1ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ - ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΕΙΟ

ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΣΥΝΔΥΑΣΜΕΝΟΥ DNA

2000 ΗΜΕΡΗΣΙΟ
5. Οι περιοριστικές ενδονουκλεάσες:
α. συμμετέχουν στην ωρίμανση του RΝΑ β. είναι απαραίτητες για την έναρξη της αντιγραφής
γ. συμμετέχουν στη μεταγραφή του DΝΑ δ. κόβουν το DΝΑ σε καθορισμένες θέσεις
(Μονάδες 5)
2001 ΗΜΕΡΗΣΙΟ
2. Να περιγράψετε τον τρόπο κατασκευής μιας cDNA βιβλιοθήκης.
Μονάδες 10
2001 ΕΣΠΕΡΙΝΟ
2. Οι περιοριστικές ενδονουκλεάσες συνδέουν κομμάτια του DNA ενώ η DNA δεσμάση κόβει κάθε αλυσίδα του
DNA σε συγκεκριμένες θέσεις. (Σ-Λ)
2001 ΟΜΟΓΕΝΕΙΣ
1. Η τεχνολογία του ανασυνδυασμένου DNA περιλαμβάνει όλες τις τεχνικές που οδηγούν σε μεταφορά του
γενετικού υλικού από τον έναν οργανισμό στον άλλο. Να περιγράψετε τα στάδια της διαδικασίας αυτής.
Μονάδες 6
2002 ΗΜΕΡΗΣΙΟ
Γ1. Δίνεται το παρακάτω τμήμα μορίου DNA προκαρυωτικού κυττάρου.
5΄ GAATTCTTAATGCΑAGATCATAAAGAATTCTAG 3΄
3΄ CTTAAGAATTACGΤTCTAGTATTTCTTAAGATC 5΄
Το παραπάνω τμήμα DNA κόβεται με EcoRI, προκειμένου να ενσωματωθεί σε κατάλληλο πλασμίδιο που έχει
κοπεί με την ίδια περιοριστική ενδονουκλεάση, με τελικό σκοπό να εισαχθεί σε βακτήριο για την παραγωγή
φαρμακευτικού πολυπεπτιδίου.
Να βρείτε την αλληλουχία των αμινοξέων του πολυπεπτιδίου με χρήση του παρατιθέμενου γενετικού κώδικα.
Μονάδες 6
Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
Μονάδες 8
2003 ΗΜΕΡΗΣΙΟ
2. Οι περιοριστικές ενδονουκλεάσες παράγονται από ευκαρυωτικά κύτταρα. (Σ-Λ)
3. Η µέθοδος αλυσιδωτής αντίδρασης πολυµεράσης (PCR) επιτρέπει την επιλεκτική αντιγραφή µορίων DNA, χωρίς
τη µεσολάβηση ζωικών κυττάρων. (Σ-Λ)
Μονάδες 4
3. Μια γονιδιωµατική βιβλιοθήκη περιέχει:
α. το σύνολο του m-RNA ενός οργανισµού
β. το σύνολο του DNA ενός οργανισµού
γ. αντίγραφα ενός µόνο ανασυνδυασµένου πλασµιδίου
δ. αντίγραφα ανασυνδυασµένων κυττάρων.
Μονάδες 5
1. Τι ονοµάζεται υβριδοποίηση νουκλεϊκών οξέων;
Μονάδες 5
2003 ΕΣΠΕΡΙΝΟ
2. Οι περιοριστικές ______________ παράγονται από______________ και ο φυσιολογικός τους ρόλος είναι να τα
προστατεύουν από την εισβολή «ξένου» DNA.
3. Η διαδικασία δηµιουργίας κλώνων βακτηρίων ονοµάζεται ______________. Το σύνολο των βακτηριακών
κλώνων αποτελεί τη ______________βιβλιοθήκη.
Μονάδες 5
2004 ΗΜΕΡΗΣΙΟ
Μια cDNA βιβλιοθήκη περιέχει …
α. το σύνολο του DNA ενός οργανισµού.
β. αντίγραφα των mRNA όλων των γονιδίων που εκφράζονται σε συγκεκριµένα κύτταρα.
γ. αντίγραφα του mRNA ενός µόνο γονιδίου.
δ. αντίγραφα που περιέχουν κοµµάτια γονιδίων και άλλα τµήµατα DNA.
Μονάδες 5
2004 ΕΣΠΕΡΙΝΟ
Η διαδικασία δηµιουργίας κλώνων βακτηρίων ονοµάζεται ______________ .

2004 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ

2. Οι περιοριστικές ενδονουκλεάσες …
α. συμμετέχουν στην ωρίμανση του mRNA. β. συμμετέχουν στη μεταγραφή του DNA.
γ. αναγνωρίζουν ειδικές αλληλουχίες DNA. δ. συμμετέχουν στην αντιγραφή του DNA.
Μονάδες 5
5. Η εισαγωγή ανασυνδυασμένου DNA σε βακτηριακό κύτταρο – ξενιστή ονομάζεται …

1ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ - ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΕΙΟ 1

 α. εμβολιασμός. β. μικροέγχυση.
γ. ιχνηθέτηση. δ. μετασχηματισμός.
Μονάδες 5
2004 ΟΜΟΓΕΝΕΙΣ
Β. Τι περιέχει
α. μια γονιδιωματική βιβλιοθήκη;
β. μια C-DNA βιβλιοθήκη;
Μονάδες 8
2005 ΕΣΠΕΡΙΝΟ
3. Η επιλογή ενός βακτηριακού κλώνου που περιέχει το επιθυμητό τμήμα DNA γίνεται με
α. χρήση αντιβιοτικών. β. χρήση ειδικών μορίων ανιχνευτών.
γ. ένζυμα πρωτεϊνοσύνθεσης. δ. χρήση βιοαντιδραστήρων
Μονάδες 5
ΘΕΜΑ 4ο
Δίνεται τμήμα μορίου DNA ευκαρυωτικού κυττάρου που περιέχει ασυνεχές γονίδιο,
εσώνιο
G A A T T C A T G T T T CCCCAG G T T T A A G A A T T C
C T T A A G T A C A A A GGGGTC C A A A T T C T T A A G
εσώνιο
το οποίο είναι υπεύθυνο για τη σύνθεση του παρακάτω πεπτιδίου, που δεν έχει υποστεί καμιά τροποποίηση:
H2N - Μεθειονίνη - φαινυλαλανίνη - βαλίνη - COOH
Να γράψετε την κωδική και τη μη κωδική αλυσίδα του γονιδίου, το πρόδρομο m-RNA και το ώριμο m-
RNA(Μονάδες 4) και να ορίσετε τα 3΄ και 5΄ άκρα των παραπάνω νουκλεοτιδικών αλυσίδων αιτιολογώντας την
απάντησή σας (Μονάδες 8). Να αναφέρετε τις διαδικασίες κατά την πορεία από το γονίδιο στο πεπτίδιο και τις
περιοχές του κυττάρου στις οποίες πραγματοποιούνται (Μονάδες 6). Πώς μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα
ανασυνδυασμένο πλασμίδιο, που να περιέχει το συγκεκριμένο γονίδιο χρησιμοποιώντας την περιοριστική
ενδονουκλεάση EcoRI; (Μονάδες 7).
Δίνονται οι παρακάτω αντιστοιχίσεις αμινοξέων και κωδικονίων από το γενετικό κώδικα:
Μεθειονίνη → ΑUG Φαινυλαλανίνη → UUU Βαλίνη → GUU
Μονάδες 25
2005 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ
2. Τι μπορούμε να πετύχουμε με τη μέθοδο της αλυσιδωτής αντίδρασης πολυμεράσης (PCR) και ποιες είναι οι
πρακτικές εφαρμογές της;
Μονάδες 8
2005 ΟΜΟΓΕΝΕΙΣ
1. Οι περιοριστικές ενδονουκλεάσες παράγονται από
α. μύκητες. β. βακτήρια.
γ. ιούς. δ. φυτά.
Μονάδες 5
3. Η εισαγωγή του ανασυνδυασμένου μορίου DNA σε βακτηριακό κύτταρο-ξενιστή ονομάζεται
α. γονιδιωματική βιβλιοθήκη. β. cDNA βιβλιοθήκη.
γ. βακτηριακός κλώνος. δ. μετασχηματισμός.
Μονάδες 5
2006 ΗΜΕΡΗΣΙΟ
3. Η μέθοδος της αλυσιδωτής αντίδρασης PCR μας επιτρέπει
α. τη δημιουργία αντιγράφων των πολυπεπτιδικών αλυσίδων ενός οργανισμού.
β. την αντιγραφή συγκεκριμένων αλληλουχιών DNA, χωρίς μεσολάβηση ζωντανών κυττάρων.
γ. τον προσδιορισμό όλων των σωματικών κυττάρων ενός οργανισμού.
δ. τον ανασυνδυασμό πολλών πλασμιδίων από διαφορετικά βακτήρια.
Μονάδες 5
2006 ΕΣΠΕΡΙΝΟ
3. Οι περιοριστικές ενδονουκλεάσες
α. παράγονται από ιούς. β. είναι απαραίτητες για την έναρξη της αντιγραφής.
γ. συμμετέχουν στην αντίστροφη μεταγραφή. δ. παράγονται από βακτήρια.
Μονάδες 5
2006 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ
3. Για τη δημιουργία ανασυνδυασμένου DNA ενώνονται τμήματα DNA διαφορετικών οργανισμών, τα οποία
κόπηκαν από την ίδια περιοριστική ενδονουκλεάση. Η ένωση αυτή γίνεται με τη βοήθεια του ενζύμου
α. DNA ελικάση. β. DNA πολυμεράση.
γ. RNA πολυμεράση. δ. DNA δεσμάση.
Μονάδες 5
2. Ποια βήματα ακολουθούνται για την κατασκευή μιας cDNA βιβλιοθήκης;
Μονάδες 8
2006 ΟΜΟΓΕΝΕΙΣ
1ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ - ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΕΙΟ 2
Δ. Δίνεται το παρακάτω τμήμα DNA ενός προκαρυωτικού οργανισμού:
5΄ CCAGΑATTCAATTCAGGACGAAAAGAATTCAAC 3΄
3΄ GGTCTTAAGTTAAGTCCTGCTTTΤCTTAAGTTG 5΄
To παραπάνω τμήμα DNA κόβεται με περιοριστική ενδονουκλεάση EcoRI. Να γράψετε το τμήμα DNA που προκύπτει
μετά από τη δράση της EcoRI και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Μονάδες 8
Το τμήμα του DNA που προέκυψε μετά τη δράση της EcoRI μεταγράφεται. Ποια αλυσίδα από αυτό το DNA
μεταγράφεται και γιατί;
Μονάδες 6
Να γράψετε την αλληλουχία του mRNA που προκύπτει από αυτή τη μεταγραφή και να σημειώσετε το 5΄ και το 3΄
άκρο της.
Μονάδες 6
Ποιοι οργανισμοί διαθέτουν περιοριστικές ενδονουκλεάσες και ποιος είναι ο φυσιολογικός τους ρόλος;
Μονάδες 5
2007 ΗΜΕΡΗΣΙΟ
4. Το πλασμίδιο είναι
α. δίκλωνο γραμμικό μόριο DNA. β. δίκλωνο κυκλικό μόριο DNA.
γ. δίκλωνο κυκλικό μόριο RNA. δ. δίκλωνο γραμμικό μόριο RNA.
Μονάδες 5
Γ. Η Βιοτεχνολογία με την ανάπτυξη της τεχνολογίας του ανασυνδυασμένου DNA, τη χρήση της τεχνικής PCR και
την παραγωγή μονοκλωνικών αντισωμάτων συνεισφέρει σε τομείς, όπως η γεωργία, η κτηνοτροφία και η Ιατρική.
1. Τι επιτρέπει η μέθοδος της αλυσιδωτής αντίδρασης της πολυμεράσης (PCR); (μονάδες 4) Να αναφέρετε
τρεις πρακτικές εφαρμογές της (μονάδες 3).
2007 ΕΣΠΕΡΙΝΟ
3. Ο φορέας κλωνοποίησης είναι
α. ειδικό ένζυμο που αποκόπτει γονίδια.
β. ένα μόριο DNA όπως για παράδειγμα ένα πλασμίδιο.
γ. ένας οργανισμός που έχει υποστεί κλωνοποίηση.
δ. κρατικός φορέας που ελέγχει τις κλωνοποιήσεις.
Μονάδες 3
2007 ΗΜΕΡΗΣΙΟ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ
2. Τα βακτηριακά ένζυμα που κόβουν το δίκλωνο DNA σε συγκεκριμένες θέσεις ονομάζονται
α. DNA πολυμεράσες. β. DNA δεσμάσες.
γ. περιοριστικές ενδονουκλεάσες. δ. RNA πολυμεράσες.
Μονάδες 5
1. Πώς μπορούμε να εντοπίσουμε ένα συγκεκριμένο κομμάτι κλωνοποιημένου DNA σε μία γονιδιωματική
βιβλιοθήκη;
Μονάδες 6
2007 ΟΜΟΓΕΝΕΙΣ
2. Μια γονιδιωματική βιβλιοθήκη περιέχει
α. το ολικό «ώριμο» mRNA ενός οργανισμού. β. όλα τα είδη RNA ενός οργανισμού.
γ. όλο το γονιδίωμα ενός οργανισμού. δ. μόνο ορισμένα γονίδια ενός οργανισμού.
Μονάδες 5
2008 ΗΜΕΡΗΣΙΟ
4. Οι περιοριστικές ενδονουκλεάσες:
α. είναι απαραίτητες για την έναρξη της μεταγραφής.
β. κόβουν τις πολυνουκλεοτιδικές αλυσίδες του RNA σε ειδικές θέσεις.
γ. περιορίζουν τη μεταγραφή του DNA.
δ. κόβουν το DNA σε ειδικές θέσεις.
Μονάδες 5
2008 ΕΣΠΕΡΙΝΟ
1. Οι περιοριστικές ενδονουκλεάσες
α. παράγονται μόνο από μύκητες.
β. είναι απαραίτητες για τη διαδικασία της αντίστροφης μεταγραφής.
γ. παράγονται από βακτήρια.
δ. είναι απαραίτητες για την έναρξη της αντιγραφής του DNA.
Μονάδες 5
2008 ΟΜΟΓΕΝΕΙΣ
3. Μια γονιδιωματική βιβλιοθήκη περιλαμβάνει
α. αντίγραφα πολλών ανασυνδυασμένων κυττάρων.
β. το σύνολο του DNA ενός οργανισμού.
γ. το σύνολο του m-RNA ενός οργανισμού.
δ. αντίγραφα ενός μόνο ανασυνδυασμένου πλασμιδίου.
Μονάδες 5
1ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ - ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΕΙΟ 3
2009 ΗΜΕΡΗΣΙΟ
5. Μετασχηματισμός βακτηριακού κυττάρου ξενιστή είναι
α. η εισαγωγή αντισώματος. β. η εισαγωγή DNA πλασμιδίου.
γ. η εισαγωγή θρεπτικών συστατικών. δ. η εισαγωγή αντίστροφης μεταγραφάσης.
Μονάδες 5
2009 ΕΣΠΕΡΙΝΟ
2. Τα υβριδώματα μπορούν να παράγουν μεγάλες ποσότητες
α. ινσουλίνης. β. ιντερφερονών.
γ. μονοκλωνικών αντισωμάτων. δ. α1 – αντιθρυψίνης.
Μονάδες 5
4. Η επιλογή ενός βακτηριακού κλώνου που περιέχει το ανασυνδυασμένο πλασμίδιο γίνεται με:
α. χρήση ειδικών μορίων ανιχνευτών. β. χρήση αντιβιοτικών.
γ. ένζυμα πρωτεϊνοσύνθεσης. δ. χρήση βιοαντιδραστήρων.
Μονάδες 5
2009 ΗΜΕΡΗΣΙΟ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ
3. Αποδιάταξη είναι το φαινόμενο κατά το οποίο
α. κόβεται το DNA. β. αποχωρίζονται οι κλώνοι του DNA.
γ. συνδέονται μεταξύ τους οι κλώνοι του DNA. δ. ιχνηθετείται το DNA.
Μονάδες 5
2009 ΟΜΟΓΕΝΕΙΣ
4. Η μεταφορά ανασυνδυασμένου μορίου DNA στο κύτταρο ξενιστή λέγεται
α. μετασχηματισμός. β. υβριδοποίηση.
γ. αποδιάταξη. δ. κλωνοποίηση.
Μονάδες 5
2010 ΕΣΠΕΡΙΝΟ
Α4. Οι περιοριστικές ενδονουκλεάσες
α. κόβουν το DNA σε καθορισμένες θέσεις.
β. παράγονται από βακτήρια.
γ. προστατεύουν το βακτήριο από την εισβολή ξένου DNA.
δ. όλα τα παραπάνω.
Μονάδες 5
2010 ΗΜΕΡΗΣΙΟ
Α4. Η εισαγωγή ανασυνδυασμένου DNA σε βακτηριακό κύτταρο-ξενιστή ονομάζεται
α. ιχνηθέτηση β. μετασχηματισμός
γ. εμβολιασμός δ. μικροέγχυση
Μονάδες 5
Γ3. Δίνεται μείγμα μορίων DNA και ένας ανιχνευτής RΝΑ. Να εξηγήσετε τι είναι ανιχνευτής (μονάδες 2), να
περιγράψετε τις διαδικασίες που θα ακολουθηθούν προκειμένου ο ανιχνευτής να υβριδοποιήσει την κατάλληλη
αλληλουχία DNA (μονάδες 4) και να εξηγήσετε ποιος είναι ο κλώνος του DNA που θα υβριδοποιηθεί (μονάδες 4).

