jiè shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi
舌界如疮，思惟味界、舌识界及舌触、舌触为
yuán suǒ shēnɡ zhū shòu rú chuānɡ sī wéi shé jiè rè nǎo sī wéi wèi jiè
缘所生诸受如疮；思惟舌界热恼，思惟味界、
shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu rè nǎo sī wéi
舌识界及舌触、舌触为缘所生诸受热恼；思惟
shé jiè bī qiè sī wéi wèi jiè shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán
舌界逼切，思惟味界、舌识界及舌触、舌触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòu bī qiè sī wéi shé jiè bài huài sī wéi wèi jiè shé
所生诸受逼切；思惟舌界败坏，思惟味界、舌
- 179 -
shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bài huài sī wéi shé
识界及舌触、舌触为缘所生诸受败坏；思惟舌
jiè shuāi xiǔ sī wéi wèi jiè shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán
界衰朽，思惟味界、舌识界及舌触、舌触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòu shuāi xiǔ sī wéi shé jiè biàn dònɡ sī wéi wèi jiè
所生诸受衰朽；思惟舌界变动，思惟味界、
shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòubiàndònɡ sī
舌识界及舌触、舌触为缘所生诸受变动；思
wéi shé jiè sù miè sī wéi wèi jiè shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi
惟舌界速灭，思惟味界、舌识界及舌触、舌触为
yuán suǒ shēnɡ zhū shòu sù miè sī wéi shé jiè kě wèi sī wéi wèi jiè
缘所生诸受速灭；思惟舌界可畏，思惟味界、
shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu kě wèi sī wéi
舌识界及舌触、舌触为缘所生诸受可畏；思惟
shé jiè kě yàn sī wéi wèi jiè shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán
舌界可厌，思惟味界、舌识界及舌触、舌触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòu kě yàn sī wéi shé jiè yǒu zāi sī wéi wèi jiè shé
所生诸受可厌；思惟舌界有灾，思惟味界、舌
shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuyǒu zāi sī wéi shé
识界及舌触、舌触为缘所生诸受有灾；思惟舌
jiè yǒuhènɡ sī wéi wèi jiè shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán
界有横，思惟味界、舌识界及舌触、舌触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòuyǒuhènɡ sī wéi shé jiè yǒu yì sī wéi wèi jiè shé
所生诸受有横；思惟舌界有疫，思惟味界、舌
shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuyǒu yì sī wéi shé
识界及舌触、舌触为缘所生诸受有疫；思惟舌
jiè yǒu lì sī wéi wèi jiè shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ
界有疠，思惟味界、舌识界及舌触、舌触为缘所
shēnɡ zhū shòu yǒu lì sī wéi shé jiè xìnɡ bù ān wěn sī wéi wèi jiè
生诸受有疠；思惟舌界性不安隐，思惟味界、
shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuxìnɡ bù ān wěn
舌识界及舌触、舌触为缘所生诸受性不安隐；
sī wéi shé jiè bù kě bǎo xìn sī wéi wèi jiè shé shí jiè jí shé chù
思惟舌界不可保信，思惟味界、舌识界及舌触、
shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bù kě bǎo xìn sī wéi shé jiè wú shēnɡ
舌触为缘所生诸受不可保信；思惟舌界无生
wú miè sī wéi wèi jiè shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ
无灭，思惟味界、舌识界及舌触、舌触为缘所生
- 180 -
zhū shòu wú shēnɡ wú miè sī wéi shé jiè wú rǎn wú jìnɡ sī wéi wèi jiè
诸受无生无灭；思惟舌界无染无净，思惟味界、
shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú rǎn wú jìnɡ
舌识界及舌触、舌触为缘所生诸受无染无净；
sī wéi shé jiè wú zuò wú wéi sī wéi wèi jiè shé shí jiè jí shé chù
思惟舌界无作无为，思惟味界、舌识界及舌触、
shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú zuò wú wéi jiāo shī jiā shì wéi pú
舌触为缘所生诸受无作无为。憍尸迦，是为菩
sà mó hē sà bō ruò bō luó mì duō
yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡbiàn sī wéi shēn jiè wú chánɡ sī wéi chù jiè
用无所得为方便，思惟身界无常，思惟触界、
shēn shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú chánɡ sī
身识界及身触、身触为缘所生诸受无常；思
wéi shēn jiè kǔ sī wéi chù jiè shēn shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi
惟身界苦，思惟触界、身识界及身触、身触为
yuán suǒ shēnɡ zhū shòu kǔ sī wéi shēn jiè wú wǒ sī wéi chù jiè shēn
缘所生诸受苦；思惟身界无我，思惟触界、身
shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú wǒ sī wéi
识界及身触、身触为缘所生诸受无我；思惟
shēn jiè bú jìnɡ sī wéi chù jiè shēn shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi
身界不净，思惟触界、身识界及身触、身触为
yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bú jìnɡ sī wéi shēn jiè kōnɡ sī wéi chù jiè shēn
缘所生诸受不净；思惟身界空，思惟触界、身
shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòukōnɡ sī wéi shēn
识界及身触、身触为缘所生诸受空；思惟身
jiè wú xiànɡ sī wéi chù jiè shēn shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi yuán
界无相，思惟触界、身识界及身触、身触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòu wú xiànɡ sī wéi shēn jiè wú yuàn sī wéi chù jiè
所生诸受无相；思惟身界无愿，思惟触界、
shēn shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú yuàn sī
身识界及身触、身触为缘所生诸受无愿；思
wéi shēn jiè jì jìnɡ sī wéi chù jiè shēn shí jiè jí shēnchù shēnchù
惟身界寂静，思惟触界、身识界及身触、身触
wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu jì jìnɡ sī wéi shēn jiè yuǎn lí sī wéi chù
为缘所生诸受寂静；思惟身界远离，思惟触
- 181 -
jiè shēn shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuyuǎn lí
界、身识界及身触、身触为缘所生诸受远离；
sī wéi shēn jiè rú bìnɡ sī wéi chù jiè shēn shí jiè jí shēnchù shēn
思惟身界如病，思惟触界、身识界及身触、身
chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu rú bìnɡ sī wéi shēn jiè rú yōnɡ sī wéi
触为缘所生诸受如病；思惟身界如痈，思惟
chù jiè shēn shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu rú
触界、身识界及身触、身触为缘所生诸受如
yōnɡ sī wéi shēn jiè rú jiàn sī wéi chù jiè shēn shí jiè jí shēnchù
痈；思惟身界如箭，思惟触界、身识界及身触、
shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu rú jiàn sī wéi shēn jiè rú chuānɡ sī
身触为缘所生诸受如箭；思惟身界如疮，思
wéi chù jiè shēn shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
惟触界、身识界及身触、身触为缘所生诸受
rú chuānɡ sī wéi shēn jiè rè nǎo sī wéi chù jiè shēn shí jiè jí shēn
如疮；思惟身界热恼，思惟触界、身识界及身
chù shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu rè nǎo sī wéi shēn jiè bī qiè
触、身触为缘所生诸受热恼；思惟身界逼切，
sī wéi chù jiè shēn shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū
思惟触界、身识界及身触、身触为缘所生诸
shòu bī qiè sī wéi shēn jiè bài huài sī wéi chù jiè shēn shí jiè jí
受逼切；思惟身界败坏，思惟触界、身识界及
shēnchù shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bài huài sī wéi shēn jiè shuāi
身触、身触为缘所生诸受败坏；思惟身界衰
xiǔ sī wéi chù jiè shēn shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ
朽，思惟触界、身识界及身触、身触为缘所生
zhū shòushuāi xiǔ sī wéi shēn jiè biàndònɡ sī wéi chù jiè shēn shí
诸受衰朽；思惟身界变动，思惟触界、身识
jiè jí shēnchù shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòubiàndònɡ sī wéi shēn
界及身触、身触为缘所生诸受变动；思惟身
jiè sù miè sī wéi chù jiè shēn shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi yuán
界速灭，思惟触界、身识界及身触、身触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòu sù miè sī wéi shēn jiè kě wèi sī wéi chù jiè shēn
所生诸受速灭；思惟身界可畏，思惟触界、身
shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu kě wèi sī wéi
识界及身触、身触为缘所生诸受可畏；思惟
shēn jiè kě yàn sī wéi chù jiè shēn shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi
身界可厌，思惟触界、身识界及身触、身触为
- 182 -
yuán suǒ shēnɡ zhū shòu kě yàn sī wéi shēn jiè yǒu zāi sī wéi chù jiè
缘所生诸受可厌；思惟身界有灾，思惟触界、
shēn shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuyǒu zāi sī
身识界及身触、身触为缘所生诸受有灾；思
wéi shēn jiè yǒuhènɡ sī wéi chù jiè shēn shí jiè jí shēnchù shēnchù
惟身界有横，思惟触界、身识界及身触、身触
wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuyǒuhènɡ sī wéi shēn jiè yǒu yì sī wéi chù
为缘所生诸受有横；思惟身界有疫，思惟触
jiè shēn shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuyǒu yì
界、身识界及身触、身触为缘所生诸受有疫；
sī wéi shēn jiè yǒu lì sī wéi chù jiè shēn shí jiè jí shēnchù shēn
思惟身界有疠，思惟触界、身识界及身触、身
chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuyǒu lì sī wéi shēn jiè xìnɡ bù ān wěn sī
触为缘所生诸受有疠；思惟身界性不安隐，思
wéi chù jiè shēn shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
惟触界、身识界及身触、身触为缘所生诸受
xìnɡ bù ān wěn sī wéi shēn jiè bù kě bǎo xìn sī wéi chù jiè shēn
性不安隐；思惟身界不可保信，思惟触界、身
shí jiè jí shēn chù shēn chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bù kě bǎo xìn
识界及身触、身触为缘所生诸受不可保信；
sī wéi shēn jiè wú shēnɡ wú miè sī wéi chù jiè shēn shí jiè jí shēnchù
思惟身界无生无灭，思惟触界、身识界及身触、
shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú shēnɡ wú miè sī wéi shēn jiè wú rǎn
身触为缘所生诸受无生无灭；思惟身界无染
wú jìnɡ sī wéi chù jiè shēn shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi yuán suǒ
无净，思惟触界、身识界及身触、身触为缘所
shēnɡ zhū shòu wú rǎn wú jìnɡ sī wéi shēn jiè wú zuò wú wéi sī wéi chù
生诸受无染无净；思惟身界无作无为，思惟触
jiè shēn shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú zuò
界、身识界及身触、身触为缘所生诸受无作
wú wéi jiāo shī jiā shì wéi pú sà mó hē sà bō rě bō luó mì duō
无为。憍尸迦，是为菩萨摩诃萨般若波罗蜜多。
yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡbiàn sī wéi yì jiè wú chánɡ sī wéi fǎ jiè
用无所得为方便，思惟意界无常，思惟法界、
yì shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú chánɡ sī
意识界及意触、意触为缘所生诸受无常；思
- 183 -
wéi yì jiè kǔ sī wéi fǎ jiè yì shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán
惟意界苦，思惟法界、意识界及意触、意触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòu kǔ sī wéi yì jiè wú wǒ sī wéi fǎ jiè yì shí
所生诸受苦；思惟意界无我，思惟法界、意识
jiè jí yì chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú wǒ sī wéi yì jiè
界及意触、意触为缘所生诸受无我；思惟意界
bú jìnɡ sī wéi fǎ jiè yì shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ
不净，思惟法界、意识界及意触、意触为缘所生
zhū shòu bú jìnɡ sī wéi yì jiè kōnɡ sī wéi fǎ jiè yì shí jiè jí yì
诸受不净；思惟意界空，思惟法界、意识界及意
chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu kōnɡ sī wéi yì jiè wú xiànɡ
触、意触为缘所生诸受空；思惟意界无相，
sī wéi fǎ jiè yì shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
思惟法界、意识界及意触、意触为缘所生诸受
wú xiànɡ sī wéi yì jiè wú yuàn sī wéi fǎ jiè yì shí jiè jí yì
无相；思惟意界无愿，思惟法界、意识界及意
chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú yuàn sī wéi yì jiè jì jìnɡ
触、意触为缘所生诸受无愿；思惟意界寂静，
sī wéi fǎ jiè yì shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
思惟法界、意识界及意触、意触为缘所生诸受
jì jìnɡ sī wéi yì jiè yuǎn lí sī wéi fǎ jiè yì shí jiè jí yì chù
寂静；思惟意界远离，思惟法界、意识界及意触、
yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuyuǎn lí sī wéi yì jiè rú bìnɡ sī wéi
意触为缘所生诸受远离；思惟意界如病，思惟
fǎ jiè yì shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu rú bìnɡ
法界、意识界及意触、意触为缘所生诸受如病；
sī wéi yì jiè rú yōnɡ sī wéi fǎ jiè yì shí jiè jí yì chù yì chù
思惟意界如痈，思惟法界、意识界及意触、意触
wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu rú yōnɡ sī wéi yì jiè rú jiàn sī wéi fǎ jiè
为缘所生诸受如痈；思惟意界如箭，思惟法界、
yì shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu rú jiàn sī wéi
意识界及意触、意触为缘所生诸受如箭；思惟
yì jiè rú chuānɡ sī wéi fǎ jiè yì shí jiè jí yì chù yì chù wéi
意界如疮，思惟法界、意识界及意触、意触为
yuán suǒ shēnɡ zhū shòu rú chuānɡ sī wéi yì jiè rè nǎo sī wéi fǎ jiè
缘所生诸受如疮；思惟意界热恼，思惟法界、
yì shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu rè nǎo sī wéi
意识界及意触、意触为缘所生诸受热恼；思惟
- 184 -
yì jiè bī qiè sī wéi fǎ jiè yì shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán
意界逼切，思惟法界、意识界及意触、意触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòu bī qiè sī wéi yì jiè bài huài sī wéi fǎ jiè yì
所生诸受逼切；思惟意界败坏，思惟法界、意
shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bài huài sī wéi yì
识界及意触、意触为缘所生诸受败坏；思惟意
jiè shuāi xiǔ sī wéi fǎ jiè yì shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán
界衰朽，思惟法界、意识界及意触、意触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòu shuāi xiǔ sī wéi yì jiè biàn dònɡ sī wéi fǎ jiè
所生诸受衰朽；思惟意界变动，思惟法界、
yì shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòubiàndònɡ sī
意识界及意触、意触为缘所生诸受变动；思
wéi yì jiè sù miè sī wéi fǎ jiè yì shí jiè jí yì chù yì chù wéi
惟意界速灭，思惟法界、意识界及意触、意触为
yuán suǒ shēnɡ zhū shòu sù miè sī wéi yì jiè kě wèi sī wéi fǎ jiè
缘所生诸受速灭；思惟意界可畏，思惟法界、
yì shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu kě wèi sī wéi
意识界及意触、意触为缘所生诸受可畏；思惟
yì jiè kě yàn sī wéi fǎ jiè yì shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán
意界可厌，思惟法界、意识界及意触、意触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòu kě yàn sī wéi yì jiè yǒu zāi sī wéi fǎ jiè yì
所生诸受可厌；思惟意界有灾，思惟法界、意
shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuyǒu zāi sī wéi yì
识界及意触、意触为缘所生诸受有灾；思惟意
jiè yǒuhènɡ sī wéi fǎ jiè yì shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán
界有横，思惟法界、意识界及意触、意触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòuyǒuhènɡ sī wéi yì jiè yǒu yì sī wéi fǎ jiè yì
所生诸受有横；思惟意界有疫，思惟法界、意
shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuyǒu yì sī wéi yì
识界及意触、意触为缘所生诸受有疫；思惟意
jiè yǒu lì sī wéi fǎ jiè yì shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán suǒ
界有疠，思惟法界、意识界及意触、意触为缘所
shēnɡ zhū shòu yǒu lì sī wéi yì jiè xìnɡ bù ān wěn sī wéi fǎ jiè
生诸受有疠；思惟意界性不安隐，思惟法界、
yì shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuxìnɡ bù ān wěn
意识界及意触、意触为缘所生诸受性不安隐；
sī wéi yì jiè bù kě bǎo xìn sī wéi fǎ jiè yì shí jiè jí yì chù
思惟意界不可保信，思惟法界、意识界及意触、
- 185 -
yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu bù kě bǎo xìn sī wéi yì jiè wú shēnɡ
意触为缘所生诸受不可保信；思惟意界无生
wú miè sī wéi fǎ jiè yì shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ
无灭，思惟法界、意识界及意触、意触为缘所生
zhū shòu wú shēnɡ wú miè sī wéi yì jiè wú rǎn wú jìnɡ sī wéi fǎ jiè
诸受无生无灭；思惟意界无染无净，思惟法界、
yì shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú rǎn wú jìnɡ
意识界及意触、意触为缘所生诸受无染无净；
sī wéi yì jiè wú zuò wú wéi sī wéi fǎ jiè yì shí jiè jí yì chù
思惟意界无作无为，思惟法界、意识界及意触、
yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wú zuò wú wéi jiāo shī jiā shì wéi pú
意触为缘所生诸受无作无为。憍尸迦，是为菩
sà mó hē sà bō rě bō luó mì duō
大般若波罗蜜多经卷第七十七
- 186 -
《大般若波罗蜜多经卷第七十八》
dà bō rě bō luó mì duō jīnɡ juàn dì qī shí bā
大般若波罗蜜多经卷第七十八
tánɡ sān zàng fǎ shī xuánzànɡfènɡ zhào yì
chū fēn tiān dì pǐn dì èr shí èr zhī èr

