Research Article / Araştırma Makalesi

Yan Metinsel Görünürlük ve Metin Dışı Görünürlük Üzerinden Çevirmen Celal Üster’in
Çeviri Politikası
Translation Policy of Celal Üster Throughout His Paratextual and Extratextual Visibility

Halise Gülmüş Sırkıntı*

Abstract: This study aims to examine Celal Üster’s translator profile and translation policy, who has
contributed greatly to the Turkish literary system, through his paratextual and extratextual visibility. The
conceptual framework of this study consists of the concepts of paratextual visibility and extratextual
visibility, which were put forward by Kaisa Koskinen and are based on the views of Lawrence Venuti. In the
study, firstly, his autobiography is analyzed in line with his translation experience and his translations are
described. Then, Üster’s translation policy is analyzed within the concepts of Koskinen's paratextual and
extratextual visibility and his translation competencies were questioned in line with PACTE’s translation
sub-competencies. While Üster’s paratextual visibility is analyzed throughout his translator's prefaces,
postfaces, translator's notes, interviews he has given on his translations and his book on translation
experiences titled Bir Çevirgenin Notları; his extratextual visibility is scrutinized by means of other people’s
thoughts on Üster’s translations in the book titled Celal Üster İçin: Çeviri Uğraşında 50 Yıl. From the results,
it is clear that he approaches translation from a broad perspective, and he is competent in both source and
target languages and is aware of the importance of source text analysis, and he doesn’t see translation as a
secondary product. It is obvious that he has all five sub-competencies put forward by PACTE. All these
competencies are expected to be acquired by the translator trainees in the department of Translation Studies;
so, it is obvious that even though Üster didn’t graduate from Translation Studies department, he has these
competencies thanks to the experience he gained in 50 years.
Structured Abstract: This present study aims to scrutinize the translation policy and the translator profile of
Celal Üster, one of the most prominent translators in Turkey, throughout his paratextual and extratextual
visibility. As he translated nearly 90 works into Turkish, he is known to be one of the prolific translators in
the Turkish literary system. He is not only a qualified translator but also an editor, a publisher, and a
journalist. He is chosen for this study as he spent 50 years translating different literary works into Turkish,
managed different publishing houses, and wrote columns in different newspapers. Üster’s translation policy
is analyzed within the concepts of Koskinen's paratextual and extratextual visibility and his translation
competencies were questioned in line with PACTE’s translation sub-competencies. So, the conceptual
framework of this study comprises paratextual and extratextual visibility which were put forward by Kaisa
Koskinen (2000) and PACTE’s (2003) translation sub-competencies (bilingual, extra-linguistic, knowledge
about translation, instrumental and strategic). Koskinen mentions three kinds of visibility: textual,

*Dr. Öğr. Üyesi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, İngilizce Mütercim Tercümanlık Bölümü
Asst. Prof. Dr., Fatih Sultan Mehmet Foundation University, Faculty of Literature, Translation and Interpreting
Department
0000-0002-6585-5961
[email protected]
Cite as/ Atıf: Gülmüş Sırkıntı, H. (2022). Yan metinsel görünürlük ve metin dışı görünürlük üzerinden çevirmen
Celal Üster’in çeviri politikası. Turkish Studies - Language, 17(2), 761-774.
https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.57816
Received/Geliş: 28 February/Şubat 2022 Checked by plagiarism software
Accepted/Kabul: 25 June/Haziran 2022 © Yazar(lar)/Author(s) | CC BY- NC 4.0
Published/Yayın: 30 June/Haziran 2022
760 Halise Gülmüş Sırkıntı

paratextual, and extratextual. In this study, only paratextual and extratextual visibility of Üster are examined.
Paratextual visibility of the translator can be tracked in the translator's notes, prefaces, postfaces, and
forewords. On the other hand, extratextual visibility is not associated with the translators themselves, but
“others dealing with translations” (Koskinen, 2000, p. 99). So, extratextual visibility can be traced by means
of others’ statements about the selected translations.
In this study, Üster’s paratextual visibility is scrutinized throughout his translator's prefaces,
postfaces, translator's notes, interviews that he has given on his translations and his autobiography. In his
book, titled Bir Çevirgenin Notları (2019), he describes his own translation experiences and summarizes his
fifty-years spent translating. Between the lines of the work, there are Üster's experiences and views on
translation which makes the book a research object for this study. It is found out that Üster (2019, s. 169)
believes that in order to translate a writer who grew up in a different society and a different historical period
into his own language, the translator must know the author well and must be knowledgeable in both
languages and cultures. Üster (2019, p. 51) asserts that the position of translators and translated works is not
secondary by saying “translators contribute to the enrichment of our literature”. As can be seen from his
saying, he is of the opinion that translations are not faithful copies of the source texts. According to Üster
(2019, p. 131), when it comes to literary translation “all the works of an author should be translated into the
target language by the same translator”, which means he thinks that the translator has a style as well as the
author. This indicates the importance Üster puts on translators and he accepts that the translator's voice is
visible in the translation. Üster, who translated George Orwell's both 1984 and Animal Farm into Turkish,
believes that the better the translator understands the author, the more successful the translations will be. He
wrote prefaces for both of his translations and introduced the author and the books to Turkish readers. In his
preface, Üster states that the necessity of retranslating 1984 is due to the change in the perspective towards
translation. Üster (2019, p. 138) emphasizes that Orwell used different styles in his two works and the
translator who will translate these two works should distinguish the stylistic difference between them and
reflect this difference in his translation. This shows that he is a translator who prioritizes the style of the
literary works. When Üster’s translation policy is analyzed within the context of his paratextual visibility, it
is observed that he always reads the source text thoroughly, researches the author of the source text and the
period it was written, analyzes the source text, and believes that being competent in the source and target
languages and cultures especially in literary translation is one of the requirements of translation. He is of the
opinion that the source text and the translation are products that need each other. When his translation policy
is analyzed within the context of his extratextual visibility, it is found out that he is competent in Turkish, he
can find creative solutions for the translation problems that he encountered, he analyzes the source text
before starting his translation, and do research on the author of the source text. It is obvious that translations
are equally important as the source texts for Üster.
As a result of the research carried out in this study, it is observed that the paratextual and
extratextual visibility of Üster are parallel; as a qualified translator he is competent in source and target
languages, he always works hard to be competent in the source culture to understand the text better, he
prioritizes source text analysis, and he is aware of the importance of translation. The results indicate that
Üster has all five sub-competencies put forward by PACTE. Considering that all these competencies are
expected to be acquired by the translators of the future in the department of Translation Studies, it can be said
that Üster achieved this awareness with the experience he gained in 50 years.
Key Words: Translation Studies, Celal Üster, translator’s visibility, paratextual visibility, extratextual
visibility

Öz: Bu çalışma, Türk yazın dizgesine yaklaşık doksan çeviri eser kazandırmış, aynı zamanda yayıncılık ve
gazetecilik alanlarında da önemli işlere imza atmış olan Celal Üster’in çevirmen profilini ve çeviri
politikasını yan metinsel ve metin dışı çevirmen görünürlüğü üzerinden irdelemeyi amaçlamaktadır.
Çalışmanın kavramsal çerçevesini, Kaisa Koskinen’in Lawrence Venuti’nin görüşlerinden yola çıkarak
ortaya koyduğu yan metinsel görünürlük [paratextual visibility] ve metin dışı görünürlük [extratextual
visibility] kavramları oluşturmaktadır. Çalışmada öncelikle Üster’in öz yaşam öyküsü çevirmenliği
doğrultusunda yorumlanarak incelenmekte ve Türk yazın dizgesine kazandırdığı çeviri eserler
betimlenmektedir. Ardından, Koskinen’in (2000: 99) yan metinsel görünürlük ve metin dışı görünürlük
kavramları doğrultusunda Üster’in çeviri politikası incelenmektedir. Üster’in çeviri üzerine verdiği

Turkish Studies - Language, 17(2)

Yan Metinsel Görünürlük ve Metin Dışı Görünürlük Üzerinden Çevirmen … 761

röportajları, çevirilerine eklediği ön söz, son söz ve dipnotları ile çeviri deneyimlerini anlattığı Bir
Çevirgenin Notları başlıklı eseri üzerinden yan metinsel görünürlüğü, çevirmenliği ve yayıncılığı üzerine
kaleme alınan Celal Üster İçin: Çeviri Uğraşında 50 Yıl başlıklı eserden yola çıkılarak ise metin dışı
görünürlüğü araştırılmakta, Üster’in çevirmen profili ve çeviri politikası tartışılmaktadır. Üster’in yan
metinsel ve metin dışı görünürlüğünün incelenmesi sonucunda her ne kadar Üster Çeviribilim/ Mütercim
Tercümanlık bölümlerinden mezun bir çevirmen olmasa da elli yıl boyunca edindiği çeviri tecrübesi ile tıpkı
bu bölümlerde geleceğin çevirmenlerine kazandırılması amaçlanan çeviriye geniş açıdan yaklaşabilme,
kaynak metin analizi yapabilme, yazarı, dönemi detaylı bir şekilde araştırabilme, çeviriyi ikincil bir ürün
olarak görmeme, çevirinin anlam aktarımının çok daha ötesinde bir edim olduğunun farkında olma yetilerini
kazanmış, bilinçli bir çevirmen olduğu görülmüştür.
Anahtar Kelimeler: Çeviribilim, Celal Üster, çevirmen görünürlüğü, yan metinsel görünürlük, metin dışı
görünürlük

