ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

Διαγώνισμα στην Ιστορία Προσανατολισμού Γ’ Λυκείου

Οι οικονομικές εξελίξεις κατά τον 19ο αιώνα (Β1-Β8)

ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ

Α1.1 Να δοθεί το περιεχόμενο των παρακάτω όρων:

α. Συνθήκη Κιουτσούκ – Καϊναρτζή (Μον. 5),
β. Εκδοτικό δικαίωμα (Μον. 5),
γ. Επάλληλα δικαιώματα επί της γης (Μον. 5),
(Μονάδες 15)

Α1.2. Να επιβεβαιώσετε ή να διαψεύσετε τις παρακάτω προτάσεις σημειώνοντας ένα Σ ή

ένα Λ αντίστοιχα:
1. Η τελική νομοθετική ρύθμιση του προβλήματος των εθνικών γαιών πραγματοποιήθηκε
το 1880-1881.
2.Η έλλειψη κεφαλαίων και τεχνογνωσίας αποτελούσε ανασταλτικό παράγοντα για την
ανάπτυξη της βιομηχανικής δραστηριότητες.
3. Η Εθνική Τράπεζα αποτέλεσε το κυρίαρχο τραπεζικό συγκρότημα στον ελληνικό χώρο για
πολλές δεκαετίες.
4. Στον τομέα του εμπορίου το βασικό πρόβλημα της χώρας ως το 1913 ήταν η αρνητική
σχέση ανάμεσα στην αξία των εισαγωγών και των εξαγωγών.
5. Η Εθνική Τράπεζα ιδρύθηκε το 1841 και πρώτος διοικητής υπήρξε ο Γ. Σταύρου.
(Μονάδες 5)

ΘΕΜΑ Β
Β1. Με ποιες χώρες η Ελλάδα ανέπτυξε εμπορικούς δεσμούς κατά τον 19ο αιώνα;
Β2. Ποιοι υπήρξαν οι ενισχυτικοί και ανασταλτικοί παράγοντες στην κατασκευή του οδικού
δικτύου κατά τα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού;
Β3. Ποια υπήρξε η πορεία της ελληνικής ναυτιλίας κατά το 19 ο αιώνα και ποιοι παράγοντες
βοήθησαν στην ανάπτυξή της;
(Μονάδες 30, 3*10)

ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ

ΘΕΜΑ Γ1
Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από τα κείμενα
που σας δίνονται, να απαντήσετε στις εξής ερωτήσεις: (Πανελλήνιες 2018)

α. Ποιες προσδοκίες καλλιεργούσε η ιδέα της ανάπτυξης του

σιδηροδρομικού δικτύου στην Ελλάδα τον 19ο αιώνα; (Μονάδες 10)

β. Ποια ήταν η επέκταση του σιδηροδρομικού δικτύου μέχρι και την πρώτη
δεκαετία του 20ού αιώνα και ποιες δυσκολίες συνάντησε στην
πραγματοποίησή της; (Μονάδες 7)

γ. Σε ποιο βαθμό εκπληρώθηκαν οι αναπτυξιακές προσδοκίες που γέννησε

η κατασκευή του σιδηροδρομικού δικτύου στην Ελλάδα; (Μονάδες 8)
(Μονάδες 25)

Επιμέλεια ύλης: Παναγιώτα Σκρέττα

 ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΚΕΙΜΕΝΟ Α

Τοιουτοτρόπως [εννοείται: με την κατασκευή σιδηροδρομικού δικτύου] δε οι γεωργοί θα

ηύξανον τας εργασίας των, θα κέρδαινον περισσότερα, και φυσικώ τω λόγω θα εβελτιούτο
ο υλικός και ηθικός βίος των, και η ανταλλαγή των προϊόντων [...] θα ηύξανε την ποιότητα,
την ποσότητα και το κέρδος. Επειδή δε την γεωργίαν παρακολουθούσι πάντοτε αι τέχναι
και η βιομηχανία, ως και τανάπαλιν, πολλών γεωργικών προϊόντων, μεταβαλλομένων εις
βιομηχανικά προϊόντα, θα ανεπτύσσοντο συγχρόνως αι τέχναι και η βιομηχανία. Τα έως
τότε δε εισαγόμενα ομοειδή προϊόντα θα έπαυον, και το εκ τούτων περίσσευμα των
χρημάτων μας προ κύπτον θα το μεταχειριζόμεθα εις προμήθειαν νέων προϊόντων ξένων ή
εγχωρίων.