初分天帝品第二十二之二
yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡbiàn sī wéi dì jiè wú chánɡ sī wéi shuǐ huǒ
用无所得为方便，思惟地界无常，思惟水、火、
fěnɡ kōnɡ shí jiè wú chánɡ sī wéi dì jiè kǔ sī wéi shuǐ huǒ
风、空、识界无常；思惟地界苦，思惟水、火、
fēnɡ kōnɡ shí jiè kǔ sī wéi dì jiè wú wǒ sī wéi shuǐ huǒ
风、空、识界苦；思惟地界无我，思惟水、火、
fēnɡ kōnɡ shí jiè wú wǒ sī wéi dì jiè bú jìnɡ sī wéi shuǐ huǒ
风、空、识界无我；思惟地界不净，思惟水、火、
fēnɡ kōnɡ shí jiè bú jìnɡ sī wéi dì jiè kōnɡ sī wéi shuǐ huǒ
风、空、识界不净；思惟地界空，思惟水、火、
fēnɡ kōnɡ shí jiè kōnɡ sī wéi dì jiè wú xiànɡ sī wéi shuǐ huǒ
风、空、识界空；思惟地界无相，思惟水、火、
fēnɡ kōnɡ shí jiè wú xiànɡ sī wéi dì jiè wú yuàn sī wéi shuǐ
风、空、识界无相；思惟地界无愿，思惟水、
huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè wú yuàn sī wéi dì jiè jì jìnɡ sī wéi
火、风、空、识界无愿；思惟地界寂静，思惟
shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè jì jìnɡ sī wéi dì jiè yuǎn lí
水、火、风、空、识界寂静；思惟地界远离，
sī wéi shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè yuǎn lí sī wéi dì jiè rú
思惟水、火、风、空、识界远离；思惟地界如
bìnɡ sī wéi shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè rú bìnɡ sī wéi dì
病，思惟水、火、风、空、识界如病；思惟地
jiè rú yōnɡ sī wéi shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè rú yōnɡ sī
界如痈，思惟水、火、风、空、识界如痈；思
wéi dì jiè rú jiàn sī wéi shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè rú jiàn
惟地界如箭，思惟水、火、风、空、识界如箭；
- 187 -
sī wéi dì jiè rú chuānɡ sī wéi shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè rú
思惟地界如疮，思惟水、火、风、空、识界如
chuānɡ sī wéi dì jiè rè nǎo sī wéi shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí
疮；思惟地界热恼，思惟水、火、风、空、识
jiè rè nǎo sī wéi dì jiè bī qiè sī wéi shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ
界热恼；思惟地界逼切，思惟水、火、风、空、
shí jiè bī qiè sī wéi dì jiè bài huài sī wéi shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ
识界逼切；思惟地界败坏，思惟水、火、风、空、
shí jiè bài huài sī wéi dì jiè shuāi xiǔ sī wéi shuǐ huǒ fēnɡ
识界败坏；思惟地界衰朽，思惟水、火、风、
kōnɡ shí jiè shuāi xiǔ sī wéi dì jiè biàndònɡ sī wéi shuǐ huǒ
空、识界衰朽；思惟地界变动，思惟水、火、
fēnɡ kōnɡ shí jiè biàndònɡ sī wéi dì jiè sù miè sī wéi shuǐ
风、空、识界变动；思惟地界速灭，思惟水、
huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè sù miè sī wéi dì jiè kě wèi sī wéi shuǐ
火、风、空、识界速灭；思惟地界可畏，思惟水、
huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè kě wèi sī wéi dì jiè kě yàn sī wéi shuǐ
火、风、空、识界可畏；思惟地界可厌，思惟水、
huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè kě yàn sī wéi dì jiè yǒu zāi sī wéi shuǐ
火、风、空、识界可厌；思惟地界有灾，思惟水、
huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè yǒu zāi sī wéi dì jiè yǒuhènɡ sī wéi
火、风、空、识界有灾；思惟地界有横，思惟
shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè yǒu hènɡ sī wéi dì jiè yǒu yì
水、火、风、空、识界有横；思惟地界有疫，
sī wéi shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè yǒu yì sī wéi dì jiè yǒu lì
思惟水、火、风、空、识界有疫；思惟地界有疠，
sī wéi shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè yǒu lì sī wéi dì jiè xìnɡ bù
思惟水、火、风、空、识界有疠；思惟地界性不
ān wěn sī wéi shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè xìnɡ bù ān wěn
安隐，思惟水、火、风、空、识界性不安隐；
sī wéi dì jiè bù kě bǎo xìn sī wéi shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè
思惟地界不可保信，思惟水、火、风、空、识界
bù kě bǎo xìn sī wéi dì jiè wú shēnɡ wú miè sī wéi shuǐ huǒ
不可保信；思惟地界无生无灭，思惟水、火、
fēnɡ kōnɡ shí jiè wú shēnɡ wú miè sī wéi dì jiè wú rǎn wú jìnɡ
风、空、识界无生无灭；思惟地界无染无净，
sī wéi shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè wú rǎn wú jìnɡ sī wéi dì jiè
思惟水、火、风、空、识界无染无净；思惟地界
- 188 -
wú zuò wú wéi sī wéi shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè wú zuò wú wéi
无作无为，思惟水、火、风、空、识界无作无为。
jiāo shī jiā shì wéi pú sà mó hē sà bō rě bō luó mì duō
憍尸迦，是为菩萨摩诃萨般若波罗蜜多。
yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡbiàn sī wéi wú mínɡ wú chánɡ sī wéi xínɡ shí
用无所得为方便，思惟无明无常，思惟行、识、
chóu tàn kǔ yōunǎo wú chánɡ sī wéi wú mínɡ kǔ sī wéi xínɡ nǎi zhì lǎo
愁叹苦忧恼无常；思惟无明苦，思惟行乃至老
sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo kǔ sī wéi wú mínɡ wú wǒ sī wéi xínɡ nǎi zhì
死愁叹苦忧恼苦；思惟无明无我，思惟行乃至
lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo wú wǒ sī wéi wú mínɡ bú jìnɡ sī wéi xínɡ
老死愁叹苦忧恼无我；思惟无明不净，思惟行
nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo bú jìnɡ sī wéi wú mínɡkōnɡ sī wéi
乃至老死愁叹苦忧恼不净；思惟无明空，思惟
xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎokōnɡ sī wéi wú mínɡ wú xiànɡ sī
行乃至老死愁叹苦忧恼空；思惟无明无相，思
wéi xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōu nǎo wú xiànɡ sī wéi wú mínɡ wú
惟行乃至老死愁叹苦忧恼无相；思惟无明无
yuàn sī wéi xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo wú yuàn sī wéi wú
愿，思惟行乃至老死愁叹苦忧恼无愿；思惟无
mínɡ jì jìnɡ sī wéi xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo jì jìnɡ sī
明寂静，思惟行乃至老死愁叹苦忧恼寂静；思
wéi wú mínɡyuǎn lí sī wéi xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōu nǎo yuǎn
惟无明远离，思惟行乃至老死愁叹苦忧恼远
lí sī wéi wú mínɡ rú bìnɡ sī wéi xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōu
离；思惟无明如病，思惟行乃至老死愁叹苦忧
nǎo rú bìnɡ sī wéi wú mínɡ rú yōnɡ sī wéi xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn
恼如病；思惟无明如痈，思惟行乃至老死愁叹
kǔ yōunǎo rú yōnɡ sī wéi wú mínɡ rú jiàn sī wéi xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ
苦忧恼如痈；思惟无明如箭，思惟行乃至老死
chóu tàn kǔ yōunǎo rú jiàn sī wéi wú mínɡ rú chuānɡ sī wéi xínɡ nǎi
愁叹苦忧恼如箭；思惟无明如疮，思惟行乃
zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo rú chuānɡ sī wéi wú mínɡ rè nǎo sī
至老死愁叹苦忧恼如疮；思惟无明热恼，思
- 189 -
wéi xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo rè nǎo sī wéi wú mínɡ bī qiè
惟行乃至老死愁叹苦忧恼热恼；思惟无明逼切，
sī wéi xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo bī qiè sī wéi wú mínɡ bài
思惟行乃至老死愁叹苦忧恼逼切；思惟无明败
huài sī wéi xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo bài huài sī wéi wú
坏，思惟行乃至老死愁叹苦忧恼败坏；思惟无
mínɡshuāi xiǔ sī wéi xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎoshuāi xiǔ sī
明衰朽，思惟行乃至老死愁叹苦忧恼衰朽；思
wéi wú mínɡbiàndònɡ sī wéi xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōu nǎobiàn
惟无明变动，思惟行乃至老死愁叹苦忧恼变
dònɡ sī wéi wú mínɡ sù miè sī wéi xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōu
动；思惟无明速灭，思惟行乃至老死愁叹苦忧
nǎo sù miè sī wéi wú mínɡ kě wèi sī wéi xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn
恼速灭；思惟无明可畏，思惟行乃至老死愁叹
kǔ yōu nǎo kě wèi sī wéi wú mínɡ kě yàn sī wéi xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ
苦忧恼可畏；思惟无明可厌，思惟行乃至老死
chóu tàn kǔ yōunǎo kě yàn sī wéi wú mínɡyǒu zāi sī wéi xínɡ nǎi zhì
愁叹苦忧恼可厌；思惟无明有灾，思惟行乃至
lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎoyǒu zāi sī wéi wú mínɡyǒuhènɡ sī wéi xínɡ
老死愁叹苦忧恼有灾；思惟无明有横，思惟行
nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎoyǒuhènɡ sī wéi wú mínɡyǒu yì sī
乃至老死愁叹苦忧恼有横；思惟无明有疫，思
wéi xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎoyǒu yì sī wéi wú mínɡyǒu lì
惟行乃至老死愁叹苦忧恼有疫；思惟无明有疠，
sī wéi xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎoyǒu lì sī wéi wú mínɡxìnɡ
思惟行乃至老死愁叹苦忧恼有疠；思惟无明性
bù ān wěn sī wéi xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎoxìnɡ bù ān wěn
不安隐，思惟行乃至老死愁叹苦忧恼性不安隐；
sī wéi wú mínɡ bù kě bǎo xìn sī wéi xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōu
思惟无明不可保信，思惟行乃至老死愁叹苦忧
nǎo bù kě bǎo xìn sī wéi wú mínɡ wú shēnɡ wú miè sī wéi xínɡ nǎi zhì
恼不可保信；思惟无明无生无灭，思惟行乃至
lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōu nǎo wú shēnɡ wú miè sī wéi wú mínɡ wú rǎn wú
老死愁叹苦忧恼无生无灭；思惟无明无染无
jìnɡ sī wéi xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo wú rǎn wú jìnɡ sī wéi
净，思惟行乃至老死愁叹苦忧恼无染无净；思惟
wú mínɡ wú zuò wú wéi sī wéi xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo wú
无明无作无为，思惟行乃至老死愁叹苦忧恼无
- 190 -
zuò wú wéi jiāo shī jiā shì wéi pú sà mó hē sà bō rě bō luó mì duō
作无为。憍尸迦，是为菩萨摩诃萨般若波罗蜜多。
fù cì jiāo shī jiā ruò pú sà mó hē sà yǐ yìnɡ yī qiè zhì
‚复次，憍尸迦，若菩萨摩诃萨以应一切智
zhì xīn yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡuānchá nèi kōnɡ wú wǒ wǒ suǒ
智心，用无所得为方便，观察内空无我、我所，
ɡuānchá wài kōnɡ nèi wài kōnɡ kōnɡkōnɡ dà kōnɡ shènɡ yì kōnɡ
观察外空、内外空、空空、大空、胜义空、
yǒu wéi kōnɡ wú wéi kōnɡ bì jìnɡ kōnɡ wú jì kōnɡ sàn kōnɡ wú
有为空、无为空、毕竟空、无际空、散空、无
biàn yì kōnɡ běnxìnɡkōnɡ zì xiànɡkōnɡ ɡònɡxiànɡkōnɡ yī qiè fǎ
变异空、本性空、自相空、共相空、一切法
kōnɡ bù kě dé kōnɡ wú xìnɡkōnɡ zì xìnɡkōnɡ wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ
空、不可得空、无性空、自性空、无性自性空
wú wǒ wǒ suǒ ɡuānchá nèi kōnɡ wú xiànɡ ɡuānchá wài kōnɡ nǎi zhì
无我、我所；观察内空无相，观察外空乃至
wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ wú xiànɡ ɡuānchá nèi kōnɡ wú yuàn ɡuānchá wài kōnɡ
无性自性空无相；观察内空无愿，观察外空
nǎi zhì wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ wú yuàn ɡuānchá nèi kōnɡ jì jìnɡ ɡuānchá
乃至无性自性空无愿；观察内空寂静，观察
wài kōnɡ nǎi zhì wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ jì jìnɡ ɡuānchá nèi kōnɡyuǎn lí
外空乃至无性自性空寂静；观察内空远离，
ɡuānchá wài kōnɡ nǎi zhì wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡyuǎn lí ɡuānchá nèi kōnɡ wú
观察外空乃至无性自性空远离；观察内空无
shēnɡ wú miè ɡuānchá wài kōnɡ nǎi zhì wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ wú shēnɡ wú miè
生无灭，观察外空乃至无性自性空无生无灭；
ɡuānchá nèi kōnɡ wú rǎn wú jìnɡ ɡuānchá wài kōnɡ nǎi zhì wú xìnɡ zì xìnɡ
观察内空无染无净，观察外空乃至无性自性
kōnɡ wú rǎn wú jìnɡ ɡuānchá nèi kōnɡ wú zuò wú wéi ɡuānchá wài kōnɡ nǎi
空无染无净；观察内空无作无为，观察外空乃
zhì wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ wú zuò wú wéi jiāo shī jiā shì wéi pú sà mó hē
至无性自性空无作无为。憍尸迦，是为菩萨摩诃
sà bō rě bō luó mì duō
萨般若波罗蜜多。
yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡuāncházhēn rú wú wǒ wǒ suǒ ɡuān
用无所得为方便，观察真如无我、我所，观
- 191 -
chá fǎ jiè fǎ xìnɡ bù xū wànɡxìnɡ bú biàn yì xìnɡ pínɡděnɡxìnɡ
察法界、法性、不虚妄性、不变异性、平等性、
jiè wú wǒ wǒ suǒ ɡuāncházhēn rú wú xiànɡ ɡuānchá fǎ jiè nǎi zhì
界无我、我所；观察真如无相，观察法界乃至
bù sī yì jiè wú xiànɡ ɡuāncházhēn rú wú yuàn ɡuānchá fǎ jiè nǎi
不思议界无相；观察真如无愿，观察法界乃
zhì bù sī yì jiè wú yuàn ɡuāncházhēn rú jì jìnɡ ɡuānchá fǎ jiè nǎi
至不思议界无愿；观察真如寂静，观察法界乃
zhì bù sī yì jiè jì jìnɡ ɡuāncházhēn rú yuǎn lí ɡuānchá fǎ jiè nǎi
至不思议界寂静；观察真如远离，观察法界乃
zhì bù sī yì jiè yuǎn lí ɡuāncházhēn rú wú shēnɡ wú miè ɡuānchá
至不思议界远离；观察真如无生无灭，观察
fǎ jiè nǎi zhì bù sī yì jiè wú shēnɡ wú miè ɡuān chá zhēn rú wú rǎn
法界乃至不思议界无生无灭；观察真如无染
wú jìnɡ ɡuānchá fǎ jiè nǎi zhì bù sī yì jiè wú rǎn wú jìnɡ ɡuānchá
无净，观察法界乃至不思议界无染无净；观察
zhēn rú wú zuò wú wéi ɡuānchá fǎ jiè nǎi zhì bù sī yì jiè wú zuò wú
真如无作无为，观察法界乃至不思议界无作无
wéi jiāo shī jiā shì wéi pú sà mó hē sà bō rě bō luó mì duō
为。憍尸迦，是为菩萨摩诃萨般若波罗蜜多。
zhì xīn yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡbiànxínɡ bù shī bō luó mì duō ruò pú
智心，用无所得为方便行布施波罗蜜多；若菩
sà mó hē sà yǐ yìnɡ yī qiè zhì zhì xīn yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡbiànxínɡ
萨摩诃萨以应一切智智心，用无所得为方便行
jìnɡ jiè bō luó mì duō ruò pú sà mó hē sà yǐ yìnɡ yī qiè zhì zhì xīn
净戒波罗蜜多；若菩萨摩诃萨以应一切智智心，
yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡbiànxínɡ ān rěn bō luó mì duō ruò pú sà mó hē
用无所得为方便行安忍波罗蜜多；若菩萨摩诃
sà yǐ yìnɡ yī qiè zhì zhì xīn yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡbiànxínɡ jīnɡ jìn bō
萨以应一切智智心，用无所得为方便行精进波
luó mì duō ruò pú sà mó hē sà yǐ yìnɡ yī qiè zhì zhì xīn yònɡ wú suǒ
罗蜜多；若菩萨摩诃萨以应一切智智心，用无所
dé wéi fānɡbiànxínɡ jìnɡ lǜ bō luó mì duō ruò pú sà mó hē sà yǐ yìnɡ
得为方便行静虑波罗蜜多；若菩萨摩诃萨以应
- 192 -
yī qiè zhì zhì xīn yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡbiànxínɡ bō rě bō luó mì duō
一切智智心，用无所得为方便行般若波罗蜜多。
憍尸迦，是为菩萨摩诃萨般若波罗蜜多。
zhì xīn yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡbiàn xiū sì jìnɡ lǜ ruò pú sà mó hē
智心，用无所得为方便修四静虑；若菩萨摩诃
sà yǐ yìnɡ yī qiè zhì zhì xīn yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡbiàn xiū sì wú liànɡ
萨以应一切智智心，用无所得为方便修四无量；
ruò pú sà mó hē sà yǐ yìnɡ yī qiè zhì zhì xīn yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡ
若菩萨摩诃萨以应一切智智心，用无所得为方
biàn xiū sì wú sè dìnɡ
便修四无色定。
ruò pú sà mó hē sà yǐ yìnɡ yī qiè zhì zhì xīn yònɡ wú suǒ
‚若菩萨摩诃萨以应一切智智心，用无所
dé wéi fānɡbiàn xiū bā jiě tuō ruò pú sà mó hē sà yǐ yìnɡ yī qiè zhì
得为方便修八解脱；若菩萨摩诃萨以应一切智
zhì xīn yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡbiàn xiū bā shènɡchù ruò pú sà mó hē
智心，用无所得为方便修八胜处；若菩萨摩诃
sà yǐ yìnɡ yī qiè zhì zhì xīn yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡbiàn xiū jiǔ cì dì
萨以应一切智智心，用无所得为方便修九次第
dìnɡ ruò pú sà mó hē sà yǐ yìnɡ yī qiè zhì zhì xīn yònɡ wú suǒ dé wéi
定；若菩萨摩诃萨以应一切智智心，用无所得为
fānɡbiàn xiū shí biànchù
方便修十遍处。
dé wéi fānɡbiàn xiū sì niàn zhù ruò pú sà mó hē sà yǐ yìnɡ yī qiè zhì
得为方便修四念住；若菩萨摩诃萨以应一切智
zhì xīn yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡbiàn xiū sì zhènɡduàn ruò pú sà mó hē
智心，用无所得为方便修四正断；
若菩萨摩诃
sà yǐ yìnɡ yī qiè zhì zhì xīn yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡbiàn xiū sì shén zú
萨以应一切智智心，用无所得为方便修四神足；
ruò pú sà mó hē sà yǐ yìnɡ yī qiè zhì zhì xīn yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡ
若菩萨摩诃萨以应一切智智心，用无所得为方
biàn xiū wǔ ɡēn ruò pú sà mó hē sà yǐ yìnɡ yī qiè zhì zhì xīn yònɡ wú
便修五根；若菩萨摩诃萨以应一切智智心，用无
- 193 -
suǒ dé wéi fānɡbiàn xiū wǔ lì ruò pú sà mó hē sà yǐ yìnɡ yī qiè zhì
所得为方便修五力；若菩萨摩诃萨以应一切智
zhì xīn yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡbiàn xiū qī děnɡ jué zhī ruò pú sà mó
智心，用无所得为方便修七等觉支；若菩萨摩
hē sà yǐ yìnɡ yī qiè zhì zhì xīn yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡ biàn xiū bā
诃萨以应一切智智心，用无所得为方便修八
shènɡdào zhī
圣道支。
dé wéi fānɡbiàn xiū kōnɡ jiě tuō mén ruò pú sà mó hē sà yǐ yìnɡ yī qiè
得为方便修空解脱门；若菩萨摩诃萨以应一切
zhì zhì xīn yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡbiàn xiū wú xiànɡ jiě tuō mén ruò pú
智智心，用无所得为方便修无相解脱门；若菩
sà mó hē sà yǐ yìnɡ yī qiè zhì zhì xīn yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡbiàn xiū
萨摩诃萨以应一切智智心，用无所得为方便修
wú yuàn jiě tuō mén
无愿解脱门。
dé wéi fānɡbiàn xiū sì shènɡ dì zhì
得为方便修四圣谛智。
dé wéi fānɡbiàn xiū wǔ yǎn ruò pú sà mó hē sà yǐ yìnɡ yī qiè zhì zhì
得为方便修五眼；若菩萨摩诃萨以应一切智智
xīn yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡbiàn xiū liù shéntōnɡ
心，用无所得为方便修六神通。
dé wéi fānɡbiàn xiū fó shí lì ruò pú sà mó hē sà yǐ yìnɡ yī qiè zhì
得为方便修佛十力；若菩萨摩诃萨以应一切智
zhì xīn yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡbiàn xiū sì wú suǒ wèi ruò pú sà mó
智心，用无所得为方便修四无所畏；若菩萨摩
hē sà yǐ yìnɡ yī qiè zhì zhì xīn yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡbiàn xiū sì wú
诃萨以应一切智智心，用无所得为方便修四无
ài jiě ruò pú sà mó hē sà yǐ yìnɡ yī qiè zhì zhì xīn yònɡ wú suǒ dé
碍解；若菩萨摩诃萨以应一切智智心，用无所得
- 194 -
wéi fānɡbiàn xiū dà cí dà bēi dà xǐ dà shě ruò pú sà mó hē
为方便修大慈、大悲、大喜、大舍；若菩萨摩诃
sà yǐ yìnɡ yī qiè zhì zhì xīn yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡbiàn xiū shí bā fó
萨以应一切智智心，用无所得为方便修十八佛
bú ɡònɡ fǎ
不共法。
dé wéi fānɡbiàn xiū wú wànɡ shī fǎ ruò pú sà mó hē sà yǐ yìnɡ yī qiè
得为方便修无忘失法；若菩萨摩诃萨以应一切
zhì zhì xīn yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡbiàn xiū hénɡ zhù shè xìnɡ
智智心，用无所得为方便修恒住舍性。
dé wéi fānɡbiàn xiū yī qiè tuó luó ní mén ruò pú sà mó hē sà yǐ yìnɡ
得为方便修一切陀罗尼门；若菩萨摩诃萨以应
yī qiè zhì zhì xīn yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡbiàn xiū yī qiè sān mó dì mén
一切智智心，用无所得为方便修一切三摩地门。
dé wéi fānɡbiàn xiū yī qiè zhì ruò pú sà mó hē sà yǐ yìnɡ yī qiè zhì
得为方便修一切智；若菩萨摩诃萨以应一切智
zhì xīn yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡbiàn xiū dàoxiànɡ zhì ruò pú sà mó hē
智心，用无所得为方便修道相智；若菩萨摩诃
sà yǐ yìnɡ yī qiè zhì zhì xīn yònɡ wú suǒ dé wéi fānɡbiàn xiū yī qiè xiànɡ
萨以应一切智智心，用无所得为方便修一切相
zhì
智。
‚憍尸迦，是为菩萨摩诃萨般若波罗蜜多。
fù cì jiāo shī jiā ruò pú sà mó hē sà xiū xínɡ bō rě bō
‚复次，憍尸迦，若菩萨摩诃萨修行般若波
luó mì duō shí zuò rú shì ɡuān wéi yǒu zhū fǎ hù xiānɡyuán jiè zī
罗蜜多时，作如是观：
‘唯有诸法互相缘藉，滋
rùn zēnɡzhǎnɡbiànmǎnchōnɡ yì wú wǒ wǒ suǒ fù zuò shì ɡuān
润增长遍满充溢，无我、我所。
’复作是观：
pú sà mó hē sà huí xiànɡ xīn bù yǔ pú tí xīn hé hé pú tí xīn
‘菩萨摩诃萨回向心不与菩提心和合，菩提心
- 195 -
bù yǔ huí xiànɡ xīn hé hé huí xiànɡ xīn yú pú tí xīn zhōnɡ wú suǒ yǒu
不与回向心和合，回向心于菩提心中无所有
bù kě dé pú tí xīn yú huí xiànɡ xīn zhōnɡ wú suǒ yǒu bù kě dé pú
不可得，菩提心于回向心中无所有不可得。菩
sà mó hē sà suī ɡuān zhū fǎ ér yú zhū fǎ dōu wú suǒ jiàn jiāo shī
萨摩诃萨虽观诸法，而于诸法都无所见。
’憍尸
jiā shì wéi pú sà mó hē sà bō rě bō luó mì duō
迦，是为菩萨摩诃萨般若波罗蜜多。‛
shí tiān dì shì wènshànxiànyán dà dé yún hé pú sà mó
时，天帝释问善现言：
‚大德！云何菩萨摩
hē sà huí xiànɡ xīn bù yǔ pú tí xīn hé hé yún hé pú tí xīn bù yǔ
诃萨回向心不与菩提心和合？云何菩提心不与
huí xiànɡ xīn hé hé yún hé huí xiànɡ xīn yú pú tí xīn zhōnɡ wú suǒ yǒu
回向心和合？云何回向心于菩提心中无所有
bù kě dé yún hé pú tí xīn yú huí xiànɡ xīn zhōnɡ wú suǒ yǒu bù kě
不可得？云何菩提心于回向心中无所有不可
dé
得？‛
shànxiàn dá yán jiāo shī jiā pú sà mó hē sà huí xiànɡ xīn zé
善现答言：
‚憍尸迦，菩萨摩诃萨回向心则
fēi xīn pú tí xīn yì fēi xīn ruò fēi xīn zé bù kě sī yì bù yīnɡ
非心，菩提心亦非心，若非心则不可思议，不应
fēi xīn huí xiànɡ fēi xīn yì bù yīnɡ fēi xīn huí xiànɡ bù kě sī yì bù
非心回向非心，亦不应非心回向不可思议，不
yīnɡ bù kě sī yì huí xiànɡ bù kě sī yì yì bù yīnɡ bù kě sī yì huí
应不可思议回向不可思议，亦不应不可思议回
xiànɡ fēi xīn hé yǐ ɡù fēi xīn jí shì bù kě sī yì bù kě sī yì
向非心。何以故？非心即是不可思议，不可思议
jí shì fēi xīn rú shì èr zhǒnɡ jù wú suǒ yǒu wú suǒ yǒuzhōnɡ wú huí
即是非心，如是二种俱无所有，无所有中无回
xiànɡ ɡù jiāo shī jiā ruò zuò shì ɡuān shì wéi pú sà mó hē sà bō
向故。憍尸迦，若作是观，是为菩萨摩诃萨般
若波罗蜜多。‛
ěr shí shì zūn zàn shànxiànyán shàn zāi shàn zāi rǔ shàn
尔时，世尊赞善现言：
‚ 善哉！善哉！汝善
nénɡ wèi zhū pú sà mó hē sà xuān shuō bō rě bō luó mì duō yì shàn
能为诸菩萨摩诃萨宣说般若波罗蜜多，亦善
- 196 -
nénɡquàn lì zhū pú sà mó hē sà lìnɡ huān xǐ yǒnɡ yuè xiū xué bō rě
能劝励诸菩萨摩诃萨，令欢喜踊跃修学般若
bō luó mì duō
波罗蜜多。‛
shí jù shòushànxiàn bó fó yán shì zūn wǒ jì zhī ēn bù
时，具寿善现白佛言：
‚世尊！我既知恩不
yīnɡ bú bào hé yǐ ɡù ɡuò qù zhū fó jí zhū dì zǐ wèi zhū pú sà
应不报。何以故？过去诸佛及诸弟子，为诸菩萨
mó hē sà xuānshuō liù bō luó mì duō shì xiàn jiào dǎo zàn lì qìnɡ xǐ
摩诃萨宣说六波罗蜜多，示现教导赞励庆喜，
ān fǔ jiàn lì lìnɡ dé jiū jìnɡ shì zūn ěr shí yì zài zhōnɡ xué jīn zhènɡ
安抚建立令得究竟。世尊尔时亦在中学，今证
wú shànɡzhènɡděnɡ pú tí ɡù wǒ yì yīnɡchénɡshùn fó jiào wèi zhū pú
无上正等菩提，故我亦应承顺佛教，为诸菩
sà mó hē sà xuānshuō liù bō luó mì duō shì xiàn jiào dǎo zàn lì qìnɡ xǐ
萨摩诃萨宣说六波罗蜜多，示现教导赞励庆喜，
ān fǔ jiàn lì lìnɡ dé jiū jìnɡ sù zhènɡ wú shànɡzhènɡděnɡ pú tí shì
安抚建立令得究竟，速证无上正等菩提，是
zé mínɡ wéi bào bǐ ēn dé ěr shí jù shòushànxiànɡàotiān dì shì yán
则名为报彼恩德。‛尔时，具寿善现告天帝释言：
jiāo shī jiā rǔ wèn yún hé pú sà mó hē sà yīnɡ zhù bō rě bō luó
‚憍尸迦，汝问云何菩萨摩诃萨应住般若波罗
mì duō zhě dì tīnɡ dì tīnɡ dānɡ wèi rǔ shuō pú sà mó hē sà yú
蜜多者，谛听！谛听！当为汝说菩萨摩诃萨于
bō rě bō luó mì duō rú suǒ yīnɡ zhù bù yīnɡ zhù xiànɡ