Giriş
Gideon Toury’nin ortaya koyduğu betimleyici Çeviribilim çalışmaları sayesinde çeviri
ürünler üzerine gerçekleştirilen çalışmalar alanyazında artmış olsa da çevirmenlerin inceleme
nesnesi olarak ele alındığı çalışmaların alana kazandırılmasıyla Çeviribilim açısından daha
bütüncül sonuçlar elde edilebileceği söylenebilir. Bir çevirmenin çeviri eserlerinin ve çeviri üzerine
ortaya koyduğu söylemlerinin incelenmesiyle, çevirmen profili bütüncül ve betimleyici bir
yaklaşımla ortaya çıkarılabilecektir. Çeviri alanına önemli katkıları olmuş üretken çevirmenlerin
profillerinin çıkarılmasının ve çeviri politikalarının incelenmesinin hem çeviri tarihinin hem de
çeviri yazın dizgesinin tahlilini çıkarmada katkısı olacağı düşünülmektedir. Bu yaklaşımla kaleme
alınan bu çalışmada, Türk yazın dizgesinin üretken çevirmenlerinden biri olan ve 90’a yakın eseri
Türkçeye kazandırmış olan Celal Üster araştırma nesnesi olarak seçilmiştir. Gerek gazetelerde
kaleme aldığı köşe yazıları ile yazın dizgesine kattığı özgün eserleri ile gerekse 50 yılı aşkın çeviri
deneyiminde ortaya koyduğu çeviri eserlerle Üster’in incelenmesi gereken bir çevirmen olduğu
düşünülmektedir.
Bu çalışmada, Üster’in özellijle yan metinsel ve metin dışı görünürlüğü üzerine
odaklanılmaktadır. Üster’in yan metinsel görünürlüğü, Hayvan Çiftliği (2012), 1984 (2016), Dr.
Jekyll ile Bay Hyde (2015), İnsanın Özü (1991), İngiliz ve Amerikan Edebiyatında Kısa Öykülerin
Büyük Ustaları (2016) başlıklı çevirilerine eklediği ön söz ve son sözleri, çevirmen notları,
çevirileri üzerine verdiği röportajlar (Kakı, 2017; Altunok, 2018) ve çeviri deneyimlerini anlattığı
Bir Çevirgenin Notları (2019) başlıklı eserinden yola çıkılarak araştırılmaktadır. Metin dışı
görünürlüğü ise Üster’in yayıncılığı ve çevirmenliği üzerine alandan isimlerin kaleme almış olduğu
Çelal Üster İçin: Çeviri Uğraşında 50 Yıl (2018) başlıklı eserde Üster’in çeviri yaklaşımlarına dair
oluşturulan söylemler üzerinden incelenmektedir. Yan metinsel ve metin dışı görünürlüğü mercek
altına alınan Üster’in betimleyici bir yaklaşımla çeviri politikası ve çevirmen profilinin açığa
çıkarılması amaçlanmaktadır. Aynı zamanda incelemede elde edilen veriler doğrultusunda, Üsterin
yan metinsel ve metin dışı görünürlüğü odağında PACTE (2003, s. 43-66) grubunun ortaya
koyduğu beş çeviri edincinden hangilerine sahip olduğu ortaya çıkarılacaktır.
Kavramsal Çerçeve
90'lı yıllara gelindiğinde Çeviribilim alanında en çok tartışılan konulardan biri haline gelen
konu “çevirmen görünürlüğü” [visibility] olmuştur. Kuramsal olarak çevirmen görünürlüğüne en
çok eğilen, çevirmenin görünmezliğine eleştirel bir bakış açısıyla yaklaşan Çeviribilim
araştırmacısı ise Lawrence Venuti'dir. Venuti’ye göre (1995), çevirmenler akıcı çeviriler ortaya
koyarak yerlileştirme politikası izlerler ve kendilerini görünmez kılarak hâkim ideolojiye hizmet
ederler. Çevirdiği eserde kaynak kültürü yok etmeyerek yabancılaştırma çevirisi kullanan
çevirmenler ise kendilerini görünür kılarlar. Bu iki yoldan Venuti’nin (1995, 13) tercih edilmesini
öğütlediği çevirmenin görünür olmasıdır. Sömürgecilik sonrası yaklaşımların temsilcilerinden olan

www.turkishstudies.net/language
762 Halise Gülmüş Sırkıntı

Venuti, İngilizceye yapılan çevirilerde Anglo-Amerikan okura daha akıcı metinler sunmak adına
yerel öğelerin atılarak İngilizce kaleme alınmış izlenimi verilen metinler ortaya konulduğunu
belirtmektedir. Venuti, İngilizceye gerçekleştirilen bu akıcı çevirilerin aslında eşit olmayan güç
ilişkilerini perçinlediği ve asimilasyona neden olduğunu vurgular. Venuti'ye göre yerlileştirme
stratejisi asimilasyonu beraberinde getirmektedir. Venuti'nin bu yaklaşımını tamamen edebi
çevirilere dayandırdığını bu anlamda kısıtlayıcı olduğunu vurgulayan Koskinen'e göre günümüzde
İnternet, telefon gibi insanların günlük pratiklerinde çok fazla kullandıkları mecralar varken
edebiyatın algı şekillendirmede bu derece önemli olmadığı kanısındadır. Venuti'nin çevirmenlerin
hem yabancılaştırma stratejisine yönelmesini hem de özellikle yabancı metinleri çeviri için
seçmelerini öğütlemesini de gerçekçi bulmayan Koskinen (58), Venuti'nin bu bakış açısıyla iş
veren, yayıncı, okur gibi çevirinin diğer eyleyenlerini de hesaba katmadığını belirtir. Bir çevirinin
yerlileştirme ya da yabancılaştırma stratejilerinden hangisini uygulandığını belirlemenin zor
olduğunu vurgulayan Koskinen, Çeviribilimin ikiliklerden sıyrılması gerektiği kanısndadır (96).
Görünürlük kavramının farklı çeviribilim araştırmacıları tarafından farklı şekillerde incelendiğini
belirten Koskinen, kendi görünürlük tanımını yaparak görünürlüğü üç başlık altında inceler.
Kaisa Koskinen’e (2000) göre çevirmenin görünürlüğü üç açıdan ele alınabilir: metinsel
görünürlük [textual visibility], yan metinsel görünürlük [paratextual visibility] ve metin dışı
görünürlük [extratextual visibility] (s. 99). Çevirmenin metinsel görünürlüğü ile Koskinen,
çevirmenin mevcudiyetini metin düzeyinde, çeviri metnin kendisinde aranabilir oluşundan
bahsetmektedir. Çeviri bir metinde “çevirmenin görünürlüğünden kaçmak olanaksız”dır (Arrojo,
1997, s. 28). Az ya da çok her çeviride çevirmen görünürlüğünün mevcut olduğu kanısında olan
Koskinen (2000, s. 99), çeviri ürün incelenerek metinsel görünürlüğün araştırılabileceğini belirtir.
Yan metinsel görünürlük ise çevirmenin asıl çeviri metnin dışında çeviri üzerine ortaya koyduğu
ifadeler üzerinden araştırılmaktadır (Koskinen, 2000, s. 99). Başlık, alt başlık, ön söz, son söz,
dipnot, epigraf, çizim, kitap kapağı gibi metni destekleyen diğer unsurlar yan metin olarak
adlandırılmaktadır (Genette, 1997, s. 3). Bu bağlamda, çevirmenin çeviriye eklediği çevirmen
notları, çeviri sürecine dair kimi önemli detayları okurlarla paylaştığı çevirmen ön söz ve son
sözleri, çevirileri üzerine verdiği röportajlar, gerçekleştirdiği söyleşiler ile çeviri deneyimleri
üzerine kaleme aldığı metinler çevirmenlerin yan metinsel görünürlüğünün incelenebileceği
kaynaklardır (Koskinen, 2000, s. 99). Kapakta çevirmen adının olup olmaması, eserin çeviri olarak
sunulup sunulmadığı da çevirmenin yan metinsel görünürlüğünün diğer göstergeleridir.
Çevirmenin çeviri üzerine ortaya koyduğu tüm bu söylemler çevirmeni görünür kıldığı gibi söz
konusu çevirmenin çeviriye bakışını anlamada da önemli bir kaynak olarak göze çarpmaktadır.
Üçüncü tür olan metin dışı görünürlük, bir çevirmenin çeviri ürünlerine ya da çeviri yaklaşımına
dair başka kişilerin ortaya koyduğu düşünceler, yorumlar, eleştiriler üzerinden incelenmektedir
(Koskinen, 2000, s. 99-100). Metin dışı görünürlüğün inceleneceği söylemler de çevirmenin çeviri
yaklaşımının dışardan gözlerden nasıl göründüğünü gözler önüne sermesi açısından önemlidir.
Üç alt başlık altında incelediği görünürlük kavramının bu sayede edebiyat dışı metinlerde
de uygulanabilir olacağını belirten Koskinen'in yan metinsel görünürlük ve metin dışı görünürlük
kavramları bu çalışmada bir çevirmenin çeviri politikasını açığa çıkarmada kullanılmaktadır. Aynı
zamanda, Üster’in yan metinsel görünürlüğü yani kendisinin çeviri üzerine ortaya koyduğu
söylemler ile Üster’in çevirileri üzerine başka isimlerin kaleme aldığı söylemlerin ne ölçüde
örtüştüğü incelenmekte ve PACTE (2003, s. 43-66) grubunun ortaya koyduğu beş alt edinçten yan
metinsel ve metin dışı görünürlüğü doğrultusunda hangilerine sahip olduğu belirlenmektedir.
PACTE’nin araştırmalar sonucunda ortaya koyduğu beş alt edinç iki dillilik alt edinci [bilingual
sub-competence], dil dışı alt edinci [extra-lingual sub-competence], çeviri bilgisi alt edinci
[knowledge about translation sub-competence], araçsal alt edinç [instrumental sub-competence],
stratejik alt edinç [strategic sub-competence] oluşmaktadır (Eser, 2015). Üster’in bu alt
edinçlerden hangilerine sahip olduğu yan metinsel öğeler ve metin dışı öğeler doğrultusunda
incelenmektedir.