2010 ΗΜΕΡΗΣΙΟ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ

Β4. Να ορίσετε τι είναι η γονιδιωματική βιβλιοθήκη.
Μονάδες 4
2010 ΟΜΟΓΕΝΕΙΣ
B2. Τι είναι κλωνοποίηση;
Μονάδες 6
Δ. Δίνεται το παρακάτω δίκλωνο τμήμα DNA το οποίο αντιγράφεται in vitro.
5΄ TAAGTATACTAAACGAAΤΤCATATTAT 3΄
3΄ ATTCATATGATTTGCTTAAGTATAATA 5΄
Κατά τη διάρκεια της αντιγραφής οι DNA πολυμεράσες ενσωματώνουν κατά λάθος στη θέση 12, απέναντι από το
νουκλεοτίδιο Α (αδενίνη) το νουκλεοτίδιο C (κυτοσίνη), αντί του νουκλεοτιδίου T (θυμίνη). Το λάθος αυτό
παραμένει και μετά το τέλος της αντιγραφής.
Δ1. Να γράψετε τα δίκλωνα τμήματα DNA που θα προκύψουν μετά το τέλος της αντιγραφής και να δικαιολογήσετε
την απάντησή σας.
Μονάδες 16
1ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ - ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΕΙΟ 4
Δ2. Πόσα τμήματα DNA θα προκύψουν, αν μετά το τέλος της αντιγραφής προσθέσουμε στο μίγμα το ένζυμο EcoRΙ.
Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Μονάδες 9
2011 ΗΜΕΡΗΣΙΟ
Α2. Οι περιοριστικές ενδονουκλεάσες
α. συμμετέχουν στη μεταγραφή του DNA. β. καταλύουν την ωρίμανση του mRNA.
γ. συμμετέχουν στη μετάφραση του mRNA. δ. αναγνωρίζουν ειδικές αλληλουχίες DNA.
Μονάδες 5
Β3. Τι είναι:
α) γονιδιωματική βιβλιοθήκη.
β) cDNA βιβλιοθήκη.
Μονάδες 6
2011 ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ
Β3. Ποιος είναι ο ρόλος της περιοριστικής ενδονουκλεάσης EcoRI στην τεχνολογία του ανασυνδυασμένου DNA;
Μονάδες 6
2011 ΟΜΟΓΕΝΕΙΣ
A2. Οι περιοριστικές ενδονουκλεάσες
α. συμμετέχουν στη μετάφραση του RNA. β. συμμετέχουν στη μεταγραφή του DNA.
γ. είναι απαραίτητες για την έναρξη της αντιγραφής. δ. κόβουν το DNA σε καθορισμένες θέσεις.
Μονάδες 5
B4. Τι μας επιτρέπει να κάνουμε η μέθοδος αλυσιδωτής αντίδρασης πολυμεράσης (PCR);
Μονάδες 5
2012 ΗΜΕΡΗΣΙΟ
Δίνεται το παρακάτω τμήμα βακτηριακού DNA, το οποίο κωδικοποιεί ένα ολιγοπεπτίδιο.
Αλυσίδα 1: GTTGAATTCTTAGCTTAAGTCGGGCATGAATTCTC
Αλυσίδα 2: CAACTTAAGAATCGAATTCAGCCCGTACTTAAGAG
Δ3. To παραπάνω τμήμα DNA κόβεται με το ένζυμο EcoRI, προκειμένου να ενσωματωθεί σε ένα από τα δύο
πλασμίδια Α και Β που δίνονται παρακάτω.

Ποιο από τα δύο πλασμίδια θα επιλέξετε για τη δημιουργία ανασυνδυασμένου πλασμιδίου (μονάδα 1); Να
αιτιολογήσετε την απάντησή σας (μονάδες 4). Πόσοι φωσφοδιεστερικοί δεσμοί θα διασπαστούν στο πλασμίδιο
που επιλέξατε και πόσοι θα δημιουργηθούν κατά το σχηματισμό του ανασυνδυασμένου πλασμιδίου (μονάδες
2);
Μονάδες 7
2012 ΕΣΠΕΡΙΝΟ
Δ. Δίνεται το παρακάτω πεπτίδιο που παράγεται από ένα βακτήριο:
HOOC−μεθειονίνη−αλανίνη−σερίνη−ασπαραγίνη−μεθειονίνη−NH2
Δ1. Να γράψετε το τμήμα του δίκλωνου DNA που κωδικοποιεί το παραπάνω πεπτίδιο (μονάδες 2). Να ορίσετε το 5΄
και 3΄ άκρο κάθε αλυσίδας (μονάδες 2) και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας (μονάδες 4). Να καθορίσετε την
κωδική και τη μη κωδική αλυσίδα (μονάδες 2) και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας (μονάδες 5).
Δίνονται τα κωδικόνια :
αλανίνη → GCU, ασπαραγίνη → AAU, μεθειονίνη → AUG, σερίνη → UCU.
Το κωδικόνιο λήξης είναι το: UGA.
Μονάδες 15
Δ2. Μπορεί η παραπάνω αλυσίδα να κοπεί από την περιοριστική ενδονουκλεάση EcoRI (μονάδες 1); Να
αιτιολογήσετε την απάντησή σας (μονάδες 4).
Μονάδες 5
2012 ΗΜΕΡΗΣΙΟ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ
Α5. Να γράψετε στο τετράδιό σας τα γράμματα της Στήλης Ι και, δίπλα σε κάθε γράμμα, έναν από τους αριθμούς της
Στήλης ΙΙ, ώστε να προκύπτει η σωστή αντιστοίχιση. (Ένα στοιχείο της Στήλης ΙI περισσεύει).
Στήλη Ι Στήλη ΙΙ
α. Αντιγραφή 1. πολύσωμα
β. Μεταγραφή 2. DNA πολυμεράση
γ. Ωρίμανση 3. EcoRI
δ. Μετάφραση 4. απαμινάση της αδενοσίνης
ε. Κόψιμο του DNA. 5. RNA πολυμεράση
6. μικρά ριβονουκλεοπρωτεϊνικά σωματίδια.

1ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ - ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΕΙΟ 5

 Μονάδες 5
Γ. Ένα πλασμίδιο, που χρησιμοποιείται ως φορέας κλωνοποίησης ενός τμήματος DNA, έχει ένα γονίδιο
ανθεκτικότητας στο u945 αντιβιοτικό αμπικιλίνη και ένα γονίδιο ανθεκτικότητας στο αντιβιοτικό τετρακυκλίνη. Το
γονίδιο ανθεκτικότητας στην τετρακυκλίνη περιέχει την αλληλουχία που αναγνωρίζεται από την περιοριστική
ενδονουκλεάση EcoRI. Δημιουργούμε ανασυνδυασμένα πλασμιδία με τη χρήση της περιοριστικής
ενδονουκλεάσης EcoRI. Τα ανασυνδυασμένα πλασμίδια χρησιμοποιήθηκαν για το μετασχηματισμό βακτηρίων
που δεν είχαν κανένα πλασμίδιο. Στη συνέχεια τα βακτήρια καλλιεργούνται σε θρεπτικό υλικό.
Γ1. Ποια βακτήρια επιζούν, αν στο θρεπτικό υλικό της καλλιέργειας προσθέσουμε το αντιβιοτικό αμπικιλίνη (μονάδα
1); Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας (μονάδες 5).
Μονάδες 6
Γ2. Ποια βακτήρια επιζούν, αν στο θρεπτικό υλικό της καλλιέργειας προσθέσουμε το αντιβιοτικό τετρακυκλίνη αντί
της αμπικιλίνης (μονάδα 1); Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας (μονάδες 5).
Μονάδες 6
Δ3. Δίνεται το παρακάτω τμήμα DNA που περιέχει τα κωδικόνια που κωδικοποιούν τα επτά πρώτα αμινοξέα της
φυσιολογικής β-πολυπεπτιδικής αλυσίδας της HbA.
5’… GTG CAC CTG ACT CCT GAG GAG … 3’
3’… CAC GTG GAC TGA GGA CTC CTC … 5’
Η περιοριστική ενδονουκλεάση DdeI αναγνωρίζει την αλληλουχία
5’ CTGAG 3’
3’ GACTC 5’
και κόβει κάθε αλυσίδα μεταξύ του C και του Τ (με κατεύθυνση 5΄→ 3΄). Η αλληλουχία που αναγνωρίζει η DdeI
βρίσκεται στο παραπάνω τμήμα DNA. Από ένα άτομο φορέα της δρεπανοκυτταρικής αναιμίας απομονώθηκαν
τμήματα DNA, που περιέχουν τα κωδικόνια τα οποία κωδικοποιούν τα επτά πρώτα αμινοξέα της β-
πολυπεπτιδικής αλυσίδας. Στα τμήματα αυτά επιδράσαμε με την περιοριστική ενδονουκλεάση DdeI. Πόσα
τμήματα DNA διαφορετικού μήκους θα προκύψουν μετά τη δράση της DdeI (μονάδα 1); Να αιτιολογήσετε την
απάντησή σας (μονάδες 6).
Μονάδες 7
2012 ΟΜΟΓΕΝΕΙΣ
B4. Ποια διαδικασία ονομάζεται αποδιάταξη και πώς μπορεί αυτή να πραγματοποιηθεί;
Μονάδες 6
2013 ΗΜΕΡΗΣΙΟ
Δ. Παρακάτω σας δίνονται τέσσερις μονόκλωνες αλυσίδες DNA:
1. 5’-AAATGAAACCAGGATAAG-3’
2. 5’-AATTCGGGGGGC-3’
3. 5’-AATTCTTATCCTGGTTTCATTT-3’
4. 5’-AATTGCCCCCCG-3’
Οι αλυσίδες αυτές τοποθετούνται σε κατάλληλο περιβάλλον υβριδοποίησης.
Δ1. Να γράψετε τα μόρια DNA που θα προκύψουν μετά την υβριδοποίηση, τα οποία θα ονομάσετε υβριδοποιημένο
μόριο 1 και υβριδοποιημένο μόριο 2.
Μονάδες 2
Δ2. Στο ένα από τα δύο υβριδοποιημένα μόρια DNA που θα προκύψουν εμπεριέχεται γονίδιο, το οποίο κωδικοποιεί
ένα ολιγοπεπτίδιο. Να γράψετε το mRNA που θα προκύψει (μονάδα 1) και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας
(μονάδες 2).
Μονάδες 3
Δ3. Το πεπτίδιο που προκύπτει από τη μετάφραση του παραπάνω mRNA είναι:
H2N – Μεθειονίνη – Λυσίνη – Προλίνη – Γλυκίνη – COOH
Ποιο είναι το αντικωδικόνιο του tRNA που θα τοποθετηθεί στο ριβόσωμα μετά την αποσύνδεση του tRNA, το
οποίο μεταφέρει το αμινοξύ λυσίνη (μονάδες 2); Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας (μονάδες 6).
Μονάδες 8
Δ4. Στα υβριδοποιημένα μόρια 1 και 2 προστίθεται το ένζυμο DNA δεσμάση. Να γράψετε τα πιθανά
ανασυνδυασμένα μόρια DNA που θα προκύψουν από την δράση της DNA δεσμάσης, σημειώνοντας τους
προσανατολισμούς των αλυσίδων (μον. 4) και αιτιολογώντας την απάντησή σας (μονάδες 4). Εάν στη συνέχεια
προστεθεί η περιοριστική ενδονουκλεάση EcoRI, να εξηγήσετε πόσα τμήματα DNA θα προκύψουν (μονάδες 4).
Μονάδες 12
2013 ΗΜΕΡΗΣΙΟ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ
Α2. Η σύνθεση ενός μορίου cDNA καταλύεται από το ένζυμο
α. περιοριστική ενδονουκλεάση β. DNA δεσμάση
γ. αντίστροφη μεταγραφάση δ. DNA ελικάση.
Μονάδες 5
2014 ΗΜΕΡΗΣΙΟ
Α3. Η εισαγωγή ανασυνδυασμένου DNA σε βακτήριο-ξενιστή ονομάζεται
α. μικροέγχυση β. μετασχηματισμός
γ. εμβολιασμός δ. κλωνοποίηση.
Μονάδες 5
1ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ - ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΕΙΟ 6
2014 ΗΜΕΡΗΣΙΟ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ
Α 3. Μια γονιδιωματική βιβλιοθήκη περιέχει
α. το σύνολο του ώριμου mRNA ενός οργανισμού
β. το σύνολο του DNA ενός οργανισμού
γ. αντίγραφα ενός μόνο ανασυνδυασμένου πλασμιδίου
δ. αντίγραφα όλων των cDNA ενός κυττάρου.
Μονάδες 5
Δ. Στην Εικόνα δίνεται ένα πλασμίδιο που φέρει γονίδια ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά αμπικιλίνη και
στρεπτομυκίνη, έναν υποκινητή και αλληλουχίες λήξης της μεταγραφής. Στις θέσεις Α, Β, Γ και Δ βρίσκονται
αλληλουχίες, οι οποίες αναγνωρίζονται
από τις περιοριστικές ενδονουκλεάσες α,
β, γ και δ αντίστοιχα. Το πλασμίδιο αυτό
το χρησιμοποιούμε ως φορέα για την
κλωνοποίηση ενός ανθρώπινου
συνεχούς γονιδίου με σκοπό να
παράγουμε ένα ολιγοπεπτίδιο σε
καλλιέργειες in vitro. Στα βακτήρια που
θα χρησιμοποιηθούν για τον
μετασχηματισμό περιέχονται όλοι οι
μεταγραφικοί παράγοντες που
απαιτούνται για τη μεταγραφή και δεν
περιέχονται πλασμίδια.

Δ1. Ποια από τις περιοριστικές ενδονουκλεάσες α, β, γ ή δ είναι η κατάλληλη για τη χρήση του πλασμιδίου αυτού
ως φορέα κλωνοποίησης; (μονάδα 1) Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (μονάδες 3)
Μονάδες 4
Δ2. Με ποιον τρόπο μπορούμε να επιλέξουμε τους βακτηριακούς κλώνους που έχουν προσλάβει πλασμίδιο
(ανασυνδυασμένο ή μη) από τους κλώνους που δεν έχουν προσλάβει πλασμίδιο; Να αιτιολογήσετε την
απάντησή σας.
Μονάδες 3
Στην Εικόνα 2 δίνεται τμήμα DNA το οποίο περιέχει το συνεχές ανθρώπινο γονίδιο που επιθυμούμε να εισαγάγουμε
στο πλασμίδιο της Εικόνας 1.