般若波罗蜜多，如所应住不应住相。
jiāo shī jiā sè sè xìnɡkōnɡ shòu xiǎnɡ xínɡ shí shòu
‚憍尸迦，色色性空，受、想、行、识受、
xiǎnɡ xínɡ shí xìnɡkōnɡ pú sà mó hē sà pú sà mó hē sà xìnɡkōnɡ
想、行、识性空，菩萨摩诃萨菩萨摩诃萨性空。
ruò sè xìnɡkōnɡ ruò shòu xiǎnɡ xínɡ shí xìnɡkōnɡ ruò pú sà mó
若色性空，若受、想、行、识性空，若菩萨摩
hē sà xìnɡkōnɡ rú shì yī qiè jiē wú èr wú èr fēn jiāo shī jiā pú
诃萨性空，如是一切皆无二无二分。憍尸迦，菩
sà mó hē sà yú bō rě bō luó mì duōyīnɡ rú shì zhù
萨摩诃萨于般若波罗蜜多应如是住。
jiāo shī jiā yǎnchùyǎnchùxìnɡkōnɡ ěr bí shé shēn
‚憍尸迦，眼处眼处性空，耳、鼻、舌、身、
- 197 -
yì chù ěr bí shé shēn yì chùxìnɡkōnɡ pú sà mó hē sà pú
意处耳、鼻、舌、身、意处性空，菩萨摩诃萨菩
sà mó hē sà xìnɡkōnɡ ruò yǎnchùxìnɡkōnɡ ruò ěr bí shé shēn
萨摩诃萨性空。若眼处性空，若耳、鼻、舌、身、
yì chùxìnɡkōnɡ ruò pú sà mó hē sà xìnɡkōnɡ rú shì yī qiè jiē wú èr
意处性空，若菩萨摩诃萨性空，如是一切皆无二
wú èr fēn jiāo shī jiā pú sà mó hē sà yú bō rě bō luó mì duōyīnɡ
无二分。憍尸迦，菩萨摩诃萨于般若波罗蜜多应
rú shì zhù
如是住。
jiāo shī jiā sè chù sè chùxìnɡkōnɡ shēnɡ xiānɡ wèi
‚憍尸迦，色处色处性空，声、香、味、
chù fǎ chùshēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chùxìnɡkōnɡ pú sà mó
触、法处声、香、味、触、法处性空，菩萨摩
hē sà pú sà mó hē sà xìnɡkōnɡ ruò sè chùxìnɡkōnɡ ruò shēnɡ xiānɡ
诃萨菩萨摩诃萨性空。若色处性空，若声、香、
wèi chù fǎ chùxìnɡkōnɡ ruò pú sà mó hē sà xìnɡkōnɡ rú shì yī
味、触、法处性空，若菩萨摩诃萨性空，如是一
qiè jiē wú èr wú èr fēn jiāo shī jiā pú sà mó hē sà yú bō rě bō
切皆无二无二分。憍尸迦，菩萨摩诃萨于般若波
luó mì duōyīnɡ rú shì zhù
罗蜜多应如是住。
jiāo shī jiā yǎn jiè yǎn jiè xìnɡkōnɡ sè jiè yǎn shí jiè jí
‚憍尸迦，眼界眼界性空，色界、眼识界及
yǎnchù yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu sè jiè nǎi zhì yǎnchù wéi yuán
眼触、眼触为缘所生诸受色界乃至眼触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòuxìnɡkōnɡ pú sà mó hē sà pú sà mó hē sà xìnɡkōnɡ
所生诸受性空，菩萨摩诃萨菩萨摩诃萨性空。
ruò yǎn jiè xìnɡkōnɡ ruò sè jiè yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán
若眼界性空，若色界、眼识界及眼触、眼触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòuxìnɡkōnɡ ruò pú sà mó hē sà xìnɡkōnɡ rú shì yī qiè
所生诸受性空，若菩萨摩诃萨性空，如是一切
jiē wú èr wú èr fēn jiāo shī jiā pú sà mó hē sà yú bō rě bō luó
皆无二无二分。憍尸迦，菩萨摩诃萨于般若波罗
mì duōyīnɡ rú shì zhù
蜜多应如是住。
jiāo shī jiā ěr jiè ěr jiè xìnɡkōnɡ shēnɡ jiè ěr shí jiè
‚憍尸迦，耳界耳界性空，声界、耳识界
- 198 -
jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòushēnɡ jiè nǎi zhì ěr chù wéi
及耳触、耳触为缘所生诸受声界乃至耳触为
yuán suǒ shēnɡ zhū shòuxìnɡkōnɡ pú sà mó hē sà pú sà mó hē sà xìnɡ
缘所生诸受性空，菩萨摩诃萨菩萨摩诃萨性
kōnɡ ruò ěr jiè xìnɡkōnɡ ruò shēnɡ jiè ěr shí jiè jí ěr chù ěr
空。若耳界性空，若声界、耳识界及耳触、耳
chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu xìnɡ kōnɡ ruò pú sà mó hē sà xìnɡ kōnɡ
触为缘所生诸受性空，若菩萨摩诃萨性空，
rú shì yī qiè jiē wú èr wú èr fēn jiāo shī jiā pú sà mó hē sà yú
如是一切皆无二无二分。憍尸迦，菩萨摩诃萨于
bō rě bō luó mì duōyīnɡ rú shì zhù
般若波罗蜜多应如是住。
jiāo shī jiā bí jiè bí jiè xìnɡkōnɡ xiānɡ jiè bí shí jiè
‚憍尸迦，鼻界鼻界性空，香界、鼻识界
jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuxiānɡ jiè nǎi zhì bí chù wèi
及鼻触、鼻触为缘所生诸受香界乃至鼻触为
kōnɡ ruò bí jiè xìnɡkōnɡ ruò xiānɡ jiè bí shí jiè jí bí chù bí
空。若鼻界性空，若香界、鼻识界及鼻触、鼻
jiāo shī jiā shé jiè shé jiè xìnɡkōnɡ wèi jiè shé shí jiè jí
‚憍尸迦，舌界舌界性空，味界、舌识界及
shé chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu wèi jiè nǎi zhì shé chù wéi yuán
舌触、舌触为缘所生诸受味界乃至舌触为缘
ruò shé jiè xìnɡkōnɡ ruò wèi jiè shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán
若舌界性空，若味界、舌识界及舌触、舌触为缘
- 199 -
jiāo shī jiā shēn jiè shēn jiè xìnɡkōnɡ chù jiè shēn shí jiè
‚憍尸迦，身界身界性空，触界、身识界
jí shēnchù shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòuchù jiè nǎi zhì shēnchù wéi
及身触、身触为缘所生诸受触界乃至身触为
kōnɡ ruò shēn jiè xìnɡkōnɡ ruò chù jiè shēn shí jiè jí shēnchù shēn
空。若身界性空，若触界、身识界及身触、身
jiāo shī jiā yì jiè yì jiè xìnɡkōnɡ fǎ jiè yì shí jiè jí
‚憍尸迦，意界意界性空，法界、意识界及
yì chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu fǎ jiè nǎi zhì yì chù wéi yuán
意触、意触为缘所生诸受法界乃至意触为缘
ruò yì jiè xìnɡkōnɡ ruò fǎ jiè yì shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán
若意界性空，若法界、意识界及意触、意触为缘
jiāo shī jiā dì jiè dì jiè xìnɡkōnɡ shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ
‚憍尸迦，地界地界性空，水、火、风、空、
shí jiè shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè xìnɡkōnɡ pú sà mó hē sà
识界水、火、风、空、识界性空，菩萨摩诃萨
pú sà mó hē sà xìnɡkōnɡ ruò dì jiè xìnɡkōnɡ ruò shuǐ huǒ fēnɡ
菩萨摩诃萨性空。若地界性空，若水、火、风、
kōnɡ shí jiè xìnɡkōnɡ ruò pú sà mó hē sà xìnɡkōnɡ rú shì yī qiè
空、识界性空，若菩萨摩诃萨性空，如是一切
- 200 -
jiāo shī jiā kǔ shènɡ dì kǔ shènɡ dì xìnɡkōnɡ jí miè
‚憍尸迦，苦圣谛苦圣谛性空，集、灭、
dàoshènɡ dì jí miè dàoshènɡ dì xìnɡkōnɡ pú sà mó hē sà pú sà
道圣谛集、灭、道圣谛性空，菩萨摩诃萨菩萨
mó hē sà xìnɡkōnɡ ruò kǔ shènɡ dì xìnɡkōnɡ ruò jí miè dàoshènɡ
摩诃萨性空。若苦圣谛性空，若集、灭、道圣
dì xìnɡkōnɡ ruò pú sà mó hē sà xìnɡkōnɡ rú shì yī qiè jiē wú èr wú
谛性空，若菩萨摩诃萨性空，如是一切皆无二无
èr fēn jiāo shī jiā pú sà mó hē sà yú bō rě bō luó mì duōyīnɡ rú
二分。憍尸迦，菩萨摩诃萨于般若波罗蜜多应如
shì zhù
是住。
jiāo shī jiā wú mínɡ wú mínɡxìnɡkōnɡ xínɡ shí mínɡ sè
‚憍尸迦，无明无明性空，行、识、名色、
yōunǎoxínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎoxìnɡkōnɡ pú sà mó hē sà
忧恼行乃至老死愁叹苦忧恼性空，菩萨摩诃萨
pú sà mó hē sà xìnɡkōnɡ ruò wú mínɡxìnɡkōnɡ ruò xínɡ shí nǎi zhì lǎo
菩萨摩诃萨性空。若无明性空，若行识8乃至老
sǐ chóu tàn kǔ yōunǎoxìnɡkōnɡ ruò pú sà mó hē sà xìnɡkōnɡ rú shì
死愁叹苦忧恼性空，若菩萨摩诃萨性空，如是
yī qiè jiē wú èr wú èr fēn jiāo shī jiā pú sà mó hē sà yú bō rě
一切皆无二无二分。憍尸迦，菩萨摩诃萨于般若
bō luó mì duōyīnɡ rú shì zhù
波罗蜜多应如是住。
jiāo shī jiā nèi kōnɡ nèi kōnɡxìnɡkōnɡ wài kōnɡ nèi wài kōnɡ
‚憍尸迦，内空内空性空，外空、内外空、
8
大正藏：行；永乐北藏及龙藏：行识
- 201 -
kōnɡ zì xìnɡkōnɡ wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ wài kōnɡ nǎi zhì wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ
空、自性空、无性自性空外空乃至无性自性空
xìnɡkōnɡ pú sà mó hē sà pú sà mó hē sà xìnɡkōnɡ ruò nèi kōnɡxìnɡ
性空，菩萨摩诃萨菩萨摩诃萨性空。若内空性
kōnɡ ruò wài kōnɡ nǎi zhì wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡxìnɡkōnɡ ruò pú sà mó hē
空，若外空乃至无性自性空性空，若菩萨摩诃
sà xìnɡkōnɡ rú shì yī qiè jiē wú èr wú èr fēn jiāo shī jiā pú sà
萨性空，如是一切皆无二无二分。憍尸迦，菩萨
mó hē sà yú bō rě bō luó mì duōyīnɡ rú shì zhù
摩诃萨于般若波罗蜜多应如是住。
jiāo shī jiā zhēn rú zhēn rú xìnɡ kōnɡ fǎ jiè fǎ xìnɡ
‚憍尸迦，真如真如性空，法界、法性、
bù xū wànɡxìnɡ bú biàn yì xìnɡ pínɡděnɡxìnɡ lí shēnɡxìnɡ fǎ
不虚妄性、不变异性、平等性、离生性、法
dìnɡ fǎ zhù shí jì xū kōnɡ jiè bù sī yì jiè fǎ jiè nǎi zhì bù
定、法住、实际、虚空界、不思议界法界乃至不
sī yì jiè xìnɡkōnɡ pú sà mó hē sà pú sà mó hē sà xìnɡkōnɡ ruò
思议界性空，菩萨摩诃萨菩萨摩诃萨性空。若
zhēn rú xìnɡkōnɡ ruò fǎ jiè nǎi zhì bù sī yì jiè xìnɡkōnɡ ruò pú sà
真如性空，若法界乃至不思议界性空，若菩萨
mó hē sà xìnɡkōnɡ rú shì yī qiè jiē wú èr wú èr fēn jiāo shī jiā
摩诃萨性空，如是一切皆无二无二分。憍尸迦，
pú sà mó hē sà yú bō rě bō luó mì duōyīnɡ rú shì zhù
菩萨摩诃萨于般若波罗蜜多应如是住。
jiāo shī jiā bù shī bō luó mì duō bù shī bō luó mì duō xìnɡ
‚憍尸迦，布施波罗蜜多布施波罗蜜多性
kōnɡ jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duō jìnɡ
空，净戒、安忍、精进、静虑、般若波罗蜜多净
jiè nǎi zhì bō rě bō luó mì duō xìnɡ kōnɡ pú sà mó hē sà pú sà mó
戒乃至般若波罗蜜多性空，菩萨摩诃萨菩萨摩
hē sà xìnɡkōnɡ ruò bù shī bō luó mì duōxìnɡkōnɡ ruò jìnɡ jiè ān rěn
诃萨性空。若布施波罗蜜多性空，若净戒、安忍、
jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duōxìnɡkōnɡ ruò pú sà mó hē sà
精进、静虑、般若波罗蜜多性空，若菩萨摩诃萨
xìnɡkōnɡ rú shì yī qiè jiē wú èr wú èr fēn jiāo shī jiā pú sà mó
性空，如是一切皆无二无二分。憍尸迦，菩萨摩
- 202 -
hē sà yú bō rě bō luó mì duōyīnɡ rú shì zhù
诃萨于般若波罗蜜多应如是住。
jiāo shī jiā sì jìnɡ lǜ sì jìnɡ lǜ xìnɡkōnɡ sì wú liànɡ sì
‚憍尸迦，四静虑四静虑性空，四无量、四
wú sè dìnɡ sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡxìnɡkōnɡ pú sà mó hē sà pú
无色定四无量、四无色定性空，菩萨摩诃萨菩
sà mó hē sà xìnɡkōnɡ ruò sì jìnɡ lǜ xìnɡkōnɡ ruò sì wú liànɡ sì
萨摩诃萨性空。若四静虑性空，若四无量、四
wú sè dìnɡxìnɡkōnɡ ruò pú sà mó hē sà xìnɡkōnɡ rú shì yī qiè jiē
无色定性空，若菩萨摩诃萨性空，如是一切皆
wú èr wú èr fēn jiāo shī jiā pú sà mó hē sà yú bō rě bō luó mì
无二无二分。憍尸迦，菩萨摩诃萨于般若波罗蜜
duōyīnɡ rú shì zhù
多应如是住。
jiāo shī jiā bā jiě tuō bā jiě tuō xìnɡ kōnɡ bā shènɡ chù
‚憍尸迦，八解脱八解脱性空，八胜处、
jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù
九次第定、十遍处八胜处、九次第定、十遍处
xìnɡkōnɡ pú sà mó hē sà pú sà mó hē sà xìnɡkōnɡ ruò bā jiě tuō xìnɡ
性空，菩萨摩诃萨菩萨摩诃萨性空。若八解脱性
kōnɡ ruò bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchùxìnɡkōnɡ ruò pú
空，若八胜处、九次第定、十遍处性空，若菩
sà mó hē sà xìnɡkōnɡ rú shì yī qiè jiē wú èr wú èr fēn jiāo shī jiā
萨摩诃萨性空，如是一切皆无二无二分。憍尸迦，
jiāo shī jiā sì niàn zhù sì niàn zhù xìnɡkōnɡ sì zhènɡduàn
‚憍尸迦，四念住四念住性空，四正断、
sì shén zú wǔ ɡēn wǔ lì qī děnɡ jué zhī bā shènɡdào zhī sì
四神足、五根、五力、七等觉支、八圣道支四
zhènɡduàn nǎi zhì bā shènɡdào zhī xìnɡkōnɡ pú sà mó hē sà pú sà mó
正断乃至八圣道支性空，菩萨摩诃萨菩萨摩
hē sà xìnɡkōnɡ ruò sì niàn zhù xìnɡkōnɡ ruò sì zhènɡduàn sì shén
诃萨性空。若四念住性空，若四正断、四神
zú wǔ ɡēn wǔ lì qī děnɡ jué zhī bā shènɡdào zhī xìnɡkōnɡ
足、五根、五力、七等觉支、八圣道支性空，
ruò pú sà mó hē sà xìnɡkōnɡ rú shì yī qiè jiē wú èr wú èr fēn jiāo
若菩萨摩诃萨性空，如是一切皆无二无二分。憍
- 203 -
shī jiā pú sà mó hē sà yú bō rě bō luó mì duōyīnɡ rú shì zhù
尸迦，菩萨摩诃萨于般若波罗蜜多应如是住。
jiāo shī jiā kōnɡ jiě tuō ménkōnɡ jiě tuō ménxìnɡkōnɡ wú xiànɡ
‚憍尸迦，空解脱门空解脱门性空，无相、
wú yuàn jiě tuō mén wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō ménxìnɡkōnɡ pú sà mó
无愿解脱门无相、无愿解脱门性空，菩萨摩
hē sà pú sà mó hē sà xìnɡkōnɡ ruò kōnɡ jiě tuō ménxìnɡkōnɡ ruò wú
诃萨菩萨摩诃萨性空。若空解脱门性空，若无
xiànɡ wú yuàn jiě tuō ménxìnɡkōnɡ ruò pú sà mó hē sà xìnɡkōnɡ rú
相、无愿解脱门性空，若菩萨摩诃萨性空，如
shì yī qiè jiē wú èr wú èr fēn jiāo shī jiā pú sà mó hē sà yú bō
是一切皆无二无二分。憍尸迦，菩萨摩诃萨于般
rě bō luó mì duōyīnɡ rú shì zhù
若波罗蜜多应如是住。
jiāo shī jiā wǔ yǎn wǔ yǎnxìnɡkōnɡ liù shéntōnɡ liù shéntōnɡ
‚憍尸迦，五眼五眼性空，六神通六神通
xìnɡkōnɡ pú sà mó hē sà pú sà mó hē sà xìnɡkōnɡ ruò wǔ yǎnxìnɡ
性空，菩萨摩诃萨菩萨摩诃萨性空。若五眼性
kōnɡ ruò liù shéntōnɡxìnɡkōnɡ ruò pú sà mó hē sà xìnɡkōnɡ rú shì
空，若六神通性空，若菩萨摩诃萨性空，如是
yī qiè jiē wú èr wú èr fēn jiāo shī jiā pú sà mó hē sà yú bō rě
一切皆无二无二分。憍尸迦，菩萨摩诃萨于般若
bō luó mì duōyīnɡ rú shì zhù
波罗蜜多应如是住。
jiāo shī jiā fó shí lì fó shí lì xìnɡkōnɡ sì wú suǒ wèi
‚憍尸迦，佛十力佛十力性空，四无所畏、
ɡònɡ fǎ sì wú suǒ wèi nǎi zhì shí bā fó bú ɡònɡ fǎ xìnɡkōnɡ pú sà mó
共法四无所畏乃至十八佛不共法性空，菩萨摩
hē sà pú sà mó hē sà xìnɡkōnɡ ruò fó shí lì xìnɡkōnɡ ruò sì wú suǒ
诃萨菩萨摩诃萨性空。若佛十力性空，若四无所
wèi sì wú ài jiě dà cí dà bēi dà xǐ dà shě shí bā
畏、四无碍解、大慈、大悲、大喜、大舍、十八
fó bú ɡònɡ fǎ xìnɡkōnɡ ruò pú sà mó hē sà xìnɡkōnɡ rú shì yī qiè
佛不共法性空，若菩萨摩诃萨性空，如是一切
- 204 -
jiāo shī jiā wú wànɡ shī fǎ wú wànɡ shī fǎ xìnɡkōnɡ hénɡ zhù
‚憍尸迦，无忘失法无忘失法性空，恒住
shě xìnɡhénɡ zhù shě xìnɡxìnɡkōnɡ pú sà mó hē sà pú sà mó hē sà xìnɡ
舍性恒住舍性性空，菩萨摩诃萨菩萨摩诃萨性
kōnɡ ruò wú wànɡ shī fǎ xìnɡkōnɡ ruò hénɡ zhù shě xìnɡxìnɡkōnɡ ruò pú
空。若无忘失法性空，若恒住舍性性空，若菩
sà mó hē sà xìnɡkōnɡ rú shì yī qiè jiē wú èr wú èr fēn jiāo shī jiā
萨摩诃萨性空，如是一切皆无二无二分。憍尸迦，
jiāo shī jiā yī qiè tuó luó ní mén yī qiè tuó luó ní ménxìnɡ
‚憍尸迦，一切陀罗尼门一切陀罗尼门性
kōnɡ yī qiè sān mó dì mén yī qiè sān mó dì ménxìnɡkōnɡ pú sà mó
空，一切三摩地门一切三摩地门性空，菩萨摩
hē sà pú sà mó hē sà xìnɡ kōnɡ ruò yī qiè tuó luó ní mén xìnɡ kōnɡ
诃萨菩萨摩诃萨性空。若一切陀罗尼门性空，
ruò yī qiè sān mó dì ménxìnɡkōnɡ ruò pú sà mó hē sà xìnɡkōnɡ rú
若一切三摩地门性空，若菩萨摩诃萨性空，如
jiāo shī jiā yī qiè zhì yī qiè zhì xìnɡ kōnɡ dào xiànɡ zhì
‚憍尸迦，一切智一切智性空，道相智、
yī qiè xiànɡ zhì dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì xìnɡkōnɡ pú sà mó hē sà
一切相智道相智、一切相智性空，菩萨摩诃萨
pú sà mó hē sà xìnɡkōnɡ ruò yī qiè zhì xìnɡkōnɡ ruò dàoxiànɡ zhì
菩萨摩诃萨性空。若一切智性空，若道相智、
yī qiè xiànɡ zhì xìnɡkōnɡ ruò pú sà mó hē sà xìnɡkōnɡ rú shì yī qiè
一切相智性空，若菩萨摩诃萨性空，如是一切
jiāo shī jiā shēnɡwénshènɡshēnɡwénshènɡxìnɡkōnɡ dú jué
‚憍尸迦，声闻乘声闻乘性空，独觉
- 205 -
shènɡ wú shànɡshènɡ dú jué shènɡ wú shànɡshènɡxìnɡkōnɡ pú sà mó
乘、无上乘独觉乘、无上乘性空，菩萨摩
hē sà pú sà mó hē sà xìnɡkōnɡ ruò shēnɡwénshènɡxìnɡkōnɡ ruò dú
诃萨菩萨摩诃萨性空。若声闻乘性空，若独
jué shènɡ wú shànɡshènɡxìnɡkōnɡ ruò pú sà mó hē sà xìnɡkōnɡ rú
觉乘、无上乘性空，若菩萨摩诃萨性空，如
jiāo shī jiā yù liú yù liú xìnɡ kōnɡ yī lái bù huán
‚憍尸迦，预流预流性空，一来、不还、
ā luó hàn dú jué pú sà rú lái yī lái nǎi zhì rú lái xìnɡkōnɡ
阿罗汉、独觉、菩萨、如来一来乃至如来性空，
pú sà mó hē sà pú sà mó hē sà xìnɡkōnɡ ruò yù liú xìnɡkōnɡ ruò yī
菩萨摩诃萨菩萨摩诃萨性空。若预流性空，若一
lái bù huán ā luó hàn dú jué pú sà rú lái xìnɡ kōnɡ
来、不还、阿罗汉、独觉、菩萨、如来性空，
ruò pú sà mó hē sà xìnɡkōnɡ rú shì yī qiè jiē wú èr wú èr fēn jiāo
若菩萨摩诃萨性空，如是一切皆无二无二分。憍
shī jiā pú sà mó hē sà yú bō rě bō luó mì duōyīnɡ rú shì zhù
尸迦，菩萨摩诃萨于般若波罗蜜多应如是住。
jiāo shī jiā jí xǐ dì jí xǐ dì xìnɡkōnɡ lí ɡòu dì fā
‚憍尸迦，极喜地极喜地性空，离垢地、发
ɡuānɡ dì yàn huì dì jí nánshènɡ dì xiànqián dì yuǎnxínɡ dì
光地、焰慧地、极难胜地、现前地、远行地、
bú dònɡ dì shàn huì dì fǎ yún dì lí ɡòu dì nǎi zhì fǎ yún dì xìnɡ
不动地、善慧地、法云地离垢地乃至法云地性
kōnɡ pú sà mó hē sà pú sà mó hē sà xìnɡkōnɡ ruò jí xǐ dì xìnɡ
空，菩萨摩诃萨菩萨摩诃萨性空。若极喜地性
kōnɡ ruò lí ɡòu dì nǎi zhì fǎ yún dì xìnɡkōnɡ ruò pú sà mó hē sà xìnɡ
空，若离垢地乃至法云地性空，若菩萨摩诃萨性
kōnɡ rú shì yī qiè jiē wú èr wú èr fēn jiāo shī jiā pú sà mó hē
空，如是一切皆无二无二分。憍尸迦，菩萨摩诃
sà yú bō rě bō luó mì duōyīnɡ rú shì zhù
萨于般若波罗蜜多应如是住。
- 206 -
jiāo shī jiā yì shēnɡ dì yì shēnɡ dì xìnɡkōnɡ zhǒnɡxìnɡ dì
‚憍尸迦，异生地异生地性空，种性9地、
dì bā dì jù jiàn dì bó dì lí yù dì yǐ bàn dì dú jué
第八地、具见地、薄地、离欲地、已办地、独觉
dì pú sà dì rú lái dì zhǒnɡ xìnɡ dì nǎi zhì rú lái dì xìnɡ kōnɡ
地、菩萨地、如来地种性地乃至如来地性空，
pú sà mó hē sà pú sà mó hē sà xìnɡkōnɡ ruò yì shēnɡ dì xìnɡkōnɡ
菩萨摩诃萨菩萨摩诃萨性空。若异生地性空，
ruò zhǒnɡxìnɡ dì nǎi zhì rú lái dì xìnɡkōnɡ ruò pú sà mó hē sà xìnɡkōnɡ
若种性地乃至如来地性空，若菩萨摩诃萨性空，
般若波罗蜜多应如是住。‛
shí tiān dì shì wènshànxiànyán yún hé pú sà mó hē sà xínɡ
时，天帝释问善现言：
‚云何菩萨摩诃萨行
bō rě bō luó mì duō shí suǒ bù yīnɡ zhù
般若波罗蜜多时所不应住？‛
shànxiàn dá yán jiāo shī jiā pú sà mó hē sà xínɡ bō rě bō
善现答言：
‚憍尸迦，菩萨摩诃萨行般若波
luó mì duō shí bù yīnɡ zhù sè bù yīnɡ zhù shòu xiǎnɡ xínɡ shí
罗蜜多时，不应住色，不应住受、想、行、识。
hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
何以故？以有所得为方便故。
jiāo shī jiā pú sà mó hē sà xínɡ bō rě bō luó mì duō shí
‚憍尸迦，菩萨摩诃萨行般若波罗蜜多时，
bù yīnɡ zhù yǎnchù bù yīnɡ zhù ěr bí shé shēn yì chù hé
不应住眼处，不应住耳、鼻、舌、身、意处。何
yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
以故？以有所得为方便故。
bù yīnɡ zhù sè chù bù yīnɡ zhù shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chù
不应住色处，不应住声、香、味、触、法处。
9
大正藏：姓；永乐北藏及龙藏：性（后同）
- 207 -
bù yīnɡ zhù yǎn jiè bù yīnɡ zhù sè jiè yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù
不应住眼界，不应住色界、眼识界及眼触、眼触
wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
为缘所生诸受。何以故？以有所得为方便故。
bù yīnɡ zhù ěr jiè bù yīnɡ zhù shēnɡ jiè ěr shí jiè jí ěr chù ěr chù
不应住耳界，不应住声界、耳识界及耳触、耳触
bù yīnɡ zhù bí jiè bù yīnɡ zhù xiānɡ jiè bí shí jiè jí bí chù bí chù
不应住鼻界，不应住香界、鼻识界及鼻触、鼻触
bù yīnɡ zhù shé jiè bù yīnɡ zhù wèi jiè shé shí jiè jí shé chù shé chù
不应住舌界，不应住味界、舌识界及舌触、舌触
bù yīnɡ zhù shēn jiè bù yīnɡ zhù chù jiè shēn shí jiè jí shēnchù shēn
不应住身界，不应住触界、身识界及身触、身
chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn
触为缘所生诸受。何以故？以有所得为方便
ɡù
故。
bù yīnɡ zhù yì jiè bù yīnɡ zhù fǎ jiè yì shí jiè jí yì chù yì chù
不应住意界，不应住法界、意识界及意触、意触
- 208 -
bù yīnɡ zhù dì jiè bù yīnɡ zhù shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè hé
不应住地界，不应住水、火、风、空、识界。何
bù yīnɡ zhù kǔ shènɡ dì bù yīnɡ zhù jí miè dàoshènɡ dì hé yǐ
不应住苦圣谛，不应住集、灭、道圣谛。何以
ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
故？以有所得为方便故。
bù yīnɡ zhù wú mínɡ bù yīnɡ zhù xínɡ shí mínɡ sè liù chù chù
不应住无明，不应住行、识、名色、六处、触、
shòu ài qǔ yǒu shēnɡ lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo hé yǐ
受、爱、取、有、生、老死愁叹苦忧恼。何以
bù yīnɡ zhù nèi kōnɡ bù yīnɡ zhù wài kōnɡ nèi wài kōnɡ kōnɡkōnɡ dà
不应住内空，不应住外空、内外空、空空、大
kōnɡ shènɡ yì kōnɡ yǒu wéi kōnɡ wú wéi kōnɡ bì jìnɡ kōnɡ wú
空、胜义空、有为空、无为空、毕竟空、无
jì kōnɡ sàn kōnɡ wú biàn yì kōnɡ běnxìnɡkōnɡ zì xiànɡkōnɡ
际空、散空、无变异空、本性空、自相空、
xìnɡkōnɡ wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn
性空、无性自性空。何以故？以有所得为方便
ɡù
故。
bù yīnɡ zhù zhēn rú bù yīnɡ zhù fǎ jiè fǎ xìnɡ bù xū wànɡxìnɡ
不应住真如，不应住法界、法性、不虚妄性、
- 209 -
bú biàn yì xìnɡ pínɡděnɡxìnɡ lí shēnɡxìnɡ fǎ dìnɡ fǎ zhù shí
不变异性、平等性、离生性、法定、法住、实
jì xū kōnɡ jiè bù sī yì jiè hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡ
际、虚空界、不思议界。何以故？以有所得为方
biàn ɡù
便故。
bù yīnɡ zhù bù shī bō luó mì duō bù yīnɡ zhù jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn
不应住布施波罗蜜多，不应住净戒、安忍、精进、
jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duō hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn
静虑、般若波罗蜜多。何以故？以有所得为方便
ɡù
故。
bù yīnɡ zhù sì jìnɡ lǜ bù yīnɡ zhù sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡ hé yǐ
不应住四静虑，不应住四无量、四无色定。何以
bù yīnɡ zhù bā jiě tuō bù yīnɡ zhù bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí
不应住八解脱，不应住八胜处、九次第定、十
biànchù hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
遍处。何以故？以有所得为方便故。
bù yīnɡ zhù sì niàn zhù bù yīnɡ zhù sì zhènɡduàn sì shén zú wǔ ɡēn
不应住四念住，不应住四正断、四神足、五根、
wǔ lì qī děnɡ jué zhī bā shènɡdào zhī hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ
五力、七等觉支、八圣道支。何以故？以有所
dé wéi fānɡbiàn ɡù
得为方便故。
bù yīnɡ zhù kōnɡ jiě tuō mén bù yīnɡ zhù wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén
不应住空解脱门，不应住无相、无愿解脱门。
- 210 -
bù yīnɡ zhù wǔ yǎn bù yīnɡ zhù liù shéntōnɡ hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé
不应住五眼，不应住六神通。何以故？以有所得
wéi fānɡbiàn ɡù
为方便故。
bù yīnɡ zhù fó shí lì bù yīnɡ zhù sì wú suǒ wèi sì wú ài jiě dà
不应住佛十力，不应住四无所畏、四无碍解、大
cí dà bēi dà xǐ dà shě shí bā fó bú ɡònɡ fǎ hé yǐ ɡù
慈、大悲、大喜、大舍、十八佛不共法。何以故？
yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
以有所得为方便故。
bù yīnɡ zhù wú wànɡ shī fǎ bù yīnɡ zhù hénɡ zhù shě xìnɡ hé yǐ ɡù
不应住无忘失法，不应住恒住舍性。何以故？
bù yīnɡ zhù yī qiè tuó luó ní mén bù yīnɡ zhù yī qiè sān mó dì mén hé
不应住一切陀罗尼门，不应住一切三摩地门。何
bù yīnɡ zhù yī qiè zhì bù yīnɡ zhù dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì hé
不应住一切智，不应住道相智、一切相智。何
bù yīnɡ zhù shēnɡwénshènɡ bù yīnɡ zhù dú jué shènɡ wú shànɡshènɡ
不应住声闻乘，不应住独觉乘、无上乘。
- 211 -
bù yīnɡ zhù yù liú ɡuǒ bù yīnɡ zhù yī lái bù huán ā luó hànɡuǒ
不应住预流果，不应住一来、不还、阿罗汉果、
dú jué pú sà rú lái hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
独觉、菩萨、如来。何以故？以有所得为方便故。
bù yīnɡ zhù jí xǐ dì bù yīnɡ zhù lí ɡòu dì fā ɡuānɡ dì yàn huì
不应住极喜地，不应住离垢地、发光地、焰慧
dì jí nánshènɡ dì xiànqián dì yuǎnxínɡ dì bú dònɡ dì shàn
地、极难胜地、现前地、远行地、不动地、善
huì dì fǎ yún dì hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
慧地、法云地。何以故？以有所得为方便故。
bù yīnɡ zhù yì shēnɡ dì bù yīnɡ zhù zhǒnɡxìnɡ dì dì bā dì jù jiàn
不应住异生地，不应住种性地、第八地、具见
dì bó dì lí yù dì yǐ bàn dì dú jué dì pú sà dì
地、薄地、离欲地、已办地、独觉地、菩萨地、
rú lái dì hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
如来地。何以故？以有所得为方便故。
大般若波罗蜜多经卷第七十八
- 212 -
《大般若波罗蜜多经卷第七十九》
dà bō rě bō luó mì duō jīnɡ juàn dì qī shí jiǔ
大般若波罗蜜多经卷第七十九
chū fēn tiān dì pǐn dì èr shí èr zhī sān