Turkish Studies - Language, 17(2)

Yan Metinsel Görünürlük ve Metin Dışı Görünürlük Üzerinden Çevirmen … 763

Türk Yazın Dizgesinde Celal Üster

1947 İstanbul doğumlu olan Celal Üster, İngiliz Erkek Lisesi’nde öğrenim görmüş, çeviri
yapmaya daha bir lise öğrencisiyken merak salmış ve sonraları öğrencisi olduğu Robert Koleji’nin
çıkardığı Türkiye’nin ilk edebiyat dergilerinden olan İzlerimiz başlıklı dergide ise ilk çevirilerini
yayımlamıştır (Üster, 2019, s.16). İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, İngiliz Dili ve
Edebiyatı Bölümü’nde eğitim alan Üster, bu bölümde Berna Moran, Mina Urgan, Cevat Çapan,
Akşit Göktürk ve Murat Belge gibi çeviri alanında ses getiren isimlerden dersler alma fırsatına
erişmiştir. Üster, hocaları öyle zorlu eserleri Türkçeye kazandırırken kendisinin de onlardan
fazlasıyla etkilendiğini belirtir (Üster, 2019). Gerek İngiliz Erkek Lisesi’nde ve Robert Koleji’nde
aldığı dil eğitimi hesaba katıldığında gerekse üniversite eğimini dil alanında almış olması
dolayısıyla kendisinin dil alanında eğitimli bir çevirmen olduğunu söylemek mümkündür.
Üster, 1960'lardan itibaren profesyonel anlamda çeviriler yapmaya başlamıştır. Mehmet
Fuat’ın kurduğu Yeni Dergi başlıklı sanat ve edebiyat dergisini Ülkü Tamer (2017, s. 152) “Yeni
Dergi bir okuldu, Memet Fuat ise bir öğretmen” olarak tanımlamaktadır. Dönemin edebiyat
alanındaki ünlü isimlerinin mensubu olduğu bu dergide, Üster’in yayımlanan ilk çevirisi Juan
Rulfo’nun Bize Toprak Verdiler başlıklı eseri olur. Memet Fuat (1970), Yeni Dergi’de Celal Üster
için şu sözleri sarf eder: “Çalışmalarını sürdürürse çok iyi bir çevirmen olacağını sandığımız Celal
Üster İngiliz Filolojisi’nde öğrenci…” Fuat’ın bu söyleminden Üster’in daha çeviriye başladığı ilk
yıllarda bile dikkat çeken bir çevirmen olduğu anlaşılmaktadır.
Yeni Dergi’nin ardından yine Memet Fuat’ın kurduğu Aydınlık Yayınları ile çalışmaya
başlayan Üster, 1980'lerde çok sayıda Marx, Engels, Lenin, Stalin gibi yazarların kitaplarının
Türkçe'ye aktarılmasında önemli rol oynamış ve bu eserlerin yasaklı olduğu o dönemlerde çeşitli
mahlaslar kullanarak çeviri çalışmalarını sürdürmüştür. Söz konusu yıllarda Sabahattin Eyüboğlu,
Can Yücel, Cevat Çapan ve Akşit Göktürk gibi isimlerin çevirilerini büyük bir dikkatle okuduğunu
belirten Üster (2019, s. 51), bu çevirilerden bir şeyler öğrenmeye çalıştığını, çevirilerdeki dil
kullanımlarını inceleyerek dilin olanaklarını sorguladığını vurgulamaktadır. Üster’in çeviriye
başladığı ilk yıllarda dahi dil konusunda araştırmacı ve sorgulayıcı bir tavır takındığı
gözükmektedir. Yeni Dergi’de yayımladığı Juan Rulfo çevirilerine yenilerini ekleyen Üster’in ilk
çeviri kitabı Bize Toprak Verdiler başlığıyla E yayınlarından 1971 yılında yayımlanır.
Genellikle çevireceği yazarları kendisi seçen Üster, o dönemlerde çeviri işlerinin
şimdikinden çok daha farklı şekilde işlediğini şu sözlerle belirtir:
“Eskiden, örneğin 1960’lı, 1970’li yıllarda yayınevlerinin kitap seçiminde
çevirmenlerin çok daha fazla payı vardı. Ben de o yıllarda, çoğunlukla kendi seçtiğim
ve yayınevine kabul ettirdiğim kitapları çevirme olanağı buldum. Şimdilerde de benim
önerdiğim kitaplar oluyor ama genellikle yayınevi öneriyor bu kitabı bana, ben de
kafama yatarsa çeviriyorum” (Üster, 2019)
Yukarıdaki söylemden, geçmişte çevirmenlere daha fazla alan tanındığını vurgulayan
Üster’in günümüzde gelinen noktada çevrilecek eserler üzerinde çevirmenin söz hakkının
azalmasından rahatsızlık duyduğu anlaşılmaktadır. 1980'lerden itibaren Cumhuriyet Kitap dergisini
yönetmeye başlayan Üster, 1983 yılında George Thomson’ın Tarihöncesi Ege adlı eserinin
çevirisiyle Yazko çeviri dergisinin Azra Erhat Ödülü’ne değer görülür.
Ayşe Sarısayın (2018, s. 25), Celal Üster’in kendisine 80 civarı çevirisinin olduğunu
söylediğini belirtir. Milli Kütüphane üzerinden Celal Üster adına gerçekleştirilen taramada farklı
basımlar dâhil olmak üzere toplam 152 eser bulunmaktadır. Üster’in (2019, s. 11) kaleme aldığı
Bir Çevirgen’in Notları başlıklı eserinde de belirttiği üzere “yarım yüzyılda doksana yakın kitap
çevirmiştir”. Anlaşılacağı üzere Türk yazın dizgesine 90’a yakın yabancı eser kazandırmış olan
Üster, hem çeviri tarihimiz açısından oldukça önemli hem de fazlasıyla üretken bir çevirmendir.

www.turkishstudies.net/language
764 Halise Gülmüş Sırkıntı

Üster, ilk çevirisi olan Bize Toprak Verdiler adlı kısa öykü çevirisi yayınlandığında
yaşadığı heyecanı ve mutluluğu “Dünyalar benim oldu. O akşam bunu kutlarken, rakıdan çok, ilk
çevirimin Yeni Dergi’deki basılı sayfalarıydı beni sarhoş eden. O sayıyı günlerce yanımda
taşımıştım” söylemiyle dile getirmektedir (Uluşahin, 2018, s. 78).
Üster’in bu söyleminden de anlaşılacağı üzere daha çeviriye başladığı ilk yıllardan itibaren
bu mesleğe gönlünü verdiği açıktır. Yıllar içinde Türkçeye kazandırdığı ortalama 90 eser de bunun
bir diğer kanıtıdır. J.L. Borges ve John Berger gibi yazarların yapıtlarının yanı sıra Marx ve
Engels’in Komünist Manifesto’su ve Lenin’in Devlet ve Devrim’i gibi Marksist klasikleri de
dilimize kazandırmıştır. Aşağıdaki tabloda Üster’in Türkçe’ye kazandırdığı eserlerden bazıları
gösterilmiştir. Tabloda da görülebileceği üzere yıllar içinde Üster, çok farklı türlerde eserleri
dilimize kazandırmakla kalmamış birçok farklı yayıneviyle de çalışmıştır.
Tablo 1: Üster’in Türk Yazın Dizgesine Kazandırdığı Çeviri Eserlerden Bazıları
Yazar Adı Eser Adı Yayın Yılı Yayınevi
Dee Brown Kalbimi Vatanıma 1970 E
Gömün Yayınları
George Orwell 1984 1984 Can
Yayınları
George Orwell Hayvan Çiftliği 2001 Can
Yayınları
George Thomson Tarih Öncesi Ege 1983 Payel
Yayınları
George Thomson İnsanın Özü 1991 Payel
Yayınları
H. G. Wells Zaman Makinası 2017 İthaki
Yayınları
Iris Murdoch İtalyan Kızı 1991 E
Yayınları
John Berger Tiziano Su Perisi 2012 YKY
ile Çoban
J.L. Borges Alçaklığın 1999 İletişim
Evrensel Tarihi Yayınları
J.L. Borges Atlas 2002 İletişim
Yayınları
J.L. Borges Düşsel Varlıklar 2015 İletişim
Kitabı Yayınları
Juan Rulfo Kızgın Ova 2005 YKY
Liam O’Flaherty Kıtlık 1973 E
Yayınları
Mao Zedung Kültür Sanat ve 1999 Berfin
Edebiyat Üzerine Yayınları
Paulo Coelho Hac 2006 Can
Yayınları
Paulo Coelho Portobello Cadısı 2008 Can
Yayınları
Paulo Coelho Kazanan 2009 Can
Yalnızdır Yayınları
Robert Louis Dr. Jekyll ile Bay 2015 İş Bankası
Stevenson Hyde Yayınları
Vargas Llosa Masalcı 1996 Can
Yayınları
Vargas Llosa Üveyanneye 2010 Can
Övgü Yayınları

Turkish Studies - Language, 17(2)