Δ3. Να εντοπίσετε την κωδική αλυσίδα του γονιδίου της Εικόνας 2. (μονάδα 1) Να γράψετε το mRNA και να
σημειώσετε τον προσανατολισμό του. (μονάδες 2) Nα αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (μονάδες 4)
Μονάδες 7
Δ4. Σύμφωνα με την Εικόνα 2, να γράψετε την αλληλουχία μήκους έξι ζευγών βάσεων που αναγνωρίζει η
περιοριστική ενδονουκλεάση, την οποία προσδιορίσατε στο ερώτημα Δ1, για την κλωνοποίηση του γονιδίου.
Μονάδες 5
Δ5. Να εξηγήσετε γιατί η κλωνοποίηση του γονιδίου της Εικόνας 2 στο πλασμίδιο της Εικόνας 1 μπορεί να
οδηγήσει
i) στη δημιουργία βακτηριακών κλώνων που παράγουν το ολιγοπεπτίδιο και
ii) στη δημιουργία βακτηριακών κλώνων που δεν παράγουν το ολιγοπεπτίδιο παρόλο που περιέχουν το
ανασυνδυασμένο πλασμίδιο.
Μονάδες 6
2015 ΗΜΕΡΗΣΙΟ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ
Δ. Στην εικόνα 2 απεικονίζεται ένα ασυνεχές γονίδιο ανθρώπινου ηπατικού κυττάρου. Το γονίδιο αυτό είναι
υπεύθυνο για την παραγωγή του ολιγοπεπτιδίου της εικόνας 3.

Δ1. Να εντοπίσετε και να γράψετε την αλληλουχία βάσεων του εσωνίου του γονιδίου της εικόνας 2 (μονάδες 2). Να
αιτιολογήσετε την απάντησή σας (μονάδες 4).
ο
1 ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ - ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΕΙΟ 7
 Μονάδες 6
Δ2. Να γράψετε το πρόδρομο μόριο του mRNA που δημιουργείται από την μεταγραφή του γονιδίου της εικόνας 2
(μονάδα 1). Να γράψετε το ώριμο mRNA που προκύπτει από τη διαδικασία της ωρίμανσης (μονάδες 2).
Μονάδες 3
Ένας ερευνητής θέλει να κλωνοποιήσει το γονίδιο της εικόνας 2 για να το μελετήσει. Επίσης, θέλει να
κλωνοποιήσει το ίδιο γονίδιο, για την παραγωγή του ολιγοπεπτιδίου της εικόνας 3, από βακτηριακή καλλιέργεια
σε μεγάλη ποσότητα.
Δ3. Τι είδους βιβλιοθήκη θα πρέπει να κατασκευάσει σε καθεμία περίπτωση (μονάδες 2); Να αιτιολογήσετε την
απάντησή σας (μονάδες 4).
Μονάδες 6
Ο ίδιος ερευνητής έχει στην διάθεσή του μια γονιδιωματική βιβλιοθήκη και μία cDNA βιβλιοθήκη ανθρώπινων
ηπατικών κυττάρων και τα δύο μόρια ανιχνευτές Α και Β της εικόνας 4.

Δ4. Να διερευνήσετε την καταλληλότητα του ανιχνευτή Α και του ανιχνευτή Β να εντοπίζει σε κάθε μια από τις δύο
βιβλιοθήκες τον βακτηριακό κλώνο που περιέχει το υπεύθυνο γονίδιο για τη σύνθεση του ολιγοπεπτιδίου της
εικόνας 2.
Μονάδες 6
Δ5. Να εξηγήσετε γιατί ο αριθμός των αμινοξέων του ολιγοπεπτιδίου της εικόνας 3 είναι διαφορετικός από τον
αριθμό των κωδικονίων του ώριμου mRNA από το οποίο προκύπτει.

Μονάδες 4
2015 ΗΜΕΡΗΣΙΟ
Β3. Σήμερα μπορούμε να κατασκευάσουμε στο δοκιμαστικό σωλήνα ένα «ανασυνδυασμένο» μόριο DNA. Τι είναι το
ανασυνδυασμένο μόριο DNA;
Μονάδες 4
2015 ΕΣΠΕΡΙΝΟ
Α5. Οι περιοριστικές ενδονουκλεάσες
α. παράγονται φυσιολογικά από ευκαρυωτικά κύτταρα
β. αναγνωρίζουν και κόβουν μόρια DΝΑ σε συγκεκριμένες αλληλουχίες
γ. παράγονται από ιούς
δ. εισάγονται στα βακτήρια από βακτηριοφάγους.
Μονάδες 5
2015 ΟΜΟΓΕΝΕΙΣ
A2. Η περιοριστική ενδονουκλεάση EcoRI
α. αναγνωρίζει ειδικές αλληλουχίες δίκλωνου DNA
β. κόβει μονόκλωνα μόρια DNA
γ. παράγεται από ευκαρυωτικά κύτταρα
δ. αναγνωρίζει ειδικές αλληλουχίες RNA.
Μονάδες 5
A3. Η σύνδεση μονόκλωνων συμπληρωματικών αλυσίδων DNA ονομάζεται
α. αποδιάταξη β. μετασχηματισμός
γ. υβριδοποίηση δ. κλωνοποίηση.
Μονάδες 5
2016 ΟΜΟΓΕΝΕΙΣ
B4. Τι είναι η αποδιάταξη και τι η υβριδοποίηση των νουκλεϊκών οξέων;
Μονάδες 4
Δ. Το τμήμα βακτηριακού DNA της
εικόνας 2 περιέχει γονίδιο που
κωδικοποιεί ολιγοπεπτίδιο. Το ίδιο
τμήμα DNA της εικόνας 2 μπορεί
να κοπεί με μία περιοριστική
ενδονουκλεάση Α η οποία
αναγνωρίζει την αλληλουχία και
κόβει μεταξύ G-G, όπως φαίνεται
στην εικόνα 3.

1ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ - ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΕΙΟ 8

Δ1. Να γράψετε το τμήμα του βακτηριακού DNA που θα προκύψει μετά τη δράση της περιοριστικής
ενδονουκλεάσης Α (μονάδες 4). Να σημειώσετε τα 5΄ και 3΄ άκρα των αλυσίδων (μονάδες 4).
Μονάδες 8
Δ2. Να εξηγήσετε ποια από τις αλυσίδες I ή II είναι η κωδική αλυσίδα του γονιδίου.
Μονάδες 5
Δ3. Να γράψετε τον αριθμό των t-RNA που θα χρησιμοποιηθούν για τη μετάφραση του m-RNA που προκύπτει από
τη μεταγραφή του γονιδίου της εικόνας 2 (μονάδες 2). Να γράψετε τα αντικωδικόνια με τα σωστά άκρα των δυο
πρώτων t-RNA που χρησιμοποιήθηκαν (μονάδες 4).
Μονάδες 6
Δ4. Αν συμβεί αντικατάσταση βάσης στο 3ο νουκλεοτίδιο του 2ου κωδικονίου της κωδικής αλυσίδας και η κυτοσίνη
(C) αντικατασταθεί με γουανίνη (G), ποια θα είναι η επίπτωση της μετάλλαξης αυτής στο γονιδιακό προϊόν;
Μονάδες 6
2016 ΗΜΕΡΗΣΙΟ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ
Β5. Να ορίσετε τα ακόλουθα:
α. Μετασχηματισμός βακτηρίων (μονάδες 2)
β. Γονιδιωματική βιβλιοθήκη (μονάδες 3)
γ. Φορέας κλωνοποίησης (μονάδες 6) ΕΣΠΕΡΙΝΟ
2017 ΗΜΕΡΗΣΙΟ
Β4. Να συγκρίνετε μια γονιδιωματική βιβλιοθήκη από ηπατικό κύτταρο με μία γονιδιωματική βιβλιοθήκη από μυϊκό
κύτταρο του ίδιου οργανισμού για την κατασκευή των οποίων χρησιμοποιήθηκαν η ίδια μέθοδος και τα ίδια
ένζυμα. (μονάδες 3) Να συγκρίνετε τις αντίστοιχες cDNA βιβλιοθήκες. (μονάδες 3)
Μονάδες 6
Γ2. Το τμήμα DNA, που απεικονίζεται στην εικόνα 2, έχει προκύψει μετά από επίδραση με ενδονουκλεάση EcoRΙ.
Να σημειώσετε τα 5΄ και 3΄ άκρα του, αιτιολογώντας την απάντησή σας. (μονάδες 4)

Να εξηγήσετε αν είναι δυνατόν το συγκεκριμένο τμήμα να κλωνοποιηθεί με τη βοήθεια πλασμιδίου

χρησιμοποιώντας τεχνολογία ανασυνδυασμένου DNA. (μονάδες 2)
Μονάδες 6
2017 ΕΣΠΕΡΙΝΟ
Γ1. Προκειμένου να κλωνοποιήσουμε επιλεγμένο τμήμα DNA, κατασκευάσαμε ένα ανασυνδυασμένο πλασμίδιο, το
οποίο περιλαμβάνει:
α) γονίδιο ανθεκτικότητας στο αντιβιοτικό στρεπτομυκίνη
β) γονίδιο που κωδικοποιεί ένζυμο, το οποίο μετατρέπει την άχρωμη ουσία Α σε έγχρωμο (μπλε)
σύμπλοκο Β. Το γονίδιο αυτό περιλαμβάνει την αλληλουχία που αναγνωρίζεται από την περιοριστική
ενδονουκλεάση EcoRI.
Αφού πραγματοποιήθηκαν όλα τα στάδια παραγωγής ανασυνδυασμένου μορίου DNA (πλασμιδίου) και
εισαγωγής του σε βακτήρια-ξενιστές, προέκυψαν:
i) βακτήρια χωρίς ανθεκτικότητα στο αντιβιοτικό στρεπτομυκίνη.
ii) άχρωμες αποικίες με βακτήρια ανθεκτικά στη στρεπτομυκίνη.
iii) αποικίες μπλέ χρώματος με βακτήρια ανθεκτικά στη στρεπτομυκίνη.
Από ποια αποικία θα επιλεγούν τα βακτήρια που περιέχουν το επιλεγμένο τμήμα DNA; (μονάδες 3)
Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (μονάδες 6)
(Χρησιμοποιήσαμε ως ξενιστές βακτήρια που δεν έχουν πλασμίδια και είναι ευαίσθητα σε αντιβιοτικά).
Μονάδες 9
Γ3. Τι είναι οι περιοριστικές ενδονουκλεάσες και ποιος ο φυσιολογικός τους ρόλος;
Μονάδες 4
2017 ΗΜΕΡΗΣΙΟ – ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΜΥΤΙΛΗΝΗ
Β4. Να γράψετε τα χαρακτηριστικά των πλασμιδίων που τα καθιστούν κατάλληλα ως φορείς κλωνοποίησης.
Μονάδες 8
Δ. Στην εικόνα 1 δίνεται η αλληλουχία της μιας αλυσίδας ενός γονιδίου ευκαρυωτικού κυττάρου που
κωδικοποιεί ολιγοπεπτίδιο
CGΑΑΤΤCGAGTCTCACGCCCTTTGΤAACTGAGTACCTCTA
Εικόνα 1
Κατά τη μετατροπή του πρόδρομου mRNA αυτού του γονιδίου σε ώριμο, απομακρύνθηκε το εσώνιο: GCCCUUUG.
Δ1. Η αλυσίδα της εικόνας 1 είναι η κωδική ή η μη-κωδική; (μονάδες 2) Να αιτιολογήσετε την απάντησή
σας.(μονάδες 3)
Μονάδες 5
Δ2. Ποιος ο προσανατολισμός της αλυσίδας της εικόνας 1; (μονάδα 1) Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας
(μονάδες 2)
Μονάδες 3

1ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ - ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΕΙΟ 9

Δ3. Να γράψετε το ώριμο mRNA που θα προκύψει από τη μεταγραφή του γονιδίου της εικόνας 1. (μονάδες 3) Να
γράψετε ξεχωριστά την 5΄ αμετάφραστη περιοχή του. (μονάδες 3) Από πόσα αμινοξέα αποτελείται το παραγόμενο
ολιγοπεπτίδιο; (μονάδες 3)
Μονάδες 9
Δ4. Αν συμβεί έλλειψη δύο διαδοχικών βάσεων στην 5΄ αμετάφραστη περιοχή του γονιδίου, ποια θα είναι η πιθανή
επίπτωση στην παραγωγή του ολιγοπεπτιδίου;
Μονάδες 4
Δ5. Είναι δυνατόν η περιοριστική ενδονουκλεάση Eco RI να κόψει το αντίστοιχο γονίδιο; (μονάδα 1) Να
αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (μονάδες 3)
Μονάδες 4
2017 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΗΜΕΡΗΣΙΟ – ΕΣΠΕΡΙΝΟ - ΟΜΟΓΕΝΕΙΣ
Α4. Το ένζυμο EcοRI παράγεται από την έκφραση γονιδίου που
α. είναι ασυνεχές
β. εντοπίζεται σε κυκλικό δίκλωνο μόριο DNA
γ. υπάρχει σε όλα τα προκαρυωτικά και ευκαρυωτικά κύτταρα
δ. εντοπίζεται φυσιολογικά σε διπλοειδές κύτταρο.
Μονάδες 5
Δ. Έστω γονίδιο Χ (ασυνεχές) που κωδικοποιεί μια φαρμακευτική
πρωτεΐνη η οποία εκφράζεται σε ένα ανθρώπινο κυτταρικό τύπο.
Επιδιώκοντας την κλωνοποίηση του γονιδίου αυτού, συνθέτουμε το
δίκλωνο cDNA του γονιδίου όπως φαίνεται στην Εικόνα 2. Το
δίκλωνο cDNA φέρει στα άκρα του και εκτός των περιοχών του
γονιδίου, θέσεις που αναγνωρίζουν δυο περιοριστικές
ενδονουκλεάσες (Ε1 και Ε3), οι οποίες, όταν επιδράσουν στο
δίκλωνο cDNA, αφήνουν τα μονόκλωνα άκρα που φαίνονται στην
Εικόνα 2.
Δ1. Ποιες είναι οι αλληλουχίες των 6 ζευγών βάσεων που αναγνωρίζει η κάθε μια από τις περιοριστικές
ενδονουκλεάσες (Ε1 και Ε3) που χρησιμοποιήθηκαν;
Μονάδες 6
Δ2. Ποια από τα παρακάτω δεν υπάρχουν στο cDNA του γονιδίου Χ;
1) υποκινητής 2) εξώνια 3) εσώνια 4) 5΄ αμετάφραστη περιοχή 5) 3΄ αμετάφραστη περιοχή.
Μονάδες 4
Δ3. Θέλουμε να ενσωματώσουμε το cDNA του γονιδίου Χ
στο πλασμίδιο της Εικόνας 3. Το πλασμίδιο περιέχει τις
θέσεις που αναγνωρίζουν οι περιοριστικές ενδονουκλεάσες
Ε1, Ε2, Ε3 και Ε4. Στις θέσεις Amp και Kan του πλασμιδίου
βρίσκονται τα γονίδια ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά
αμπικιλίνη και καναμυκίνη, αντίστοιχα.

Στην Εικόνα 4 που ακολουθεί

απεικονίζονται οι ειδικές
αλληλουχίες DNA που
αναγνωρίζονται από τις
περιοριστικές ενδονουκλεάσες Ε2
και Ε4 και με τα βέλη
υποδηλώνονται οι θέσεις που
κόβονται οι αλυσίδες.
Ποιο ή ποια ένζυμα θα χρησιμοποιήσουμε για να κόψουμε το πλασμίδιο έτσι ώστε να
ενσωματώσει το DNA της Εικόνας 2 και να επιτύχουμε την έκφραση του από τον
υποκινητή του πλασμιδίου της Εικόνας 3;
(μονάδες 4) Να αιτιολογήσετε την απάντηση σας. (μονάδες 6)
Μονάδες 10
Δ4. Στη συνέχεια της διαδικασίας κλωνοποίησης του γονιδίου
μετασχηματίζουμε κύτταρα του βακτηρίου E. coli (Escherichia coli). Τα
μισά από αυτά τα κύτταρα καλλιεργούνται σε θρεπτικό υλικό που περιέχει
το αντιβιοτικό αμπικιλίνη (Εικόνα 5, καλλιέργεια Α) και τα άλλα μισά σε
θρεπτικό υλικό που περιέχει το αντιβιοτικό καναμυκίνη (Εικόνα 5,
καλλιέργεια Β). Να εξηγήσετε τα αποτελέσματα της ανάπτυξης των
καλλιεργειών Α και Β όπως αυτά απεικονίζονται στην Εικόνα 5.
Μονάδες 5
2018 ΗΜΕΡΗΣΙΟ - ΕΣΠΕΡΙΝΟ
Β4. Να προσδιορίσετε σε ποιες από τις παρακάτω περιπτώσεις θα προκύψουν θραύσματα ίσου μήκους και σε
ποιες διαφορετικού μήκους, μετά τη δράση της EcoRI σε:
α. Δύο αδελφές χρωματίδες.
β. Δύο γονίδια, που κωδικοποιούν δύο διαφορετικές πολυπεπτιδικές αλυσίδες.

1ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ - ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΕΙΟ 10

 γ . Δύο διαφορετικά πλασμίδια από δύο διαφορετικά βακτήρια.
δ . Δύο μορίων κύριου DNA από δύο βακτήρια ενός βακτηριακού κλώνου. (μονάδες 4)
Να αιτιολογήσετε τις απαντήσεις σας (μονάδες 4).
Μονάδες 8
Γ. Προκειμένου να εντοπισθεί ένα από τα γονίδια του tRNA
της γλυκίνης (Gly), εργαζόμαστε με τη βοήθεια βιβλιοθήκης
που έχει προκύψει από ευκαρυωτικό γενετικό υλικό.
Γ1. Με ποιο είδος βιβλιοθήκης πρέπει να εργαστούμε;
(μονάδες 2) Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας (μον. 5).
Μονάδες 7
Γ3.Στο σχήμα 3 απεικονίζεται πλασμίδιο που διαθέτει γονίδια
ανθεκτικότητας σε δύο αντιβιοτικά, την αμπικιλίνη και
τετρακυκλίνη και αναγράφονται εσωτερικές αλληλουχίες
των δύο γονιδίων ανθεκτικότητας. Αφού το πλασμίδιο
κοπεί με την EcoRI και εισαχθεί ένα γονίδιο ξένου
οργανισμού σε αυτό να εξηγήσετε ποιο από τα δύο
αντιβιοτικά θα χρησιμοποιούσατε για τη διάκριση των
μετασχηματισμένων βακτηριακών κλώνων με
ανασυνδυασμένο πλασμίδιο.
Μονάδες 5
2018 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΗΜΕΡΗΣΙΟ – ΕΣΠΕΡΙΝΟ - ΟΜΟΓΕΝΕΙΣ
Γ. Στο παρακάτω σχήμα (Σχήμα 1) δίνεται η αλληλουχία τμήματος ενός φυσιολογικού γονιδίου. Το τμήμα αυτό
κωδικοποιεί για πέντε αμινοξέα.

Μετά από την επίδραση μεταλλαξογόνου παράγοντα προέκυψε η αλληλουχία που δίνεται στο Σχήμα 2.
Γ1. Να αναφέρετε ονομαστικά το είδος της μετάλλαξης που προκάλεσε ο μεταλλαξογόνος παράγοντας.

Μονάδες 1
Γ2. Να διερευνήσετε τις πιθανές συνέπειες που μπορεί να έχει η συγκεκριμένη μετάλλαξη στη δομή και στη
λειτουργία της πολυπεπτιδικής αλυσίδας που κωδικοποιείται από το αντίστοιχο γονίδιο.
Μονάδες 12
Μια περιοριστική ενδονουκλεάση αναγνωρίζει την αλληλουχία

και κόβει με κατεύθυνση 5΄ 3΄ μεταξύ του C και του G, δημιουργώντας τμήματα DNA χωρίς να αφήνει μονόκλωνα
άκρα με αζευγάρωτες βάσεις. Το τμήμα του δίκλωνου DNA που προκύπτει βάσει της αλληλουχίας του
Σχήματος 1 υφίσταται την επίδραση της παραπάνω περιοριστικής ενδονουκλεάσης.
Γ3. Ποιος είναι o αριθμός των τμημάτων δίκλωνου DNA που θα προκύψουν μετά τη δράση του ενζύμου; (μονάδες
1). Να αιτιολογήστε την απάντησή σας. (μονάδες 3)
Μονάδες 4
Γ4. Αν τα παραπάνω μόρια DNA βρεθούν με περίσσεια μορίων κατάλληλου πλασμιδίου σε περιβάλλον
κλωνοποίησης, να αιτιολογήσετε πόσα διαφορετικού τύπου ανασυνδυασμένα μόρια DNA θα προκύψουν σε
κάθε περίπτωση (η DNA δεσμάση έχει την ικανότητα να συνδέει μεταξύ τους και τμήματα που δεν έχουν
μονόκλωνα άκρα).
Μονάδες 8
2019 ΗΜΕΡΗΣΙΟ - ΕΣΠΕΡΙΝΟ
Γ3. Προκειμένου να μελετήσουμε το γονίδιο που κωδικοποιεί την πρωτεΐνη Α, το κλωνοποιούμε σε κατάλληλο
πλασμίδιο φορέα (Εικόνα 3) που φέρει την αλληλουχία του οπερονίου της λακτόζης. Το γονίδιο εισάγεται στο
σημείο που κόβει η περιοριστική ενδονουκλεάση Ε1. Για τον μετασχηματισμό χρησιμοποιούμε ως βακτήρια
ξενιστές στελέχη E.coli στα οποία δεν λειτουργεί το οπερόνιο της λακτόζης και είναι ευαίσθητα στην αμπικιλίνη.
Μετά τη διαδικασία του μετασχηματισμού, τα βακτήρια μεταφέρονται σε στερεό θρεπτικό υλικό με γλυκόζη ως
πηγή άνθρακα και αντιβιοτικό αμπικιλίνη (καλλιέργεια Α, Εικόνα 4). Στη συνέχεια μεταφέρουμε δείγματα από
όλες τις αριθμημένες αποικίες σε νέο στερεό θρεπτικό μέσο που περιέχει λακτόζη και αμπικιλίνη, οπότε
αναπτύσσεται η καλλιέργεια Β (Εικόνα 4).

1ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ - ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΕΙΟ 11

Να αναφέρετε τα είδη των βακτηρίων που αναπτύσσονται στις δύο παραπάνω καλλιέργειες Α και Β (μονάδες 3). Να
αιτιολογήσετε την απάντησή σας (μονάδες 4).
Μονάδες 7
2019 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΗΜΕΡΗΣΙΟ – ΕΣΠΕΡΙΝΟ - ΟΜΟΓΕΝΕΙΣ
Α4. Σε δίκλωνο γραμμικό μόριο DNA η αλληλουχία αναγνώρισης από την περιοριστική ενδονουκλεάση EcoRI
υπάρχει πέντε φορές. Πόσα τμήματα DNA είναι κατάλληλα για ενσωμάτωση σε πλασμίδια χωρίς περαιτέρω
τροποποίηση μετά τη δράση της;
α. 3 β. 4 γ. 5 δ. 6
Μονάδες 5
Γ. Στο σχήμα 2 δίνεται η αλληλουχία ενός υποθετικού γονιδίου προκαρυωτικού οργανισμού, το οποίο κωδικοποιεί
ένα μικρό πεπτίδιο.

Γ1. Να προσδιορίσετε την κωδική και την μη κωδική αλυσίδα του παραπάνω γονιδίου και να σημειώσετε τους
προσανατολισμούς των άκρων του. (μονάδες 4) Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (μον. 4)
Μονάδες 8
Γ2. Να γράψετε το m-RNΑ που παράγεται από τη
μεταγραφή του παραπάνω γονιδίου (μονάδες 3)
και τον αριθμό των αμινοξέων του πεπτιδίου
που προκύπτει από τη μετάφρασή του.
(μονάδες 3) Δεν απαιτείται αιτιολόγηση.
Μονάδες 6
Γ3. Αν η μη κωδική αλυσίδα του γονιδίου
αντιγράφεται με συνεχή τρόπο, να βρείτε σε
ποια από τις δύο θέσεις (Α ή Β) βρίσκεται η
θέση έναρξης της αντιγραφής (μονάδες 3) και
να αιτιολογήσετε την απάντησή σας (μο. 5).
Μονάδες 8
Γ4. Στο σχήμα 3 απεικονίζεται ένα πλασμίδιο που
πρόκειται να χρησιμοποιηθεί ως φορέας
κλωνοποίησης. Το πλασμίδιο αυτό περιέχει τις
θέσεις που αναγνωρίζουν οι περιοριστικές
ενδονουκλεάσες Ε1, Ε2 και Ε3, των οποίων οι
αλληλουχίες αναγνώρισης είναι:
Να εξηγήσετε ποιο από τα τρία ένζυμα (Ε1, Ε2, Ε3)
είναι κατάλληλο για την κλωνοποίηση του
γονιδίου με σκοπό την παραγωγή πεπτιδίου σε βακτήρια ξενιστές.

Μονάδες 6
2020 ΗΜΕΡΗΣΙΟ
Δ. Δίνονται τρία γονίδια Α, Β, Γ, το καθένα από τα οποία κωδικοποιεί ένα μόριο RNA. Ένα από τα γονίδια
κωδικοποιεί mRNA, είναι συνεχές και από την μετάφρασή του παράγεται ένα ολιγοπεπτίδιο. Το άλλο γονίδιο
κωδικοποιεί το tRNA που μεταφέρει τη μεθειονίνη. Το γονίδιο που απομένει κωδικοποιεί το rRNA της μικρής
ο
1 ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ - ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΕΙΟ 12
 υπομονάδας του ριβοσώματος, το οποίο rRNA συνδέεται με πέντε νουκλεοτίδια στην 5΄- αμετάφραστη περιοχή
του mRNA από την μετάφραση του οποίου παράγεται το ολιγοπεπτίδιο.
Γονίδιο Α
αλυσίδα 1 GAATTCGGAACATGCCCGGGTCAGCCTGAGAGAATTCCC
αλυσίδα 2 CTTAAGCCTTGTACGGGCCCAGTCGGACTCTCTTAAGGG
Γονίδιο Β
αλυσίδα 1 CTTATACGCAATGTTCCTAAA
αλυσίδα 2 GAATATGCGTTACAAGGATTT
Γονίδιο Γ
αλυσίδα 1 ACTATGCACTTCCGGCCAA
αλυσίδα 2 TGATACGTGAAGGCCGGTT
Δ1. Να γράψετε ποιο από τα τρία γονίδια κωδικοποιεί το mRNA (μονάδα 1). Να γράψετε το mRNA που προκύπτει
από την μεταγραφή του γονιδίου (μονάδες 2) και να σημειώσετε τα άκρα του (μονάδα 1).
Μονάδες 4
Δ2. Να γράψετε ποιο από τα τρία γονίδια κωδικοποιεί το tRNA (μονάδα 1) και να εξηγήσετε ποια από τις δύο
αλυσίδες του γονιδίου είναι η μεταγραφόμενη (μονάδες 4).
Μονάδες 5
Δ3. Να γράψετε ποιο από τα τρία γονίδια κωδικοποιεί το rRNA (μονάδα 1) και να εξηγήσετε ποια από τις δύο
αλυσίδε ς του γονιδίου είναι η μεταγραφόμενη (μονάδες 4).
Μονάδες 5
Δ4. Επιθυμούμε να κλωνοποιήσουμε το γονίδιο Α,
χρησιμοποιώντας ως φορέα κλωνοποίησης το πλασμίδιο του
Σχήματος 1. Διαθέτουμε τρεις διαφορετικές περιοριστικές
ενδονουκλεάσες τις Ι, ΙΙ και EcoRI. Το πλασμίδιο φέρει γονίδιο
ανθεκτικότητας στην αμπικιλίνη, γονίδιο ανθεκτικότητας στην
στρεπτομυκίνη και δύο θέσεις αναγνώρισης από τις
περιοριστικές ενδονουκλεάσες ΠΕ-Ι και ΠΕ-ΙΙ. Η περιοριστική
ενδονουκλεάση Ι διαθέτει θέση αναγνώρισης μέσα στο γονίδιο
ανθεκτικότητας της αμπικιλίνης, ενώ η περιοριστική
ενδονουκλεάση ΙΙ διαθέτει θέση αναγνώρισης μέσα στο γονίδιο
της στρεπτομυκίνης . Δίνονται οι αλληλουχίες έξι ζευγών
βάσεων που αναγνωρίζουν και επιδρούν οι ΠΕ-Ι και ΠΕ-ΙΙ. Tα
βέλη υποδεικνύουν τη θέση που δρα η κάθε περιοριστική
ενδονουκλεάση (ΠΕ) στην αλληλουχία αναγνώρισης.
i) Να γράψετε ποια ή ποιες ΠΕ θα χρησιμοποιηθούν για την
κατασκευή του ανασυνδυασμένου πλασμιδίου. (μονάδες 2)
ii) Ποια/ποιες είναι η/οι αλληλουχία/ες έξι ζευγών βάσεων που
εμφανίζεται/εμφανίζονται εκατέρωθεν του τμήματος του γονιδίου, στην
περιοχή σύνδεσης των μονόκλωνων άκρων μετά την ενσωμάτωσή του
στο πλασμίδιο με τη δράση της DNA δεσμάσης; (μονάδες 4)
iii) Ποιο είναι το αποτέλεσμα της επίδρασης της ΠΕ-Ι στο ανασυνδυασμένο
πλασμίδιο; Δικαιολογήστε την απάντησή σας. (μονάδες 5)
iii) ΕΣΠΕΡΙΝΟ - ΠΑΛΙΟ Πώς θα γίνει η επιλογή των μετασχηματισμένων
βακτηρίων – ξενιστών στη διαδικασία κλωνοποίησης από τα μη
μετασχηματισμένα βακτήρια – ξενιστές; (μονάδες 5)
Μονάδες 11
2020 ΗΜΕΡΗΣΙΟ - ΠΑΛΙΟ
Β2. Να διατυπώσετε τους ορισμούς των παρακάτω βιολογικών εννοιών:
iii) Φορέας κλωνοποίησης.
Μονάδες 2
Β4. Να αναφέρετε ποια ένζυμα χρησιμοποιούνται στην κατασκευή του ανασυνδυασμένου DNA κατά τη δημιουργία
γονιδιωματικής και cDNA βιβλιοθήκης.
Μονάδες 6
2020 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΗΜΕΡΗΣΙΟ – ΕΣΠΕΡΙΝΟ - ΟΜΟΓΕΝΕΙΣ
Α5. Ποια από τις παρακάτω αλληλουχίες μορίων νουκλεϊκών οξέων μπορεί να αποτελέσει θέση αναγνώρισης από
περιοριστική ενδονουκλεάση;
α. 5΄ GAAUUG 3΄ γ. 5΄ GGA 3΄
3΄ CUUAAC 5΄ 3΄ CCT 5΄
β. 5΄ CGTACG 3΄ δ. 5΄ GTATAT 3΄
3΄ GCATGC 5΄
Μονάδες 5
Β2. Διαθέτουμε δοκιμαστικό σωλήνα στον οποίο περιέχονται αντίγραφα ενός δίκλωνου μορίου DNA. Χωρίζουμε το
περιεχόμενο του δοκιμαστικού σωλήνα σε δύο ίσα μέρη. Στο πρώτο μέρος επιδρούμε με την περιοριστική
ενδονουκλεάση Χ της οποίας η θέση αναγνώρισης αποτελείται από 4 ζεύγη βάσεων. Στο δεύτερο μέρος
επιδρούμε με την περιοριστική ενδονουκλεάση Y της οποίας η θέση αναγνώρισης αποτελείται από 6 ζεύγη

1ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ - ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΕΙΟ 13