初分天帝品第二十二之三
fù cì jiāo shī jiā pú sà mó hē sà xínɡ bō rě bō luó mì
‚复次，憍尸迦，菩萨摩诃萨行般若波罗蜜
duō shí bù yīnɡ zhù cǐ shì sè bù yīnɡ zhù cǐ shì shòu xiǎnɡ xínɡ
多时，不应住此是色，不应住此是受、想、行、
shí hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
识。何以故？以有所得为方便故。
bù yīnɡ zhù cǐ shì yǎnchù bù yīnɡ zhù cǐ shì ěr bí shé shēn
不应住此是眼处，不应住此是耳、鼻、舌、身、
yì chù hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
意处。何以故？以有所得为方便故。
bù yīnɡ zhù cǐ shì sè chù bù yīnɡ zhù cǐ shì shēnɡ xiānɡ wèi chù
不应住此是色处，不应住此是声、香、味、触、
fǎ chù hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
法处。何以故？以有所得为方便故。
bù yīnɡ zhù cǐ shì yǎn jiè bù yīnɡ zhù cǐ shì sè jiè yǎn shí jiè jí yǎn
不应住此是眼界，不应住此是色界、眼识界及眼
chù yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi
触、眼触为缘所生诸受。何以故？以有所得为
fānɡbiàn ɡù
方便故。
- 213 -
bù yīnɡ zhù cǐ shì ěr jiè bù yīnɡ zhù cǐ shì shēnɡ jiè ěr shí jiè jí ěr
不应住此是耳界，不应住此是声界、耳识界及耳
chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi
触、耳触为缘所生诸受。何以故？以有所得为
fānɡbiàn ɡù
方便故。
bù yīnɡ zhù cǐ shì bí jiè bù yīnɡ zhù cǐ shì xiānɡ jiè bí shí jiè jí bí
不应住此是鼻界，不应住此是香界、鼻识界及鼻
chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi
触、鼻触为缘所生诸受。何以故？以有所得为
fānɡbiàn ɡù
方便故。
bù yīnɡ zhù cǐ shì shé jiè bù yīnɡ zhù cǐ shì wèi jiè shé shí jiè jí shé
不应住此是舌界，不应住此是味界、舌识界及舌
chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi
触、舌触为缘所生诸受。何以故？以有所得为
fānɡbiàn ɡù
方便故。
bù yīnɡ zhù cǐ shì shēn jiè bù yīnɡ zhù cǐ shì chù jiè shēn shí jiè jí
不应住此是身界，不应住此是触界、身识界及
shēnchù shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé
身触、身触为缘所生诸受。何以故？以有所得
为方便故。
bù yīnɡ zhù cǐ shì yì jiè bù yīnɡ zhù cǐ shì fǎ jiè yì shí jiè jí yì
不应住此是意界，不应住此是法界、意识界及意
chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi
触、意触为缘所生诸受。何以故？以有所得为
fānɡbiàn ɡù
方便故。
- 214 -
bù yīnɡ zhù cǐ shì dì jiè bù yīnɡ zhù cǐ shì shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ
不应住此是地界，不应住此是水、火、风、空、
shí jiè hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
识界。何以故？以有所得为方便故。
bù yīnɡ zhù cǐ shì kǔ shènɡ dì bù yīnɡ zhù cǐ shì jí miè dàoshènɡ
不应住此是苦圣谛，不应住此是集、灭、道圣
dì hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
谛。何以故？以有所得为方便故。
bù yīnɡ zhù cǐ shì wú mínɡ bù yīnɡ zhù cǐ shì xínɡ shí mínɡ sè liù
不应住此是无明，不应住此是行、识、名色、六
chù chù shòu ài qǔ yǒu shēnɡ lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōu
处、触、受、爱、取、有、生、老死愁叹苦忧
nǎo hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
恼。何以故？以有所得为方便故。
bù yīnɡ zhù cǐ shì nèi kōnɡ bù yīnɡ zhù cǐ shì wài kōnɡ nèi wài kōnɡ
不应住此是内空，不应住此是外空、内外空、
kōnɡ zì xìnɡkōnɡ wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé
空、自性空、无性自性空。何以故？以有所得
为方便故。
bù yīnɡ zhù cǐ shì zhēn rú bù yīnɡ zhù cǐ shì fǎ jiè fǎ xìnɡ bù xū
不应住此是真如，不应住此是法界、法性、不虚
- 215 -
wànɡ xìnɡ bú biàn yì xìnɡ pínɡ děnɡ xìnɡ lí shēnɡ xìnɡ fǎ dìnɡ
妄性、不变异性、平等性、离生性、法定、
fǎ zhù shí jì xū kōnɡ jiè bù sī yì jiè hé yǐ ɡù yǐ yǒu
法住、实际、虚空界、不思议界。何以故？以有
suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
所得为方便故。
bù yīnɡ zhù cǐ shì bù shī bō luó mì duō bù yīnɡ zhù cǐ shì jìnɡ jiè ān
不应住此是布施波罗蜜多，不应住此是净戒、安
rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duō hé yǐ ɡù yǐ yǒu
忍、精进、静虑、般若波罗蜜多。何以故？以有
bù yīnɡ zhù cǐ shì sì jìnɡ lǜ bù yīnɡ zhù cǐ shì sì wú liànɡ sì wú sè
不应住此是四静虑，不应住此是四无量、四无色
dìnɡ hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
定。何以故？以有所得为方便故。
bù yīnɡ zhù cǐ shì bā jiě tuō bù yīnɡ zhù cǐ shì bā shènɡchù jiǔ cì dì
不应住此是八解脱，
不应住此是八胜处、
九次第
dìnɡ shí biànchù hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
定、十遍处。何以故？以有所得为方便故。
bù yīnɡ zhù cǐ shì sì niàn zhù bù yīnɡ zhù cǐ shì sì zhènɡduàn sì shén
不应住此是四念住，不应住此是四正断、四神
zú wǔ ɡēn wǔ lì qī děnɡ jué zhī bā shènɡdào zhī hé yǐ
足、五根、五力、七等觉支、八圣道支。何以
bù yīnɡ zhù cǐ shì kōnɡ jiě tuō mén bù yīnɡ zhù cǐ shì wú xiànɡ wú yuàn
不应住此是空解脱门，不应住此是无相、无愿
- 216 -
jiě tuō mén hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
解脱门。何以故？以有所得为方便故。
bù yīnɡ zhù cǐ shì wǔ yǎn bù yīnɡ zhù cǐ shì liù shéntōnɡ hé yǐ ɡù
不应住此是五眼，不应住此是六神通。何以故？
bù yīnɡ zhù cǐ shì fó shí lì bù yīnɡ zhù cǐ shì sì wú suǒ wèi sì wú
不应住此是佛十力，不应住此是四无所畏、四无
ài jiě dà cí dà bēi dà xǐ dà shě shí bā fó bú ɡònɡ fǎ
碍解、大慈、大悲、大喜、大舍、十八佛不共法。
bù yīnɡ zhù cǐ shì wú wànɡ shī fǎ bù yīnɡ zhù cǐ shì hénɡ zhù shě xìnɡ
不应住此是无忘失法，不应住此是恒住舍性。
bù yīnɡ zhù cǐ shì yī qiè tuó luó ní mén bù yīnɡ zhù cǐ shì yī qiè sān
不应住此是一切陀罗尼门，不应住此是一切三
mó dì mén hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
摩地门。何以故？以有所得为方便故。
bù yīnɡ zhù cǐ shì yī qiè zhì bù yīnɡ zhù cǐ shì dàoxiànɡ zhì yī qiè
不应住此是一切智，不应住此是道相智、一切
xiànɡ zhì hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
相智。何以故？以有所得为方便故。
bù yīnɡ zhù cǐ shì shēnɡwénshènɡ bù yīnɡ zhù cǐ shì dú jué shènɡ wú
不应住此是声闻乘，不应住此是独觉乘、无
- 217 -
shànɡshènɡ hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
上乘。何以故？以有所得为方便故。
bù yīnɡ zhù cǐ shì yù liú ɡuǒ bù yīnɡ zhù cǐ shì yī lái bù huán ā
不应住此是预流果，不应住此是一来、不还、阿
luó hànɡuǒ dú jué pú sà rú lái hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé
罗汉果、独觉、菩萨、如来。何以故？以有所得
为方便故。
bù yīnɡ zhù cǐ shì jí xǐ dì bù yīnɡ zhù cǐ shì lí ɡòu dì fā ɡuānɡ
不应住此是极喜地，不应住此是离垢地、发光
dì yàn huì dì jí nánshènɡ dì xiànqián dì yuǎnxínɡ dì bú
地、焰慧地、极难胜地、现前地、远行地、不
dònɡ dì shàn huì dì fǎ yún dì hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡ
动地、善慧地、法云地。何以故？以有所得为方
biàn ɡù
便故。
bù yīnɡ zhù cǐ shì yì shēnɡ dì bù yīnɡ zhù cǐ shì zhǒnɡxìnɡ dì dì bā
不应住此是异生地，不应住此是种性地、第八
dì jù jiàn dì bó dì lí yù dì yǐ bàn dì dú jué dì
地、具见地、薄地、离欲地、已办地、独觉地、
pú sà dì rú lái dì hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
菩萨地、如来地。何以故？以有所得为方便故。
duō shí bù yīnɡ zhù sè ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù shòu xiǎnɡ
多时，
不应住色若常若无常，
不应住受、想、
xínɡ shí ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù sè ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ
行、识若常若无常；不应住色若乐若苦，不应
zhù shòu xiǎnɡ xínɡ shí ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù sè ruò wǒ ruò
住受、想、行、识若乐若苦；不应住色若我若
wú wǒ bù yīnɡ zhù shòu xiǎnɡ xínɡ shí ruò wǒ ruò wú wǒ bù
无我，不应住受、想、行、识若我若无我；不
- 218 -
yīnɡ zhù sè ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù shòu xiǎnɡ xínɡ shí ruò
应住色若净若不净，不应住受、想、行、识若
jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù sè ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù shòu
净若不净；不应住色若寂静若不寂静，不应住受、
xiǎnɡ xínɡ shí ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù sè ruò yuǎn lí
想、行、识若寂静若不寂静；不应住色若远离
ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù shòu xiǎnɡ xínɡ shí ruò yuǎn lí ruò bù
若不远离，不应住受、想、行、识若远离若不
yuǎn lí bù yīnɡ zhù sè ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù shòu xiǎnɡ
远离；不应住色若空若不空，不应住受、想、
xínɡ shí ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù sè ruò yǒuxiànɡ ruò wú xiànɡ
行、识若空若不空；不应住色若有相若无相，
bù yīnɡ zhù shòu xiǎnɡ xínɡ shí ruò yǒuxiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù
不应住受、想、行、识若有相若无相；不应住
sè ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn bù yīnɡ zhù shòu xiǎnɡ xínɡ shí ruò yǒu
色若有愿若无愿，不应住受、想、行、识若有
yuàn ruò wú yuàn hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
愿若无愿。何以故？以有所得为方便故。
duō shí bù yīnɡ zhù yǎnchù ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù ěr bí
多时，不应住眼处若常若无常，不应住耳、鼻、
shé shēn yì chù ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù yǎnchù ruò lè
舌、身、意处若常若无常；不应住眼处若乐
ruò kǔ bù yīnɡ zhù ěr bí shé shēn yì chù ruò lè ruò kǔ
若苦，不应住耳、鼻、舌、身、意处若乐若苦；
bù yīnɡ zhù yǎnchù ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù ěr bí shé shēn
不应住眼处若我若无我，不应住耳、鼻、舌、身、
yì chù ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù yǎnchù ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ
意处若我若无我；不应住眼处若净若不净，不应
zhù ěr bí shé shēn yì chù ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù yǎn
住耳、鼻、舌、身、意处若净若不净；不应住眼
chù ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù ěr bí shé shēn yì
处若寂静若不寂静，不应住耳、鼻、舌、身、意
chù ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù yǎnchù ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn
处若寂静若不寂静；不应住眼处若远离若不远
lí bù yīnɡ zhù ěr bí shé shēn yì chù ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn
离，不应住耳、鼻、舌、身、意处若远离若不远
- 219 -
lí bù yīnɡ zhù yǎnchù ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù ěr bí shé
离；
不应住眼处若空若不空，
不应住耳、鼻、舌、
shēn yì chù ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù yǎnchù ruò yǒuxiànɡ ruò wú
身、意处若空若不空；不应住眼处若有相若无
xiànɡ bù yīnɡ zhù ěr bí shé shēn yì chù ruò yǒuxiànɡ ruò wú
相，不应住耳、鼻、舌、身、意处若有相若无
xiànɡ bù yīnɡ zhù yǎnchù ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn bù yīnɡ zhù ěr bí
相；
不应住眼处若有愿若无愿，
不应住耳、
鼻、
shé shēn yì chù ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ
舌、身、意处若有愿若无愿。何以故？以有所
得为方便故。
duō shí bù yīnɡ zhù sè chù ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù shēnɡ
多时，不应住色处若常若无常，不应住声、
xiānɡ wèi chù fǎ chù ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù sè chù
香、味、触、法处若常若无常；不应住色处
ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chù ruò lè
若乐若苦，不应住声、香、味、触、法处若乐
ruò kǔ bù yīnɡ zhù sè chù ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù shēnɡ xiānɡ
若苦；不应住色处若我若无我，不应住声、香、
wèi chù fǎ chù ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù sè chù ruò jìnɡ ruò bú
味、触、法处若我若无我；不应住色处若净若不
jìnɡ bù yīnɡ zhù shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chù ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ
净，不应住声、香、味、触、法处若净若不净；
bù yīnɡ zhù sè chù ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù shēnɡ xiānɡ
不应住色处若寂静若不寂静，不应住声、香、
wèi chù fǎ chù ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù sè chù ruò yuǎn
味、触、法处若寂静若不寂静；不应住色处若远
lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chù ruò
离若不远离，不应住声、香、味、触、法处若
yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù sè chù ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ
远离若不远离；不应住色处若空若不空，不应
zhù shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chù ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù
住声、香、味、触、法处若空若不空；不应住
sè chù ruò yǒuxiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù shēnɡ xiānɡ wèi chù
色处若有相若无相，不应住声、香、味、触、
- 220 -
fǎ chù ruò yǒu xiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù sè chù ruò yǒu yuàn ruò wú
法处若有相若无相；不应住色处若有愿若无
yuàn bù yīnɡ zhù shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chù ruò yǒuyuàn ruò
愿，不应住声、香、味、触、法处若有愿若
wú yuàn hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
无愿。何以故？以有所得为方便故。
fù cì jiāo shī jiā pú sà mó hē sà xínɡ bō ruò bō luó mì
duō shí bù yīnɡ zhù yǎn jiè ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù sè jiè
多时，不应住眼界若常若无常，不应住色界、
yǎn shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò chánɡ ruò wú
眼识界及眼触、眼触为缘所生诸受若常若无
chánɡ bù yīnɡ zhù yǎn jiè ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù sè jiè nǎi zhì yǎn
常；不应住眼界若乐若苦，不应住色界乃至眼
chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù yǎn jiè ruò wǒ
触为缘所生诸受若乐若苦；不应住眼界若我
ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù sè jiè nǎi zhì yǎn chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
若无我，不应住色界乃至眼触为缘所生诸受
ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù yǎn jiè ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù sè
若我若无我；不应住眼界若净若不净，不应住色
jiè nǎi zhì yǎn chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ
界乃至眼触为缘所生诸受若净若不净；不应
zhù yǎn jiè ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù sè jiè nǎi zhì yǎnchù wéi
住眼界若寂静若不寂静，不应住色界乃至眼触为
yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò jì jìnɡ ruò bù jì jìnɡ bù yīnɡ zhù yǎn jiè ruò
缘所生诸受若寂静若不寂静；不应住眼界若
yuǎn lí ruò bú yuǎn lí bù yīnɡ zhù sè jiè nǎi zhì yǎn chù wéi yuán suǒ
远离若不远离，不应住色界乃至眼触为缘所
shēnɡ zhū shòu ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù yǎn jiè ruò kōnɡ ruò
生诸受若远离若不远离；不应住眼界若空若
bù kōnɡ bù yīnɡ zhù sè jiè nǎi zhì yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò
不空，不应住色界乃至眼触为缘所生诸受若
kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù yǎn jiè ruò yǒuxiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù
空若不空；不应住眼界若有相若无相，不应住
sè jiè nǎi zhì yǎn chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò yǒu xiànɡ ruò wú xiànɡ
色界乃至眼触为缘所生诸受若有相若无相；
bù yīnɡ zhù yǎn jiè ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn bù yīnɡ zhù sè jiè nǎi zhì yǎn
不应住眼界若有愿若无愿，不应住色界乃至眼
- 221 -
chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn hé yǐ ɡù yǐ
触为缘所生诸受若有愿若无愿。何以故？以
yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
有所得为方便故。
duō shí bù yīnɡ zhù ěr jiè ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù shēnɡ jiè
多时，不应住耳界若常若无常，不应住声界、
ěr shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò chánɡ ruò wú
耳识界及耳触、耳触为缘所生诸受若常若无
chánɡ bù yīnɡ zhù ěr jiè ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù shēnɡ jiè nǎi zhì ěr
常；不应住耳界若乐若苦，不应住声界乃至耳
chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù ěr jiè ruò wǒ
触为缘所生诸受若乐若苦；不应住耳界若我
ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù shēnɡ jiè nǎi zhì ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
若无我，不应住声界乃至耳触为缘所生诸受
ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù ěr jiè ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù shēnɡ
若我若无我；不应住耳界若净若不净，不应住声
jiè nǎi zhì ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ
界乃至耳触为缘所生诸受若净若不净；不应
zhù ěr jiè ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù shēnɡ jiè nǎi zhì ěr chù
住耳界若寂静若不寂静，不应住声界乃至耳触
wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù ěr jiè
为缘所生诸受若寂静若不寂静；不应住耳界
ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù shēnɡ jiè nǎi zhì ěr chù wéi yuán
若远离若不远离，不应住声界乃至耳触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòu ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù ěr jiè ruò kōnɡ
所生诸受若远离若不远离；不应住耳界若空
ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù shēnɡ jiè nǎi zhì ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
若不空，不应住声界乃至耳触为缘所生诸受
ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù ěr jiè ruò yǒuxiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ
若空若不空；不应住耳界若有相若无相，不应
zhù shēnɡ jiè nǎi zhì ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò yǒu xiànɡ ruò wú
住声界乃至耳触为缘所生诸受若有相若无
xiànɡ bù yīnɡ zhù ěr jiè ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn bù yīnɡ zhù shēnɡ jiè
相；不应住耳界若有愿若无愿，不应住声界
nǎi zhì ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn hé yǐ
乃至耳触为缘所生诸受若有愿若无愿。何以
- 222 -
duō shí bù yīnɡ zhù bí jiè ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù xiānɡ jiè
多时，不应住鼻界若常若无常，不应住香界、
bí shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò chánɡ ruò wú
鼻识界及鼻触、鼻触为缘所生诸受若常若无
chánɡ bù yīnɡ zhù bí jiè ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù xiānɡ jiè nǎi zhì bí
常；不应住鼻界若乐若苦，不应住香界乃至鼻
chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù bí jiè ruò wǒ
触为缘所生诸受若乐若苦；不应住鼻界若我
ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù xiānɡ jiè nǎi zhì bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
若无我，不应住香界乃至鼻触为缘所生诸受
ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù bí jiè ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù xiānɡ
若我若无我；不应住鼻界若净若不净，不应住香
jiè nǎi zhì bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ
界乃至鼻触为缘所生诸受若净若不净；不应
zhù bí jiè ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù xiānɡ jiè nǎi zhì bí chù
住鼻界若寂静若不寂静，不应住香界乃至鼻触
wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù bí jiè
为缘所生诸受若寂静若不寂静；不应住鼻界
ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù xiānɡ jiè nǎi zhì bí chù wéi yuán
若远离若不远离，不应住香界乃至鼻触为缘
suǒ shēnɡ zhū shòu ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù bí jiè ruò kōnɡ
所生诸受若远离若不远离；不应住鼻界若空
ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù xiānɡ jiè nǎi zhì bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
若不空，不应住香界乃至鼻触为缘所生诸受
ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù bí jiè ruò yǒuxiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ
若空若不空；不应住鼻界若有相若无相，不应
zhù xiānɡ jiè nǎi zhì bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò yǒu xiànɡ ruò wú
住香界乃至鼻触为缘所生诸受若有相若无
xiànɡ bù yīnɡ zhù bí jiè ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn bù yīnɡ zhù xiānɡ jiè nǎi
相；不应住鼻界若有愿若无愿，不应住香界乃
zhì bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn hé yǐ ɡù
至鼻触为缘所生诸受若有愿若无愿。何以故？
- 223 -
duō shí bù yīnɡ zhù shé jiè ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù wèi jiè
多时，不应住舌界若常若无常，不应住味界、
shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò chánɡ ruò wú
舌识界及舌触、舌触为缘所生诸受若常若无
chánɡ bù yīnɡ zhù shé jiè ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù wèi jiè nǎi zhì shé
常；不应住舌界若乐若苦，不应住味界乃至舌
chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù shé jiè ruò wǒ
触为缘所生诸受若乐若苦；不应住舌界若我
ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù wèi jiè nǎi zhì shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
若无我，不应住味界乃至舌触为缘所生诸受
ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù shé jiè ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù wèi
若我若无我；不应住舌界若净若不净，不应住味
jiè nǎi zhì shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ
界乃至舌触为缘所生诸受若净若不净；不应
zhù shé jiè ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù wèi jiè nǎi zhì shé chù wéi
住舌界若寂静若不寂静，不应住味界乃至舌触为
yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù shé jiè ruò
缘所生诸受若寂静若不寂静；不应住舌界若
yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù wèi jiè nǎi zhì shé chù wéi yuán suǒ
远离若不远离，不应住味界乃至舌触为缘所
shēnɡ zhū shòu ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù shé jiè ruò kōnɡ ruò
生诸受若远离若不远离；不应住舌界若空若
bù kōnɡ bù yīnɡ zhù wèi jiè nǎi zhì shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò
不空，不应住味界乃至舌触为缘所生诸受若
kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù shé jiè ruò yǒuxiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù
空若不空；不应住舌界若有相若无相，不应住
wèi jiè nǎi zhì shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò yǒu xiànɡ ruò wú xiànɡ
味界乃至舌触为缘所生诸受若有相若无相；
bù yīnɡ zhù shé jiè ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn bù yīnɡ zhù wèi jiè nǎi zhì shé
不应住舌界若有愿若无愿，不应住味界乃至舌
- 224 -
duō shí bù yīnɡ zhù shēn jiè ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù chù jiè
多时，不应住身界若常若无常，不应住触界、
shēn shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò chánɡ ruò
身识界及身触、身触为缘所生诸受若常若
wú chánɡ bù yīnɡ zhù shēn jiè ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù chù jiè nǎi zhì
无常；不应住身界若乐若苦，不应住触界乃至
shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù shēn jiè ruò
身触为缘所生诸受若乐若苦；不应住身界若
wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù chù jiè nǎi zhì shēn chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū
我若无我，不应住触界乃至身触为缘所生诸
shòu ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù shēn jiè ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù
受若我若无我；不应住身界若净若不净，不应住
chù jiè nǎi zhì shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù
触界乃至身触为缘所生诸受若净若不净；不
yīnɡ zhù shēn jiè ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù chù jiè nǎi zhì shēn
应住身界若寂静若不寂静，不应住触界乃至身
chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù shēn
触为缘所生诸受若寂静若不寂静；不应住身
jiè ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù chù jiè nǎi zhì shēn chù wéi
界若远离若不远离，不应住触界乃至身触为
yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù shēn jiè ruò
缘所生诸受若远离若不远离；不应住身界若
kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù chù jiè nǎi zhì shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū
空若不空，不应住触界乃至身触为缘所生诸
shòu ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù shēn jiè ruò yǒu xiànɡ ruò wú xiànɡ
受若空若不空；不应住身界若有相若无相，
bù yīnɡ zhù chù jiè nǎi zhì shēn chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò yǒu xiànɡ
不应住触界乃至身触为缘所生诸受若有相
ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù shēn jiè ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn bù yīnɡ zhù chù
若无相；不应住身界若有愿若无愿，不应住触
jiè nǎi zhì shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn hé
界乃至身触为缘所生诸受若有愿若无愿。何
duō shí bù yīnɡ zhù yì jiè ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù fǎ jiè
多时，不应住意界若常若无常，不应住法界、
- 225 -
yì shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò chánɡ ruò wú
意识界及意触、意触为缘所生诸受若常若无
chánɡ bù yīnɡ zhù yì jiè ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù fǎ jiè nǎi zhì yì
常；不应住意界若乐若苦，不应住法界乃至意
chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù yì jiè ruò wǒ
触为缘所生诸受若乐若苦；不应住意界若我
ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù fǎ jiè nǎi zhì yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
若无我，不应住法界乃至意触为缘所生诸受
ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù yì jiè ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù fǎ
若我若无我；不应住意界若净若不净，不应住法
jiè nǎi zhì yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ
界乃至意触为缘所生诸受若净若不净；不应
zhù yì jiè ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù fǎ jiè nǎi zhì yì chù wéi
住意界若寂静若不寂静，不应住法界乃至意触为
yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù yì jiè ruò
缘所生诸受若寂静若不寂静；不应住意界若
yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù fǎ jiè nǎi zhì yì chù wéi yuán suǒ
远离若不远离，不应住法界乃至意触为缘所
shēnɡ zhū shòu ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù yì jiè ruò kōnɡ ruò
生诸受若远离若不远离；不应住意界若空若
bù kōnɡ bù yīnɡ zhù fǎ jiè nǎi zhì yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò
不空，不应住法界乃至意触为缘所生诸受若
kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù yì jiè ruò yǒuxiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù
空若不空；不应住意界若有相若无相，不应住
fǎ jiè nǎi zhì yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu ruò yǒu xiànɡ ruò wú xiànɡ
法界乃至意触为缘所生诸受若有相若无相；
bù yīnɡ zhù yì jiè ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn bù yīnɡ zhù fǎ jiè nǎi zhì yì
不应住意界若有愿若无愿，不应住法界乃至意
duō shí bù yīnɡ zhù dì jiè ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù shuǐ huǒ
多时，不应住地界若常若无常，不应住水、火、
fēnɡ kōnɡ shí jiè ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù dì jiè ruò lè
风、空、识界若常若无常；不应住地界若乐
- 226 -
ruò kǔ bù yīnɡ zhù shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè ruò lè ruò kǔ
若苦，不应住水、火、风、空、识界若乐若苦；
bù yīnɡ zhù dì jiè ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ
不应住地界若我若无我，不应住水、火、风、空、
shí jiè ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù dì jiè ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ
识界若我若无我；不应住地界若净若不净，不应
zhù shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù dì
住水、火、风、空、识界若净若不净；不应住地
jiè ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí
界若寂静若不寂静，不应住水、火、风、空、识
jiè ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù dì jiè ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn
界若寂静若不寂静；不应住地界若远离若不远
lí bù yīnɡ zhù shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè ruò yuǎn lí ruò bù
离，不应住水、火、风、空、识界若远离若不
yuǎn lí bù yīnɡ zhù dì jiè ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù shuǐ huǒ
远离；不应住地界若空若不空，不应住水、火、
fēnɡ kōnɡ shí jiè ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù dì jiè ruò yǒuxiànɡ
风、空、识界若空若不空；不应住地界若有相
ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè ruò yǒuxiànɡ
若无相，不应住水、火、风、空、识界若有相
ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù dì jiè ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn bù yīnɡ zhù shuǐ
若无相；不应住地界若有愿若无愿，不应住水、
huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn hé yǐ ɡù yǐ
火、风、空、识界若有愿若无愿。何以故？以
yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù fù cì jiāo shī jiā pú sà mó hē sà
‚复次，憍尸迦，菩萨摩诃萨
xínɡ bō rě bō luó mì duō shí bù yīnɡ zhù kǔ shènɡ dì ruò chánɡ ruò wú
行般若波罗蜜多时，不应住苦圣谛若常若无
chánɡ bù yīnɡ zhù jí miè dào shènɡ dì ruò chánɡ ruò wú chánɡ
常，不应住集、灭、道圣谛若常若无常；
bù yīnɡ zhù kǔ shènɡ dì ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù jí miè dàoshènɡ
不应住苦圣谛若乐若苦，不应住集、灭、道圣
dì ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù kǔ shènɡ dì ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù
谛若乐若苦；不应住苦圣谛若我若无我，不应住
jí miè dàoshènɡ dì ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù kǔ shènɡ dì ruò
集、灭、道圣谛若我若无我；不应住苦圣谛若
jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù jí miè dàoshènɡ dì ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ
净若不净，不应住集、灭、道圣谛若净若不净；
- 227 -
bù yīnɡ zhù kǔ shènɡ dì ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù jí miè
不应住苦圣谛若寂静若不寂静，不应住集、灭、
dàoshènɡ dì ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù kǔ shènɡ dì ruò yuǎn
道圣谛若寂静若不寂静；不应住苦圣谛若远
lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù jí miè dàoshènɡ dì ruò yuǎn lí ruò
离若不远离，不应住集、灭、道圣谛若远离若
bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù kǔ shènɡ dì ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù jí
不远离；不应住苦圣谛若空若不空，不应住集、
miè dàoshènɡ dì ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù kǔ shènɡ dì ruò yǒu
灭、道圣谛若空若不空；不应住苦圣谛若有
xiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù jí miè dàoshènɡ dì ruò yǒuxiànɡ ruò
相若无相，不应住集、灭、道圣谛若有相若
wú xiànɡ bù yīnɡ zhù kǔ shènɡ dì ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn bù yīnɡ zhù
无相；不应住苦圣谛若有愿若无愿，不应住
jí miè dàoshènɡ dì ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn hé yǐ ɡù yǐ yǒu
集、灭、道圣谛若有愿若无愿。何以故？以有
duō shí bù yīnɡ zhù wú mínɡ ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù xínɡ
多时，不应住无明若常若无常，不应住行、
lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù wú mínɡ ruò
老死愁叹苦忧恼若常若无常；不应住无明若
lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōu nǎo ruò lè ruò
乐若苦，不应住行乃至老死愁叹苦忧恼若乐若
kǔ bù yīnɡ zhù wú mínɡ ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ
苦；不应住无明若我若无我，不应住行乃至老死
chóu tàn kǔ yōunǎo ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù wú mínɡ ruò jìnɡ ruò bú
愁叹苦忧恼若我若无我；不应住无明若净若不
jìnɡ bù yīnɡ zhù xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ
净，不应住行乃至老死愁叹苦忧恼若净若不净；
bù yīnɡ zhù wú mínɡ ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù xínɡ nǎi zhì lǎo
不应住无明若寂静若不寂静，不应住行乃至老
sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù wú mínɡ ruò
死愁叹苦忧恼若寂静若不寂静；不应住无明若
- 228 -
yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōu
远离若不远离，不应住行乃至老死愁叹苦忧
nǎo ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù wú mínɡ ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ
恼若远离若不远离；不应住无明若空若不空，
bù yīnɡ zhù xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎo ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù
不应住行乃至老死愁叹苦忧恼若空若不空；不
yīnɡ zhù wú mínɡ ruò yǒu xiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ
应住无明若有相若无相，不应住行乃至老死
chóu tàn kǔ yōu nǎo ruò yǒu xiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù wú mínɡ ruò yǒu
愁叹苦忧恼若有相若无相；不应住无明若有
yuàn ruò wú yuàn bù yīnɡ zhù xínɡ nǎi zhì lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōu nǎo ruò
愿若无愿，不应住行乃至老死愁叹苦忧恼若
yǒuyuàn ruò wú yuàn hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
有愿若无愿。何以故？以有所得为方便故。
duō shí bù yīnɡ zhù nèi kōnɡ ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù wài kōnɡ
多时，不应住内空若常若无常，不应住外空、
kōnɡ wú xìnɡkōnɡ zì xìnɡkōnɡ wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ ruò chánɡ ruò wú
空、无性空、自性空、无性自性空若常若无
chánɡ bù yīnɡ zhù nèi kōnɡ ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù wài kōnɡ nǎi zhì wú
常；不应住内空若乐若苦，不应住外空乃至无
xìnɡ zì xìnɡkōnɡ ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù nèi kōnɡ ruò wǒ ruò wú wǒ bù
性自性空若乐若苦；不应住内空若我若无我，不
yīnɡ zhù wài kōnɡ nǎi zhì wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù
应住外空乃至无性自性空若我若无我；不应住
nèi kōnɡ ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù wài kōnɡ nǎi zhì wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ
内空若净若不净，不应住外空乃至无性自性空
ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù nèi kōnɡ ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ
若净若不净；不应住内空若寂静若不寂静，不应
zhù wài kōnɡ nǎi zhì wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ
住外空乃至无性自性空若寂静若不寂静；不应
- 229 -
zhù nèi kōnɡ ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù wài kōnɡ nǎi zhì wú
住内空若远离若不远离，不应住外空乃至无
xìnɡ zì xìnɡkōnɡ ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù nèi kōnɡ ruò kōnɡ
性自性空若远离若不远离；不应住内空若空
ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù wài kōnɡ nǎi zhì wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ ruò kōnɡ ruò bù
若不空，不应住外空乃至无性自性空若空若不
kōnɡ bù yīnɡ zhù nèi kōnɡ ruò yǒuxiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù wài kōnɡ nǎi
空；不应住内空若有相若无相，不应住外空乃
zhì wú xìnɡ zì xìnɡ kōnɡ ruò yǒu xiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù nèi kōnɡ ruò
至无性自性空若有相若无相；不应住内空若
yǒu yuàn ruò wú yuàn bù yīnɡ zhù wài kōnɡ nǎi zhì wú xìnɡ zì xìnɡ kōnɡ ruò
有愿若无愿，不应住外空乃至无性自性空若
yǒuyuàn ruò wú yuàn hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
有愿若无愿。何以故？以有所得为方便故。
duō shí bù yīnɡ zhù zhēn rú ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù fǎ jiè
多时，不应住真如若常若无常，不应住法界、
fǎ xìnɡ bù xū wànɡxìnɡ bú biàn yì xìnɡ pínɡděnɡxìnɡ lí shēnɡ
法性、不虚妄性、不变异性、平等性、离生
xìnɡ fǎ dìnɡ fǎ zhù shí jì xū kōnɡ jiè bù sī yì jiè ruò chánɡ
性、法定、法住、实际、虚空界、不思议界若常
ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù zhēn rú ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù fǎ jiè nǎi
若无常；不应住真如若乐若苦，不应住法界乃
zhì bù sī yì jiè ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù zhēn rú ruò wǒ ruò wú wǒ
至不思议界若乐若苦；不应住真如若我若无我，
bù yīnɡ zhù fǎ jiè nǎi zhì bù sī yì jiè ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù
不应住法界乃至不思议界若我若无我；不应住
zhēn rú ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù fǎ jiè nǎi zhì bù sī yì jiè ruò
真如若净若不净，不应住法界乃至不思议界若
jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù zhēn rú ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù
净若不净；不应住真如若寂静若不寂静，不应住
fǎ jiè nǎi zhì bù sī yì jiè ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù zhēn
法界乃至不思议界若寂静若不寂静；不应住真
rú ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù fǎ jiè nǎi zhì bù sī yì jiè
如若远离若不远离，不应住法界乃至不思议界
ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù zhēn rú ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù
若远离若不远离；不应住真如若空若不空，不
- 230 -
yīnɡ zhù fǎ jiè nǎi zhì bù sī yì jiè ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù zhēn
应住法界乃至不思议界若空若不空；不应住真
rú ruò yǒuxiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù fǎ jiè nǎi zhì bù sī yì jiè ruò
如若有相若无相，不应住法界乃至不思议界若
yǒuxiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù zhēn rú ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn bù
有相若无相；不应住真如若有愿若无愿，不
yīnɡ zhù fǎ jiè nǎi zhì bù sī yì jiè ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn hé yǐ ɡù
应住法界乃至不思议界若有愿若无愿。何以故？
duō shí bù yīnɡ zhù bù shī bō luó mì duō ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ
多时，不应住布施波罗蜜多若常若无常，不应
zhù jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì duō ruò chánɡ
住净戒、安忍、精进、静虑、般若波罗蜜多若常
ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù bù shī bō luó mì duō ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ
若无常；不应住布施波罗蜜多若乐若苦，不应
zhù jìnɡ jiè nǎi zhì bō rě bō luó mì duō ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù bù shī
住净戒乃至般若波罗蜜多若乐若苦；不应住布施
bō luó mì duō ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù jìnɡ jiè nǎi zhì bō rě bō luó
波罗蜜多若我若无我，不应住净戒乃至般若波罗
mì duō ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù bù shī bō luó mì duō ruò jìnɡ ruò
蜜多若我若无我；不应住布施波罗蜜多若净若
bú jìnɡ bù yīnɡ zhù jìnɡ jiè nǎi zhì bō rě bō luó mì duō ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ
不净，不应住净戒乃至般若波罗蜜多若净若不净；
bù yīnɡ zhù bù shī bō luó mì duō ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù
不应住布施波罗蜜多若寂静若不寂静，不应住
jìnɡ jiè nǎi zhì bō rě bō luó mì duō ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù
净戒乃至般若波罗蜜多若寂静若不寂静；不应住
bù shī bō luó mì duō ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù jìnɡ jiè nǎi
布施波罗蜜多若远离若不远离，不应住净戒乃
zhì bō rě bō luó mì duō ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù bù shī
至般若波罗蜜多若远离若不远离；不应住布施
bō luó mì duō ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù jìnɡ jiè nǎi zhì bō rě bō
波罗蜜多若空若不空，不应住净戒乃至般若波
luó mì duō ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù bù shī bō luó mì duō ruò yǒu
罗蜜多若空若不空；不应住布施波罗蜜多若有
- 231 -
xiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù jìnɡ jiè nǎi zhì bō rě bō luó mì duō ruò yǒu
相若无相，不应住净戒乃至般若波罗蜜多若有
xiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù bù shī bō luó mì duō ruò yǒu yuàn ruò wú
相若无相；不应住布施波罗蜜多若有愿若无
yuàn bù yīnɡ zhù jìnɡ jiè nǎi zhì bō rě bō luó mì duō ruò yǒuyuàn ruò wú
愿，不应住净戒乃至般若波罗蜜多若有愿若无
yuàn hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
愿。何以故？以有所得为方便故。
duō shí bù yīnɡ zhù sì jìnɡ lǜ ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù sì wú
多时，不应住四静虑若常若无常，不应住四无
liànɡ sì wú sè dìnɡ ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù sì jìnɡ lǜ ruò
量、四无色定若常若无常；不应住四静虑若
lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡ ruò lè ruò kǔ bù
乐若苦，不应住四无量、四无色定若乐若苦；不
yīnɡ zhù sì jìnɡ lǜ ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù sì wú liànɡ sì wú sè
应住四静虑若我若无我，不应住四无量、四无色
dìnɡ ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù sì jìnɡ lǜ ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ
定若我若无我；不应住四静虑若净若不净，不应
zhù sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡ ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù sì jìnɡ lǜ
住四无量、四无色定若净若不净；不应住四静虑
ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡ ruò jì
若寂静若不寂静，不应住四无量、四无色定若寂
jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù sì jìnɡ lǜ ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí
静若不寂静；不应住四静虑若远离若不远离，
bù yīnɡ zhù sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡ ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù
不应住四无量、四无色定若远离若不远离；不
yīnɡ zhù sì jìnɡ lǜ ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù sì wú liànɡ sì wú
应住四静虑若空若不空，不应住四无量、四无
sè dìnɡ ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù sì jìnɡ lǜ ruò yǒu xiànɡ ruò wú
色定若空若不空；不应住四静虑若有相若无
xiànɡ bù yīnɡ zhù sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡ ruò yǒuxiànɡ ruò wú xiànɡ
相，不应住四无量、四无色定若有相若无相；
bù yīnɡ zhù sì jìnɡ lǜ ruò yǒu yuàn ruò wú yuàn bù yīnɡ zhù sì wú liànɡ
不应住四静虑若有愿若无愿，不应住四无量、
sì wú sè dìnɡ ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi
四无色定若有愿若无愿。何以故？以有所得为
- 232 -
fānɡbiàn ɡù
方便故。
duō shí bù yīnɡ zhù bā jiě tuō ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù bā
多时，不应住八解脱若常若无常，不应住八
shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ
胜处、九次第定、十遍处若常若无常；不应
zhù bā jiě tuō ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ
住八解脱若乐若苦，不应住八胜处、九次第定、
shí biànchù ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù bā jiě tuō ruò wǒ ruò wú wǒ bù
十遍处若乐若苦；不应住八解脱若我若无我，不
yīnɡ zhù bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù ruò wǒ ruò wú wǒ
应住八胜处、九次第定、十遍处若我若无我；
bù yīnɡ zhù bā jiě tuō ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù bā shènɡchù jiǔ cì
不应住八解脱若净若不净，
不应住八胜处、
九次
dì dìnɡ shí biànchù ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù bā jiě tuō ruò jì jìnɡ
第定、十遍处若净若不净；不应住八解脱若寂静
ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù
若不寂静，不应住八胜处、九次第定、十遍处
ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù bā jiě tuō ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn
若寂静若不寂静；不应住八解脱若远离若不远
lí bù yīnɡ zhù bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù ruò yuǎn lí
离，不应住八胜处、九次第定、十遍处若远离
ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù bā jiě tuō ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù
若不远离；不应住八解脱若空若不空，不应住
bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ
八胜处、九次第定、十遍处若空若不空；不应
zhù bā jiě tuō ruò yǒuxiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù bā shènɡchù jiǔ cì
住八解脱若有相若无相，不应住八胜处、九次
dì dìnɡ shí biànchù ruò yǒuxiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù bā jiě tuō ruò
第定、十遍处若有相若无相；不应住八解脱若
yǒuyuàn ruò wú yuàn bù yīnɡ zhù bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí biàn
有愿若无愿，不应住八胜处、九次第定、十遍
chù ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
处若有愿若无愿。何以故？以有所得为方便故。
- 233 -
duō shí bù yīnɡ zhù sì niàn zhù ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù sì
多时，不应住四念住若常若无常，不应住四
dào zhī ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù sì niàn zhù ruò lè ruò kǔ
道支若常若无常；不应住四念住若乐若苦，
bù yīnɡ zhù sì zhènɡduàn nǎi zhì bā shènɡdào zhī ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ
不应住四正断乃至八圣道支若乐若苦；不应
zhù sì niàn zhù ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù sì zhènɡ duàn nǎi zhì bā
住四念住若我若无我，不应住四正断乃至八
shènɡdào zhī ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù sì niàn zhù ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ
圣道支若我若无我；不应住四念住若净若不净，
bù yīnɡ zhù sì zhènɡduàn nǎi zhì bā shènɡdào zhī ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù
不应住四正断乃至八圣道支若净若不净；不
yīnɡ zhù sì niàn zhù ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù sì zhènɡ duàn
应住四念住若寂静若不寂静，不应住四正断
nǎi zhì bā shènɡdào zhī ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù sì niàn zhù
乃至八圣道支若寂静若不寂静；不应住四念住
ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù sì zhènɡ duàn nǎi zhì bā shènɡ
若远离若不远离，不应住四正断乃至八圣
dào zhī ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù sì niàn zhù ruò kōnɡ ruò
道支若远离若不远离；不应住四念住若空若
bù kōnɡ bù yīnɡ zhù sì zhènɡ duàn nǎi zhì bā shènɡ dào zhī ruò kōnɡ ruò
不空，不应住四正断乃至八圣道支若空若
bù kōnɡ bù yīnɡ zhù sì niàn zhù ruò yǒuxiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù sì
不空；不应住四念住若有相若无相，不应住四
zhènɡduàn nǎi zhì bā shènɡdào zhī ruò yǒu xiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù
正断乃至八圣道支若有相若无相；不应住
sì niàn zhù ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn bù yīnɡ zhù sì zhènɡduàn nǎi zhì bā
四念住若有愿若无愿，不应住四正断乃至八
shènɡdào zhī ruò yǒu yuàn ruò wú yuàn hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi
圣道支若有愿若无愿。何以故？以有所得为
fānɡbiàn ɡù
方便故。
duō shí bù yīnɡ zhù kōnɡ jiě tuō mén ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù
多时，不应住空解脱门若常若无常，不应住
- 234 -
wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù kōnɡ jiě
无相、无愿解脱门若常若无常；不应住空解
tuō mén ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén ruò lè
脱门若乐若苦，不应住无相、无愿解脱门若乐
ruò kǔ bù yīnɡ zhù kōnɡ jiě tuō mén ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù wú
若苦；不应住空解脱门若我若无我，不应住无
xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù kōnɡ jiě tuō mén
相、无愿解脱门若我若无我；不应住空解脱门
ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén ruò jìnɡ ruò
若净若不净，不应住无相、无愿解脱门若净若
bú jìnɡ bù yīnɡ zhù kōnɡ jiě tuō mén ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù
不净；不应住空解脱门若寂静若不寂静，不应住
wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù kōnɡ
无相、无愿解脱门若寂静若不寂静；不应住空
jiě tuō mén ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù wú xiànɡ wú yuàn jiě
解脱门若远离若不远离，不应住无相、无愿解
tuō mén ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù kōnɡ jiě tuō mén ruò kōnɡ
脱门若远离若不远离；不应住空解脱门若空
ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén ruò kōnɡ ruò bù
若不空，不应住无相、无愿解脱门若空若不
kōnɡ bù yīnɡ zhù kōnɡ jiě tuō mén ruò yǒuxiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù wú
空；不应住空解脱门若有相若无相，不应住无
xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén ruò yǒuxiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù kōnɡ jiě
相、无愿解脱门若有相若无相；不应住空解
tuō mén ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn bù yīnɡ zhù wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō
脱门若有愿若无愿，不应住无相、无愿解脱
mén ruò yǒu yuàn ruò wú yuàn hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡ biàn
门若有愿若无愿。何以故？以有所得为方便
ɡù
故。
duō shí bù yīnɡ zhù wǔ yǎn ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù liù shén
多时，不应住五眼若常若无常，不应住六神
tōnɡ ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù wǔ yǎn ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ
通若常若无常；不应住五眼若乐若苦，不应
zhù liù shéntōnɡ ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù wǔ yǎn ruò wǒ ruò wú wǒ bù
住六神通若乐若苦；不应住五眼若我若无我，不
- 235 -
yīnɡ zhù liù shéntōnɡ ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù wǔ yǎn ruò jìnɡ ruò bú
应住六神通若我若无我；不应住五眼若净若不
jìnɡ bù yīnɡ zhù liù shéntōnɡ ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù wǔ yǎn ruò jì
净，不应住六神通若净若不净；不应住五眼若寂
jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù liù shéntōnɡ ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù
静若不寂静，不应住六神通若寂静若不寂静；不
yīnɡ zhù wǔ yǎn ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù liù shén tōnɡ ruò
应住五眼若远离若不远离，不应住六神通若
yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù wǔ yǎn ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ
远离若不远离；不应住五眼若空若不空，不应
zhù liù shén tōnɡ ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù wǔ yǎn ruò yǒu xiànɡ ruò
住六神通若空若不空；不应住五眼若有相若
wú xiànɡ bù yīnɡ zhù liù shéntōnɡ ruò yǒuxiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù wǔ
无相，不应住六神通若有相若无相；不应住五
yǎn ruò yǒu yuàn ruò wú yuàn bù yīnɡ zhù liù shéntōnɡ ruò yǒu yuàn ruò wú
眼若有愿若无愿，不应住六神通若有愿若无
duō shí bù yīnɡ zhù fó shí lì ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù sì wú
多时，不应住佛十力若常若无常，不应住四无
bā fó bú ɡònɡ fǎ ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù fó shí lì ruò lè
八佛不共法若常若无常；不应住佛十力若乐
ruò kǔ bù yīnɡ zhù sì wú suǒ wèi nǎi zhì shí bā fó bú ɡònɡ fǎ ruò lè
若苦，不应住四无所畏乃至十八佛不共法若乐
ruò kǔ bù yīnɡ zhù fó shí lì ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù sì wú suǒ
若苦；不应住佛十力若我若无我，不应住四无所
wèi nǎi zhì shí bā fó bú ɡònɡ fǎ ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù fó shí
畏乃至十八佛不共法若我若无我；不应住佛十
lì ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù sì wú suǒ wèi nǎi zhì shí bā fó bú
力若净若不净，不应住四无所畏乃至十八佛不
ɡònɡ fǎ ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù fó shí lì ruò jì jìnɡ ruò bú jì
共法若净若不净；不应住佛十力若寂静若不寂
jìnɡ bù yīnɡ zhù sì wú suǒ wèi nǎi zhì shí bā fó bú ɡònɡ fǎ ruò jì jìnɡ
静，不应住四无所畏乃至十八佛不共法若寂静
- 236 -
ruò bù jì jìnɡ bù yīnɡ zhù fó shí lì ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù
若不寂静；不应住佛十力若远离若不远离，不
yīnɡ zhù sì wú suǒ wèi nǎi zhì shí bā fó bú ɡònɡ fǎ ruò yuǎn lí ruò bù
应住四无所畏乃至十八佛不共法若远离若不
yuǎn lí bù yīnɡ zhù fó shí lì ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù sì wú
远离；不应住佛十力若空若不空，不应住四无
suǒ wèi nǎi zhì shí bā fó bú ɡònɡ fǎ ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù fó
所畏乃至十八佛不共法若空若不空；不应住佛
shí lì ruò yǒuxiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù sì wú suǒ wèi nǎi zhì shí bā
十力若有相若无相，不应住四无所畏乃至十八
fó bú ɡònɡ fǎ ruò yǒu xiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù fó shí lì ruò yǒu
佛不共法若有相若无相；不应住佛十力若有
yuàn ruò wú yuàn bù yīnɡ zhù sì wú suǒ wèi nǎi zhì shí bā fó bú ɡònɡ fǎ
愿若无愿，不应住四无所畏乃至十八佛不共法
ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
若有愿若无愿。何以故？以有所得为方便故。
大般若波罗蜜多经卷第七十九
- 237 -
《大般若波罗蜜多经卷第八十》
dà bō rě bō luó mì duō jīnɡ juàn dì bā shí
大般若波罗蜜多经卷第八十
chū fēn tiān dì pǐn dì èr shí èr zhī sì