Yan Metinsel Görünürlük ve Metin Dışı Görünürlük Üzerinden Çevirmen … 765

Vladimir İlyiç Devlet ve Devrim 1978 Yordam

Lenin Kitap
Wolfgang Hayır De! 2017 Yordam
Borchert Kitap
Celal Üster'in Türkçeye kazandırdığı eserler arasında en bilindik olanlarından ikisi George
Orwell'in Hayvan Çiftliği ve 1984 romanlarıdır. Üster, yalnızca kitapları çevirmekle kalmamış aynı
zamanda her iki kitaba da yazdığı ön sözler ile eserlerin yazarı, eserlerin hangi dönem şartlarında
kaleme alındığı ve romanların içeriklerine dair okurlara kapsamlı bilgiler vermiştir. Ancak Üster'in
bu yorumları başta Can Yayınları tarafından ön söz olarak basılmış, sonrasında okuyucuya eserin
sonuyla ilgili bilgi verdiği gerekçesiyle çok eleştiri almasıyla beraber son söz olarak
değiştirilmiştir.
Celal Üster’in derleme çeviri eserleri de mevcuttur. Eski Japon ozanlarından derlediği şiir
çevirileriyle Yatağında Yalnız mısın? isimli bir derleme kitabı ile İ. Ö. 2000’den İ. S. 17. yüzyıla
dek yazılmış aşk şiirlerini derlediği Aşk Olsun başlıklı eseri Türk yazın dizgesine kazandırmıştır.
Son olarak, İstanbul Üniversitesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde aldığı dersler kapsamında
İngiliz ve Amerikan edebiyatından okudukları kısa öyküleri derlemiş ve çevirmiş, İngiliz ve
Amerikan Edebiyatında Kısa Öykünün Büyük Ustaları isimli kitabı ile Türk okurla buluşturmuştur.
Tablo 2: Üstel’in Derlediği Çeviri Eserler
Eser Adı Yayın Yılı Yayınevi
Yatağında Yalnız mısın? 2002 Okuyan Us Yayınları
Aşk Olsun 2005 Homer Kitabevi
Kısa Öykünün Büyük 2016 İş Bankası Yayınları
Ustaları
Birçok farklı alanda çeviriler gerçekleştiren Üster, Türk yazın dizgesine çeşitli yabancı
çocuk kitapları da kazandırmıştır. İlk çocuk edebiyatı çevirisi, Homeros’un İlyada ve Odysseia
eserini çocuk okurlar için İngilizce dilinde yeniden yazan Jane Werner Watson’ın Illiad & the
Odyssey başlıklı eseri olmuştur. Üster, çocuk kitabı çevirmenin göründüğü gibi kolay olmadığını ve
çocuk edebiyatında çevirmeni zorlayan unsurları şu şekilde ifade eder: “İyi bir yazarın çocuklar
için yazdığı bir kitaptaki yalınlığı, sözcük tutumluluğunu, çocuksuluğu yakalayıp dilimize
aktarmak hiç de kolay değildir” (Uluşahin, 2018, s. 87). Söyleminden de anlaşılacağı üzere Üster
çeviriyi kolay bir uğraş olarak görmemekte, farklı çeviri türlerinin kendine özgü zorluklarının
farkında olduğu gözlemlenmektedir. Çevirmenin dilimize kazandırdığı çocuk edebiyatı
eserlerinden bazıları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
Tablo 3: Üstel’in Türk Yazın Dizgesine Kazandırdığı Çocuk Kitapları
Yazar Adı Eser Adı Yayın Yayınevi
Yılı
Homeros İlyada 1989 Can Çocuk
Yayınları
Homeros Odisseia 2000 Can Çocuk
Yayınları
James Joyce Kedi ile Şeytan 2012 İletişim
Yayınları
James Joyce Kopenhag’ın Kedileri 2016 Hep Kitap
Roald Dahl Charlie’nin Çikolata 1989 Can Çocuk
Fabrilkası Yayınları

www.turkishstudies.net/language
766 Halise Gülmüş Sırkıntı

Roald Dahl Cadılar 2007 Can Çocuk

Yayınları
Roald Dahl Charlie’nin Büyük 2011 Can Çocuk
Cam Asansörü Yayınları
Roald Dahl İrikıyım Timsah 2014 Can Çocuk
Yayınları
Bu zengin çeviri eserlere ek olarak Celal Üster’in özgün yazı ve yayınlarıyla da Türk yazın
dizgesini geliştirdiği söylenebilir. Radikal, Yeni Yüzyıl ve Cumhuriyet gazetelerinde köşe yazıları
da kaleme almış olan Üster, kültür ve sanat alanındaki sorunlar üzerine yoğunlaşmıştır.
Edebiyattaki 50. Yılının dolmasıyla birlikte gazetelerde ve kitap eklerinde yayınladığı yazılarından
derleyerek oluşturulmuş Körün Taşı başlıklı bir deneme kitabına sahiptir. Yakın arkadaşlarından
Cevat Çapan, Üster’in yazılarındaki eleştirel sağduyunun belirli bir kültür birikiminin yansıması
olduğunu belirtir (Çapan, 2018, s. 18). Üster’in genel kültür bilgisine yönelik bu vurgu kendisinin
dil dışı alt edincine sahip olduğunun bir başka kanıtıdır. Türkçeye aktardığı farklı türlerdeki
eserlerden de görüldüğü üzere Üster, Türk yazın dizgesine ciddi katkıları olmuş, çevirmenlik
mesleğine yıllarını vermiş bir sanatçıdır. Bu nedenle, Türkiyede çeviri sektörüne bu kadar emek
vermiş bir çevirmen olarak Üster’in çevirmen profilinin çıkarılmasının alana faydalı olacağı
düşünülmektedir.
Üster’in Yan Metinsel Görünürlüğü Üzerinden Çevirmen Profili ve Çeviri Politikası
Çalışmanın bu bölümünde çevirmenin yan metinsel görünürlüğünün incelenebileceği
ürünler olan çevirileri üzerine verdiği röportajları, ön söz, son sözleri, dipnotları ve çevirilerini
yorumladığı Bir Çevirgenin Notları (2019) başlıklı eserinden yapılan alıntılar yorumlanarak
Üster’in çeviri üzerine düşünceleri irdelenmekte ve çeviri politikasının aydınlatılması
amaçlanmaktadır.
Çeviri deneyimlerini anlattığı Bir Çevirgenin Notları (2019) başlıklı eserinde Üster, çeviri
uğraşı ile geçirdiği elli yıllık süreci özetlemekte ve bu süreçte gerçekleştirdiği 90’a yakın çeviri
hakkında ayrı ayrı yorumlarını ve deneyimlerini okurlarla paylaşmaktadır. Eserin satır aralarında
Üster’in çeviriye dair tecrübe ve görüşleri yer almakta olduğundan Koskinen’in (2000) yan
metinsel görünürlük incelemesinde kullanılabilecek bir eser olarak bu çalışmada araştırma nesnesi
olarak seçilmiştir. Farklı bir dil ve dolayısıyla bu dilin getirdiği düşünce yapısıyla, farklı bir tarihsel
dönemde ve farklı bir toplumda yetişmiş bir yazarı kendi diline çevirebilmek için çevirmenin
yazarı iyi tanıması gerektiğini, iki dilde ve kültürde donanımlı ve birikimli olması gerektiğini
vurgulayan Üster’in (2019, s. 169) çeviri konusundaki düşüncelerinin oldukça kapsamlı olduğu ve
çeviri eylemini tüm yönleriyle ele aldığı görülmektedir. Begüm Kakı’nın Celal Üster’le yaptığı
röportajda Üster, çeviriyi şu şekilde tanımlar:
“Dile ne denli egemenseniz, o ölçüde iyi çeviri yaparsınız. Bana sorarsanız, çeviri insanî
anlamda kutsal bir uğraş. Uzak çağları, uygarlıkları, kültürleri, farklı duygulanımları,
değişik düşünme ve yaratma iklimlerini birbirine yakınlaştıran, insanları birbirine
yanaştıran, insanlığı hısım akraba kılan bir uğraş.” (Kakı, 2017)
Üster’in dile ve çeviriye verdiği önem yukarıdaki söyleminden de anlaşılacağı üzere
ortadadır ve başarılı bir çevirmenin her şeyden önce dile egemen olması gerektiğini savunduğu
görülmektedir. Üster, çevirinin yalnızca sözcüklerin ya da anlamın aktarılmasından çok daha
fazlasını içerdiğinin farkında olan bir çevirmen olarak nitelenebilir. Çeviri yapmaya başladığı ilk
zamanlarda kendisinin de acemi olduğunu kabul eden Üster (2019, s. 170), bir çevirmenden
beklediği şekilde öncelikle kendi diline hâkim olmak için Yaşar Kemal, Salah Birsel, Ferit Edgü,
Melih Cevdet Anday gibi Türk edebiyatının önde gelen isimlerin eserlerini okuduğunu ve bu
sayede öncelikle kendisini anadilini geliştirdiğini belirtir. Üster’in kaynak ve erek dillerde

Turkish Studies - Language, 17(2)

