Aasvoël
| Aasvoëls | |
|---|---|
| |
| Taanaasvoël, Gyps fulvus | |
| Wetenskaplike klassifikasie | |
| Domein: | |
| Koninkryk: | |
| Filum: | |
| Klas: | |
| Families | |
Aasvoëls is roofvoëls in die familie Aegypiidae wat van afval en aas lewe. Hulle is meesal groot voëls en het tipies 'n min of meer kaal kop. Navorsing het getoon dat hierdie veerlose koppe 'n belangrike rol mag speel in hitteregulering.[1] Die kloue is nie baie sterk ontwikkel nie, maar die bek is kragtig en word gebruik om die vel van die dooie dier af te skeur. Die sig is baie sterk ontwikkel en die aas kan baie ver gewaar word. Een of twee eiers, na gelang van die soort, word gelê. Die nes, 'n platform van takkies, word in bome, op die grond of op kranslyste gebou. Aasvoëls word in alle wêrelddele aangetref, behalwe Antarktika en Oseanië.
Klassifikasie
[wysig | wysig bron]Aasvoëls word taksonomies in twee groepe verdeel, naamlik Ouwêreldse en Nuwewêreldse spesies. Die ooreenkomste tussen die twee groepe word hoofsaaklik aan konvergente evolusie toegeskryf.
Ouwêreldse aasvoëls
[wysig | wysig bron]- Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Ouwêreldse aasvoëls.
Die Ouwêreldse aasvoëls word gevind in Afrika, Asië en Europa en behoort aan die familie Accipitridae, wat ook insluit arende, woue, jakkalsvoëls en hawikke. Ouwêreldse aasvoëls vind karkasse uitsluitlik deur goeie sig.
Nuwewêreldse aasvoëls
[wysig | wysig bron]- Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Nuwewêreldse aasvoëls.
Die Nuwewêreldse aasvoëls en kondors word in warm en gematigde streke van die Amerikas aangetref, en anders as die skynverwante Accipitridae, behoort hulle tot die familie Cathartidae, wat beskou word as afstammelinge van die ooievaars. Onlangse DNS-getuienis dui egter wel op 'n insluiting by die Accipitriformes, newens ander roofvoëls. Dié siening sou hulle egter steeds plaas buite 'n direkte verwantskap met ander aasvoëls. Verskeie van hierdie spesies het 'n goeie reuksin, 'n ongewone eienskap onder die roofvoëls. Hulle is in staat om die doodsreuk van karkasse uit hoë hoogtes te ruik.
Voeding
[wysig | wysig bron]Aasvoëls val selde gesonde diere aan, maar kan beseerdes of siekes aanval. Groot getalle is al op slagvelde opgemerk. Hulle wurg 'n groot hoeveelheid voedsel af wanneer vleis of prooi volop is tot die krop volkome uitgedy is en sit dan slapend of in halwe turpor om hul voedsel te verteer. Hulle dra nie voedsel in die kloue na hul kuikens nie, maar bring dit uit die krop op. Hierdie voëls is van groot belang as aasdiere, veral in warm streke. Die toksien wat botulisme veroorsaak affekteer hulle nie, en hulle kan verrotte vleis met miltsiekte- en cholerabakterieë vreet.[2]
Wanneer aasvoëls se maal deur 'n taai huid bedek word wat te sterk is vir hul snawels, wag hulle dat 'n groter aasdier eers daaraan vreet.[3]
Bedreiging deur diklofenakvergiftiging
[wysig | wysig bron]Diklofenakvergiftiging het die aasvoëlbevolking van Indië en Pakistan in die afgelope dekade met tot 95% laat afneem, terwyl twee of drie spesies van Suid-Asië uitsterwing nader.[4] Dit word veroorsaak deur die praktyk van die behandeling van plaas- en trekdiere met diklofenak, 'n nie-steroïed anti-inflammatoriese middel (NSAIM) met pynverligtende bywerking. Diklofenak toediening hou sieklike trekdiere, of diere wat in pyn verkeer langer aktief en bruikbaar, maar indien die dier sterf, bevat hul karkasse diklofenak. Boere laat hierdie karkasse in die oopte lê, en verwag dat die aasvoëls dit sal opruim. Aanwesige diklofenak in 'n karkas word gevreet deur aasvoëls, wat sensitief vir hierdie middel is, sodat hulle nierversaking ondergaan, wat lei tot 'n opbou van urate in interne organe, en gevolglik die dood.
Die afname in aasvoëls veroorsaak higiëniese probleme in Indië aangesien karkasse nou net verrot en slegs deur rotte of rondloperhonde verteer word, eerder as die aasvoëls wat dit meer volledig opruim. Hondsdolheid onder hierdie rondloperdiere is 'n belangrike gesondheidsgevaar, en Indië het tewens een van die wêreld se hoogste koerse hiervan.[5]
Die afname in aasvoëlgetalle veroorsaak spesifieke probleme vir sekere gemeenskappe, soos die Parsis, by wie lugbegrafnisse in gebruik is, waar hul dooies op die stiltetorings geplaas word om deur aasvoëls verslind te word totdat net die droë bene oorbly.