 αι τέχναι = χειρωνακτικά επαγγέλματα.

Α.Ν.Βερναρδάκης, Περί του εν Ελλάδι εμπορίου, Αθήνα 1885, στο Αξιολόγηση των μαθητών
στο μάθημα Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας, Αθήνα 1999, σ. 40.

Το κείμενο αποδόθηκε στο μονοτονικό, διατηρήθηκε όμως η ορθογραφία του.

ΚΕΙΜΕΝΟ Β
ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΟΙ, 1869-1907
Έτος Χιλιόμετρα
δικτύου
1869 9
1883 22
1885 222
1889 640
1892 900
1897 970
1903 1.132
1904 1.335
1907 1.372

Γ. Δερτιλής, Ιστορία του Ελληνικού κράτους . 1830-1920, τόμος Β’, Αθήνα 2005, σ. 676.

Ο πίνακας προσαρμόστηκε για τις ανάγκες της εξέτασης.

ΚΕΙΜΕΝΟ Γ

Από πολλές [...] απόψεις, η χρησιμότητά τους [ενν. των σιδηροδρόμων] για μια διαδικασία
μετάβασης ήταν αμφισβητήσιμη, αν όχι τελείως αρνητική. Το ολικό μήκος γραμμών [...]
δείχνει ότι η ένεση επενδύσεων δεν ήταν αρκετή για να δημιουργήσει συνθήκες
οικονομικής απογείωσης. Αλλά και μεγαλύτερες να ήταν οι επενδύσεις, πάλι θα ήταν
σχεδόν άχρηστες. Η κατασκευή σιδηροδρόμων δεν μπορούσε να παίξει τονωτικό ρόλο για
ανύπαρκτους βιομηχανικούς κατασκευαστές δικτύου και τροχαίου υλικού ούτε ήταν

Επιμέλεια ύλης: Παναγιώτα Σκρέττα

 ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

αρκετά ισχυρό κίνητρο για να δημιουργηθούν τέτοιες βιομηχανίες σε μια χώρα που δεν
είχε σίδερο και κάρβουνο. [...]
Ακόμα και στον τομέα των μεταφορών η εισφορά του σιδηροδρόμου στην ανάπτυξη της
χώρας δεν ήταν αποφασιστική, όχι μόνο γιατί το δίκτυο δεν είχε παντού το ίδιο πλάτος
γραμμών αλλά κυρίως γιατί είχε κατασκευαστεί, με κάποια ελαφρότητα, έτσι που να
εξυπηρετεί κυρίως παράλιες περιοχές. Ο ανταγωνισμός της ναυτιλίας θα ήταν ίσως
μικρότερη απειλή σ’ εποχή οικονομικής άνθησης ̇ έφτασε να είναι σοβαρό εμπόδιο στις
συνθήκες οξύτατης κρίσης, που είχαν προξενήσει ένα πόλεμο τιμών στην αγορά των
ναυτικών μεταφορών.

Γ. Δερτιλής, Κοινωνικός μετασχηματισμός και στρατιωτική επέμβαση. 1880 -1909, Αθήνα

1977, σ. 78-79.

ΘΕΜΑ Δ1 Λαμβάνοντας υπόψη το κείμενο του βιβλίου σας και το περιεχόμενο των
παρακάτω πηγών, να παρουσιάσετε τις ενέργειες των ελληνικών κυβερνήσεων προς
ενθάρρυνση των επενδύσεων για την εκμετάλλευση του ελληνικού υπεδάφους.

(Μονάδες 25)

ΠΗΓΗ 1

Εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου

Από τον ορυκτό πλούτο της χώρας είχε αξιοποιηθεί ως τα μέσα του αιώνα (σημ: 19ου
αιώνα) κυρίως η σμύριδα της Νάξου ,που αποτελούσε εξαγώγιμο προϊόν. Με το νόμο ΣΒ΄
της 18ης Ιουλίου 1852, η εκμετάλλευση των ορυχείων είχε δοθεί ύστερα από δημοπρασία
στον Άγγλο Ρίτσαρντ Άμποτ με ευνοϊκούς όρους για το δημόσιο. Η παραγωγή σμύριδα
έφθασε το 1856 τις 40.000 καντάρια, ενώ το 1859 η εξαγωγή της απέφερε 256.424 δρχ.