Yan Metinsel Görünürlük ve Metin Dışı Görünürlük Üzerinden Çevirmen … 767

hakimiyetin çevirinin birincil koşullardan oluşunun farkında olması kendisinin iki dillilik alt
edincine sahip olduğunu göstermektedir.
Edebiyatın yaratıcılık gerektirdiğini buna da ancak dilin kurallarının aşılması ve yeri
geldiğinde bozulmasıyla ulaşılabileceğini belirten Üster, yazar ve çevirmenlerin yaratıcı
olabilmeleri için dile tamamiyle hâkim olmaları gerektiğini vurgular (2019, s. 168). Bu açıdan
bakıldığında Üster’in yazarın da çevirmenin de dilde uzmanlaşmış kimseler olmaları gerektiğini
düşündüğü görülmektedir. Aslı Uluşahin (2018, s. 90)’e verdiği röportajda “Türkiye gibi Arapça ve
Farsçadan büyük ölçüde etkilenen Osmanlıcadan yeni Türkçeye geçmenin zorluklarını yaşamış bir
toplumda, gerçek bir aydının eski kültürü de yeni kültürü de eski dili de yeni dili de hakkıyla
bilmesi ve kullanabilmesi” gerektiğini vurgulayan Üster’in dil konusundaki hassasiyeti ve titizliği
bu söyleminde de kendini göstermektedir.
Üster çevirmeni yazarın ne altında konumlandırır ne de üstünde. Üster’in çeviriye bakışına
göre çevirmen ve yazar birbirinin kölesi de efendisi de değildir, ona göre başarılı bir çeviri ancak
aradaki dengeyi sağlamakla mümkün olabilir. Üster, özgün eser ve çeviri eser ikilemini kendisine
göre şöyle açıklar:
“Her şeyden önce, özgün metin ile çeviri metnin iki özgün metin olduğu söylenebilir.
Bir romanı, bir öyküyü, bir şiiri çevirirken, kendi dilimizde yeni bir edebî metin
oluşturuyoruz. Evet, iki farklı yaratıdan söz edilebilir. Ama yine de birincisi olmadan
ikincisinin, aslı olmadan çevirisinin olamayacağını unutmadan. Önünde sonunda, başka
bir yazarın kaleme aldığı bir metni kendi dilinize aktarıyorsunuz.” (Kakı, 2017)
Söylemden de anlaşılacağı üzere Üster, çevirinin ve çevirmenin ikincil konumda olmaması
gerektiğinin bilincindedir. Diğer yandan özgün metin olmadan çevirinin olmayacağını da
vurgulamaktadır. Bir çevirmenin kaynak metne bağlılığı abartmaması gerektiği gibi erek dilde
yazarlığa soyunmamasını öğütleyen Üster (2019, s. 173), bu konudaki düşüncelerini “Çevirmen,
sanırım, hem yazarın bambaşka bir mantıkta seyreden özgün diline tutsak düşmeden, hem de
kendisi yazarlığa kalkışmadan, sadakat ile ihanet arasında özenli bir denge kurmalıdır” söylemiyle
açıklar.
“Tüm çeviriler zordur, ancak kimi çeviriler daha zordur” şeklinde çevirinin hiç de kolay bir
iş olmadığını vurgulayan Üster (2019), otuzlu yaşlarında George Thomson’dan gerçekleştirdiği
Tarihöncesi Ege başlıklı çevirisini en zorlandığı çeviri ürün olarak tanımlamaktadır. Söz konusu
eserin antropoloji, etnoloji, arkeoloji, dilbilim, sosyoloji, felsefe ve edebiyat gibi birçok farklı
alandan terminoloji içerdiğini ve bu durumun çevirmeni zor durumda bıraktığını belirtir. Bu kitabı
çevirebilmek için Felsefe Terimleri Sözlüğü, Tarih Terimleri Sözlüğü, Budunbilim Terimleri
Sözlüğü, Gökbilim Terimleri Sözlüğü, Toplumbilim Terimleri Sözlüğü ve Tiyatro Terimleri Sözlüğü
başta olmak üzere birçok farklı kaynağa başvurmak durumunda kaldığını vurgular. “Tunç Çağı’na
karşılık gelen dönemde Ege’de anaerkillik, toprağı kullanma hakkı, kentlerin gelişimi ve destanın
doğuşu”nu (Üster, 2019, s. 114) inceleyen eseri Türkçeye kazandırmaya çalışırken bu kadar farklı
sözlükten yararlanmış olması da Üster’in çevirisini gerçekleştirebilmesi için yeterli olmamış, yüze
yakın eseri okuyup gözden geçirerek Ege’nin ilkçağ toplumları hakkında detaylı bilgi sahibi
olmaya çalışmıştır. Tarihöncesi Ege başlıklı eser ile geçirdiği çeviri sürecini “bir bilim okulunda
okumak” olarak özetleyen Üster (2019, s. 115)’in çeviriye verdiği değer açıkça ortadadır. Üster’in
bilinçli bir çevirmen olarak tek bir eseri çevirebilmek için dahi yüz farklı eser okuyarak çevireceği
kaynak metinde anlatılmak istenenleri detaylı bir şekilde anlamaya gayret gösterdiği, çevirmenin
her şeyden önce kaynak metnin okuru olduğu gerçeğinin farkında olduğu ve önemli bir okur olarak
erek dilde yeniden kaleme alacağı bu eseri aktarma sorumluluğunu da fazlasıyla aldığı
görülmektedir. Üster’in kaynak metin üzerine gerçekleştirdiği tüm bu araştırmalar kendisinin
dildışı alt edince ve araçsal alt edince sahip olduğunu gözler önüne sermektedir. Üster’in çevirisi
için verdiği emek karşılığını bulmuş olacak ki Tarihöncesi Ege çevirisiyle Üster, 1984 yılında Azra
Erhat çeviri ödülünü kazanmıştır.

www.turkishstudies.net/language
768 Halise Gülmüş Sırkıntı

Üster, çeviriyi ikincil bir ürün olarak görmediğini, çeviriye değer verdiğini şu sözlerle
vurgular: “…bir edebiyatçıdan çok, bir çevirmen olarak görüyorum kendimi. Bunu edebiyatı
büyümseyip çeviriyi küçümsediğim için söylemiyorum. Tam tersine. Çeviriyi ciddiye almasaydım
kendimi elli yıl boyunca bu uğraşa vermezdim.” (Altunok, 2018). 50 yıldır çeviri uğraşına emek
verdiğini belirten Üster’in bu uzun zaman diliminde ülkedeki edebi yapının değişiklik gösterdiğini
ancak değişmeyen tek şeyin her dönemde çeviriye duyulan ihtiyacın yüksek olduğuna işaret etmesi
de çeviriye verdiği değeri gözler önüne sermektedir. Çevirmenlerin Türk yazın dizgesindeki
rollerine de değinen Üster (2019, s.51), “çevirmenler bizim edebiyatımızın zenginleşmesine de
büyük ölçüde katkıda bulunmuşlardır” diyerek çevirmenlerin ve çeviri eserlerin konumunun ikincil
olmadığını bir kez daha vurgular.
Yazarın üslubu olduğu gibi çevirmenin de bir üslubu olduğu kanısında olan Üster (2019, s.
131), edebi çeviri söz konusu olduğunda “bir yazarın tüm yapıtlarının tek bir çevirmen tarafından
dilimize kazandırılması” gerektiği kanısındadır. Çevirmen bu sayede yazarın tüm eserlerine hâkim
olacak, yazarın biçemini kavrayabilecektir. Bu anlamda Üster’in de bazı yazarların çevirileri
üzerine yoğunlaştığı, özellikle Arjantinli ünlü öykü ve deneme yazarı Jorge Luis Borges’den farklı
eserleri dilimize kazandırdığı söylenebilir. Alçaklığın Evrensel Tarihi, Yedi Gece, Atlas, Düşsel
Varlıklar Kitabı, Bir Ada Bir Kıta, İngiliz Edebiyatına Giriş Üster’in Borges’den Türk yazın
dizgesine kazandırdığı eserlerden bazılarıdır. Aynı zamanda Üster, bilim kurgu romanlarıyla
tanınan İngiliz yazar H.G. Wells’den de hatırı sayılır sayıda eseri dilimize kazandırmıştır.
Diğer yandan, George Orwell’in iki kült eserinin de Türk yazın dizgesinde Üster tarafından
gerçekleştirilmiş yeniden çevirileri mevcuttur. Orwell’in Hayvan Çiftliği’ni 2001 yılında dilimize
kazandıran Üster, Orwell’in bir diğer kült eseri olan 1984 ilk olarak 1984 yılında Türkçeye
kazandırılmış olsa ve yaklaşık yirmi yıldır aynı çeviri üzerinden basımlar gerçekleştirilse de Can
yayınlarının başında olduğu dönemde bu çeviriyi inceleme fırsatı bulduğunu ve pek çok eksikle
karşılaştığını, bu nedenle eseri yeniden çevirme işine giriştiğini belirtir (2019, s. 133). Orwell'in
ünlü eseri Animal Farm, Üster'den önce Türkçeye Hayvan Çiftliği başlığıyla çevrilmiş olsa da
kaynak metnin aslında bir alt başlığı daha vardır: A Fairy Tale. Ancak bu alt başlık yalnızca Celal
Üster tarafından Bir Peri Masalı olarak Türkçeye aktarılmıştır. Oysa bu alt başlık metnin anlam
evreni açısından oldukça önemlidir çünkü kinayeli bir anlama sahiptir ve Üster bu anlamı ve
yergiyi eserine taşımıştır (Üster, 2012, s. 15). Üster’in çeviri sorunlarını saptaması ve yeniden
çeviriye başvurarak bu sorunlara çözüm önerileri getirmesi stratejik alt edince sahip olduğunu
göstermektedir. Üster, 1984’ün çevirisine “Elinizdeki çeviriye ilişkin bir açıklama” isimli bir ön
söz eklemiştir. Bu ön sözde, bu eseri neden yeniden çevirdiğini şu şekilde açıklar: “Kanımca, asıl
önemlisi, çevirmenin kitabı çevirirken ortaya koyduğu çeviri duyarlılığının eskimesi; bir de
zamanla, o kitaba ya da yazara ilişkin kavrayışımızın değişmesi, derinleşmesi.” (Üster, 2016, s. 9).
Bu söylemde Üster, eserin yeniden çevrilmesinin gerekliliğini dilin eskimesinden ziyade çeviriye
karşı bakış açısının değişmesinden kaynaklandığını belirtmektedir. Üster, aynı zamanda çevirmenin
yazarı daha iyi kavradıkça daha başarılı çeviriler ortaya koyacağı kanısındadır. Ön sözde ele aldığı
bir diğer konu da bu bağlamda Orwell’in iki kitabını birden çevirmiş oluşudur:
“Aradan geçen zaman, birçok çevirinin eksiklerini, yanlışlarını, yetersizliğini ortaya
çıkarıyor. Bu yüzden, on yıl kadar önce çevirmiş olduğum Hayvan Çiftliği’nin
ardından Bin Dokuz Yüz Seksen Dört’ü de çevirmeye karar verdim. Ama bu
kararımda, Orwell’in bu iki başyapıtının tek bir çevirmenin elinden çıkmasının
sağlayacağı tutarlılığın da payı olduğunu söylemeliyim.” (Üster, 2016, s. 10)
Üster’in bu söyleminden de anlaşılacağı üzere kendisi bir yazarın farklı yapıtlarının aynı
çevirmence çevrilmesinin eserlerde tutarlılık yaratacağını belirtmiş aslında bir diğer deyişle
çevirmenin sesinin çevirdiği eserde görünür olduğunu, yani metin içi görünürlüğünü kabul etmiştir.
Orwell’in söz konusu iki eserinde de farklı bir üslup kullanmış olmasını, onun engin edebi yeteneği
ile açıklayan Üster (2019, s. 138), bu iki kült eseri çevirecek çevirmenin de iki eser arasındaki