初分天帝品第二十二之四
duō shí bù yīnɡ zhù wú wànɡ shī fǎ ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù
多时，不应住无忘失法若常若无常，不应住
hénɡ zhù shě xìnɡ ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù wú wànɡ shī fǎ ruò
恒住舍性若常若无常；不应住无忘失法若
lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù hénɡ zhù shě xìnɡ ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù wú
乐若苦，不应住恒住舍性若乐若苦；不应住无
wànɡ shī fǎ ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù hénɡ zhù shě xìnɡ ruò wǒ ruò wú
忘失法若我若无我，不应住恒住舍性若我若无
wǒ bù yīnɡ zhù wú wànɡ shī fǎ ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù hénɡ zhù
我；不应住无忘失法若净若不净，不应住恒住
shě xìnɡ ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù wú wànɡ shī fǎ ruò jì jìnɡ ruò bú
舍性若净若不净；不应住无忘失法若寂静若不
jì jìnɡ bù yīnɡ zhù hénɡ zhù shě xìnɡ ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù
寂静，不应住恒住舍性若寂静若不寂静；不应住
wú wànɡ shī fǎ ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù hénɡ zhù shě xìnɡ
无忘失法若远离若不远离，不应住恒住舍性
ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù wú wànɡ shī fǎ ruò kōnɡ ruò bù
若远离若不远离；不应住无忘失法若空若不
kōnɡ bù yīnɡ zhù hénɡ zhù shě xìnɡ ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù wú
空，不应住恒住舍性若空若不空；不应住无
wànɡ shī fǎ ruò yǒuxiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù hénɡ zhù shě xìnɡ ruò yǒu
忘失法若有相若无相，不应住恒住舍性若有
xiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù wú wànɡ shī fǎ ruò yǒu yuàn ruò wú yuàn
相若无相；不应住无忘失法若有愿若无愿，
bù yīnɡ zhù hénɡ zhù shě xìnɡ ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn hé yǐ ɡù yǐ yǒu
不应住恒住舍性若有愿若无愿。何以故？以有
- 238 -
duō shí bù yīnɡ zhù yī qiè tuó luó ní mén ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù
多时，不应住一切陀罗尼门若常若无常，不
yīnɡ zhù yī qiè sān mó dì mén ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù yī qiè
应住一切三摩地门若常若无常；不应住一切
tuó luó ní mén ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù yī qiè sān mó dì mén ruò lè
陀罗尼门若乐若苦，不应住一切三摩地门若乐
ruò kǔ bù yīnɡ zhù yī qiè tuó luó ní mén ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù
若苦；不应住一切陀罗尼门若我若无我，不应住
yī qiè sān mó dì mén ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù yī qiè tuó luó ní
一切三摩地门若我若无我；不应住一切陀罗尼
mén ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù yī qiè sān mó dì mén ruò jìnɡ ruò bú
门若净若不净，不应住一切三摩地门若净若不
jìnɡ bù yīnɡ zhù yī qiè tuó luó ní mén ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ
净；不应住一切陀罗尼门若寂静若不寂静，不应
zhù yī qiè sān mó dì mén ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù yī qiè
住一切三摩地门若寂静若不寂静；不应住一切
tuó luó ní mén ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù yī qiè sān mó dì
陀罗尼门若远离若不远离，不应住一切三摩地
mén ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù yī qiè tuó luó ní mén ruò
门若远离若不远离；不应住一切陀罗尼门若
kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù yī qiè sān mó dì mén ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ
空若不空，不应住一切三摩地门若空若不空；
bù yīnɡ zhù yī qiè tuó luó ní mén ruò yǒuxiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù yī
不应住一切陀罗尼门若有相若无相，不应住一
qiè sān mó dì mén ruò yǒuxiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù yī qiè tuó luó ní
切三摩地门若有相若无相；不应住一切陀罗尼
mén ruò yǒu yuàn ruò wú yuàn bù yīnɡ zhù yī qiè sān mó dì mén ruò yǒu
门若有愿若无愿，不应住一切三摩地门若有
duō shí bù yīnɡ zhù yī qiè zhì ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù dào
多时，不应住一切智若常若无常，不应住道
- 239 -
xiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù yī qiè zhì
相智、一切相智若常若无常；不应住一切智
ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì ruò lè ruò kǔ
若乐若苦，不应住道相智、一切相智若乐若苦；
bù yīnɡ zhù yī qiè zhì ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù dàoxiànɡ zhì yī qiè
不应住一切智若我若无我，不应住道相智、一切
xiànɡ zhì ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù yī qiè zhì ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù
相智若我若无我；不应住一切智若净若不净，不
yīnɡ zhù dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù yī
应住道相智、一切相智若净若不净；不应住一
qiè zhì ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù dàoxiānɡ zhì yī qiè xiànɡ
切智若寂静若不寂静，不应住道相智、一切相
zhì ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù yī qiè zhì ruò yuǎn lí ruò bù
智若寂静若不寂静；不应住一切智若远离若不
yuǎn lí bù yīnɡ zhù dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì ruò yuǎn lí ruò bù
远离，不应住道相智、一切相智若远离若不
yuǎn lí bù yīnɡ zhù yī qiè zhì ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù dàoxiànɡ
远离；不应住一切智若空若不空，不应住道相
zhì yī qiè xiànɡ zhì ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù yī qiè zhì ruò yǒu
智、一切相智若空若不空；不应住一切智若有
xiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì ruò yǒuxiànɡ
相若无相，不应住道相智、一切相智若有相
ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù yī qiè zhì ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn bù yīnɡ zhù
若无相；不应住一切智若有愿若无愿，不应住
dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn hé yǐ ɡù yǐ
道相智、一切相智若有愿若无愿。何以故？以
duō shí bù yīnɡ zhù shēnɡwénshènɡ ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù
多时，不应住声闻乘若常若无常，不应住
dú jué shènɡ wú shànɡshènɡ ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù shēnɡ
独觉乘、无上乘若常若无常；不应住声
wénshènɡ ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù dú jué shènɡ wú shànɡshènɡ ruò lè
闻乘若乐若苦，不应住独觉乘、无上乘若乐
ruò kǔ bù yīnɡ zhù shēnɡwénshènɡ ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù dú jué
若苦；不应住声闻乘若我若无我，不应住独觉
- 240 -
shènɡ wú shànɡshènɡ ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù shēnɡwénshènɡ ruò
乘、无上乘若我若无我；不应住声闻乘若
jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù dú jué shènɡ wú shànɡshènɡ ruò jìnɡ ruò bú
净若不净，不应住独觉乘、无上乘若净若不
jìnɡ bù yīnɡ zhù shēnɡwénshènɡ ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù dú
净；不应住声闻乘若寂静若不寂静，不应住独
jué shènɡ wú shànɡshènɡ ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù shēnɡwén
觉乘、无上乘若寂静若不寂静；不应住声闻
shènɡ ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù dú jué shènɡ wú shànɡ
乘若远离若不远离，不应住独觉乘、无上
shènɡ ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù shēnɡwénshènɡ ruò kōnɡ ruò
乘若远离若不远离；不应住声闻乘若空若
bù kōnɡ bù yīnɡ zhù dú jué shènɡ wú shànɡshènɡ ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ
不空，不应住独觉乘、无上乘若空若不空；
bù yīnɡ zhù shēnɡ wén shènɡ ruò yǒu xiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù dú jué
不应住声闻乘若有相若无相，不应住独觉
shènɡ wú shànɡshènɡ ruò yǒuxiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù shēnɡwénshènɡ
乘、无上乘若有相若无相；不应住声闻乘
ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn bù yīnɡ zhù dú jué shènɡ wú shànɡshènɡ ruò yǒu
若有愿若无愿，不应住独觉乘、无上乘若有
duō shí bù yīnɡ zhù yù liú ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù yī lái
多时，不应住预流若常若无常，不应住一来、
bù huán ā luó hàn ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù yù liú ruò yuè
不还、阿罗汉若常若无常；不应住预流若乐
ruò kǔ bù yīnɡ zhù yī lái bù huán ā luó hàn ruò lè ruò kǔ bù
若苦，不应住一来、不还、阿罗汉若乐若苦；不
yīnɡ zhù yù liú ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù yī lái bù huán ā luó
应住预流若我若无我，不应住一来、不还、阿罗
hàn ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù yù liú ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù
汉若我若无我；不应住预流若净若不净，不应住
yī lái bù huán ā luó hàn ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù yù liú ruò
一来、不还、阿罗汉若净若不净；不应住预流若
jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù yī lái bù huán ā luó hàn ruò jì
寂静若不寂静，不应住一来、不还、阿罗汉若寂
- 241 -
jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù yù liú ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù
静若不寂静；不应住预流若远离若不远离，不
yīnɡ zhù yī lái bù huán ā luó hàn ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù
应住一来、不还、阿罗汉若远离若不远离；不
yīnɡ zhù yù liú ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù yī lái bù huán ā
应住预流若空若不空，不应住一来、不还、阿
luó hàn ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù yù liú ruò yǒuxiànɡ ruò wú xiànɡ
罗汉若空若不空；不应住预流若有相若无相，
bù yīnɡ zhù yī lái bù huán ā luó hàn ruò yǒuxiànɡ ruò wú xiànɡ bù
不应住一来、不还、阿罗汉若有相若无相；不
yīnɡ zhù yù liú ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn bù yīnɡ zhù yī lái bù huán
应住预流若有愿若无愿，不应住一来、不还、
ā luó hàn ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡ
阿罗汉若有愿若无愿。何以故？以有所得为方
biàn ɡù
便故。
duō shí bù yīnɡ zhù yù liú xiànɡ yù liú ɡuǒ ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù
多时，不应住预流向预流果若常若无常，不
yīnɡ zhù yī lái xiànɡ yī lái ɡuǒ bù huánxiànɡ bù huánɡuǒ ā luó hàn
应住一来向一来果、不还向不还果、阿罗汉
xiànɡ ā luó hàn ɡuǒ ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù yù liú xiànɡ yù
向阿罗汉果若常若无常；不应住预流向预
liú ɡuǒ ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù yī lái xiànɡ yī lái ɡuǒ nǎi zhì ā luó
流果若乐若苦，不应住一来向一来果乃至阿罗
hànxiànɡ ā luó hànɡuǒ ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù yù liú xiànɡ yù liú ɡuǒ
汉向阿罗汉果若乐若苦；不应住预流向预流果
ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù yī lái xiànɡ yī lái ɡuǒ nǎi zhì ā luó hàn
若我若无我，不应住一来向一来果乃至阿罗汉
xiànɡ ā luó hànɡuǒ ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù yù liú xiànɡ yù liú ɡuǒ
向阿罗汉果若我若无我；不应住预流向预流果
ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù yī lái xiànɡ yī lái ɡuǒ nǎi zhì ā luó hàn
若净若不净，不应住一来向一来果乃至阿罗汉
xiànɡ ā luó hànɡuǒ ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù yù liú xiànɡ yù liú ɡuǒ
向阿罗汉果若净若不净；不应住预流向预流果
ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù yī lái xiànɡ yī lái ɡuǒ nǎi zhì ā
若寂静若不寂静，不应住一来向一来果乃至阿
- 242 -
luó hànxiànɡ ā luó hànɡuǒ ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù yù liú
罗汉向阿罗汉果若寂静若不寂静；不应住预流
xiànɡ yù liú ɡuǒ ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù yī lái xiànɡ yī
向预流果若远离若不远离，不应住一来向一
lái ɡuǒ nǎi zhì ā luó hànxiànɡ ā luó hànɡuǒ ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí
来果乃至阿罗汉向阿罗汉果若远离若不远离；
bù yīnɡ zhù yù liú xiànɡ yù liú ɡuǒ ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù yī lái
不应住预流向预流果若空若不空，不应住一来
xiànɡ yī lái ɡuǒ nǎi zhì ā luó hànxiànɡ ā luó hàn ɡuǒ ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ
向一来果乃至阿罗汉向阿罗汉果若空若不空；
bù yīnɡ zhù yù liú xiànɡ yù liú ɡuǒ ruò yǒu xiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù
不应住预流向预流果若有相若无相，不应住
yī lái xiànɡ yī lái ɡuǒ nǎi zhì ā luó hàn xiànɡ ā luó hàn ɡuǒ ruò yǒu xiànɡ
一来向一来果乃至阿罗汉向阿罗汉果若有相
ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù yù liú xiànɡ yù liú ɡuǒ ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn
若无相；不应住预流向预流果若有愿若无愿，
bù yīnɡ zhù yī lái xiànɡ yī lái ɡuǒ nǎi zhì ā luó hàn xiànɡ ā luó hàn ɡuǒ
不应住一来向一来果乃至阿罗汉向阿罗汉果
ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
若有愿若无愿。何以故？以有所得为方便故。
duō shí bù yīnɡ zhù dú jué ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù dú jué
多时，不应住独觉若常若无常，不应住独觉
xiànɡ dú jué ɡuǒ ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù dú jué ruò lè ruò kǔ
向独觉果若常若无常；不应住独觉若乐若苦，
bù yīnɡ zhù dú jué xiànɡ dú jué ɡuǒ ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù dú jué ruò
不应住独觉向独觉果若乐若苦；不应住独觉若
wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù dú jué xiànɡ dú jué ɡuǒ ruò wǒ ruò wú wǒ bù
我若无我，不应住独觉向独觉果若我若无我；不
yīnɡ zhù dú jué ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù dú jué xiànɡ dú jué ɡuǒ ruò
应住独觉若净若不净，不应住独觉向独觉果若
jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù dú jué ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù
净若不净；不应住独觉若寂静若不寂静，不应住
dú jué xiànɡ dú jué ɡuǒ ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù dú jué ruò
独觉向独觉果若寂静若不寂静；不应住独觉若
yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù dú jué xiànɡ dú jué ɡuǒ ruò yuǎn lí
远离若不远离，不应住独觉向独觉果若远离
- 243 -
ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù dú jué ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù dú
若不远离；不应住独觉若空若不空，不应住独
jué xiànɡ dú jué ɡuǒ ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù dú jué ruò yǒu xiànɡ
觉向独觉果若空若不空；不应住独觉若有相
ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù dú jué xiànɡ dú jué ɡuǒ ruò yǒuxiànɡ ruò wú xiànɡ
若无相，不应住独觉向独觉果若有相若无相；
bù yīnɡ zhù dú jué ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn bù yīnɡ zhù dú jué xiànɡ dú jué
不应住独觉若有愿若无愿，不应住独觉向独觉
ɡuǒ ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
果若有愿若无愿。何以故？以有所得为方便故。
duō shí bù yīnɡ zhù pú sà rú lái ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù pú
多时，不应住菩萨如来若常若无常，不应住菩
sà rú lái fǎ ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù pú sà rú lái ruò lè
萨如来法若常若无常；不应住菩萨如来若乐
ruò kǔ bù yīnɡ zhù pú sà rú lái fǎ ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù pú sà
若苦，不应住菩萨如来法若乐若苦；不应住菩萨
rú lái ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù pú sà rú lái fǎ ruò wǒ ruò wú wǒ
如来若我若无我，不应住菩萨如来法若我若无我；
bù yīnɡ zhù pú sà rú lái ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù pú sà rú lái fǎ
不应住菩萨如来若净若不净，不应住菩萨如来法
ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù pú sà rú lái ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ
若净若不净；不应住菩萨如来若寂静若不寂静，
bù yīnɡ zhù pú sà rú lái fǎ ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù pú sà
不应住菩萨如来法若寂静若不寂静；不应住菩萨
rú lái ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù pú sà rú lái fǎ ruò yuǎn
如来若远离若不远离，不应住菩萨如来法若远
lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù pú sà rú lái ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù
离若不远离；不应住菩萨如来若空若不空，不
yīnɡ zhù pú sà rú lái fǎ ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù pú sà rú lái
应住菩萨如来法若空若不空；不应住菩萨如来
ruò yǒu xiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù pú sà rú lái fǎ ruò yǒu xiànɡ ruò
若有相若无相，不应住菩萨如来法若有相若
wú xiànɡ bù yīnɡ zhù pú sà rú lái ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn bù yīnɡ zhù
无相；不应住菩萨如来若有愿若无愿，不应住
pú sà rú lái fǎ ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé
菩萨如来法若有愿若无愿。何以故？以有所得
- 244 -
为方便故。
duō shí bù yīnɡ zhù jí xǐ dì jí jí xǐ dì fǎ ruò chánɡ ruò wú chánɡ
多时，不应住极喜地及极喜地法若常若无常，
bù yīnɡ zhù lí ɡòu fā ɡuānɡ yàn huì jí nánshènɡ xiànqián yuǎn
不应住离垢、发光、焰慧、极难胜、现前、远
xínɡ bú dònɡ shàn huì fǎ yún dì jí lí ɡòu nǎi zhì fǎ yún dì fǎ ruò
行、不动、善慧、法云地及离垢乃至法云地法若
chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù jí xǐ dì jí jí xǐ dì fǎ ruò lè ruò
常若无常；不应住极喜地及极喜地法若乐若
kǔ bù yīnɡ zhù lí ɡòu dì jí lí ɡòu dì fǎ nǎi zhì fǎ yún dì jí fǎ yún
苦，不应住离垢地及离垢地法乃至法云地及法云
dì fǎ ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù jí xǐ dì jí jí xǐ dì fǎ ruò wǒ ruò
地法若乐若苦；不应住极喜地及极喜地法若我若
wú wǒ bù yīnɡ zhù lí ɡòu dì jí lí ɡòu dì fǎ nǎi zhì fǎ yún dì jí fǎ
无我，不应住离垢地及离垢地法乃至法云地及法
yún dì fǎ ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù jí xǐ dì jí jí xǐ dì fǎ ruò
云地法若我若无我；不应住极喜地及极喜地法若
jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù lí ɡòu dì jí lí ɡòu dì fǎ nǎi zhì fǎ yún dì
净若不净，不应住离垢地及离垢地法乃至法云地
jí fǎ yún dì fǎ ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù jí xǐ dì jí jí xǐ dì
及法云地法若净若不净；不应住极喜地及极喜地
fǎ ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù lí ɡòu dì jí lí ɡòu dì fǎ nǎi
法若寂静若不寂静，不应住离垢地及离垢地法乃
zhì fǎ yún dì jí fǎ yún dì fǎ ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù jí
至法云地及法云地法若寂静若不寂静；不应住极
xǐ dì jí jí xǐ dì fǎ ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù lí ɡòu
喜地及极喜地法若远离若不远离，不应住离垢
dì jí lí ɡòu dì fǎ nǎi zhì fǎ yún dì jí fǎ yún dì fǎ ruò yuǎn lí ruò
地及离垢地法乃至法云地及法云地法若远离若
bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù jí xǐ dì jí jí xǐ dì fǎ ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ
不远离；不应住极喜地及极喜地法若空若不空，
bù yīnɡ zhù lí ɡòu dì jí lí ɡòu dì fǎ nǎi zhì fǎ yún dì jí fǎ yún dì
不应住离垢地及离垢地法乃至法云地及法云地
fǎ ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù jí xǐ dì jí jí xǐ dì fǎ ruò yǒu
法若空若不空；不应住极喜地及极喜地法若有
- 245 -
xiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù lí ɡòu dì jí lí ɡòu dì fǎ nǎi zhì fǎ yún
相若无相，不应住离垢地及离垢地法乃至法云
dì jí fǎ yún dì fǎ ruò yǒuxiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù jí xǐ dì jí
地及法云地法若有相若无相；不应住极喜地及
jí xǐ dì fǎ ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn bù yīnɡ zhù lí ɡòu dì jí lí ɡòu
极喜地法若有愿若无愿，不应住离垢地及离垢
dì fǎ nǎi zhì fǎ yún dì jí fǎ yún dì fǎ ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn hé
地法乃至法云地及法云地法若有愿若无愿。何
duō shí bù yīnɡ zhù yì shēnɡ dì jí yì shēnɡ dì fǎ ruò chánɡ ruò wú
多时，不应住异生地及异生地法若常若无
chánɡ bù yīnɡ zhù zhǒnɡxìnɡ dì bā jù jiàn bó lí yù yǐ
常，不应住种性、第八、具见、薄、离欲、已
bàn dú jué pú sà rú lái dì jí zhǒnɡxìnɡ nǎi zhì rú lái dì fǎ
办、独觉、菩萨、如来地及种性乃至如来地法
ruò chánɡ ruò wú chánɡ bù yīnɡ zhù yì shēnɡ dì jí yì shēnɡ dì fǎ ruò
若常若无常；不应住异生地及异生地法若
lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù zhǒnɡ xìnɡ dì jí zhǒnɡ xìnɡ dì fǎ nǎi zhì rú lái
乐若苦，不应住种性地及种性地法乃至如来
dì jí rú lái dì fǎ ruò lè ruò kǔ bù yīnɡ zhù yì shēnɡ dì jí yì shēnɡ
地及如来地法若乐若苦；不应住异生地及异生
dì fǎ ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù zhǒnɡ xìnɡ dì jí zhǒnɡ xìnɡ dì fǎ
地法若我若无我，不应住种性地及种性地法
nǎi zhì rú lái dì jí rú lái dì fǎ ruò wǒ ruò wú wǒ bù yīnɡ zhù yì
乃至如来地及如来地法若我若无我；不应住异
shēnɡ dì jí yì shēnɡ dì fǎ ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ bù yīnɡ zhù zhǒnɡxìnɡ dì
生地及异生地法若净若不净，不应住种性地
jí zhǒnɡxìnɡ dì fǎ nǎi zhì rú lái dì jí rú lái dì fǎ ruò jìnɡ ruò bú jìnɡ
及种性地法乃至如来地及如来地法若净若不净；
bù yīnɡ zhù yì shēnɡ dì jí yì shēnɡ dì fǎ ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù
不应住异生地及异生地法若寂静若不寂静，不
yīnɡ zhù zhǒnɡ xìnɡ dì jí zhǒnɡ xìnɡ dì fǎ nǎi zhì rú lái dì jí rú lái dì
应住种性地及种性地法乃至如来地及如来地
fǎ ruò jì jìnɡ ruò bú jì jìnɡ bù yīnɡ zhù yì shēnɡ dì jí yì shēnɡ dì fǎ
法若寂静若不寂静；不应住异生地及异生地法
- 246 -
ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ zhù zhǒnɡxìnɡ dì jí zhǒnɡxìnɡ dì fǎ
若远离若不远离，不应住种性地及种性地法
nǎi zhì rú lái dì jí rú lái dì fǎ ruò yuǎn lí ruò bù yuǎn lí bù yīnɡ
乃至如来地及如来地法若远离若不远离；不应
zhù yì shēnɡ dì jí yì shēnɡ dì fǎ ruò kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù
住异生地及异生地法若空若不空，不应住
zhǒnɡ xìnɡ dì jí zhǒnɡ xìnɡ dì fǎ nǎi zhì rú lái dì jí rú lái dì fǎ ruò
种性地及种性地法乃至如来地及如来地法若
kōnɡ ruò bù kōnɡ bù yīnɡ zhù yì shēnɡ dì jí yì shēnɡ dì fǎ ruò yǒuxiànɡ
空若不空；不应住异生地及异生地法若有相
ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù zhǒnɡxìnɡ dì jí zhǒnɡxìnɡ dì fǎ nǎi zhì rú lái
若无相，不应住种性地及种性地法乃至如来
dì jí rú lái dì fǎ ruò yǒu xiànɡ ruò wú xiànɡ bù yīnɡ zhù yì shēnɡ dì
地及如来地法若有相若无相；不应住异生地
jí yì shēnɡ dì fǎ ruò yǒuyuàn ruò wú yuàn bù yīnɡ zhù zhǒnɡxìnɡ dì jí
及异生地法若有愿若无愿，不应住种性地及
zhǒnɡ xìnɡ dì fǎ nǎi zhì rú lái dì jí rú lái dì fǎ ruò yǒu yuàn ruò wú
种性地法乃至如来地及如来地法若有愿若无
duō shí bù yīnɡ zhù yù liú ɡuǒ shì wú wéi xiànɡ bù yīnɡ zhù yī lái bù
多时，不应住预流果是无为相，不应住一来、不
huán ā luó hànɡuǒ shì wú wéi xiànɡ hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi
还、阿罗汉果是无为相。何以故？以有所得为
fānɡbiàn ɡù
方便故。
bù yīnɡ zhù dú jué pú tí shì wú wéi xiānɡ hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé
不应住独觉菩提是无为相。何以故？以有所得
为方便故。
bù yīnɡ zhù ā nòuduō luó sān miǎo sān pú tí shì wú wéi xiànɡ hé yǐ ɡù
不应住阿耨多罗三藐三菩提是无为相。何以故？
- 247 -
duō shí bù yīnɡ zhù yù liú shì fú tián bù yīnɡ zhù yī lái bù huán
多时，不应住预流是福田，不应住一来、不还、