Meloksikam ('n ander NSAIM) is skadeloos bevind vir aasvoëls en behoort 'n aanvaarbare alternatief vir diklofenak te wees.[4] Die Indiese regering het diklofenak verban, maar meer as 'n jaar later, in 2007, word dit steeds verkoop en bly in ander wêrelddele steeds 'n probleem.[4]
In kulture
[wysig | wysig bron]
Afrika
[wysig | wysig bron]In suidelike Afrika is die naam vir 'n Swartaasvoël sinoniem met die term vir bemindes, aangesien hierdie aasvoëls altyd in pare aangetref word, die ma en jongeling bly in noue band met mekaar. Afparing, paar-assosiasie, beskerming en sorg word gesien as noodsaaklike eienskappe benewens die aasvoël se grootte en vermoë om hoog in die lug te sweef.
Egipte
[wysig | wysig bron]Die Egiptenare het die aasvoëlwyfie beskou as 'n uitstekende ma, en die wye vlerkspan is gesien as allesomvattend en 'n sorgsame beskutting vir haar kuikens. Die wit Egiptiese aasvoël was is gekies om Nekhbet weer te gee, die moedergodin en toesighoudster oor suidelike, Bo-Egipte. Die aasvoël hiëroglief
|
was eens die Egiptiese teken vir die klank (3), insluitend woorde soos moeder, welvarend, grootmoeder en regeerder.
Hindoe mitologie
[wysig | wysig bron]
In die Hindoe epiese gedig Ramayana, verskyn daar twee halfgode met die voorkoms van aasvoëls, Jatayu (Sanskrit: जटायू, jatāyū) en sy broer Sampaati, wat verbind word met verhale van durf en selfopoffering.
In hul jong tyd het die twee gewedywer om die hoogste te vlieg. In een so geval het Jatayu so hoog gevlieg dat hy byna deur die son se vlamme verswelg is. Sampaati het sy broer gered deur sy eie vlerke voor die vlamme te span. Hierdeur is Sampaati egter self beseer en het sy vlerke verloor. Daarna was Sampaati sy lewe lank vlerkloos.
Toe Jatayu oud was het hy die ontvoering deur Ravana van die fraaie Sita, vrou van die god Rama aanskou. In Jatayu se poging om haar te red is hy verslaan en dodelik gewond. In sy doodsoomblikke was hy in staat om Rama en sy broer Lakshmana in te lig in watter rigting Sita geneem is, waardeur haar redding moontlik gemaak is.
Tibet
[wysig | wysig bron]In Tibet bestaan 'n gebruik van 'n lugbegrafnis, waar aasvoëls en ander voëls voed op menselyke.
Beskouing
[wysig | wysig bron]Alhoewel aasvoëls 'n belangrike natuurlike rol vervul, is die beeld van die aasvoël in westerse lande redelik negatief, sodat 'aasvoël' as 'n metafoor gebruik word vir diegene wat prooi op die swakkes of sterwendes, met gepaardgaande negatiewe konnotasies van lafhartigheid en selfsugtigheid.
Bewaringsnota
[wysig | wysig bron]'n Projek genaamd "Vulture Restaurant" word tans onderneem in Nepal in 'n poging om die dalende getalle aan te vul. Die "restaurant" is op 'n oop grasperkarea, waar koeie wat aan natuurlike oorsake gevrek het, aan die aasvoëls gevoer word.[6]
Sien ook
[wysig | wysig bron]- Aasvoëlberg, Oos-Kaap
- Aasvoëlberg, Vrystaat
- Aasvoëlkop
- Alfabetiese lys van Suid-Afrikaanse voëls
- Lys van Suid-Afrikaanse voëls (Groepeer)
- Lys van Suider-Afrikaanse voëls volgens wetenskaplike name
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Ward, J.; McCafferty, D.J.; Houston, D.C.; Ruxton, G.D. (2008). "Why do vultures have bald heads? The role of postural adjustment and bare skin areas in thermoregulation". Journal of Thermal Biology. 33 (3): 168–173. doi:10.1016/j.jtherbio.2008.01.002.
{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link) - ↑ "Turkey Vulture" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 15 Oktober 2008.
- ↑ "Vulture Facts and more at WebVulture.com, your Online Vulture Resource". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 15 Desember 2005. Besoek op 15 Desember 2005.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 "Painkillers turned bird killers". New Scientist (2577): 7. 14 November 2006.
- ↑ Di Quinzio, M. (2008-26-2). "Rabies risk among travelers". CMAJ. 178: 567. doi:10.1503/cmaj.071443. PMID 18299544.
{{cite journal}}: Gaan datum na in:|date=(hulp) - ↑ BBC News-Nepal's 'restaurant' for vultures
Bronne
[wysig | wysig bron]- Ferguson-Lees, Christie, Franklin, Mead en Burton Raptors of the World ISBN 0-7136-8026-1
- Grimmett, Inskipp en Inskipp, Birds of India ISBN 0-691-04910-6
- Hilty, Birds of Venezuela, ISBN 0-7136-6418-5
- Sinclair, Hockey en Tarboton, SASOL Voëls van Suider-Afrika (Struik 2002) ISBN 1-86872-721-1
- NSAID se effek op aasvoëls (BBC webblad)
- "India's Vultures Fall Prey to a Drug in the Cattle They Feed On", New York Times, Amelia Gentleman, 28 Maart 2006.
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron] |
Wikimedia Commons bevat media in verband met Vultures. |
Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir aasvoël.- Aasvoëlvideo's Geargiveer 27 Mei 2010 op Wayback Machine in die Internet Bird Collection
- www.wildsaurashtra.com Video's, foto's en naslaanbronne op Indian birds
- 'n Taanaasvoël[dooie skakel]
- 'n Aasvoëlrestaurant in Suid-Afrika
- VultureMAP