Turkish Studies - Language, 17(2)

Yan Metinsel Görünürlük ve Metin Dışı Görünürlük Üzerinden Çevirmen … 769

üslup farkının ayrımına varması ve çevirisinde yansıtması gerektiğini vurgulayarak bir kez daha
edebi çeviride üslup konusuna önem veren bir çevirmen olduğunu gözler önüne serer.
Bu çalışmada, 90’a yakın çevirisi bulunan Üster’in çevirileri kaynak metinleriyle
karşılaştırarak gerçekleştirilen bir çeviri eleştirisine yer verilmediğinden çevirmenin metin içi
görünürlüğüne odaklanılmamaktadır. Ancak Üster’in metin içi görünürlüğüne bir örnek vermek
gerekirse 1984 çevirisi üzerinden gerçekleştirilebilir. Orwell’in kült eseri 1984 adlı distopya
türündeki eserde insanların düşünce biçimlerini kısıtlamak için oluşturduğu özel bir dil söz
konusudur. Üster'in deyişiyle bu yeni dilin çevirisi çevirmenler için ciddi problemler
doğurmaktadır. Seda Taş (2015), 1984’ün farklı çevirilerindeki Yenisöylem’lerin çevirilerini
karşılaştırmalı olarak incelemiş ve Üster’in çevirisinde Orwell’in oluşturduğu “Yenisöylem”in
kurallarını anlayarak Türkçe’de de benzer şekilde sözcük üreterek çevirisini gerçekleştirdiği
sonucuna varmıştır. Üster’in bilinçli bir çevirmen olduğu ve kaynak metnin anlam evrenini ve
metnin etrafındaki diğer unsurların metinle ilişkisini kavrayarak çevirilerini bu doğrultuda
gerçekleştirdiği açıktır. Çeviri ufku oldukça geniştir, çeviriyi kalıplara ve kurallara sığdırmaya
çalışmamaktadır.
Üster, Orwell’in 1984 başlıklı eserine yazdığı ön sözde bu kitabı yıllar içinde farklı
zamanlarda okuduğundan ve her okumasında kendisine farklı hisler verdiğinden bahseder. Kitabı
çevirmeye başlamadan önce eserin tamamını tekrardan okuduğunu da şu sözlerle belirtir: “Romanı,
son olarak, çevirmeye başlamadan önce geçen yıl okudum.” (Üster, 2016, 9-10). Bu noktada Üster,
çevirmenin her şeyden önce bir okur görevi üstlendiğini kabul eder. Anılarında Orwell’i
çevirmeden önce Orwell’in siyasi duruşunu ve toplumdaki duruşunu detaylı bir şekilde
incelediğini, Orwell’in yaşantısı ile eserleri arasında ilişki kurarak metinleri anlamlandırmaya
çalıştığını ve yayımlandıkları dönemdeki tartışmaları da hesaba kattığını belirtmektedir (Üster,
2019, s. 138). Bu söyleminden de anlaşılacağı üzere Üster, yazarın kimliğinin ve dönemin sosyal,
siyasi ortamının edebiyat çevirisindeki öneminin farkında olan, eserleri bu doğrultuda
anlamlandırmaya çalışan bilinçli bir kaynak metin okuru ve erek metin yazarı olduğu gibi çeviri
sürecine hâkim olan çeviri bilgisi alt edincine sahip bir çevirmendir.
Robert Louis Stevenson'ın Dr. Jekyll ile Bay Hyde başlıklı eserini Türkçeye kazandıran
Üster (2015, s. vii), esere yazdığı ön sözde söz konusu eseri detaylı bir şekilde Türk okura tanıtmış,
yazarın aynı zamanda Türk yazın dizgesinde bilinen eserlerden biri olan Define Adası başlıklı
eseriyle bağlantı kurarak okurların ilişkilendirmesini kolaylaştırmak istemiştir. Söz konusu eser
üzerine yurt dışında birçok makale ve inceleme kaleme alındığından da bahseden Üster'in çevirmen
ön sözündeki asıl amacının Türk okura eserin tanıtımını yapmak olduğu, kendisine böyle bir
misyon edindiği söylenebilir. Aynı zamanda ön sözde eseri tanıtırken verdiği örnekler, çevirmeden
önce gerek yazarı gerekse eseri detaylı bir şekilde araştırıp, esere hâkim olduğunu da gözler önüne
sermektedir.
George Thomson’ın İnsanın Özü eserini Türkçeye kazandıran Üster (1991, s. 13-15), esere
yazdığı ön sözde Thomson'ın yapıtlarının Türkçeye çevirisinin yirmi beş yıllık serüvenine değinir
ve yazarı okura detaylı bir şekilde tanıtmayı kendine görev edinir. Çevirmenin yazarı tanıması ve
bilmesinin okuma edimini derinden etkilediğinin farkında olan Üster'in aynı mantıkla düşünerek
Türk okur için de kaynak metnin yazarını detaylıca tanıtma gereği hissettiği söylenebilir. Yazar
üzerine kaleme aldıkları, Üster'in çevirdiği yazarları ne ölçüde iyi tanıdığının da kanıtıdır.
İngiliz ve Amerikan Edebiyatında Kısa Öykülerin Büyük Ustaları başlıklı derleme
çevirisine yazdığı ön sözde ise modern anlamda kısa öykü hakkında okurları bilgilendirmeyi
amaçlayan Üster (2016, s. vii-ix), öykücülüğün tarihsel gelişimine değinir ve bu eserde bulunan
çeviri öyküleri seçerken aslında kendi geçmişinden ilham aldığını “bir anlamda kendi geçmişimin
de aynasını sunuyorum okurlara” sözüyle açıklar.