ā luó hàn shì fú tián hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
阿罗汉是福田。何以故？以有所得为方便故。
bù yīnɡ zhù dú jué shì fú tián hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn
不应住独觉是福田。何以故？以有所得为方便
ɡù
故。
bù yīnɡ zhù pú sà rú lái yīnɡ zhènɡděnɡ jué shì fú tián hé yǐ ɡù
不应住菩萨、如来.应. 正等觉是福田。何以故？
duō shí bù yīnɡ zhù chū dì shū shènɡ shì bù yīnɡ zhù dì èr dì nǎi zhì
多时，不应住初地殊胜事，不应住第二地乃至
dì shí dì shū shènɡ shì hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
第十地殊胜事。何以故？以有所得为方便故。
duō shí bù yīnɡ zhù chū fā xīn yǐ biàn zuò shì niàn wǒ dānɡyuánmǎn
多时，不应住初发心已便作是念：
‘我当圆满
bù shī bō luó mì duō bù yīnɡ zhù chū fā xīn yǐ biàn zuò shì niàn wǒ
布施波罗蜜多。’不应住初发心已便作是念：
‘我
dānɡyuánmǎn jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó mì
当圆满净戒、安忍、精进、静虑、般若波罗蜜
duō hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
多。’何以故？以有所得为方便故。
- 248 -
bù yīnɡ zhù wǒ dānɡyuánmǎn sì jìnɡ lǜ bù yīnɡ zhù wǒ dānɡ
不应住：
‘我当圆满四静虑。’不应住：
‘我当
yuánmǎn sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡ hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi
圆满四无量、四无色定。’何以故？以有所得为
fānɡbiàn ɡù
方便故。
bù yīnɡ zhù wǒ dānɡyuánmǎn bā jiě tuō bù yīnɡ zhù wǒ dānɡ
不应住：
‘我当圆满八解脱。’不应住：
‘我当
yuánmǎn bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchù hé yǐ ɡù
圆满八胜处、九次第定、十遍处。
’何以故？
bù yīnɡ zhù wǒ dānɡyuánmǎn sì niàn zhù bù yīnɡ zhù wǒ dānɡ
不应住：
‘我当圆满四念住。’不应住：
‘我当
yuánmǎn sì zhènɡduàn sì shén zú wǔ ɡēn wǔ lì qī děnɡ jué
圆满四正断、四神足、五根、五力、七等觉
zhī bā shènɡdào zhī hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
支、八圣道支。’何以故？以有所得为方便故。
bù yīnɡ zhù wǒ dānɡyuánmǎnkōnɡ jiě tuō mén bù yīnɡ zhù wǒ
不应住：
‘我当圆满空解脱门。’不应住：
‘我
dānɡyuánmǎn wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō mén hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ
当圆满无相、无愿解脱门。’何以故？以有所
得为方便故。
bù yīnɡ zhù wǒ xiū jiā xínɡ jì yuánmǎn yǐ dānɡ rù pú sà zhènɡxìnɡ
不应住：
‘我修加行既圆满已，当入菩萨正性
lí shēnɡ bù yīnɡ zhù wǒ yǐ dé rù zhènɡxìnɡ lí shēnɡ dānɡ zhù
离生。’不应住：
‘我已得入正性离生，当住
pú sà bú tuì zhuǎn dì hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
菩萨不退转地。
’何以故？以有所得为方便故。
- 249 -
bù yīnɡ zhù wǒ dānɡ yuán mǎn pú sà wǔ shén tōnɡ bù yīnɡ zhù
不应住：‘我当圆满菩萨五神通。’不应住：
wǒ dānɡ yuánmǎn wǔ shéntōnɡ yǐ dānɡyóu wú liànɡ wú shù shì jiè
10
‘我当圆满五神通已，当游无量无数世界，
lǐ jìnɡ zhānyǎnɡɡònɡyǎnɡchénɡ shì zhū fó shì zūn tīnɡ wénzhènɡ fǎ rú
礼敬瞻仰供养承事诸佛世尊，听闻正法、如
lǐ sī wéi ɡuǎnɡ wèi yǒuqínɡxuānshuō kāi shì hé yǐ ɡù yǐ yǒu
理思惟、广为有情宣说开示。’何以故？以有
bù yīnɡ zhù wǒ dānɡyán jìnɡ rú shí fānɡ fó suǒ jū jìnɡ tǔ bù yīnɡ
不应住：‘我当严净如十方佛所居净土。
’不应
zhù wǒ dānɡchénɡ shú zhū yǒuqínɡ lèi lìnɡ dé wú shànɡzhènɡděnɡ pú
住：
‘我当成熟诸有情类，令得无上正等菩
tí huò bō niè pán huò rén tiān lè hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé
提、或般涅盘、或人天乐。
’何以故？以有所得
为方便故。
bù yīnɡ zhù wǒ dānɡwǎnɡ yì wú liànɡ wú shù zhū fó ɡuó tǔ ɡònɡyǎnɡ
不应住：
‘我当往诣无量无数诸佛国土，供养
ɡōnɡ jìnɡ zūn zhònɡ zàn tàn zhū fó shì zūn fù yǐ wú biānhuāxiānɡ yīnɡ
恭敬、尊重赞叹诸佛世尊，复以无边花香、璎
luò bǎochuánɡ fān ɡài yī fú wò jù yǐn shí dēnɡmínɡ
珞、宝幢、幡盖、衣服、卧具、饮食、灯明，
bǎi qiān jù zhī nà yǔ duō shù tiān zhū jì yuè jí wú liànɡ zhǒnɡ shànɡ miào
百千俱胝那庾多数天诸伎乐及无量种上妙
zhēn cái ér wéi ɡōnɡyǎnɡ bù yīnɡ zhù wǒ dānɡ ān lì wú liànɡ wú shù
珍财而为供养。’不应住：
‘我当安立无量无数
wú biān yǒu qínɡ lìnɡ yú wú shànɡzhènɡděnɡ pú tí dé bú tuì zhuǎn
无边有情，令于无上正等菩提得不退转。’
10
大正藏：得；永乐北藏及龙藏：当
- 250 -
bù yīnɡ zhù wǒ dānɡchénɡbànqīnɡ jìnɡ ròu yǎn bù yīnɡ zhù wǒ
不应住：
‘我当成办清净肉眼。
’不应住：
‘我
dānɡ chénɡ bàn qīnɡ jìnɡ tiān yǎn huì yǎn fǎ yǎn jiū jìnɡ fó yǎn
当成办清净天眼、慧眼、法眼、究竟佛眼。’
bù yīnɡ zhù wǒ dānɡchénɡbàn jiū jìnɡ yuánmǎnshén jìnɡ zhì tōnɡ bù
不应住：
‘我当成办究竟圆满神境智通。
’不
yīnɡ zhù wǒ dānɡchénɡbàn jiū jìnɡ yuánmǎntiānyǎn tiān ěr tā xīn
应住：
‘我当成办究竟圆满天眼、天耳、他心、
sù zhù lòu jìn zhì tōnɡ hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
宿住、漏尽智通。’何以故？以有所得为方便故。
bù yīnɡ zhù wǒ dānɡchénɡbàn fó shí lì bù yīnɡ zhù wǒ dānɡ
不应住：
‘我当成办佛十力。
’不应住：
‘我当
chénɡbàn sì wú suǒ wèi sì wú ài jiě dà cí dà bēi dà xǐ
成办四无所畏、四无碍解、大慈、大悲、大喜、
dà shě shí bā fó bú ɡònɡ fǎ hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡ
大舍、十八佛不共法。
’何以故？以有所得为方
biàn ɡù
便故。
bù yīnɡ zhù wǒ dānɡchénɡbàn wú wànɡ shī fǎ bù yīnɡ zhù wǒ
不应住：
‘我当成办无忘失法。’不应住：
‘我
dānɡ chénɡ bàn hénɡ zhù shě xìnɡ hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡ
当成办恒住舍性。’何以故？以有所得为方
biàn ɡù
便故。
- 251 -
bù yīnɡ zhù wǒ dānɡchénɡbàn yī qiè zhì bù yīnɡ zhù wǒ dānɡ
不应住：
‘我当成办一切智。
’不应住：
‘我当
chénɡbàndàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé
成办道相智、一切相智。’何以故？以有所得
为方便故。
bù yīnɡ zhù wǒ dānɡchénɡbàn yī qiè tuó luó ní mén yú wú liànɡ wú
不应住：
‘我当成办一切陀罗尼门，于无量无
biān suǒ zuò shì yè zǒnɡ chí zì zài bù yīnɡ zhù wǒ dānɡchénɡbàn yī
边所作事业总持自在。’不应住：
‘我当成办一
qiè sān mó dì mén yú wú liànɡ wú biānděnɡ chí chā bié yóu xì zì zài
切三摩地门，于无量无边等持差别游戏自在。
’
bù yīnɡ zhù wǒ dānɡchénɡbàn sān shí èr xiànɡ suǒ zhuānɡyánshēn lìnɡ
不应住：
‘我当成办三十二相所庄严身，令
zhū yǒuqínɡ jiàn zhě huān xǐ bù yīnɡ zhù wǒ dānɡchénɡbàn bā shí
诸有情见者欢喜。’不应住：
‘我当成办八十
suí hǎo suǒ zhuānɡyánshēn lìnɡ zhū yǒuqínɡɡuān wú yànjuàn hé yǐ
11
随好所庄严身，令诸有情观无厌倦。
’何以
duō shí bù yīnɡ zhù cǐ shì suí xìn xínɡ zhě cǐ shì suí fǎ xínɡ zhě
多时，不应住：
‘此是随信行者，此是随法行者，
cǐ shì dì bā bǔ tè qié luó bù yīnɡ zhù cǐ shì yù liú ɡuǒ cǐ
此是第八补特伽罗。’不应住：
‘此是预流果，此
shì jí qī fǎn yǒu bù yīnɡ zhù cǐ shì jiā jiā cǐ shì yī jiān
是极七返有。’不应住：
‘此是家家，此是一间。
’
bù yīnɡ zhù cǐ shì qí shǒu bǔ tè qié luó nǎi zhì shòu jìn fán nǎofānɡ
不应住：
‘此是齐首补特伽罗，乃至寿尽烦恼方
11
大正藏：惓；永乐北藏及龙藏：倦
- 252 -
jìn bù yīnɡ zhù cǐ shì yù liú dìnɡ bú duò fǎ cǐ shì zhōnɡ jiān
尽。’不应住：
‘此是预流定不堕法，此是中间
bō niè pán fǎ bù yīnɡ zhù cǐ shì yī lái xiànɡ cǐ shì yī lái ɡuǒ
般涅盘法。’不应住：
‘此是一来向，此是一来果，
yī lái cǐ jiān dé jìn kǔ jì bù yīnɡ zhù cǐ shì bù huánxiànɡ
一来此间得尽苦际。’不应住：‘此是不还向，
cǐ shì bù huán ɡuǒ wǎnɡ bǐ fānɡ dé bō niè pán zhě bù yīnɡ zhù
此是不还果，往彼方得般涅盘者。’不应住：
cǐ shì ā luó hànxiànɡ cǐ shì ā luó hànɡuǒ xiàn zài bì rù wú yú
‘此是阿罗汉向，此是阿罗汉果，现在必入无余
niè pán bù yīnɡ zhù cǐ shì dú jué xiànɡ cǐ shì dú jué ɡuǒ xiàn
涅盘。’不应住：
‘此是独觉向，此是独觉果，现
zài bì rù wú yú niè pán bù yīnɡ zhù cǐ shì chāoshēnɡwén dú
在必入无余涅盘。’不应住：
‘此是超声闻、独
jué dì zhù pú sà dì zhě hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn
觉地，住菩萨地者。
’何以故？以有所得为方便
ɡù
故。
duō shí bù yīnɡ zhù wǒ dānɡ jù zú yī qiè zhì dàoxiànɡ zhì yī
多时，不应住：
‘我当具足一切智、道相智、一
qiè xiànɡ zhì jué yī qiè fǎ yī qiè xiànɡ yǐ yǒnɡduàn yī qiè xiānɡ xù
切相智，觉一切法一切相已，永断一切相续
fán nǎo jí zhū xí qì bù yīnɡ zhù wǒ dānɡzhènɡ dé ā nòuduō luó
烦恼及诸习气。’不应住：
‘我当证得阿耨多罗
sān miǎo sān pú tí zhuànmiào fǎ lún zuò zhū fó shì dù tuō wú liànɡ wú
三藐三菩提，转妙法轮作诸佛事，度脱无量无
shù yǒuqínɡ lìnɡ dé niè pán bì jìnɡ ān lè hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ
数有情，令得涅盘毕竟安乐。
’何以故？以有所
得为方便故。
bù yīnɡ zhù wǒ dānɡshàn xiū sì shén zú yǐ ān zhù rú shì shū shènɡ
不应住：
‘我当善修四神足已，安住如是殊胜
děnɡ chí yóu cǐ děnɡ chí zēnɡshànɡ shì lì lìnɡ wǒ shòumìnɡ rú jìnɡ qié
等持，由此等持增上势力，令我寿命如殑伽
- 253 -
shā dà jié ér zhù bù yīnɡ zhù wǒ dānɡhuò dé shòuliànɡ wú biān
沙大劫而住。’不应住：
‘我当获得寿量无边。’
bù yīnɡ zhù wǒ dānɡ chénɡ jiù zuì shènɡ yuán mǎn sān shí èr zhǒnɡ dà
不应住：‘我当成就最胜圆满三十二种大
shì fū xiànɡ shì yī yī xiànɡ bǎi fú zhuānɡyán bù yīnɡ zhù wǒ
士夫相，是一一相百福庄严。’不应住：
‘我
dānɡchénɡ jiù zuì shènɡyuánmǎn bā shí suí hǎo yī yī hǎozhōnɡyǒu wú
当成就最胜圆满八十随好，一一好中有无
shù liànɡ xī yǒu shènɡ shì ér wéi zhuānɡ yán hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ
数量希有胜事而为庄严。’何以故？以有所
得为方便故。
bù yīnɡ zhù wǒ dānɡ ān zhù yī yán jìnɡ tǔ qí tǔ kuānɡuǎnɡ yú shí
不应住：
‘我当安住一严净土，其土宽广于十
fānɡmiàn rú jìnɡ qié shā shì jiè zhī liànɡ bù yīnɡ zhù wǒ dānɡ ān zuò
方面如殑伽沙世界之量。’不应住：
‘我当安坐
yī jīn ɡānɡ zuò qí zuò ɡuǎnɡ dà liànɡděnɡ sān qiān dà qiān fó tǔ hé
一金刚座，其座广大量等三千大千佛土。
’何
bù yīnɡ zhù wǒ dānɡ yī zhǐ dà pú tí shù qí shù ɡāoɡuǎnɡzhònɡbǎo
不应住：
‘我当依止大菩提树，其树高广众宝
zhuānɡyán suǒ chūmiàoxiānɡ yǒuqínɡwén zhě tān chēn chī děnɡ
庄严，所出妙香，有情闻者贪、瞋、痴等
xīn jí jiē chú wú liànɡ wú biānshēnbìnɡ yì yù bù yīnɡ zhù yǒu
心疾皆除，无量无边身病亦愈。’不应住：
‘有
qínɡwén cǐ pú tí shù xiānɡ lí zhū shēnɡwén dú jué zuò yì bì dé
情闻此菩提树香，离诸声闻、独觉作意，必得
wú shànɡzhènɡ děnɡ pú tí hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡ biàn
无上正等菩提。’何以故？以有所得为方便
- 254 -
ɡù
故。
duō shí bù yīnɡ zhù yuàn wǒ dānɡ dé jìnɡ fó tǔ zhōnɡ wú sè mínɡ
多时，不应住：‘ 愿我当得净佛土中无色名
shēnɡ wú shòu xiǎnɡ xínɡ shí mínɡshēnɡ hé yǐ ɡù yǐ yǒu
声，无受、想、行、识名声。
’何以故？以有
bù yīnɡ zhù yuàn wǒ dānɡ dé jìnɡ fó tǔ zhōnɡ wú yǎnchùmínɡshēnɡ wú
不应住：
‘ 愿我当得净佛土中无眼处名声，无
ěr bí shé shēn yì chùmínɡshēnɡ hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ
耳、鼻、舌、身、意处名声。’何以故？以有所
得为方便故。
bù yīnɡ zhù yuàn wǒ dānɡ dé jìnɡ fó tǔ zhōnɡ wú sè chùmínɡshēnɡ wú
不应住：
‘ 愿我当得净佛土中无色处名声，无
shēnɡ xiānɡ wèi chù fǎ chùmínɡshēnɡ hé yǐ ɡù yǐ yǒu
声、香、味、触、法处名声。’何以故？以有
bù yīnɡ zhù yuàn wǒ dānɡ dé jìnɡ fó tǔ zhōnɡ wú yǎn jiè mínɡshēnɡ wú
不应住：
‘ 愿我当得净佛土中无眼界名声，无
sè jiè yǎn shí jiè jí yǎn chù yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòumínɡ
色界、眼识界及眼触、眼触为缘所生诸受名
shēnɡ hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
声。’何以故？以有所得为方便故。
bù yīnɡ zhù yuàn wǒ dānɡ dé jìnɡ fó tǔ zhōnɡ wú ěr jiè mínɡshēnɡ wú
不应住：
‘ 愿我当得净佛土中无耳界名声，无
- 255 -
shēnɡ jiè ěr shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòumínɡ
声界、耳识界及耳触、耳触为缘所生诸受名
bù yīnɡ zhù yuàn wǒ dānɡ dé jìnɡ fó tǔ zhōnɡ wú bí jiè mínɡshēnɡ wú
不应住：
‘ 愿我当得净佛土中无鼻界名声，无
xiānɡ jiè bí shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòumínɡ
香界、鼻识界及鼻触、鼻触为缘所生诸受名
bù yīnɡ zhù yuàn wǒ dānɡ dé jìnɡ fó tǔ zhōnɡ wú shé jiè mínɡshēnɡ wú
不应住：
‘ 愿我当得净佛土中无舌界名声，无
wèi jiè shé shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòumínɡ
味界、舌识界及舌触、舌触为缘所生诸受名
bù yīnɡ zhù yuàn wǒ dānɡ dé jìnɡ fó tǔ zhōnɡ wú shēn jiè mínɡshēnɡ
不应住：‘ 愿我当得净佛土中无身界名声，
wú chù jiè shēn shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu
无触界、身识界及身触、身触为缘所生诸受
mínɡshēnɡ hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
名声。’何以故？以有所得为方便故。
bù yīnɡ zhù yuàn wǒ dānɡ dé jìnɡ fó tǔ zhōnɡ wú yì jiè mínɡshēnɡ wú
不应住：
‘ 愿我当得净佛土中无意界名声，无
fǎ jiè yì shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòumínɡ
法界、意识界及意触、意触为缘所生诸受名
- 256 -
bù yīnɡ zhù yuàn wǒ dānɡ dé jìnɡ fó tǔ zhōnɡ wú dì jiè mínɡshēnɡ wú
不应住：
‘ 愿我当得净佛土中无地界名声，无
shuǐ huǒ fēnɡ kōnɡ shí jiè mínɡshēnɡ hé yǐ ɡù yǐ yǒu
水、火、风、空、识界名声。
’何以故？以有
bù yīnɡ zhù yuàn wǒ dānɡ dé jìnɡ fó tǔ zhōnɡ wú kǔ shènɡ dì mínɡshēnɡ
不应住：
‘ 愿我当得净佛土中无苦圣谛名声，
wú jí miè dàoshènɡ dì mínɡshēnɡ hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé
无集、灭、道圣谛名声。’何以故？以有所得
为方便故。
bù yīnɡ zhù yuàn wǒ dānɡ dé jìnɡ fó tǔ zhōnɡ wú wú mínɡmínɡshēnɡ
不应住：‘ 愿我当得净佛土中无无明名声，
wú xínɡ shí mínɡ sè liù chù chù shòu ài qǔ yǒu
无行、识、名色、六处、触、受、爱、取、有、
shēnɡ lǎo sǐ chóu tàn kǔ yōunǎomínɡshēnɡ hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ
生、老死愁叹苦忧恼名声。’何以故？以有所
得为方便故。
bù yīnɡ zhù yuàn wǒ dānɡ dé jìnɡ fó tǔ zhōnɡ wú nèi kōnɡ mínɡshēnɡ
不应住：‘ 愿我当得净佛土中无内空名声，
wú wài kōnɡ nèi wài kōnɡ kōnɡkōnɡ dà kōnɡ shènɡ yì kōnɡ yǒu
无外空、内外空、空空、大空、胜义空、有
wéi kōnɡ wú wéi kōnɡ bì jìnɡ kōnɡ wú jì kōnɡ sàn kōnɡ wú biàn
为空、无为空、毕竟空、无际空、散空、无变
yì kōnɡ běnxìnɡkōnɡ zì xiànɡkōnɡ ɡònɡxiànɡkōnɡ yī qiè fǎ kōnɡ
异空、本性空、自相空、共相空、一切法空、
bù kě dé kōnɡ wú xìnɡ kōnɡ zì xìnɡ kōnɡ wú xìnɡ zì xìnɡ kōnɡ mínɡ
不可得空、无性空、自性空、无性自性空名
- 257 -
bù yīnɡ zhù yuàn wǒ dānɡ dé jìnɡ fó tǔ zhōnɡ wú zhēn rú mínɡshēnɡ
不应住：‘ 愿我当得净佛土中无真如名声，
wú fǎ jiè fǎ xìnɡ bù xū wànɡxìnɡ bú biàn yì xìnɡ pínɡděnɡxìnɡ
无法界、法性、不虚妄性、不变异性、平等性、
jiè mínɡshēnɡ hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
界名声。’何以故？以有所得为方便故。
bù yīnɡ zhù yuàn wǒ dānɡ dé jìnɡ fó tǔ zhōnɡ wú bù shī bō luó mì duō
不应住：
‘ 愿我当得净佛土中无布施波罗蜜多
mínɡshēnɡ wú jìnɡ jiè ān rěn jīnɡ jìn jìnɡ lǜ bō rě bō luó
名声，无净戒、安忍、精进、静虑、般若波罗
mì duōmínɡshēnɡ hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
蜜多名声。’何以故？以有所得为方便故。
bù yīnɡ zhù yuàn wǒ dānɡ dé jìnɡ fó tǔ zhōnɡ wú sì jìnɡ lǜ mínɡshēnɡ
不应住：
‘ 愿我当得净佛土中无四静虑名声，
wú sì wú liànɡ sì wú sè dìnɡmínɡshēnɡ hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ
无四无量、四无色定名声。’何以故？以有所
得为方便故。
bù yīnɡ zhù yuàn wǒ dānɡ dé jìnɡ fó tǔ zhōnɡ wú bā jiě tuō mínɡshēnɡ
不应住：
‘ 愿我当得净佛土中无八解脱名声，
wú bā shènɡchù jiǔ cì dì dìnɡ shí biànchùmínɡshēnɡ hé yǐ ɡù
无八胜处、九次第定、十遍处名声。
’何以故？
bù yīnɡ zhù yuàn wǒ dānɡ dé jìnɡ fó tǔ zhōnɡ wú sì niàn zhù mínɡshēnɡ
不应住：
‘ 愿我当得净佛土中无四念住名声，
- 258 -
wú sì zhènɡduàn sì shén zú wǔ ɡēn wǔ lì qī děnɡ jué zhī
无四正断、四神足、五根、五力、七等觉支、
bā shènɡ dào zhī mínɡ shēnɡ hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡ biàn
八圣道支名声。’何以故？以有所得为方便
ɡù
故。
bù yīnɡ zhù yuàn wǒ dānɡ dé jìnɡ fó tǔ zhōnɡ wú kōnɡ jiě tuō ménmínɡ
不应住：‘ 愿我当得净佛土中无空解脱门名
shēnɡ wú wú xiànɡ wú yuàn jiě tuō ménmínɡshēnɡ hé yǐ ɡù
声，无无相、无愿解脱门名声。’何以故？
bù yīnɡ zhù yuàn wǒ dānɡ dé jìnɡ fó tǔ zhōnɡ wú wǔ yǎnmínɡshēnɡ wú
不应住：
‘ 愿我当得净佛土中无五眼名声，无
liù shéntōnɡmínɡshēnɡ hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
六神通名声。’何以故？以有所得为方便故。
bù yīnɡ zhù yuàn wǒ dānɡ dé jìnɡ fó tǔ zhōnɡ wú fó shí lì mínɡshēnɡ
不应住：
‘ 愿我当得净佛土中无佛十力名声，
wú sì wú suǒ wèi sì wú ài jiě dà cí dà bēi dà xǐ dà
无四无所畏、四无碍解、大慈、大悲、大喜、大
shě shí bā fó bú ɡònɡ fǎ mínɡshēnɡ hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi
舍、十八佛不共法名声。’何以故？以有所得为
fānɡbiàn ɡù
方便故。
bù yīnɡ zhù yuàn wǒ dānɡ dé jìnɡ fó tǔ zhōnɡ wú wú wànɡ shī fǎ mínɡ
不应住：‘ 愿我当得净佛土中无无忘失法名
shēnɡ wú hénɡ zhù shě xìnɡmínɡshēnɡ hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi
声，无恒住舍性名声。’何以故？以有所得为
fānɡbiàn ɡù
方便故。
- 259 -
bù yīnɡ zhù yuàn wǒ dānɡ dé jìnɡ fó tǔ zhōnɡ wú yī qiè tuó luó ní mén
不应住：
‘ 愿我当得净佛土中无一切陀罗尼门
mínɡshēnɡ wú yī qiè sān mó dì ménmínɡshēnɡ hé yǐ ɡù yǐ yǒu
名声，无一切三摩地门名声。’何以故？以有
bù yīnɡ zhù yuàn wǒ dānɡ dé jìnɡ fó tǔ zhōnɡ wú yī qiè zhì mínɡshēnɡ
不应住：
‘ 愿我当得净佛土中无一切智名声，
wú dàoxiànɡ zhì yī qiè xiànɡ zhì mínɡshēnɡ hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ
无道相智、一切相智名声。’何以故？以有所
得为方便故。
bù yīnɡ zhù yuàn wǒ dānɡ dé jìnɡ fó tǔ zhōnɡ wú shēnɡ wén shènɡ mínɡ
不应住：‘ 愿我当得净佛土中无声闻乘名
shēnɡ wú dú jué shènɡ wú shànɡshènɡmínɡshēnɡ hé yǐ ɡù yǐ
声，无独觉乘、无上乘名声。
’何以故？以
bù yīnɡ zhù yuàn wǒ dānɡ dé jìnɡ fó tǔ zhōnɡ wú yù liú jí yù liú
不应住：‘ 愿我当得净佛土中无预流及预流
xiànɡɡuǒmínɡshēnɡ wú yī lái bù huán ā luó hàn jí yī lái bù
向果名声，无一来、不还、阿罗汉及一来、不
huán ā luó hànxiànɡɡuǒmínɡshēnɡ hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi
还、阿罗汉向果名声。’何以故？以有所得为
fānɡbiàn ɡù
方便故。
bù yīnɡ zhù yuàn wǒ dānɡ dé jìnɡ fó tǔ zhōnɡ wú dú jué jí dú jué pú
不应住：
‘ 愿我当得净佛土中无独觉及独觉菩
- 260 -
tí mínɡshēnɡ wú pú sà rú lái jí pú sà rú lái fǎ mínɡshēnɡ
提名声，无菩萨、如来及菩萨、如来法名声。’
bù yīnɡ zhù yuàn wǒ dānɡ dé jìnɡ fó tǔ zhōnɡ wú jí xǐ dì jí fǎ mínɡ
不应住：
‘ 愿我当得净佛土中无极喜地及法名
shēnɡ wú lí ɡòu dì fā ɡuānɡ dì yàn huì dì jí nánshènɡ dì
声，无离垢地、发光地、焰慧地、极难胜地、
xiànqián dì yuǎnxínɡ dì bú dònɡ dì shàn huì dì fǎ yún dì jí
现前地、远行地、不动地、善慧地、法云地及
fǎ mínɡshēnɡ hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù
法名声。’何以故？以有所得为方便故。
bù yīnɡ zhù yuàn wǒ dānɡ dé jìnɡ fó tǔ zhōnɡ wú yì shēnɡ dì jí fǎ
不应住：‘ 愿我当得净佛土中无异生地及法
mínɡshēnɡ wú zhǒnɡxìnɡ dì dì bā dì jù jiàn dì bó dì lí
名声，无种性地、第八地、具见地、薄地、离
yù dì yǐ bàn dì dú jué dì pú sà dì rú lái dì jí fǎ mínɡ
欲地、已办地、独觉地、菩萨地、如来地及法名
shēnɡ hé yǐ ɡù yǐ yǒu suǒ dé wéi fānɡbiàn ɡù suǒ yǐ zhě hé
声。’何以故？以有所得为方便故。所以者何？
yī qiè rú lái yīnɡ zhènɡděnɡ jué dé ā nòuduō luó sān miǎo sān pú tí
一切如来、应、正等觉得阿耨多罗三藐三菩提
shí jué yī qiè fǎ dōu wú suǒ yǒu mínɡ zì yīn shēnɡ jiē bù kě dé
时，觉一切法都无所有，名字音声皆不可得。
jiāo shī jiā shì wéi pú sà mó hē sà yú bō rě bō luó mì duō rú suǒ yīnɡ
憍尸迦，是为菩萨摩诃萨于般若波罗蜜多如所应
zhù bù yīnɡ zhù xiànɡ
住不应住相。
jiāo shī jiā pú sà mó hē sà yú bō rě bō luó mì duō suí suǒ
‚憍尸迦，菩萨摩诃萨于般若波罗蜜多随所
yīnɡ zhù bù yīnɡ zhù xiànɡ yǐ wú suǒ dé ér wéi fānɡbiàn yīnɡ rú shì xué
应住不应住相，以无所得而为方便，应如是学。
‛
shí shè lì zǐ zuò shì niànyán ruò pú sà mó hē sà yú yī
时，舍利子作是念言：
‚若菩萨摩诃萨于一
- 261 -
qiè fǎ bù yīnɡ zhù zhě yún hé yīnɡ zhù bō rě bō luó mì duō
切法不应住者，云何应住般若波罗蜜多？‛
jù shòu shàn xiàn zhī shè lì zǐ xīn zhī suǒ niàn jí wèi zhī yuē
具寿善现知舍利子心之所念，即谓之曰：
yú yì yún hé zhū rú lái xīn wèi hé suǒ zhù
‚于意云何？诸如来心为何所住？‛
shè lì zǐ yán zhū fó zhī xīn dōu wú suǒ zhù suǒ yǐ zhě hé
舍利子言：
‚诸佛之心都无所住。所以者何？
shànxiàn rú lái zhī xīn bú zhù sè bú zhù shòu xiǎnɡ
‚ 善现，如来之心不住色，不住受、想、
xínɡ shí hé yǐ ɡù yǐ sè yùn děnɡ bù kě dé ɡù
行、识。何以故？以色蕴等不可得故。
shànxiàn rú lái zhī xīn bú zhù yǎnchù bú zhù ěr bí
‚ 善现，如来之心不住眼处，不住耳、鼻、
shé shēn yì chù hé yǐ ɡù yǐ yǎnchùděnɡ bù kě dé ɡù
舌、身、意处。何以故？以眼处等不可得故。
shànxiàn rú lái zhī xīn bú zhù sè chù bú zhù shēnɡ xiānɡ
‚ 善现，如来之心不住色处，不住声、香、
wèi chù fǎ chù hé yǐ ɡù yǐ sè chùděnɡ bù kě dé ɡù
味、触、法处。何以故？以色处等不可得故。
shànxiàn rú lái zhī xīn bú zhù yǎn jiè bú zhù sè jiè yǎn
‚ 善现，如来之心不住眼界，不住色界、眼
shí jiè jí yǎnchù yǎnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu hé yǐ ɡù yǐ
识界及眼触、眼触为缘所生诸受。何以故？以
yǎn jiè děnɡ bù kě dé ɡù
眼界等不可得故。
shànxiàn rú lái zhī xīn bú zhù ěr jiè bú zhù shēnɡ jiè
‚ 善现，如来之心不住耳界，不住声界、
ěr shí jiè jí ěr chù ěr chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu hé yǐ ɡù
耳识界及耳触、耳触为缘所生诸受。何以故？
yǐ ěr jiè děnɡ bù kě dé ɡù
以耳界等不可得故。
shàn xiàn rú lái zhī xīn bú zhù bí jiè bú zhù xiānɡ jiè
‚ 善现，如来之心不住鼻界，不住香界、
bí shí jiè jí bí chù bí chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu hé yǐ ɡù
鼻识界及鼻触、鼻触为缘所生诸受。何以故？
yǐ bí jiè děnɡ bù kě dé ɡù
以鼻界等不可得故。
- 262 -
shànxiàn rú lái zhī xīn bú zhù shé jiè bú zhù wèi jiè shé
‚ 善现，如来之心不住舌界，不住味界、舌
shí jiè jí shé chù shé chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu hé yǐ ɡù yǐ
识界及舌触、舌触为缘所生诸受。何以故？以
shé jiè děnɡ bù kě dé ɡù
舌界等不可得故。
shànxiàn rú lái zhī xīn bú zhù shēn jiè bú zhù chù jiè shēn
‚ 善现，如来之心不住身界，不住触界、身
shí jiè jí shēnchù shēnchù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu hé yǐ ɡù yǐ
识界及身触、身触为缘所生诸受。何以故？以
shēn jiè děnɡ bù kě dé ɡù
身界等不可得故。
shànxiàn rú lái zhī xīn bú zhù yì jiè bú zhù fǎ jiè yì
‚ 善现，如来之心不住意界，不住法界、意
shí jiè jí yì chù yì chù wéi yuán suǒ shēnɡ zhū shòu hé yǐ ɡù yǐ
识界及意触、意触为缘所生诸受。何以故？以
yì jiè děnɡ bù kě dé ɡù
意界等不可得故。
shànxiàn rú lái zhī xīn bú zhù dì jiè bú zhù shuǐ huǒ
‚ 善现，如来之心不住地界，不住水、火、
fēnɡ kōnɡ shí jiè hé yǐ ɡù yǐ dì jiè děnɡ bù kě dé ɡù
风、空、识界。何以故？以地界等不可得故。
shànxiàn rú lái zhī xīn bú zhù kǔ shènɡ dì bú zhù jí
‚ 善现，如来之心不住苦圣谛，不住集、
miè dàoshènɡ dì hé yǐ ɡù yǐ kǔ shènɡ dì děnɡ bù kě dé ɡù
灭、道圣谛。何以故？以苦圣谛等不可得故。
shànxiàn rú lái zhī xīn bú zhù wú mínɡ bú zhù xínɡ shí
‚ 善现，如来之心不住无明，不住行、识、
chóu tàn kǔ yōunǎo hé yǐ ɡù yǐ wú mínɡděnɡ bù kě dé ɡù
愁叹苦忧恼。何以故？以无明等不可得故。
shànxiàn rú lái zhī xīn bú zhù nèi kōnɡ bú zhù wài kōnɡ
‚ 善现，如来之心不住内空，不住外空、
- 263 -
kōnɡ wú xìnɡkōnɡ zì xìnɡkōnɡ wú xìnɡ zì xìnɡkōnɡ hé yǐ ɡù
空、无性空、自性空、无性自性空。何以故？
yǐ nèi kōnɡděnɡ bù kě dé ɡù
以内空等不可得故。
shànxiàn rú lái zhī xīn bú zhù zhēn rú bú zhù fǎ jiè fǎ
‚ 善现，如来之心不住真如，不住法界、法
xìnɡ bù xū wànɡxìnɡ bú biàn yì xìnɡ pínɡděnɡxìnɡ lí shēnɡxìnɡ
性、不虚妄性、不变异性、平等性、离生性、
fǎ dìnɡ fǎ zhù shí jì xū kōnɡ jiè bù sī yì jiè hé yǐ ɡù
法定、法住、实际、虚空界、不思议界。何以故？
yǐ zhēn rú děnɡ bù kě dé ɡù
以真如等不可得故。
大般若波罗蜜多经卷第八十
- 264 -
bǔ quēzhēnyán
补阙真言
（三遍）
ná mó hē là dá nà duō là yè yē qié là qié là jù zhù jù zhù mó
南无喝啰怛那.哆罗夜耶.佉啰佉啰.俱住俱住.摩
là mó là hǔ là hōng hè hè sū dá ná hōng pō mò ná suō pó
啰摩啰.虎啰. 吽 .贺贺.苏怛拿. 吽 .泼抹拿.娑婆
hē
诃.
ná mó běn shī shì jiā móu ní fó

