HMT211 Kuliah 3 Fonem - Alofon-1

HMT 211
FONETIK BAHASA MELAYU
FONEM DAN ALOFON

Pensyarah: Dr Tajul Aripin Kassin
FONEM
Unit bunyi terkecil yang membezakan makna
Setiap bahasa ada fonem berbeza(inventori fonem

yang berbeza)
Setiap bahasa ada pola atau sistem tersendiri dalam
menyusun bunyi-bunyi tersebut (meskipun dua
bahasa itu memiliki fonem yang sama namun
distribusi/penyebaran berbeza e.g /k/ dalam bahasa
Melayu dan Inggeris.
Bahasa Melayu :
/kekok/ [keko?]
Bahasa Inggeris :
/carrot/ [kerrt]
/pick/ [pi :k]
Fonem bahasa Melayu terbahagi kepada
Fonem vokal
Fonem konsonan
Fonem ini terbahagi pula kepada kedudukannya

semasa berada dalam sesuatu perkataan
Depan
Tengah
Belakang
Fonem Vokal
– Indirawati&Mardian Shah (2006)
Vokal depan
Fonem vokal depan - /i,e,a/
Vokal belakang
Fonem vokal belakang - /o,u/
Vokal tengah
Fonem vokal tengah - /e/
Fonem Konsonan
– Indirawati&Mardian Shah (2006)
Konsonan letupan
Konsonan letusan
Konsonan sengau
Konsonan geseran
Konsonan getaran
Konsonan sisian
Konsonan separuh vokal
Konsonan pinjaman
FONEM MAJMUK
Gabungan fonem vokal dalam satu suku kata.
Contohnya:
/ai/, /au/, /oi/ sebagai satu unit fonologi.
FONEM PENGGALAN
Terhasil daripada analisis pertuturan kontinum

kepada penggalan yang bererti.
Contohnya:
/k/ // /r/ /a/ // kerang

ALOFON
Berasal dari gabungan kata alo dan fon.
Alo bermaksud kelainan yang tidak menjejaskan

identiti fungsian unit linguistik dan juga tidak distingtif
(tidak merubah makna).
Fon bermaksud bunyi.
A. Alofon merupakan anggota-anggota kepada satu

fonem.
B. Alofon juga merupakan kelainan bunyi antara satu
sama lain tetapi masih tergolong ke dalam satu fonem.
Kelainan bunyi yang tergolong ke dalam satu fonem

ini berlaku akibat terpengaruh oleh bunyi tertentu
sama ada yang terdahulu atau terkemudian
daripadanya.
Misalnya fonem /k/ dalam bahasa Melayu mempunyai
beberapa kelainan bunyi (alofon) kerana terpengaruh
oleh bunyi di sekitarnya, misalnya alofon k, kʷ dan .
Bunyi alofon k terjadi akibat kehadiran dalam

perkataan kiri (atau k yang diikuti oleh vokal depan i).
Bunyi kʷ terjadi kerana kehadirannya dalam
perkataan [kuda] (iaitu k yang diikuti oleh vokal
belakang u).
Bunyi  terjadi kerana kehadirannya diakhiri kata

dalam suku kata tertutup seperti dalam perkataan
[kaka].
Dalam hal ini, alofon k, kʷ dan  merupakan alofon
daripada keluarga bunyi yang sama, iaitu fonem /k/.
Ketiga-tiga bunyi k, kʷ,  ialah bunyi yang

mempunyai kesamaan fonetik.
C. Selain daripada itu alofon juga boleh difahami
ataupun didefinisikan sebagai fonem yang terdiri
daripada anggota fonem.
Misalnya fonem /p/ dalam perkataan [palu], [lupa]

dan [luap].
Bunyi fonem /p/ dalam perkataan palu dan sebagai
letupan bibir yang sempurna, manakala perkataan
luap, bunyi p diujarkan sebagai letupan bibir yang
tidak sempurna yakni tidak diletupkan.
Maka dengan itu, daripada ketiga-tiga contoh yang