www.turkishstudies.net/language
770 Halise Gülmüş Sırkıntı

Genel olarak çevirilerine yazdığı ön sözlerde Üster’in çevirdiği yazarları detaylı bir şekilde
araştırdığı, yazarların yaşadıkları dönemler, yaşantıları boyunca başlarından geçenler, mensubu
oldukları edebi gelenek gibi yazarlara dair detaylı bilgi sahibi olduğu ve bu bilgileri çeviri metnin
okurlarıyla paylaşma eğiliminde olduğu görülmektedir. Üster’in dil dışı alt edince sahip bir
çevirmen olarak kendi araştırmaları doğrultusunda edindiği bilgileri okurlarla paylaşarak yazar ve
eserleri Türk okura tanıtmayı amaçladığı bu sayede okuma edimini okurlar için kolaylaştırmayı
hedeflediği söylenebilir.
Çevirmen notlarını ise yayınevi politikası doğrultusunda metin içinde ya da metin sonunda
konumlandıran Üster, her ne kadar okurun okuma edimini baltalayacağı düşüncesiyle çevirilerini
çevirmen notlarına boğmasa da önemli gördüğü kısımlarda Türk okuru aydınlatma ihtiyacı
hissettiği görülmektedir. Örneğin Dr. Jekyll ile Bay Hyde başlıklı çevirisinde, Türk okurun
bağlamsal olarak nasıl bir amaca hizmet ettiğini anlayamayacağı düşüncesiyle “Büyük
Britanya'nın, aralarında kraliyet ailesi üyelerinin de bulunduğu zengin ve saygın kişilere hizmet
veren en seçkin bankası” şeklinde bir açıklama yaparak metin içinde geçen bankanın kaynak
kültürdeki konumunu açıklamaktadır (Stevenson, 2015, s. 84). Üster’in 1984 ve Hayvan Çiftliği
çevirileri çevirmen notları açısından incelendiğinde, 1984 çevirisinde metin boyunca yalnızca bir
yerde çevirmen notu kullandığı, Hayvan Çiftliği çevirisinde ise hiç çevirmen notu eklemediği
görülmektedir. Çevirmenin görünür olduğunun bilincinde olan bir çevirmen olmasına rağmen kimi
çevirilerinde çevirmen notuna başvurmamasının arkasındaki sebep okurun okuma eylemini sekteye
uğratmama, akışı bozmama isteği olabileceği gibi yayınevi politikasından da kaynaklanıyor
olabilir.
Üster’in Metin Dışı Görünürlüğü Üzerinden Çevirmen Profili ve Çeviri Politikası
Çalışmanın bu bölümünde, Koskinen’in (2000) yan metinsel görünürlük tanımı bağlamında
Üster’in çevirmenliği üzerine başka yazarlar tarafından kaleme alınan söylemler incelenmektedir.
Uzun yıllar Üster ile birlikte çalışmış olan editör Gamze Varım, Celal Üster İçin isimli kitapta
2015 yazında İş Bankası Kültür Yayınlarında Robert Louis Stevenson’ın Dr. Jekyll ile Bay Hyde
isimli eserini yeniden çevirmesi için Celal Üster’e ulaştığını ve ardından gelişenleri şu şekilde
aktarır:
“Celal Bey’e konuyu açmış, çeviriyi üstlenmek ister mi diye sormuştum. Başta önerim
karşısında duraksamış, hâlihazırda piyasada çevirileri bulunan bir kitabı neden
çevirtmek istediğimi sormuştu. Ben de dilim döndüğünce artık yapıtın yeniden
çevrilmesinin zamanının geldiğini anlatmaya çalışmıştım. (…) Sonradan bir araya
geldiğimizde yapıtın yeniden çevrilebileceğine dair fikir birliğine varmıştık.” (Varım,
2018, s. 71-72)
Bu anıdan da anlaşılacağı üzere Üster’in piyasada çevirisi mevcut olan bir eseri ticari
kaygılarla yeniden çevirmeyecek kadar bilinçli olduğu görülmektedir. Üster’in yalnızca yeniden
çeviriyi gerekli kılan durumlarda bu işe girişme bilincinde olduğu açıktır.
Bir çevirmenin çeviri yaptığı yabancı dillerde olduğu gibi kendi anadilinde de yetkin
olması görüşüne paralel olarak Üster’in Türkçedeki yetkinliğine vurgu yapan Seçkin Selvi (2018, s.
20), “Çevirmen olmak için öncelikle yazarlık kumaşına sahip olmak gerekir. Celal Üster işte öyle
bir kumaşa sahip olduğu, iyi bir yazar olduğu için iyi bir çevirmendir” söylemiyle Üster’in
anadiline olan hakimiyetine odaklanmaktadır. Asuman Susam (2018, s. 56) da Üster’in dil
kullanımını “temiz, özenli, doğru ve iyi olduğu kadar güzel” olarak tanımlamakta, böylesi başarılı
bir dil kullanımına rağmen Üster’in “dil polisliği”ne soyunmadığını da ayrıca vurgulamaktadır.
Susam (2018, s. 56), Üster’in “yaratıcılık söz konusu olduğunda dilin esneme paylarını da iyi
bilenlerden” olduğu kanısındadır. Türk yazın dizgesine yıllarını vermiş biri olarak Üster’in
edebiyat çevirisinin gerektirdiği şekilde yaratıcılığa önem verdiği görülmektedir. Tüm bu söylemler
bu da Üster’in iki dillilik alt edincine sahip olduğunu kanıtlar niteliktedir.

Turkish Studies - Language, 17(2)

Yan Metinsel Görünürlük ve Metin Dışı Görünürlük Üzerinden Çevirmen … 771

Okuduğu çeviriler olmasaydı kendisinin de bir yazar olamayacağını vurgulayan Ferit Edgü
(2018, s. 15), çevirmenliğin genellikle hor görüldüğünü ancak kimi önemli çevirmenlerin yaptıkları
işin büyüklüğünün, yarattığı etkinin ve öneminin farkında olduklarını belirtir ve Üster’in çeviriye
dair tüm bu özelliklerin farkında olan ender çevirmenlerden biri olduğunu söyler. Yan metinsel
görünürlük incelemesinde de görülmüştür ki Üster çevirinin öneminin, zorluklarının ve
gerektirdiklerinin farkında olan çeviri bilgisi alt edincine sahip, bilinçli bir çevirmendir; Edgü’nün
Üster’in çevirmenliğine yönelik görüşü de bu gerçeği doğrulamaktadır.
Dee Brown’un Kalbimi Vatanıma Gömün başlıklı eserini Celal Üster ile birlikte Türk yazın
dizgesine kazandırarak Üster ile ortak bir çeviri çalışması yürüten Fevzi Yalım, ortak çeviri
yaptıkları süreçteki deneyimlerini şu sözlerle aktarır:
“Sürekli birbirimize danışıyor, tartışıp uyum sağlıyoruz. Çok keyif de alıyoruz bu iş
birliğinden. Üzerinde yoğunlaştığımız noktaların başında özellikle temiz bir dil, bunun
yanında da özel isimlerin, terimlerin, deyimlerin ve olabildiğince üslubun her birimizin
çevirdiği bölümlerde birebir eşleşmesi geliyor. Kısacası, çevirinin, iki kişinin ortak
çalışması olmakla birlikte, okurun, onun iki ayrı kalemden, iki ayrı beyinden çıkmış
olarak algılanmaması için elimizden geleni yapıyoruz.” (Yalım, 2018, s. 68)
Üster, özellikle bir edebiyat çevirisinin farklı kişilerce yapılmasının eserde kopukluklara,
üslup farklılıklarına neden olabileceğinin farkındadır. Böyle bir sorunla karşılaşmamak adına
ortaklaşa gerçekleştirdikleri çeviriyi bilinçli bir çevirmen olarak birlikte oturup gözden
geçirmişlerdir. Bu durum, Üster’in çeviri sürecine hâkim olduğunu diğer bir deyişle çeviri bilgisi
alt edincine sahip olduğunu göstermektedir.
Üster’in Borges çevirilerini yorumlayan Armağan Ekinci (2018, s. 60), zorlu Borges dilini
Türkçeye aktarırken Üster’in “bu mayın tarlasında kıvraklıkla, rahatça” geçtiğini ve önce kendisi
tüm bu çetrefilli eseri anlayarak okura “mayınların yerlerini” gösterdiğini vurgulamaktadır.
Söylemden de anlaşılacağı üzere Üster’in çevirmen olarak öncelikle okur rolü üstlendiğinin altı
çizilmekte ve çeviri sorunlarının bilincinde olduğu vurgulanarak stratejk alt edincine işaret
edilmektedir. Üster’in bir okur olarak metindeki bilmecelerin öncelikle kendisinin farkına varacağı
detaylı bir okuma deneyimi gerçekleştirdiği, kaynak metin analizine başvurduğu, sonrasında
çevirisini ortaya koyduğu ve bir çevirmen olarak metne eklediği son sözünde metindeki bu zorlu
kısımlarla ilgili okuru yönlendirmeyi de ihmal etmediği gözlemlenmektedir.
Sonuç
Bu çalışmada, Türk yazın dizgesinin üretken çevirmenlerinden Celal Üster’in yan metinsel
görünürlüğü çevirileri üzerine verdiği röportajlar, çevirilerine yazdığı ön söz ve son sözler, eserlere
iliştirdiği çevirmen notları ve elli yıllık çeviri deneyimini anlattığı Bir Çevirgen’in Notları başlıklı
eser üzerinden incelenmiştir. Üster’in metin dışı görünürlüğü ise Varım, Selvi, Susam, Edgü,
Yalım, Ekinci’nin Üster’in çevirmenliği üzerine kaleme aldıkları söylemleri üzerinden
sorgulanmış, elde edilen veriler doğrultusunda Üster’in PACTE grubunun ortaya koyduğu beş
çeviri alt edincinden hangilerine sahip olduğu sorgulanmıştır.
Yan metinsel görünürlüğü bağlamında Üster’in çeviri politikası incelendiğinde, çevireceği
yazarı ve dönemi derinlemesine araştırdığı, kaynak ve erek dillerde yetkin olmayı ve özellikle
edebiyat çevirisinde iki kültüre de hâkim olmayı çevirinin gereklerinden biri olarak gördüğü,
kaynak metni kutsal olarak görmediği gibi çeviriyi de kaynak metnin üstünde konumlandırmadığı,
kaynak metin ve çeviriyi birbirine ihtiyacı olan ürünler olarak ele aldığı bu bağlamda çeviri
edimine geniş bir perspektiften yaklaştığı görülmüştür. Gerçekleştirilen incelemede, Üster’in bir
çeviriyi gerçekleştirebilmek için öncelikle eserin yazarını iyice tanımak adına okumalar yapan,
ardından kaynak metni analiz eden ve kaynak metindeki tüm alt anlamları, yazınsal dili
çözümleyerek erek dile taşıyan, gerektiğinde kaynak metni analiz edebilmek için birçok farklı eseri
okumaktan geri durmayan, kaynak metni öncelikle kendi anlamadan çeviriye aktaramayacağının