南無本师释迦牟尼佛（合掌三称）
ná mó dà bō rě bō luó mì duō jīnɡ
南無大般若波罗蜜多经（合掌三称）
huí xiàng jì
回向偈
（一遍）
yuàn yǐ cǐ ɡōnɡ dé zhuānɡyán fó jìnɡ tǔ
愿以此功德庄严佛净土
shànɡbào sì chónɡ ēn xià jì sān tú kǔ
上报四重恩下济三途苦
ruò yǒu jiàn wén zhě xī fā pú tí xīn
若有见闻者悉发菩提心
jìn cǐ yī bào shēn tónɡ shēnɡ jí lè ɡuó
尽此一报身同生极乐国
shí fānɡ sān shì yí qiè fó yí qiè pú sà mó hē sà mó hē bō
十方三世一切佛．一切菩萨摩诃萨．摩诃般
rě bō luó mì
若波罗蜜
- 265 -
此咒置经书中可灭误跨之罪
- 266 -

《大般若波罗蜜多经》（071 080）（简体注音版）

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

《大般若波罗蜜多经》（071 080）（简体注音版）

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

《大般若波罗蜜多经》（071 080）（简体注音版）

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

（六百卷：第七十一卷至第八十卷）

jìng sān yè zhēnyán

ná mó běn shī shì jiā móu ní fó

dà bō rě bō luó mì duō jīnɡ juàn dì qī shí yī

chū fēn ɡuānxínɡ pǐn dì shí jiǔ zhī èr

dà bō rě bō luó mì duō jīnɡ juàn dì qī shí èr

chū fēn ɡuānxínɡ pǐn dì shí jiǔ zhī sān

dà bō rě bō luó mì duō jīnɡ juàn dì qī shí sān

chū fēn ɡuānxínɡ pǐn dì shí jiǔ zhī sì

dà bō ruò bō luó mì duō jīnɡ juàn dì qī shí sì

chū fēn ɡuānxínɡ pǐn dì shí jiǔ zhī wǔ

chū fēn wú shēnɡ pǐn dì èr shí zhī yī

dà bō rě bō luó mì duō jīnɡ juàn dì qī shí wǔ

chū fēn wú shēnɡ pǐn dì èr shí zhī èr

chū fēn jìnɡ dào pǐn dì èr shí yī zhī yī

dà bō rě bō luó mì duō jīnɡ juàn dì qī shí liù

chū fēn jìnɡ dào pǐn dì èr shí yī zhī èr

dà bō rě bō luó mì duō jīnɡ juàn dì qī shí qī

chū fēn tiān dì pǐn dì èr shí èr zhī yī

dà bō rě bō luó mì duō jīnɡ juàn dì qī shí bā

chū fēn tiān dì pǐn dì èr shí èr zhī èr

dà bō rě bō luó mì duō jīnɡ juàn dì qī shí jiǔ

chū fēn tiān dì pǐn dì èr shí èr zhī sān

dà bō rě bō luó mì duō jīnɡ juàn dì bā shí

chū fēn tiān dì pǐn dì èr shí èr zhī sì

ná mó běn shī shì jiā móu ní fó

You might also like