 βάσεων. Σε ποιο από τα δύο μέρη είναι πιθανότερο να εντοπιστεί ο μεγαλύτερος αριθμός θραυσμάτων DNA
(μονάδες 2); Δικαιολογήστε την απάντησή σας (μονάδες 2).
Μονάδες 4
Δ. Δίνεται το παρακάτω δίκλωνο DNA, που προέκυψε από ασυνεχές πυρηνικό γονίδιο και εμπεριέχεται σε cDNA
βιβλιοθήκη.
Δ1. Να γράψετε τα άκρα 5΄ και 3΄ των
παραπάνω αλυσίδων DNA (μονάδες
2). Ποια από τις δύο αλυσίδες
(αλυσίδα 1 ή 2) προέκυψε με τη
διαδικασία της αντίστροφης μεταγραφής (μονάδα 1); Αιτιολογήστε την απάντησή σας (μονάδες 4).
Μονάδες 7
Δ2. Το παραπάνω τμήμα DNA αντιγράφεται in vitro με τη μέθοδο PCR. Θεωρήστε ότι για την αντιγραφή
απαιτούνται πρωταρχικά τμήματα DNA μήκους 8 νουκλεοτιδίων το καθένα. Να γράψετε την αλληλουχία των
τμημάτων αυτών (μονάδες 2) και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας (μονάδες 2).
Μονάδες 4
Δ3. Σε κατάλληλο περιβάλλον, σε δοκιμαστικό σωλήνα, συνυπάρχουν αντίγραφα του προαναφερόμενου πυρηνικού
γονιδίου και του DNA του σχήματος 4 και υφίστανται αποδιάταξη σε κατάλληλη υψηλή θερμοκρασία. Στη
συνέχεια η θερμοκρασία σταδιακά μειώνεται έως ότου προκύψουν εκ νέου δίκλωνα μόρια DNA. Να εξηγήσετε
πόσα είδη διαφορετικών μορίων DNA είναι δυνατόν να σχηματιστούν.
Μονάδες 6
Δ4. Αξιοποιώντας τον γενετικό κώδικα του πίνακα που παρατίθεται παρακάτω, να γράψετε την αλληλουχία των
αμινοξέων του πεπτιδίου που κωδικοποιείται από το DNA του σχήματος 4.
Μονάδες 2
2020 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΗΜΕΡΗΣΙΟ – ΕΣΠΕΡΙΝΟ (ΠΑΛΑΙΟ)
Α4. Μια αλυσίδα RNA και μία αλυσίδα DNA συνδέονται μεταξύ τους με 3' -5' φωσφοδιεστερικό δεσμό κατά τη
διαδικασία της
α. μετάφρασης. β. μεταγραφής.
γ. αντίστροφης μεταγραφής. δ. αντιγραφής.
Μονάδες 5
Β3. Να γράψετε τις εφαρμογές της αλυσιδωτής αντίδρασης πολυμεράσης (PCR).
Μονάδες 3
Δ. Στο σχήμα 2 απεικονίζεται μέρος της αλληλουχίας συνεχούς γονιδίου ευκαρυωτικού κυττάρου που κωδικοποιεί
πεπτίδιο τριάντα αμινοξέων. Στο πλαίσιο Ι δίνεται η αλληλουχία του υποκινητή, ενώ στο πλαίσιο ΙΙ δίνεται τμήμα
του γονιδίου που κωδικοποιεί τα αμινοξέα δεκαοκτώ (18), δεκαεννιά (19), είκοσι (20) και είκοσι ένα (21) του
πεπτιδίου.

Επίσης, στο παρακάτω σχήμα (Σχήμα 3) δίνονται οι αλληλουχίες που αναγνωρίζουν οι περιοριστικές
ενδονουκλεάσες Ε1, Ε2 και Ε3. Η περιοριστική
ενδονουκλεάση Ε1 κόβει, σε μία θέση, την αλληλουχία
του σχήματος 2.
Δ1. Να ορίσετε την κωδική αλυσίδα του γονιδίου
(μονάδες 2) και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας
(μονάδες 3).
Μονάδες 5
Δ2. Να γράψετε τα κωδικόνια του mRNA που
κωδικοποιούν τα αμινοξέα δεκαοκτώ (18), δεκαεννιά
(19), είκοσι (20) και είκοσι ένα (21) του πεπτιδίου
(μονάδες 2) και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας
(μονάδες 6).
Μονάδες 8
Δ3. Μία μετάλλαξη αντικατάστασης βάσης στην αλληλουχία του γονιδίου που απεικονίζεται στο πλαίσιο ΙΙ του
σχήματος 2 οδηγεί στον πρόωρο τερματισμό της μετάφρασης. Να εντοπίσετε τη μετάλλαξη (μονάδες 2) και να
προσδιορίσετε πόσα αμινοξέα θα έχει η νέα πεπτιδική αλυσίδα (μονάδες 2).
Προκειμένου να παραχθεί το πεπτίδιο των τριάντα (30) αμινοξέων σε βακτηριακό κύτταρο χρησιμοποιούμε ως
φορέα κλωνοποίησης ένα από τα πλασμίδια του σχήματος 4. Στο σχήμα 4 απεικονίζονται και οι θέσεις που
κόβουν οι περιοριστικές ενδονουκλεάσες. Σημειώνεται ότι οι υποκινητές των ευκαρυωτικών γονιδίων δεν
λειτουργούν εντός των βακτηριακών κυττάρων.

1ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ - ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΕΙΟ 14

Δ4. Να εξηγήσετε ποιο από τα τέσσερα (4) πλασμίδια του σχήματος 4 θεωρείτε κατάλληλο να χρησιμοποιηθεί ως
φορέας κλωνοποίησης (μονάδες 2). Να αιτιολογήσετε τους λόγους για τους οποίους απορρίψατε τα υπόλοιπα
πλασμίδια (μονάδες 6).
Μονάδες 8

2020 ΗΜΕΡΗΣΙΟ
Α3. Ένζυμο που συνδέει δεοξυριβονουκλεοτίδια με 3´- 5´ φωσφοδιεστερικό δεσμό αποτελεί η
α. DNA ελικάση.
β. RNA πολυμεράση.
γ. περιοριστική ενδονουκλεάση EcoRI.
δ. αντίστροφη μεταγραφάση.
Μονάδες 5
Γ4. Δίνονται τα πλασμίδια Α και Β (εικόνα 2). Να γράψετε ποιο από τα δύο πλασμίδια είναι κατάλληλο ως φορέας
κλωνοποίησης (μονάδα 1) και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας (μονάδες 4).
Μονάδες 5

1ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ - ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΕΙΟ 15

Γ5. Το τμήμα DNA της εικόνας 3 κωδικοποιεί ένα πενταπεπτίδιο που λειτουργεί ως ένζυμο. Το τμήμα αυτό κόβεται
από την περιοριστική ενδονουκλεάση EcoRI.

Το τμήμα με τα μονόκλωνα άκρα που προκύπτει από τη δράση της EcoRI εισάγεται με το σωστό προσανατολισμό
σε πλασμίδιο (Εικόνα 4) που έχει μια θέση αναγνώρισης από την περιοριστική ενδονουκλεάση EcoRI και είναι
κατάλληλο ως φορέας κλωνοποίησης.

Στην περιοχή του πλασμιδίου που εισάγεται το γονίδιο, δημιουργείται η παρακάτω αλληλουχία (Εικόνα 5 )

Να γράψετε μια πιθανή αλληλουχία 14 νουκλεοτιδίων που να μπορεί να λειτουργήσει ως ανιχνευτής και να ανιχνεύει
το γονίδιο μόνο αν έχει τοποθετηθεί με τον σωστό προσανατολισμό (μονάδα 1) και να δικαιολογήσετε την απάντησή
σας (μονάδες 5).
Μονάδες 6

1ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ - ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΕΙΟ 16

 ΘΕΜΑΤΑ ΟΕΦΕ ΣΤΟ 3Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ (ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΣΥΝΔΥΑΣΜΕΝΟΥ DNA)

2003
2. Ο σχεδόν καθολικός χαρακτήρας του γενετικού κώδικα βρίσκει σήμερα εφαρμογή:
α. στην αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης
β. στην κατασκευή ανασυνδυασμένου DNA κατά τη γονιδιακή θεραπεία
γ. στην κατασκευή c DNA βιβλιοθήκης.
δ. στην παραγωγή φαρμακευτικών πρωτεϊνών από διαγονιδιακά ζώα
4. Η μέθοδος της αλυσιδωτής αντίδρασης πολυμεράσης επιτρέπει την επιλεκτική αντιγραφή μίας ειδικής
αλληλουχίας DNA από ένα σύνθετο μίγμα μορίων DNA και τη δημιουργία κλώνου μεγάλου αριθμού αντιγράφων
της αλληλουχίας αυτής. (Σ-Λ)
2. Η επώαση ενός μορίου DNA με μία περιοριστική ενδονουκλεάση δημιουργεί διαφορετικό αριθμό θραυσμάτων
από εκείνον που προκύπτει από την επώαση ενός μορίου DNA του ομόλογου χρωμοσώματος με την ίδια
περιοριστική ενδονουκλεάση. Για ποιο λόγο συμβαίνει αυτό;
(3 μονάδες)
ΘΕΜΑ 3ο
Α. Ένα εργαστήριο γενετικής χρησιμοποιούσε συστηματικά ένα στέλεχος της Escherichia coli ως δότη του
πλασμιδίου που χρειάζονται οι επιστήμονες για να δημιουργήσουν γονιδιωματικές βιβλιοθήκες. Μετά από
κάποιο χρονικό διάστημα, το πλασμίδιο κρίθηκε ως ακατάλληλος φορέας κλωνοποίησης και έπαψε να
χρησιμοποιείται.
1. Ποιος είναι ο ρόλος του φορέα κλωνοποίησης στην ανάπτυξη της γονιδιωματικής βιβλιοθήκης; Γνωρίζεται
άλλον φορέα κλωνοποίησης εκτός από τα πλασμίδια; Ποια τα πλεονεκτήματα του καθενός;
(5 μονάδες)
2. Μπορείτε εσείς να υποθέσετε τι συνέβη στο στέλεχος αυτό, που κατέστησε το πλασμίδιό του ακατάλληλο ως
φορέα κλωνοποίησης;
(8 μονάδες)
2004
ΘΕΜΑ 4Ο
Στα ακόλουθα σχήματα παριστάνονται:
• τμήμα DNA προκαρυωτικού κυττάρου, στο
οποίο περιέχεται ένα γονίδιο και ο υποκινητής
του (α)
• πλασμίδιο που πρόκειται να χρησιμοποιηθεί
ως φορέας κλωνοποίησης του εν λόγω
γονιδίου για την παραγωγή της πρωτεΐνης
που κωδικοποιεί στο κυτταρόπλασμα
βακτηρίου-ξενιστή (β).
Το σημείο Ε υποδηλώνει τη θέση
αναγνώρισης της περιοριστικής
ενδονουκλεάσης EcoRI. Στο τμήμα DNA
απεικονίζονται τα μονόκλωνα άκρα που
αναγνωρίζει και κόβει η EcoRI. Τα σημεία Β,
Ν και Η υποδεικνύουν επιπλέον τις θέσεις
αναγνώρισης των περιοριστικών
ενδονουκλεασών BamHI, NotI και HindIII
αντίστοιχα.
Να απαντήσετε στα ερωτήματα:
i) Ποια από τις δύο αλυσίδες του γονιδίου
είναι η μη κωδική;
Μονάδες 3
Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Μονάδες 7
ii) Ποιο από τα τέσσερα ένζυμα είναι
καταλληλότερο για τη δημιουργία
ανασυνδυασμένου DNA;
Μονάδες 3
Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Μονάδες 12
3. Σε cDNA βιβλιοθήκη παγκρεατικού κυττάρου περιέχεται ο κλώνος του γονιδίου της α1-αντιθρυψίνης ενώ στη
cDNA βιβλιοθήκη ηπατικού κυττάρου περιέχεται ο κλώνος του γονιδίου της ινσουλίνης.
2005
Στην κατασκευή της γονιδιωµατικής βιβλιοθήκης τα αντιβιοτικά χρησιµοποιούνται για την επιλογή του
βακτηριακού κλώνου που περιέχει ένα επιθυµητό γονίδιο. (Σ-Λ)
Η σύνδεση του µορίου ανιχνευτή µε συµπληρωµατική αλληλουχία του κλωνοποιηµένου DNA ονοµάζεται
υβριδοποίηση. (Σ-Λ)
1ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ - ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΕΙΟ 17
2006
Οι περιοριστικές ενδονουκλεάσες:
α. συνδέουν τµήµατα του ανασυνδυασµένου DNA µε 3΄- 5΄ φωσφοδιεστερικό δεσµό
β. αναγνωρίζουν και κόβουν µονόκλωνες πολυνουκλεοτιδικές αλυσίδες DNA, σε ειδικές θέσεις
γ. σπάζουν τους δεσµούς υδρογόνου µεταξύ των βάσεων Α και G
δ. παράγονται από τα βακτήρια και ο φυσιολογικός τους ρόλος είναι να τα προστατεύουν από την εισβολή
«ξένου» DNA
Μονάδες 5
Με ποιο τρόπο τα ανασυνδυασµένα πλασµίδια εισάγονται στα βακτήρια και πώς στη συνέχεια επιλέγουµε τα
βακτήρια που δέχθηκαν το ανασυνδυασµένο πλασµίδιο;
Μονάδες 5
2007
Α. Η Γενετική Μηχανική συµβάλλει στη βελτίωση της υγείας και του τρόπου διαβίωσης του ανθρώπου, στηριζόµενη
σε µεγάλο ποσοστό στη χρήση βακτηρίων. Να εξηγήσετε το ρόλο των βακτηρίων στην επίτευξη των παραπάνω
στόχων της Γενετικής Μηχανικής. (Μονάδες 15)
2008
Για την κατασκευή cDNA βιβλιοθήκης δεν χρησιµοποιείται το ένζυµο:
Α. αντίστροφη µεταγραφάση Β. DNA ελικάση
Γ. περιοριστική ενδονουκλεάση Δ. DNA πολυµεράση
Με τη βοήθεια των αντιβιοτικών σε µια βιβλιοθήκη επιλέγονται οι µετασχηµατισµένοι κλώνοι από τους µη
µετασχηµατισµένους.(Σ-Λ)
Ποια µόρια ονοµάζονται ανιχνευτές και ποιος είναι ο ρόλος τους στην τεχνολογία του ανασυνδυασµένου DNA;
Μονάδες 6
2009
Η εισαγωγή ενός ανασυνδυασµένου πλασµιδίου µέσα σε βακτήριο ονοµάζεται:
A. κατασκευή ανασυνδυασµένου µορίου DNA
B. κατασκευή γονιδιωµατικής βιβλιοθήκης
Γ. µικροέγχυση
Δ. µετασχηµατισµός
Η µέθοδος PCR (αλυσιδωτή αντίδραση πολ υµεράσης) επιτρέπει να α ντιγραφούν επιλεκτικά ειδικές
αλληλουχίες DNA µε τη µεσολάβηση κατάλληλ ου ζωντα νο ύ φορέα κλωνοποίησης. (Σ-Λ)
ΘΕΜΑ 3ο
Μοριακός βιολόγος, προκειµένου να παρασκευάσει ινσουλίνη από α νθρώπινα κύτταρα του
παγκρέατος, κατασκεύασε cDNA βιβλιοθήκη, χρησιµοποιώντας ως κύτταρο - ξενιστή το βακτήριο E.
coli. Για τον σκοπό αυτό επιλέγει από τη βιβλιοθήκη τον κλώνο µε το επιθυµητό γονίδιο και
εµβολιάζει εργαστηριακή καλλιέργεια χρησιµοποιώντας ως πηγή άνθρακα τον δισακχαρίτη λακτόζη.
1. Με ποιο τρόπο πραγµατοποιείται η επιλογή του βακτηριακού κλώνου που περιέχει το επιθυµητό γονίδιο
της προϊνσουλί νη ς απ ό τη cDNA βιβλιοθήκη;
Μονάδες 4
2011
ΘΕΜΑ 3Ο
Β. Το πλασμίδιο που απεικονίζεται στο σχήμα χρησιμοποιείται ως φορέας κλωνοποίησης με τη χρήση μίας
περιοριστικής ενδονουκλεάσης. Στο σχήμα απεικονίζονται επίσης δύο γονίδια ανθεκτικότητας σε αντιβιοτικά
που φέρει το πλασμίδιο, οι υποκινητές τους, η θέση έναρξης αντιγραφής του και οι θέσεις που τέμνουν το
πλασμίδιο οι περιοριστικές ενδονουκλεάσες Ν και Ζ.
Αντλώντας πληροφορίες από το σχήμα, να εξηγήσετε ποια περιοριστική ενδονουκλεάση (Ν ή Ζ) είναι κατάλληλη για
την κατασκευή του ανασυνδυασμένου πλασμιδίου. Επίσης, να εξηγήσετε τον τρόπο με τον οποίο επιλέγονται τα