……………………………………………………………………………………………………………

Για την προώθηση της αξιοποιήσεως του ορυκτού πλούτου της χώρας είχαν γίνει τότε
ειδικές μελέτες. Στα 1859 για παράδειγμα μια μελέτη του Γερμανού Έντουαρντ Χάιντερ για
τη «γη της Σαντορίνης» μεταφράστηκε από τα γερμανικά στα γαλλικά και τυπώθηκε από
την ελληνική κυβέρνηση για να προβληθούν οι ιδιότητές της για χρήση σε υδραυλικά έργα.

……………………………………………………………………………………………………………

Μια θετική προσπάθεια για την άρση των εμποδίων στον τομέα ορισμένων βιομηχανικών
υλών σημειώθηκε το 1867 με την ψήφιση του νόμου «περί μεταλλείων και ορυκτών». Ο
νόμος εκείνος σκοπός είχε να ενθαρρύνει τις ξένες επενδύσεις και να στρέψει την εγχώρια
αποταμίευση στην εκμετάλλευση του πλούτου της ελληνικής γης. Πραγματικά μέσα σε λίγα
χρόνια από την ψήφιση του νόμου σημειώθηκε ένας πρωτοφανής για τα ελληνικά χρόνια
πυρετός για την έρευνα και εκμετάλλευση του ελληνικού υπεδάφους.

Όπως γράφει ο τότε τμηματάρχης της Δημόσιας Οικονομίας του Υπουργείου Εσωτερικών Α.
Μανσόλας, «η μεταλλευτική βιομηχανία εξήγειρε την δραστηριότητα και την κερδοσκοπική
των πολιτών τάση, πανταχού δε σχεδόν της Ελλάδος περιέτρεχον τα όρη και τας κοιλάδας

Επιμέλεια ύλης: Παναγιώτα Σκρέττα

 ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

προς ανίχνευσιν του υπό την επιφάνειαν αυτών, κατά την ιδέαν των απλουστέρων,
υποκρυπτομένου πλούτου, εξ ου ωνειροπωλούντο αμύθητα κέρδη». Από το 1867 ως το
1875 υποβλήθησαν στο υπουργείο Εσωτερικών 1.086 αιτήσεις για την παραχώρηση
μεταλλείων και ορυχείων εκτάσεως εκατομμυρίων στρεμμάτων. Από τις αιτήσεις αυτές
εγκρίθηκαν 359, αλλά σε 40 από αυτές ενεργήθηκαν σχετικές έρευνες, και στα τέλη του
1875 παρέμειναν σε λειτουργία μόνο 9.

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΓ΄, σσ. 180-181, 312

ΠΗΓΗ 2
Δια του Β.Δ. της 22 Οκτωβρίου 1881 συνεστάθη ανώνυμος «Ελληνική εταιρία των
μαρμάρων της Πάρου» με μετοχικόν κεφάλαιον εκ 3.500.000 δρχ. ν. εις χρυσόν προς
καλλιέργειαν των λατομείων των λευκών μαρμάρων της Πάρου.

……………………………………………………………………………………………………………

Εν Πεντέλη σήμερον εξορύττονται μάρμαρα … Περί τα τέλη του 1882 συνεστάθη εις τα
περίχωρα των Αθηνών εργοστάσιον, όπερ κατεργάζεται, σχίζει και στιλβώνει το μάρμαρον
λίαν επιτυχώς και καταγινόμενον κυρίως εις τα τη επιπλοποία χρήσιμα μάρμαρα, ανάλογα
δε πράττει, κυρίως όμως δια οικοδομάς, έτερον μηχναικόν μαρμαρουργείον παρά τον
Ιλισσόν.

Α. Ν. Βερναρδάκη, Περί του εν Ελλάδι Εμπορίου, σσ. 59, 61

ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ!!!

Επιμέλεια ύλης: Παναγιώτα Σκρέττα