www.turkishstudies.net/language
772 Halise Gülmüş Sırkıntı

farkında olan, çeviriyi ciddi bir uğraş olarak gören, üsluba önem veren, mümkünse bir yazarın tüm
çevirilerinin aynı çevirmen tarafından aktarılması gerektiğini savunan bir çevirmen olduğu
görülmüştür. Üster, çevirilerine genellikle okuru yönlendirecek ön sözler yazmakta, bu çevirmen
ön sözlerinde yazarı, eserin yazıldığı dönemi Türk okura tanıtma misyonu üstlenmektedir. Eğer
kaynak metin üzerinde gerçekleştirdiği analiz sonucunda ulaştığı önemli noktaları okurla paylaşma
eğilimindeyse bu deneyimleri okurla ön sözde değil son sözde paylaştığı gözlemlenmiştir.
Metin dışı görünürlük odağında Üster’in çeviri politikası incelendiğinde, Varım'ın (2018)
söyleminden Üster'in yeniden çevirinin gerekli olmadığı durumlarda yeniden çeviriye
başvurulmaması gerektiğini savunduğu, Selvi'nin (2018) söyleminden Üster’in her şeyden önce
Türkçede yetkin bir çevirmen olduğu, Susam'ın (2018) söyeminden ise Üster’in yaratıcılık
gerektiren eserlerde çevirilerinde yaratıcı çözümler bulan, dil cambazı bir çevirmen olduğu
anlaşılmaktadır. Edgü (2018), Üster'in çeviriyi ikincil bir ürün olarak görenlerin aksine elli yılını
çeviri edimi ile geçirmiş bir çevirmen olarak çevirinin zorluklarının farkında olduğunu ve
kesinlikle kaynak metnin sadık bir kopyası olarak görmediğini söyler. Ekinci (2018) ise Üster'in
kaynak metni detaylı bir şekilde analiz ettiğini, analiz esnasında saptadığı noktaları son sözünde
okurla da paylaştığını belirtmektedir.
Sonuç olarak çeviri, yayıncılık ve gazetecilikte 50 yılı aşkın süredir emek harcayan ve
çalışmalar yapan Üster’in Türk yazın dizgesine ciddi boyutta katkı sağladığı ortadadır. Üster,
Türkçeye kazandırdığı 90’a yakın eserle Türk yazın dizgesinin gelişmesine büyük katkıları olmuş,
önemli bir çevirmendir. Çalışmada gerçekleştirilen araştırma neticesinde Üster’in yan metinsel ve
metin dışı görünürlüklerinin paralel olduğu gözlemlenmiştir. Yan metinsel ve metin dışı görünürlük
incelemesi, Üster’in hangi eserin çevrilmesi gerektiğine genellikle kendisi karar veren, bir eseri
çevirmeden önce tekrar tekrar okuyan ve eseri anlamak için gerekirse yüze yakın başka eser
okumaktan geri durmayan, kaynak metin analizi yapmadan çevirisine başlamayan, çeviriyi
sözcüklerin ya da anlamın aktarımı olan sığ bir edim olarak görmeyen, kaynak metni
kutsallaştırmayan, çevirmeni ve yazarı birbirinin efendisi ya da kölesi olarak görmeyen, çevirinin
zorluklarını bilen ve çevirmenin ortaya koyduğu ürünün kıymetli olduğunun farkında olan bilinçli
bir çevirmen olduğunu göstermektedir. Yan metinsel ve metin dışı görünürlüğü doğrultusunda
çeviri politikası ve çevirmen profili ortaya çıkarılan Üster’in PACTE’nin (2003, s. 60) ortaya
koyduğu beş çeviri alt edincine de sahip olduğu görülmüştür. Erek dile hâkim olduğu kadar kendi
anadiline de hakimiyeti vurgulanan Üster’in iki dillilik alt edincine; kaynak metin yazarını, eserin
kaleme alındığı kültürü ve dönemi detaylı bir şekilde incelemesi ise dil dışı alt edince sahip
olduğunu göstermektedir. Kaynak metni anlayıp erek metni kurgulama becerisi ve çeviri sürecine
olan hakimiyeti çeviri bilgisi alt edincine sahip olduğunun kanıtıdır. Üster'in bir kaynak metni
çevirmeye başlamadan önce kaynak metin analizinde bulunnması ve kaynak metni daha iyi
anlayabilmek adına araştırmaya girişmesi, gerekli gördüğü takdirde birçok eser okuması,
araştırması araçsal alt edince sahip olduğunu gösterirken karşılaştığı çeviri problemlerini çözmek
için detaylı araştırmalar yapması ve belirtildiği üzere yaratıcı çözümler bulması da stratejik çeviri
edincine sahip olduğunun göstergesi olarak ele alınabilir. Tüm bu alt edinçlerin Çeviribilim ve
Mütercim Tercümanlık bölümlerinde geleceğin çevirmenlerine kazandırılması beklenen edinçler
olduğu düşünüldüğünde, Üster’in bu bilince ve yetkinliğe çeviri ile geçirdiği 50 yıllık süreçte
edindiği tecrübelerle eriştiği söylenebilir.

Kaynakça
Altunok, Ö. (17 Mayıs, 2018). Bence çeviri direniyor. T24 Bağımsız İnternet Gazetesi.
https://t24.com.tr/k24/yazi/celal-uster-soylesi,1778

Turkish Studies - Language, 17(2)

Yan Metinsel Görünürlük ve Metin Dışı Görünürlük Üzerinden Çevirmen … 773

Arrojo, R. (1997). The “death” of the author and the limits of the translator’s visibility. M. Snell-
Hornby, Z. Jettmarová and K. Kaindl (Ed.), Translation as intercultural communication (s.
21-32) içinde. John Benjamins Publishing Company.
Çapan, C. (2018). Celal Üster: Yetmiş yaşında bir delikanlı. A. Uluşahin (Ed.), Celal Üster için:
çeviri uğraşında elli yıl (s. 17-18) içinde. Can Yayınları.
Edgü, F. (2018). Celal Üster için. A. Uluşahin (Ed.), Celal Üster için: çeviri uğraşında elli yıl (s.
15-16) içinde. Can Yayınları.
Ekinci, A. (2018). Celal Üster’in atlası. A. Uluşahin (Ed.), Celal Üster için: çeviri uğraşında elli yıl
(s. 59-62) içinde. Can Yayınları.
Eser, O. (2015). Çeviribilimde edinç araştırmaları. Anı Yayıncılık.
Fuat, M. (1970). Sunuş. Yeni Dergi, 64.
Genette, G. (1997). Palimpsests: Literature in the second degree. (C. Newman & C. Doubinsky,
Çev.). University of Nebraska Press.
Kakı, B. (11 Ocak, 2017). Çeviri, insanî anlamda kutsal bir uğraş. Artful Living.
https://www.artfulliving.com.tr/edebiyat/ceviri-insan-anlamda-kutsal-bir-ugras-i-10080
Koskinen, K. (2000). Beyond ambivalence, postmodernity and the ethisc of translation.
[Yayımlanmamış doktora tezi]. University of Tampere.
Orwell, G. (2016). Bin dokuz yüz seksen dört. (C. Üster, Çev.). Can Yayınları.
PACTE (2003). Building a translation competence model. Alves, F. (Ed.), Triangulating
translation: Perspectives in process oriented research (43-66) içinde. John Benjamins.
Sarısayın, A. (2018). Celal Üster’e açık mektubumdur. A. Uluşahin (Ed.), Celal Üster için: çeviri
uğraşında elli yıl (s. 25-34) içinde. Can Yayınları.
Selvi, S. (2018). Kurşun zehirlenmesi. A. Uluşahin (Ed.), Celal Üster için: çeviri uğraşında elli yıl
(s. 19-20) içinde. Can Yayınları.
Susam, A. (2018). Gördüğümce: Celal Üster. A. Uluşahin (Ed.), Celal Üster için: çeviri uğraşında
elli yıl (s. 51-58) içinde. Can Yayınları.
Tamer, Ü. (2017). Yaşamak hatırlamaktır. YKY.
Taş, S. (2015). Bin Dokuz Yüz Seksen Dört’te yenisöylem adlı dil kullanımının yeniden çeviri
uygulamalarına yansımaları. Turkish Studies, 10(12), 1103-1118.
http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8730
Uluşahin, A. (Ed.). (2018). Celal Üster için: çeviri uğraşında elli yıl. Can Yayınları.
Üster, C. (1991). Çevirmenin önsözü. G. Thomson, İnsanın özü (s.13-15) içinde. (C. Üster, Çev.).
Payel Yayınları.
Üster, C. (2012). Sunuş. G. Orwell, Hayvan çiftliği (s. 9-15) içinde. (C. Üster, Çev.). Can
Yayınları.
Üster, C. (2015). Çevirmenin önsözü. R. L. Stevenson, Dr. Jekyll ile Bay Hyde (s. vii-x) içinde. (C.
Üster, Çev.). İş Bankası Kültür Yayınları.
Üster, C. (2016). Elinizdeki çeviriye ilişkin bir açıklama. G. Orwell, Bin dokuz yüz seksen dört (s.
9-10) içinde. (C. Üster, Çev.). Can Yayınları.
Üster, C. (2016). Önsöz. C. Üster (Ed.), İngiliz ve Amerikan edebiyatında kısa öykülerin büyük
ustaları (s. vii-ix) içinde. İş Bankası Kültür Yayınları.

www.turkishstudies.net/language
774 Halise Gülmüş Sırkıntı

Üster, C. (2019). Bir çevirgenin notları. Can Yayınları.

Varım, G. (2018). Çeviriye adanmış bir ömür. A. Uluşahin (Ed.), Celal Üster için: çeviri uğraşında
elli yıl (s. 71-72) içinde. Can Yayınları.
Venuti, L. (1995). The translator's invisibility: A history of translation. Routledge.
Yalım, F. (2018). Bir kitabın öyküsü, bir dostluğun da. A. Uluşahin (Ed.), Celal Üster için: çeviri
uğraşında elli yıl (s. 67-70) içinde. Can Yayınları.

Turkish Studies - Language, 17(2)

Copyright of Turkish Studies - Language & Literature is the property of Electronic Turkish
Studies and its content may not be copied or emailed to multiple sites or posted to a listserv
without the copyright holder's express written permission. However, users may print,
download, or email articles for individual use.