βακτήρια που μετασχηματίζονται με το εν λόγω πλασμίδιο από εκείνα που δεν δέχθηκαν πλασμίδιο.
Μονάδες 7
2012
A1. Για την ανίχνευση της αλληλουχίας 5΄…GGACTCAAGTTTACATGCAACGTACGG...3΄ που περιέχεται σε
γονιδιωµατική βιβλιοθήκη είναι κατάλληλος ο:
α. Ανιχνευτής 1: 5΄-TCAACAAATG-3΄ β. Ανιχνευτής 2: 5΄-TTTGAACTCA-3΄
γ. Ανιχνευτής 3: 5΄-UUCAAAUGUA-3΄ δ. Ανιχνευτής 4: 5΄-CGUACGUUGC-3΄
Μονάδες 5
1ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ - ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΕΙΟ 18
Α3. Σε ένα ανασυνδυασµένο πλασµίδιο που σχηµατίστηκε µε την επίδραση της EcoRΙ, η αλληλουχία που
αναγνωρίζει η συγκεκριµένη περιοριστική ενδονουκλεάση υπάρχει:
α. καµία φορά β. µία φορά
γ. δύο φορές δ. τέσσερις φορές
Μονάδες 5
Β3. Τι είναι τα πλασµίδια, πώς χρησιµοποιούνται στην τεχνολογία του ανασυνδυασµένου DNA και για ποιες
ιδιότητές τους; Ποια γονίδια γνωρίζετε ότι είναι δυνατό να υπάρχουν σε ένα πλασµίδιο;
Μονάδες 8
2013
Α2. Για την κατασκευή cDNA βιβλιοθήκης δεν χρησιµοποιείται το ένζυµο:
α. αντίστροφη µεταγραφάση. β. DNA ελικάση.
γ. περιοριστική ενδονουκλεάση. δ. DNA πολυµεράση.
Μονάδες 5
2014
5. Για την παραγωγή ανθρώπινης ινσουλίνης από βακτήρια με τη μέθοδο της cDNA βιβλιοθήκης δεν
χρησιμοποιείται:
Α. Το γονίδιο της προϊνσουλίνης Β. Η DNA πολυμεράση
Γ. Η αντίστροφη μεταγραφάση Δ. Μόριο ανιχνευτής
Μονάδες 5
Δ. Από ανθρώπινο κύτταρο απομονώθηκε ένα μόριο μιτοχονδριακού DNA, το οποίο φέρει 4 θέσεις αναγνώρισης
από την ενδονουκλεάση EcoRI. Το μόριο υποβάλλεται in vitro σε 2 κύκλους αντιγραφής.
1.Πόσα μόρια μιτοχονδριακού DNA υπάρχουν μετά τους 2 κύκλους αντιγραφής; Να αιτιολογήσετε την απάντηση
σας.
Μ ΟΝ ΑΔΕΣ 4
Στα αντίγραφα του μιτοχονδριακού DNA προστίθεται EcoRI. Ταυτόχρονα από βακτήρια απομονώθηκαν 100
αντίγραφα ενός πλασμιδίου, κατάλληλου για την τεχνική της κλωνοποίησης, που φέρει ένα γονίδιο
ανθεκτικότητας στο αντιβιοτικό στρεπτομυκίνη και μία θέση αναγνώρισης από την EcoRI, εκτός της αλληλουχίας
του γονιδίου ανθεκτικότητας. Στα πλασμίδια προστίθεται EcoRI και στη συνέχεια αυτά αναμιγνύονται με τα
θραύσματα από το μιτοχονδριακό DNA και DNA δεσμάση. Κάθε θραύσμα μιτοχονδριακού DNA ενσωματώνεται
σε πλασμίδιο.
2.Πόσα ανασυνδυασμένα και πόσα μη ανασυνδυασμένα πλασμίδια δημιουργούνται; Να αιτιολογήσετε την
απάντηση σας.
Μ ΟΝ ΑΔΕΣ 4
Όλα τα πλασμίδια που προκύπτουν μεταφέρονται σε αποικία βακτηρίων με κατάλληλο θρεπτικό υλικό και
επωάζονται σε κατάλληλη θερμοκρασία για 72 ώρες παρουσία του αντιβιοτικού στρεπτομυκίνη. Κάθε πλασμίδιο
εισέρχεται σε ένα βακτήριο.
3.Πόσοι βακτηριακοί κλώνοι υπάρχουν στην καλλιέργεια μετά την επώαση; Να αιτιολογήσετε την απάντηση σας.
Μ ΟΝ ΑΔΕΣ 4
Η ανάλυση βάσεων σε ένα από τα θραύσματα του μιτοχονδριακού DNA έδειξε ότι περιέχεται η αλληλουχία βάσεων:
Η αλληλουχία περιέχει ένα ακέραιο συνεχές γονίδιο που κωδικοποιεί πεπτίδιο, τμήμα ενός άλλου γονιδίου, που

επίσης κωδικοποιεί πεπτίδιο, καθώς και τους υποκινητές τους (οι οποίοι υποδεικνύονται με έντονα γράμματα).
4. Να εξηγήσετε ποιος είναι ο υποκινητής (1 ή 2) του ακέραιου γονιδίου και να γράψετε την αλληλουχία των
αμινοξέων του πεπτιδίου που κωδικοποιεί το εν λόγω γονίδιο.
5.Να γράψετε την αλληλουχία των πρώτων τεσσάρων αμινοξέων του πεπτιδίου που κωδικοποιεί το μη ακέραιο
γονίδιο, χωρίς να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
6.Η ανάλυση του μιτοχονδριακού DNA ενός άνδρα και μιας γυναίκας έδειξε ότι έχουν πανομοιότυπη αλληλουχία
βάσεων. Να γράψετε δύο πιθανές συγγενικές σχέσεις που μπορεί να έχουν τα άτομα αυτά και να αιτιολογήσετε
την απάντησή σας.
Μ ΟΝ ΑΔΕΣ 13 (7 +2+4 )
2015
Α1. Σε ανασυνδυασµένο πλασµίδιο που έχει δηµιουργηθεί µε τη δράση της EcoRI η αλληλουχία που
αναγνωρίζεται από το ένζυµο αυτό υπάρχει:
α. Μόνο µια φορά. β. ∆ύο φορές.
γ. Πολλές φορές. δ. Ισχύουν όλα τα παραπάνω.
Μονάδες 5
Α5. Το µόριο του cDNA σε σχέση µε το µόριο του mRNA που χρησιµοποιήθηκε ως καλούπι για τη σύνθεση αυτού:
α. Είναι συµπληρωµατικό και αντιπαράλληλο.
β. Έχουν την ίδια αλληλουχία αζωτούχων βάσεων.
γ. Είναι συµπληρωµατικό, αλλά όχι αντιπαράλληλο.
δ. Είναι συµπληρωµατικό και αντιπαράλληλο, δεδοµένου ότι κατά τη σύνθεση του cDNA εφαρµόστηκε ο
κανόνας της συµπληρωµατικότητας από το ένζυµο DNA πολυµεράση.
ο
1 ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ - ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΕΙΟ 19
2016
Α3. Τµήµα ενός γονιδίου που αντιστοιχεί στην 5' αµετάφραστη περιοχή ενός µορίου RNA µπορεί να βρεθεί:
α. µόνο σε cDNA βιβλιοθήκες.
β. µόνο σε γονιδιωµατικές βιβλιοθήκες.
γ. και σε γονιδιωµατικές και σε cDNA βιβλιοθήκες.
δ. σε κανένα από τα παραπάνω.
Μονάδες 5
Α4. Κατά τη δηµιουργία ανασυνδυασµένου πλασµιδίου µε τη βοήθεια της περιοριστικής ενδονουκλεάσης EcoRI, η
DNA δεσµάση, όταν ενώνει τµήµα του DNA του δότη στο πλασµίδιο, καταλύει τη δηµιουργία:
α. δύο φωσφοδιεστερικών δεσµών και οκτώ δεσµών υδρογόνου.
β. τεσσάρων φωσφοδιεστερικών δεσµών και οκτώ δεσµών υδρογόνου.
γ. οκτώ φωσφοδιεστερικών δεσµών και τριάντα δύο δεσµών υδρογόνου.
δ. τεσσάρων φωσφοδιεστερικών δεσµών και δεκαέξι δεσµών υδρογόνου.
Μονάδες 5
Α4. Η περιοριστική ενδονουκλεάση EcoRI αποτελείται από:
α. δεοξυριβονουκλεοτίδια β. αµινοξέα
γ. Ριβονουκλεοτίδια
Μονάδες 5
Β2. Με την αποδιάταξη του γενετικού υλικού ανθρώπινου σωµατικού κυττάρου, πόσες πολυνουκλεοτιδικές
αλυσίδες προκύπτουν; Αιτιολογείστε την απάντησή σας.
Μονάδες 5
Β3. Σε τµήµα DNA ενός χλωροπλάστη, που πρόκειται να κλωνοποιηθεί, η αλληλουχία που αναγνωρίζει και κόβει η
περιοριστική ενδονουκλεάση EcoRI συναντάται τέσσερις φορές.
α. Πόσα κοµµάτια του DNA αυτού θα προκύψουν µετά τη δράση της;
β. Αν τα κοµµάτια αυτά αναµειχθούν µε πλασµίδια τα οποία έχουν κοπεί µε την ίδια περιοριστική
ενδονουκλεάση, πόσα είδη ανασυνδυασµένων πλασµιδίων θα προκύψουν; Ποια είναι η τύχη τους στη
συνέχεια;
Μονάδες (2+6)
Β4. Ένα ηπατικό και ένα παγκρεατικό κύτταρο του ίδιου ανθρώπου:
α. έχουν ίδιες ή διαφορετικές γονιδιωµατικές βιβλιοθήκες;
β. έχουν ίδιες ή διαφορετικές cDNA βιβλιοθήκες;
Να αιτιολογήσετε τις απαντήσεις σας.
Μονάδες 6
Γ2. Έχουµε στην διάθεσή µας την γονιδιωµατική βιβλιοθήκη ενός ανθρώπου και την cDNA βιβλιοθήκη ενός
πρόδροµου ερυθροκυττάρου του ανθρώπου Σηµειώστε µε το σύµβολο (+) ή (–) στις στήλες ΙΙ και ΙΙΙ το θετικό ή
αρνητικό σήµα υβριδοποίησης αντίστοιχα, των µορίων ανιχνευτών της στήλης Ι
Στήλη Ι Στήλη ΙΙ Στήλη ΙΙΙ
Γονιδιωµατική cDNA βιβλιοθήκη
Ανιχνευτής βιβλιοθήκη πρόδροµου
ανθρώπου ερυθροκυττάρου
1 Γονιδίου της RNA πολυµεράσης
2 Γονιδίου αλυσίδων – β της HbA
3 Γονιδίου σύνθεσης του αντιγόνου Α
4 1ου εσωνίου γονιδίου αλυσίδων – α της HbA
5 Υποκινητή γονιδίου αλυσίδων – β της HbA
6 Αλληλουχίας λήξης µεταγραφής του γονιδίου αλυσίδων – β της HbA
7 5’ αµετάφραστης περιοχής του γονιδίου µιας ιστόνης
8 Ανθρώπινου γονιδίου του tRNA σερίνης
9 Ανθρώπινου γονιδίου rRNA µικρής υποµονάδας ριβοσώµατος
10 Γονιδίου της βακτηριακής RNA πολυµεράσης
Μονάδες 10
2017
Α3. Η περιοριστική ενδονουκλεάση EcoRI αποτελείται από:
α. δεοξυριβονουκλεοτίδια β. αµινοξέα
γ. ριβονουκλεοτίδια δ. εσώνια
Μονάδες 5
Δ. Δίνεται ώριµο mRNA που αποµονώθηκε από κύτταρο ανθρώπου µε σκοπό τη δηµιουργία cDNA βιβλιοθήκης. Το
mRNA κωδικοποιεί τη σύνθεση πεπτιδίου µε πέντε αµινοξέα.

GAGUUC AUGGGACCCGAUGAGUGAG AGUUC

Δ1. Να γράψετε την αλληλουχία βάσεων του δίκλωνου µορίου DNA που παράγεται από αυτό το mRNA κατά την
κατασκευή της cDNA βιβλιοθήκης και να σηµειώσετε 5΄ και 3΄ τα άκρα της. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
Μονάδες 7
1ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ - ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΕΙΟ 20
Δ2. Το δίκλωνο DNA που προκύπτει είναι ολόκληρο γονίδιο που περιέχει µόνο εξώνια. Επιπλέον, δεν περιέχει
υποκινητή. Για να ενσωµατωθεί στο πλασµίδιο, που κόπηκε µε την EcoRI, πρέπει να προσθέσουµε κατάλληλα
µονόκλωνα άκρα, στο 5’ άκρο κάθε αλυσίδας και να χρησιµοποιήσουµε ένα υποκινητή του πλασµιδίου, αφού τα
βακτήρια δεν παράγουν την τεράστια ποικιλία των µεταγραφικών παραγόντων των ευκαρυωτικών οργανισµών.
Να γράψετε την αλληλουχία βάσεων στο µόριο DNA µε τα µονόκλωνα άκρα που προστέθηκαν.
Μονάδες 4
Δ3. Η παρακάτω αλληλουχία αποτελεί τµήµα του πλασµιδίου που θα χρησιµοποιηθεί ως φορέας κλωνοποίησης
του γονιδίου που κωδικοποιεί το πεπτίδιο.
Το πλασµίδιο κόβεται από την EcoRI. Να γράψετε τον προσανατολισµό των αλυσίδων του παραπάνω τµήµατος και

τα άκρα του πλασµιδίου µετά τη δράση της EcoRI, αιτιολογώντας την απάντησή σας.
Μονάδες 4
Δ4. Το DNA του ερωτήµατος ∆2 κλωνοποιήθηκε και αναµίχθηκε µε αντίγραφα του ανοιγµένου πλασµιδίου ενώ
προστέθηκε και DNA δεσµάση. Να γράψετε τα δύο διαφορετικά ανασυνδυασµένα πλασµίδια που µπορεί να
προκύψουν και να εξηγήσετε ποιο θα έχει την ικανότητα να παράγει το πεπτίδιο µετά την είσοδό του σε
βακτήριο ξενιστή και ποιο όχι.
Μονάδες (2+5)
Δ5. Ποιες κατηγορίες γονιδίων (απλή αναφορά) που υπάρχουν στο γονιδίωµα ενός κυτταρικού τύπου δεν
κλωνοποιούνται σε cDNA βιβλιοθήκη; (Να µη λάβετε υπόψη την περίπτωση της µετάλλαξης κάποιων γονιδίων.)
Μονάδες 3
2018 α΄ φάση
Α3. cDNA βιβλιοθήκη κατασκευάζεται όταν θέλουμε να κλωνοποιήσουμε:
α. μόνο τα γονίδια που εκφράζονται σε κάποιον οργανισμό
β. όλα τα γονίδια του οργανισμού
γ. μόνο τα γονίδια που εκφράζονται σε συγκεκριμένο τύπο κυττάρων του οργανισμού
δ. μόνο τα γονίδια που εκφράζονται σε συγκεκριμένο τύπο κυττάρων του οργανισμού και ευθύνονται για τη
σύνθεση πρωτεϊνών
Μονάδες 5
Α4. Η αλυσιδωτή αντίδραση πολυμερισμού (PCR) στοχεύει:
α. στην επιλεκτική αντιγραφή ειδικών αλληλουχιών RNA σε κάποιο κύτταρο
β. στο μετασχηματισμό κυττάρων
γ. στην παραγωγή μεγάλης ποσότητας πρωτεϊνών in vitro
δ. στην επιλεκτική αντιγραφή ειδικών αλληλουχιών DNA in vitro
Μονάδες 5
Β2. Να αντιστοιχίσετε τις φράσεις της Στήλης Ι με τα τις έννοιες της Στήλης ΙΙ.
Στήλη Ι Στήλη ΙΙ
1. σύνδεση τμημάτων DNA ασυνεχούς αλυσίδας
α. DNA πολυμεράση
2. επιλεγμένο «κόψιμο» ενός επιθυμητού γονιδίου στο εργαστήριο
3. τέμνει το DNA του βακτηριοφάγου Τ2
β. DNA δεσμάση
4. δημιουργεί τη συμπληρωματική αλυσίδα του cDNA
5. επιμηκύνει τα πρωταρχικά τμήματα RNA
γ. Περιοριστική ενδονουκλεάση
6. σύνδεση μονόκλωνων συμπληρωματικών άκρων ανασυνδυασμένου DNA
Μονάδες 6
Β3. Η τεχνολογία του ανασυνδυασμένου DNA περιλαμβάνει όλες τις τεχνικές που οδηγούν σε μεταφορά του
γενετικού υλικού από τον έναν οργανισμό στον άλλο. Να περιγράψετε (συνοπτικά) τα στάδια της διαδικασίας
αυτής.
Μονάδες 8
Γ1. Τι περιέχει:
α. μια γονιδιωματική βιβλιοθήκη;
β. μια cDNA βιβλιοθήκη;
Μονάδες 6
Δ. Δίνεται τμήμα DNA:
1η αλ.: 3’–TTTCTTAAGAGACAAAGTACTGTGTTGGCCATTCGTAGCCΑGACTTAAGAAA–5’
2η αλ.: 5’–AAAGAATTCTCTGTTTCATGACACAACCGGTAAGCATCGGTCTGAATTCTTT–3’
Δ1. Να ελέγξετε αν το συγκεκριμένο τμήμα DNA κόβεται με την EcoRI και να καταγράψετε τα κομμάτια που
προκύπτουν.
Μονάδες 5
2019 A
A1. Η περιοριστική ενδονουκλεάση EcoRI είναι προϊόν έκφρασης γονιδίου το οποίο:
α. είναι διακεκομμένο

1ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ - ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΕΙΟ 21

 β. εντοπίζεται σε μόριο νουκλεϊκού οξέος χωρίς ελεύθερα υδροξύλια
γ. εντοπίζεται σε μόριο νουκλεϊκού οξέος με δύο ελεύθερα υδροξύλια
δ. είναι ασυνεχές
Μονάδες 5
Γ: Στο πλασμίδιο της εικόνας 1 υπάρχει γονίδιο (Ampr) που προκαλεί ανθεκτικότητα στο αντιβιοτικό αμπικιλίνη και
ένα γονίδιο (cps2A) το οποίο συμμετέχει στον έλεγχο της βιοσύνθεσης κάψας στο βακτήριο πνευμονιόκοκκο (παλιά
ονομασία Diplococcus pneumoniae, νέα ονομασία Streptococcus pneumoniae). Τα βακτήρια με κάψα σχηματίζουν
λείες αποικίες ενώ τα βακτήρια χωρίς κάψα σχηματίζουν αδρές αποικίες. Τα σημεία Ε1, Ε2, Ε3, και Ε4 είναι τα
σημεία που αναγνωρίζουν αντίστοιχα οι περιοριστικές ενδονουκλεάσες BamHI, EcoRI, HindIII και PstI και κόβουν το
πλασμίδιο. Στο πλασμίδιο θέλουμε να εισάγουμε συνεχές γονίδιο το οποίο φέρει υποκινητή που αναγνωρίζεται από
τους μεταγραφικούς παράγοντες του πνευμονιοκόκκου και αλληλουχίες λήξης της μεταγραφής, ώστε αυτό να
εκφραστεί στα μετασχηματισμένα βακτήρια. Ως βακτήρια ξενιστές θα χρησιμοποιήσουμε πνευμονιοκόκκους που
τους λείπει το γονίδιο cps2A και είναι ευαίσθητα στην αμπικιλίνη.

Γ1. Να εξηγείστε ποια περιοριστική ενδονουκλεάση θα

χρησιμοποιηθεί για τον ανασυνδυασμό.
Μονάδες 6
Γ2. Να εξηγείστε πως θα ξεχωρίσουμε τα μετασχηματισμένα
βακτήρια από τα μη μετασχηματισμένα.
Μονάδες 6
Γ3. Με ποιο τρόπο θα ξεχωρίσουμε τα βακτήρια με
ανασυνδυασμένο πλασμίδιο από εκείνα με μη
ανασυνδυασμένο; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Μονάδες 6
Στο πλασμίδιο της Εικόνας 1, κατά την αντιγραφή, ο εξωτερικός
κλώνος DNA αντιγράφεται ασυνεχώς αριστερά της Θ.Ε.Α.
Γ4. Να βρείτε τους προσανατολισμούς των αλυσίδων του
πλασμιδίου και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας
Μονάδες 7

2019 B
ΘΕΜΑ Δ
Δίδεται η παρακάτω αλληλουχία νουκλεοτιδίων στον ένα από τους δύο κλώνους ενός συνεχούς γονιδίου:
5΄…GAATTCCGGGAACTATGATC..(254 βάσεις)..ACGΤΑGGTAACCAGAATTCAA..3´
Δ1. Εάν η αλυσίδα αυτή είναι η μη μεταγραφόμενη και περιέχει την πληροφορία για την σύνθεση μιας πρωτεΐνης,
να βρεθεί ο αριθμός των αμινοξέων της πρωτεΐνης. (μονάδες 4) Πόσα tRNA συνδέθηκαν στη δεύτερη θέση
σύνδεσης του ριβοσώματος κατά την επιμήκυνση (μονάδες 2);
Δίδεται ο πλασμιδιακός φορέας κλωνοποίησης (Εικόνα 1), ο οποίος θέλουμε να ανασυνδυαστεί με το παραπάνω
γονίδιο (το οποίο δεν φέρει αλληλουχίες που αναγνωρίζονται από περιοριστικές ενδονουκλεάσες στην περιοχή
των 254 νουκλεοτιδίων), όπου AmpR γονίδιο που προκαλεί ανθεκτικότητα στην αμπικιλίνη, tetR γονίδιο που
προκαλεί ανθεκτικότητα στην τετρακυκλίνη, Υ: υποκινητής, Θ.Ε.Α. : Θέση Έναρξης Αντιγραφής, ΑΛΜ:
Αλληλουχίες Λήξης Μεταγραφής, τα γράμματα Α, Β και Γ τα σημεία αναγνώρισης των αντιστοίχων περιοριστικών
ενδονουκλεασών Ε1, Ε2 και Ε3, οι αλληλουχίες των οποίων δίδονται παρακάτω και με κάθετες γραμμές
σημειώνεται η θέση στην οποία κόβουν

Ε1: 5΄ Τ/ΑΑΤΤΑ 3΄ Ε3: 5΄ G CCΤΤ/C 3΄ Ε2: 5΄ CΑΑΤΤ/G 3΄

3΄ Α ΤΤΑΑ/Τ 5΄ 3΄C/GGΑΑG 5΄ 3΄ G/ΤΤΑΑC 5΄

Για τον μετασχηματισμό χρησιμοποιήθηκαν βακτήρια E.coli ως

ξενιστές ευαίσθητα στην τετρακυκλίνη και αμπικιλίνη. Μετά το
μετασχηματισμό των ξενιστών και τις διαδικασίες εντοπισμού
των κλώνων που μετασχηματίστηκαν, ακολούθησε ο
εντοπισμός των επιθυμητών κλώνων που θα χρησιμοποιηθούν
για τη βιομηχανική παραγωγή του επιθυμητού βιοτεχνολογικού
προϊόντος.
Δ2. Να δικαιολογήσετε:
α. Ποια ή ποιες περιοριστικές ενδονουκλεάσες θα
χρησιμοποιηθούν για τον ανασυνδυασμό του φορέα
κλωνοποίησης. (Μονάδες 3)
β. Ποια θα είναι η μήκους έξι ζευγών βάσεων αλληλουχία που θα
προκύψει εκατέρωθεν του ζητούμενου γονιδίου στο φορέα
κλωνοποίησης μετά τη δράση της DNA δεσμάσης; (Μονάδες 3)

1ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ - ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΕΙΟ 22

γ. Πως θα διαχωριστούν τα μετασχηματισμένα βακτήρια
από τα μη μετασχηματισμένα και ποιο από τα
περιοριστικά ένζυμα Ε1, Ε2 και Ε3 μπορεί να
χρησιμοποιηθεί για να απομονωθεί το ζητούμενο γονίδιο
από τον ανασυνδυασμένο φορέα κλωνοποίησης;
(Μονάδες 3)
Δίνεται στην Εικόνα 2 η στερεή καλλιέργεια των ξενιστών και
στους πίνακες 1 και 2 τα αποτελέσματα των δύο τεχνικών
εντοπισμού της επιθυμητής αποικίας. Στον πίνακα 1
δίδονται τα αποτελέσματα με τη χρήση ειδικού για το
γονίδιο ιχνηθετημένου ανιχνευτή και στον πίνακα 2 τα
αποτελέσματα με τη χρήση ειδικών για την πρωτεΐνη
ιχνηθετημένων αντισωμάτων.

Δ3. Ποια ή ποιες αποικίες της ΠΙΝΑΚΑΣ 1 ΠΙΝΑΚΑΣ 2

Εικόνας 2 θα απομονώσετε, ΑΠΟΙΚΙΑ ΥΒΡΙΔΙΣΜΟΣ ΑΠΟΙΚΙΑ ΤΑΥΤΟΠΟΙΗΣΗ
προκειμένου να παραχθεί σε 1 9 - + 1 9 - +
βιομηχανική κλίμακα η πρωτεΐνη 2 10 - + 2 10 - +
που κωδικοποιεί το παραπάνω 3 11 - - 3 11 - -
γονίδιο; (μονάδες 1). Αιτιολογήστε 4 12 + - 4 12 + -
την απάντησή σας. (μονάδες 4 ) 5 13 - + 5 13 - -
Δ4. Ποια συστατικά θα πρέπει να 6 14 + - 6 14 - -
περιέχει το θρεπτικό υλικό της 7 15 - - 7 15 - -
στερεής καλλιέργειας, που σας 8 16 - + 8 16 - -
δίνεται στο Εικόνα 2; (μονάδες 3) 17 - 17 -
Ποιες άλλες συνθήκες
επικρατούσαν κατά την ανάπτυξη των αποικιών της Εικόνας 2 στον κλίβανο; (μονάδες 2)
Μονάδες (6+9+5+5)
2020 A
Δ. Δίνεται το παρακάτω τμήμα (ο ένας μόνο από τους δύο κλώνους) μιας αδελφής χρωματίδας του χρωμοσώματος
4, ενός είδους φυτοπαθογόνου εντόμου, το οποίο πέπτεται με τις περιοριστικές ενδονουκλεάσες (Π.Ε) EcoRl και
Smal. Η αλληλουχία αναγνώρισης της δεύτερης Π.Ε είναι:
5’ CCC/GGG3’
3’ GGG/CCC5’
Οπού το σύμβολο « / » δείχνει το σημείο τομής της.
...CACAGATGGCCCGGGCCGG.. .3x103... CATGCAGCCGCACTCGGAATTCTGAATCG...
Στο τμήμα των 3000 ζευγών βάσεων, δεν εντοπίζεται θέση αναγνώρισης καμίας από τις δυο παραπάνω Π.Ε.
Το παραπάνω τμήμα περιέχει συνεχές γονίδιο, που κωδικοποιεί για ένα πολυπεπτίδιο με ενζυμική δράση. Το
ενεργό κέντρο αυτού του ενζύμου προκύπτει από τα επτά τελευταία αμινοξέα του πολυπεπτιδίου. Για τον
σχεδιασμό ενός φυτοπροστατευτικού προϊόντος κατά του εντόμου, απαιτείται η μελέτη της αμινοξικής αλληλουχίας
του ενεργού κέντρου αυτού του ενζύμου. Οι επιστήμονες προχώρησαν στην κλωνοποίηση του παραπάνω
τμήματος που τους ενδιαφέρει με την χρήση των δυο περιοριστικών ενζύμων που δίνονται.
Δ1. Να γραφεί το προϊόν της δράσης των περιοριστικών ενζύμων.
Μονάδες 5

1ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ - ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΕΙΟ 23

 Δ2. Δίνονται οι παρακάτω φορείς κλωνοποίησης (Εικόνα 5) που διαθέτουν οι επιστήμονες, Ποιόν/ους από αυτούς
θα επιλέξουν για τη συνέχεια της πορείας της έρευνάς τους; Αιτιολογήστε με έναν μονάχα λόγο για κάθε φορέα,
την αιτία της επιλογής ή της απόρριψής του από τους επιστήμονες.
Λάβετε υπόψη, ότι το ποσοστό του μετασχηματισμού είναι μόλις 0,01% και αντιστρόφως ανάλογο του μεγέθους του
ανασυνδυασμένου φορέα κλωνοποίησης.
Ποιες προϋποθέσεις, οι οποίες δεν παρουσιάζονται στα σχήματα, πρέπει οπωσδήποτε να διατηρεί ο φορέας
κλωνοποίησης που θα επιλεγεί για τον ανασυνδυσμό, αν οι επιστήμονες, θέλουν να εκφράσουν το ετερόλογο
γονίδιο στο βακτήριο ξενιστή;
Υπόμνημα:
ΘΕΑ: θέση έναρξης της αντιγραφής.
Ε: Θέση αναγνώρισης EcoRl
S: Θέση αναγνώρισης Smal
TetR : Γονίδιο ανθεκτικότητας στην Τετρακυκλίνη.
LacZ+: Γονίδιο Ζ του οπερονίου της λακτόζης του βακτηρίου E. coli, το οποίο
μετατρέπει μία άχρωμη ουσία σε μπλε χρωστική.
ΑΛΜ: Αλληλουχίες Λήξης Μεταγραφής
Οι αλληλουχίες των υποκινητών, των γονιδίων lacZ+ και TetR, καθώς και οι
ΑΛΜ υπάρχουν σε όλα τα πλασμίδια (δηλώνονται με απλές γραμμές) και
έχουν την ίδια διάταξη με το πλασμίδιο 1.
Η DNA δεσμάση έχει την ικανότητα να συνδέει μεταξύ τους και τμήματα που
δεν έχουν μονόκλωνα, άκοα.
Στην εικόνα τυχαίο παράδειγμα, σε μεγέθυνση, ενός πολυσυνδετήρα, ενός
φορέα κλωνοποίησης, ο οποίος φέρει πολλές θέσεις αναγνώρισης από
περιοριστικά ένζυμα, όλες μοναδικές, διαδοχικές ή/και
αλληλεπικαλυπτόμενες.
Οι επιστήμονες στο εργαστήριο διαθέτουν όλο τον εξοπλισμό και τα υλικά
που χρειάζονται.
(5 + 5) Μονάδες 10
Δ3. Σε γενετικό υλικό κυττάρων δύο ανδρών έγινε ανάλυση PCR. Κατόπιν ηλεκτροφόρησης του προϊόντος της
PCR, λήφθηκε η Εικόνα 6. Ο άνδρας Α διαπιστώθηκε
ότι είναι φορέας του HIV, του οποίου το προϊόν PCR
(τμήμα του γονιδιώματος του, που ενισχύθηκε) έχει
μήκος 200ζ.β. και ο άνδρας Β ότι είναι φορέας του ιού
της ηπατίτιδας C, του οποίου το προϊόν PCR (τμήμα
του γονιδιώματος του που ενισχύθηκε) έχει μήκος
250ζ.β.
Ηλεκτροφόρηση: Μέθοδος διαχωρισμού ηλεκτρικά
φορτισμένων σωματιδίων (συνήθως πρωτεϊνικής ή
νουκλεϊνικής φύσεως) από ένα μίγμα τους με βάση το
μέγεθος τους.
α. Βάσει των δεδομένων της Εικόνας 6 να αντιστοιχίσετε
τους άνδρες Α και Β με τους αριθμούς 1 και 2.
β. Πώς είναι δυνατόν να μολύνθηκαν οι δύο άνδρες από
τους αντίστοιχους ιούς;
γ. Για ποιο λόγο χρησιμοποιήθηκε η τεχνική PCR για την
διαπίστωση των δύο ασθενειών;
δ. Σε ποιους άλλους τομείς της επιστήμης, γνωρίζετε ότι
μπορεί να χρησιμοποιηθεί η PCR;
(2 + 3 + 3 + 2) Μονάδες 10
2020 Α - ΑΠΟΦΟΙΤΟΙ
A5. Στα βακτήρια ενός κλώνου cDNA βιβλιοθήκης, ένα γονίδιο κωδικοποιεί μία πολυπεπτιδική αλυσίδα που
αποτελείται από 150 αμινοξέα. Ο αριθμός των νουκλεοτιδίων του παραπάνω γονίδιου θα είναι:
α. μεγαλύτερος από 906
β. μικρότερος από 906
γ. ίσος με 906
δ. εξαρτάται από την περιοριστική ενδονουκλεάση που χρησιμοποιήθηκε.
Μονάδες 5
Γ2. Ασθένεια που οφείλεται σε μιτοχονδριακό γονίδιο ανιχνεύεται με τη βοήθεια της περιοριστικής ενδονουκλεάσης
EcoRI η οποία κόβει στο εσωτερικό του μεταλλαγμένου γονιδίου, δύο φόρες και σε κανένα άλλο σημείο του
μιτοχνονδριακού DNA. Άνδρας που η μητέρα του πάσχει από την ασθένεια υποβάλλεται στη παραπάνω μέθοδο
διάγνωσης. Μετά την απομόνωση μόνο του μιτοχονδριακού DNA εκατό κυττάρων γίνεται επίδραση με την EcoRI.
Πόσες ελεύθερες φωσφορικές ομάδες θα υπάρχουν μετά την επίδραση της περιοριστικής ενδονουκλεάσης εάν
υποθέσουμε ότι κάθε κύτταρο περιέχει δέκα μιτοχόνδρια;
Μονάδες 8

1ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ - ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΕΙΟ 24

Δ. Το παρακάτω γενεαλογικό δένδρο (Εικόνα 3), αφορά την κληρονομικότητα μιας γενετικής νόσου σε μια
οικογένεια. Τα ετερόζυγα άτομα αν και δεν νοσούν,
εμφανίζουν χαρακτηριστικό τύπο δέρματος στα άκρα
(παλάμες και πατούσες) καθώς και υφή της τρίχας
στο τριχωτό της κεφαλής.
Δ1.
i. Με ποιο τρόπο κληρονομείται η ασθένεια;
ii. Ποια διασταύρωση αποδεικνύει τον τρόπο που
επιλέξατε;
iii. Να γράφουν οι γονότυποι της γενεαλογίας.
(2+2+4) Μονάδες 8
Δ2. Πραγματοποιήθηκε διαγνωστικός έλεγχος για την
επιβεβαίωση του γονοτύπου του κάθε ατόμου της
οικογένειας.
Ελήφθησαν κύτταρα αίματος από άτομα της γενεαλογίας, έγινε απομόνωση γενετικού υλικού και ακολούθησε
ενίσχυση του γενετικού τόπου που ελέγχει τη νόσο με PCR (30 κύκλοι αντιγραφής). Τα αποτελέσματα PCR
υποβλήθηκαν σε πέψη με EcoRl. Αυτά παρουσιάζονται στον παρακάτω Πίνακα.
ΑΤΟΜΟ Υπόμνημα 1: Όπου ο
αριθμός 1 εντός του πινάκα
Ζ.Β. Ι1 ΙΙ1 ΙΙ2 ΙΙ3 ΙΙ4 ΙΙ5 ΙΙ6 ΙΙ7 Ι2 σημαίνει πλήθος 230
αντιγράφων προϊόντων
6,000 1 1 1 1 1 PCR που προέκυψαν μετά
από πέψη τους από την
5.000 1 1 1 Π.Ε. EcoRl και έχουν
μήκος σε ζεύγη βάσεων
4.000 1 2 1 1 2 1 1 1 (ζ.β.) ίσο με αυτό που
παρουσιάζεται στην
3 000 αριστερή στήλη του
Πίνακα. Όπου ο αριθμός 2
2.000 1 2 1 1 2 1 1 1 εντός του πίνακα σημαίνει
2 x 230 αντίγραφα.
1.000 1 1 1 Να επανεξεταστεί η
απάντηση σας ως προς το
500 ερώτημα Α.
(2+2+8) Μονάδες 12
Δ3. Προκειμένου να
προσδιοριστούν οι ακριβείς θέσεις αναγνώρισης της EcoRI σε κάθε εκδοχή του γενετικού τόπου, που ελέγχει την
συγκεκριμένη νόσο, οι επιστήμονες, προχώρησαν σε επώαση των προϊόντων PCR των ατόμων ΙΙι και ΙΙβ με το
περιοριστικό ένζυμο BamHI. Στην τελευταία φάση των εργαστηριακών δοκιμών τους, οι επιστήμονες επώασαν τα
προϊόντα PCR των παραπάνω δυο ατόμων της οικογένειας και μετά δυο περιοριστικά ένζυμα μαζί EcoRI και
BamHI.
Τα αποτελέσματα τους δίνονται στον παρακάτω Πίνακα
Υπόμνημα 2: Όπου Π.Ε. στον πίνακα
σημαίνει Περιοριστική Ενδονουκλεάση. Όπου ο
αριθμός 1 εντός του πινάκα σημαίνει πλήθος
230 αντιγράφων προϊόντων PCR που
προέκυψαν μετά από πέψη τους από την Π.Ε.
EcoRI ή BamHI ή και των δύο μαζί. Όπου ο
αριθμός 2 εντός του πίνακα σημαίνει 2 x 230
αντίγραφα. Όπου ο αριθμός 3 εντός του
πίνακα σημαίνει 3 x 230 αντίγραφα.
Ποια ήταν τα συμπεράσματα των
επιστημόνων, ως προς τις ακριβείς θέσεις
αναγνώρισης της περιοριστικής
ενδονουκλεάσης EcoRI, στις διάφορες εκδοχές
του γενετικού τόπου του γονίδιου, που ελέγχει
την υπό μελέτη νόσο της συγκεκριμένης
οικογένειας που εξετάζεται εδώ;
Μονάδες 5
2021 Α
ΘΕΜΑ Δ
Ο Παναγιώτης και ο Μιχάλης είναι αδέλφια και μητέρα τους είναι η κα. Ρένα.
Η Ελπίδα και η Ασπασία είναι αδελφές και μητέρα τους είναι η κα. Ζαμπέτα.
Ο Παναγιώτης είναι παντρεμένος με την Ελπίδα και ο Μιχάλης με την Ασπασία. Το ένα από τα δυο ζευγάρια
(Μιχάλης και Ασπασία) μόλις απέκτησε δίδυμα, όπως και το άλλο ζευγάρι έχει επίσης δίδυμα. Τα νεογέννητα

1ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ - ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΕΙΟ 25

 είναι μονοζυγωτικά ενώ τα δίδυμα του δεύτερου ζευγαριού είναι ετεροζυγωτικά. Το ένα ζευγάρι δίδυμων είναι
κορίτσια και το άλλο ζευγάρι δίδυμων είναι αγόρια.
Μονοζυγωτικά δίδυμα: Δίδυμα που προκύπτουν από ένα μοναδικό γεγονός γονιμοποίησης (ένα ζυγωτό).
Ετεροζυγωτικά δίδυμα: Δίδυμα που προκύπτουν από δυο ταυτόχρονα αλλά ανεξάρτητα γεγονότα γονιμοποίησης
(δυο ζυγωτά).
Δίνονται οι καρυότυποι των τεσσάρων παιδιών:

α. Τι φύλο είναι κάθε παιδί; Αιτιολογήστε την απάντηση σας. Ποια είναι τα ζευγάρια των διδύμων (επιλέξτε του
καρυοτύπους με 1, 2, 3, 4) ;
Μονάδες 4
β. Δίνονται τα προϊόντα της πέψης με την δράση της EcoRI ενός ζεύγους ομολόγων χρωμοσωμάτων (ζεύγος 10 και
10’) από κάθε παιδί.
Στα αριστερά δίνεται
κλίμακα μήκους 8,5cm,
με το 0 να βρίσκεται στο
πάνω μέρος της σελίδας
και το 8,5 κάτω. Τα
θραύσματα που
εμφανίζονται στη
δεύτερη στήλη του
δευτέρου σχήματος
αφορούν την δοκιμασία
πέψης με EcoRI
αποκλειστικά για το
χρωμόσωμα 10 των
μονοζυγωτικών
δίδυμων.
i. Ποια παιδιά είναι
μονοζυγωτικά δίδυμα
και ποια ετεροζυγωτικά;
Αιτιολογήστε την
απάντηση σας.
Μονάδες 4
ii. Μπορούμε να
αποφανθούμε εάν τα
1ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ - ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΕΙΟ 26
 ετεροζυγωτικά δίδυμα διαθέτουν κάποιο όμοιο εκ καταγωγής χρωμόσωμα στο 10ο ζεύγος αυτοσωμικών
ομολόγων χρωμοσωμάτων τους;
Μονάδες 3
iii. Συγκρίθηκε το ζεύγος από το χρωμόσωμα 10 των μονοζυγωτικών διδύμων με τα χρωμοσώματα 10 των γονέων
τους με την πέψη με EcoRI και βρέθηκε ποια χρωμοσώματα 10 ή 10’ κληρονομήσαν τα δίδυμα από τους γονείς
τους. Πώς μπορεί να εξηγηθεί η εικόνα που εμφανίζει το χρωμόσωμα 10 του πατέρα;
Τόσο τα δίδυμα όσο και οι γονείς τους είναι καρυοτυπικώς και φαινοτυπικώς φυσιολογικά άτομα.
Μονάδες 4
iv. Μπορούμε να πούμε ότι το πλήθος των τμημάτων που εμφανίζονται ανά χρωμόσωμα αποτελεί κριτήριο του
μεγέθους του μορίου του DNA που πέπτεται από ένα περιοριστικό ένζυμο; Αιτιολογήστε την απάντηση σας.
Μονάδες 4
v. Πόσες φορές κόβει το ένζυμο περιορισμού που χρησιμοποιήθηκε καθένα από τα χρωμοσώματα 10 και 10’ των
μονοζυγωτικών διδύμων;
Μονάδες 3
vi. Ποια από τις δυο γιαγιάδες έχει μεταβιβάσει με πιθανότητα 100% γονίδια της σε όλα τα δίδυμα εγγόνια της;
Αιτιολογήστε την απάντηση σας.
Μονάδες 3
2021 Β
Β3. Το παρακάτω πλασμίδιο Α θα χρησιμοποιηθεί για την κλωνοποίηση του γονιδίου που κωδικοποιεί την
περιοριστική ενδονουκλεάση EcoRI ενώ το πλασμίδιο Β εντοπίζεται στα βακτήρια που θα χρησιμοποιηθούν ως
ξενιστές για την κλωνοποίηση του συγκεκριμένου γονιδίου. Τα βακτήρια διαθέτουν την ικανότητα μεταβολισμού
της λακτόζης εξαιτίας οπερονίου της λακτόζης στο κύριο βάκτηριακο DNA.

Να βρείτε και να αιτιολογήσετε τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να γίνει η επιλογή των βακτηρίων που
μετασχηματίστηκαν με το ανασυνδυασμένο πλασμίδιο;
Μονάδες 6
ΘΕΜΑ Δ
Στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης έγιναν τα τελευταία δυο χρόνια
προσπάθειες για την δημιουργία του εμβολίου κατά του
κορωνοϊού (ιού με γενετικό υλικό μονόκλωνο +RNA, που
φέρει άμεσα την γενετική πληροφορία, αλλά για την
μετάφραση του απαιτεί πρώτα την αντιγραφή του εντός του
κυττάρου ξενιστή), που προκαλεί την πανδημία.
Στα πλαίσια αυτής της έρευνας οι επιστήμονες-βιοτεχνολόγοι
δημιούργησαν cDNA βιβλιοθήκη του κορωνοϊού με σκοπό την
μελέτη των γονιδίων του, που κωδικοποιούν για τα αντιγόνα-
ακίδες στην επιφάνειά του. Σε μεταγενέστερο βήμα της
έρευνάς τους, έπρεπε να δημιουργήσουν ένα υβριδικό γονίδιο
ιού-ανθρώπου, που θα επέτρεπε την τοποθέτηση του ιικού
αντιγόνου-ακίδας στην επιφάνεια των ανθρώπινων κυττάρων,
χάρη στην ανθρώπινη πρωτεΐνη που τοποθετείται στην
κυτταροπλασματική μεμβράνη των κυττάρων μας και κείτεται
προς την εξωκυττάρια πλευρά.
α. Με δεδομένο ότι ο κορωνοϊός προσβάλλει τα πνευμονικά μας
κύτταρα, πώς έγινε δυνατή η δημιουργία cDNA βιβλιοθήκης

1ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ - ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΕΙΟ 27

 του κορωνοϊού; Αναφέρετε ονομαστικά τα βήματα που πραγματοποίησαν οι επιστήμονες για την δημιουργία
cDNA βιβλιοθήκης του ιού.
Μονάδες 5
Στο διπλανό σχήμα δίνεται ο φορέας κλωνοποίησης που χρησιμοποιήθηκε από τους ερευνητές. Ποια περιοριστική
ενδονουκλεάση χρησιμοποιήθηκε για τον ανασυνδυασμό, με δεδομένο ότι όλες λειτουργούν όπως και η EcoRI
ως προς τον τρόπο θραύσης και το μήκος της αλληλουχίας αναγνώρισης;
Μονάδες 1
Με ποιο τρόπο οι ερευνητές κατέστησαν δυνατό τον ανασυνδυασμό του δίκλωνου cDNA, στον φορέα
κλωνοποίησης;
Μονάδες 3
β. Εάν το παρακάτω μόριο RNA είναι το mRNA του γονιδίου του ιού που κωδικοποιεί για την ακίδα-αντιγόνο του, να
υποδείξετε με ένα απλό βέλος την πορεία της σύνθεσης του cDNA του, Από ή Προς το Ω, Από ή Προς το Ζ.
Αιτιολογήστε τη φορά του βέλους που σχεδιάσατε.
Μονάδες (1+3) 4

Σημείωση: Εντός του τμήματος 3x δεν υπάρχει κωδικόνιο λήξης.

γ. Το γονίδιο της ανθρώπινης κυτταροπλασματικής πρωτεΐνης είναι το παρακάτω:

Ποια/ποιες αλληλουχίες από τις παρακάτω προτεινόμενες θα επιλέξουν οι επιστήμονες προκειμένου να το

κλωνοποιήσουν in vitro; Αιτιολογήστε την επιλογή τους.
Μονάδες (2+3) 5

δ. Η ζητούμενη υβριδική πρωτεΐνη ακίδα ιού – κυτταροπλασματική πρωτεΐνη ανθρώπου έχει την παρακάτω δομή:
Μετά από πειράματα έχει αποδειχθεί
ότι η αντιγονική ιδιότητα της ιικής
ακίδας δεν επηρεάζεται όταν
απουσιάζουν λίγα αμινοξέα από το –
COOH άκρο της, όπως και ότι δεν
επηρεάζεται η εγκατάσταση στην
μεμβράνη των κυττάρων της
κυτταροπλασματικής πρωτεΐνης, όταν απουσιάζουν λίγα αμινοξέα του –ΝΗ3+ άκρου της.
Η αλληλουχία του 3΄ άκρου (της κωδικής αλυσίδας) του γονιδίου που κωδικοποιεί την ιική ακίδα είναι:
5’ ….CTTAAGGCCTAGGTACC… 3’
Η αλληλουχία του 5΄ άκρου (της κωδικής αλυσίδας) του γονιδίου που κωδικοποιεί την ανθρώπινη
κυτταροπλασματική πρωτεΐνη είναι:
5’…AGGCCTTAAGCCTAGGCTAGCAATGGTACC…3’
Οι επιστήμονες διαθέτουν την παρακάτω ομάδα περιοριστικών ενζύμων:
Ποια Περιοριστική Ενδονουκλεάση
(ΠΕ) χρησιμοποίησαν οι
επιστήμονες για να
δημιουργήσουν το υβριδικό
γονίδιο ιού-ανθρώπου που θα
κωδικοποιήσει την πρωτεΐνη που
θα εκθέτει την ιική ακίδα στην
μεμβράνη των κυττάρων ξενιστών
του ιού;
Αιτιολογήστε την απάντηση σας.
Μονάδες (2 +5) 7

1ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ - ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΕΙΟ 28