diberikan fonem /p/ mempunyai dua alofon.
D. Alofon juga boleh terjadi daripada bunyi yang
bervariasi bebas/kelainan bebas.
Variasi bebas maksudnya, walaupun bunyi-bunyi itu

berbeza dalam perkataan tertentu misalnya /faham/
dengan /paham/ tetapi perbezaan bunyi tidak
membawa makna yang berbeza.
Pasangan minimal
Dua atau lebih perkataan yang berbeza makna
disebabkan oleh perbezaan segmen (fonem) pada
lingkungan yang sama tetapi mempunyai persamaan
segmen dalam lingkungan yang lain.
Boleh juga; merujuk kepada keadaan dua kata yang

mempunyai perbezaan hanya pada satu bunyi sahaja, dan
perbezaan ini wujud pada lingkungan atau kedudukan
yang sama.
/semak/ [sema]
/semak/ [sma]
Bunyi-bunyi atau segmen-segmen berkenaan boleh
dianggap fonem sekiranya ia ada persamaan dari segi
fonetik dan penggantian satu segmen dengan segmen yang
satu lagi itu menghasilkan perbezaan dari segi makna.
Sebagai contohnya:
[tari] [dari]
[patah] [padah]
[tuli] [ duli]
[saku] [sagu]
[kari] [gari]
[pakar] [pagar]
Perkataan [tari] dan [dari], [tuli] dan [duli], [patah]
dan [padah] memperlihatkan perbezaan hanya pada
satu segmen iaitu [t] dan [d].
Perbezaan itu pula adalah dalam lingkungan yang

sama iaitu sama ada
(a) di awal kata suku kata pertama atau
(b) di awal kata suku kata kedua.

Segmen [t] dan (d] mempunyai persamaan dari segi
fonetik kerana keduaduanya dihasilkan secara letupan
dan di daerah artikulasi yang sama iaitu gigi-gusi
(alveolar).
Kehadiran kedua-dua segmen berkenaan dalam

perkataan [tari] dan [dari], [tuli] dan [duli], [patah]
dan [padah] di atas, jelas menghasilkan perbezaan
dari segi makna.
Oleh yang demikian, kedua-dua segmen berkenaan

boleh dianggap dua fonem yang berbeza.
TERIMA KASIH

HMT211 Kuliah 3 Fonem - Alofon-1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

HMT211 Kuliah 3 Fonem - Alofon-1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

HMT211 Kuliah 3 Fonem - Alofon-1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

HMT 211

FONETIK BAHASA MELAYU

FONEM DAN ALOFON

Unit bunyi terkecil yang membezakan makna

Setiap bahasa ada fonem berbeza(inventori fonem

Fonem ini terbahagi pula kepada kedudukannya

Gabungan fonem vokal dalam satu suku kata.

Terhasil daripada analisis pertuturan kontinum

/k/ // /r/ /a/ // kerang

Alo bermaksud kelainan yang tidak menjejaskan

Fon bermaksud bunyi.

A. Alofon merupakan anggota-anggota kepada satu

Kelainan bunyi yang tergolong ke dalam satu fonem

Bunyi alofon k terjadi akibat kehadiran dalam

Bunyi  terjadi kerana kehadirannya diakhiri kata

Ketiga-tiga bunyi k, kʷ,  ialah bunyi yang

Misalnya fonem /p/ dalam perkataan [palu], [lupa]

Maka dengan itu, daripada ketiga-tiga contoh yang

Variasi bebas maksudnya, walaupun bunyi-bunyi itu

Boleh juga; merujuk kepada keadaan dua kata yang

Perbezaan itu pula adalah dalam lingkungan yang

(a) di awal kata suku kata pertama atau

(b) di awal kata suku kata kedua.

Kehadiran kedua-dua segmen berkenaan dalam

Oleh yang demikian, kedua-dua segmen berkenaan

You might also like